پلاک میکروبی لایه بی رنگ و نازکی از میکروب های دهان همراه با پروتئینهای بزاق است که محکم به سطوح دندانهای ما می چسبد و این لایه میکربی ظاهراً با تجزیه مواد قندی و نشاسته¬ای و تبدیل آن به اسید فرآورده¬های دیگر میکروبی شروع به تخریب دندان و لثه می نماید
.
"پلاک میکربی مهمترین عامل بیماری های دندان و لثه بوده و هدف از بهداشت دهان در واقع برداشتن این لایه میکربی از تمام سطوح دندانهاست". پلاک میکروبی چند ساعت پس از مسواک زدن دوباره تشکیل می گردد زیرا دهان هیچگاه از میکروبهای موجود در آن استریل نمی باشد. در دهان ما متجاوز از شصت نوع میکرب زندگی میکند.
شما با مسواک زدن مرتب، بطور مکرر و مداوم این لایه میکربی را از سطوح دندانهای خود پاک کرده و با ضخیم¬تر شدن و کهنه شدن این لایه میکربی مبارزه می¬کنید. چنانچه عمر این لایه میکربی که از این به بعد آنرا پلاک میکربی می نامیم از 48 ساعت تجاوز کند قادر به جذب کلسیم موجود در بزاق می باشد. با رسوب کلسیم پس از یک هفته پلاک میکربی آهکی و کلسیغیه شده و اصطلاحاً جرم دندانی تشکیل گردد. جرم دندانی یک تودۀ سخت و آهکی و مملو از میکربها است که به سختی به سطح دندانها چسبیده و قادر به تخریب سطح زیرین خود می باشد. جرم دندانی باید توسط دندانپزشک از سطح دندانها پاک گردد زیرا با مسواک زدن کنده نمی شود.
پوسیدگی
پوسیدگی دامنگیرترین و شایعترین بیماری بشر است؛ بیش از 99 درصد افراد بشر به این بیماری مبتلا می شوند و فقط افراد بسیار معدودی هستند که در طول عمر خود دچار آن نمی گردند.
پس از تشکیل پلاک میکربی بر روی سطح دندانها، میکربها شروع به ایجاد اسید و ترشحاتی می کنند که باعث کاهش میزان کلسیم دندان و تخریب آن می گردد. با کاهش میزان کلسیم دندان، از میزان استحکام و آهکی بودن دندان کاسته شده و دندان تغییر رنگ می دهد که اصطلاحاً آنرا پوسیدگی می نامیم. پس پوسیدگی (که هنوز بعضی آنرا "کرم خوردگی" می نامند) عبارت است از:
نرم شدن و از بین رفتن نقاطی از دندان که تحت تاثیر فرآورده ها و ترشحات پلاک میکربی قرار گرفته است.
این پوسیدگی وقتی از مینا بگذرد و به عاج برسد دردهای خفیف یا متوسطی بوجود می آورد: درد با خوردن مواد سرد یا گرم و شیرینی، درد در هنگام جویدن که پس از چند دقیقه بر طرف می شود و با وجود نقاط تیره رنگ بدون درد از علائم پوسیدگی است.
عامل پوسیدگی همانا میکربها هستند و پوسیدگی یک بیماری عفونی است. در صورت عدم معالجه پوسیدگی تا عصب دندان ادامه یافته و دندان چرکی می شود. سهل انگاری در درمان ریشه¬های چرکی می تواند منجر به از دست دادن دندان عفونتهای شدید استخوان فک، آبسه، عفونت صورت و ناراحتی قلبی می شود. مصرف مواد قندی بخصوص به دفعات متعدد و غلظت زیاد (قدرت چسبندگی بیشتر به دندان) سبب بیشتر شدن پوسیدگی می گردد.
مثلاً اگر در یک لیوان شربت 50 گرم قند وجود داشته باشد ضرر آن خیلی کمتر از 50 گرم قندی است که در ده عدد آبنات یا شکلات و شیرینهای چسبنده وجود دارد، زیرا شربت مایع بوده و چسبندگی کمتری دارد و
یکباره نیز نوشیده می شود ولی 10 عدد آبنات حداقل یکساعت در دهان باقی مانده و زمان کافی به میکربها برای تبدیل قند به اسید را می دهد.
بر خلاف تصور مردم فقط قند و شکر و شیرینی، مواد قندی نیستند بلکه نشاسته¬ای مثل نان، برنج و غیره... نیز بوسیله میکربها قابل تجزیه شدن بوده به اسید تبدیل می گردد.
برای اینکه میکربها بتوانند در مجاورت دندان قند را به اسید تبدیل کنند و سبب ایجاد پوسیدگی شوند به زمان کافی احتیاج دارند و در صورتی که این زمان به میکربها داده نشود به هیچ وجه قادر به ایجاد پوسیدگی نیستند. پس افرادی که عادت به تمیز نگاه داشتن محیط دندان خود بلافاصله پس از صرف غذا دارند سبب می شوند که
میکربها فرصت کافی برای تولید اسید نداشته باشند و در نتیجه دچار پوسیدگی نمی شوند