در چهل و پنجمین نشست نقد و بررسی ادبیات افغانستان فیلم مستند دو نیمه سیب ساخته محمد مهدی خالقی، مستند ساز ایرانی با حضور حسن نوری شاعر، هنرمند و دانشجوی سینما و سمیعالله عطایی هنرمند و دانشجوی تئاتر و سینما، مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
حسن نوری در آغاز این نشست، با بیان این که هم خوشحال است و هم قدری ناراحت گفت: خوشحالم از این که خانه ادبیات افغانستان، در حوزه هنری توجه به نمایش و نقد فیلم نشان داده است. این اتفاق مبارکی است. از سوی دیگر نبودن مکان مشخصی برای پخش و نقد فیلم بیشتر خود را نشان میدهد. از این که ما جایی را نداریم و بازهم این مسئولیت به عهده ادبیات افتاده است. اما کاش، عوامل فیلم میبودند تا در بارهی ضرورت ساخت این فیلم صحبت میکردند. احتمالا مشکلی وجود داشته که آنها این فیلم را ساختند. احتمالا این مشکل، به ما برنمیگردد.
نوری در ادامه گفت: این فیلم هم در بخش محتوا حرف دارد و هم در بخش فورم، اما به دلیل این که از عوامل فیلم کسی حضور ندارد، اخلاقی و منصفانه نیست که به آن زیاد بپردازیم. از نگاه دیگر چون این فیلم پیوند برقرار
می‌کند و میخواهد کمکی کند که وضعیت ما مهاجران روشن شود. ما که به مثابه انسانهای مهاجر در ایران زندگی میکنیم و دارای تجربه زیستی هستیم، و این که ما چقدر با این فیلم رابطه برقرار میکنیم.
اما برای ورود به این فیلم سه ساحت را میتوان در نظر گرفت. ساحت اول این که ما بیاییم و فکر کنیم که مقوله‌ی رسانه در ایران چه موضعی را نسبت به مهاجران افغانستان اتخاذ کرده و موضع غالب آن چیست؟ این فیلم در این مقوله چه جایگاهی دارد؟ اگر ما بگوییم که در رسانهی ایران به مهجران کملطفی شده و یا بد باز نمایی شده، این فیلم بسیار اثر خوبی است. در ساحت دوم این فیلم را میتوان به عنوان یک اثر رسانهای یا یک اثر هنری به آن پرداخت. تا تفاوت این عرصه هم مشخص شود. در ساحت سوم میتوان مقایسه کرد که این اثر چه چیزی را گفته که در سایر کارهای تصویری که نسبت به مهاجران ساخته شده گفته نشده است. این فیلم در حالت اول، فیلمی خوبی است. ما در این کشور زحمات زیادی کشیدیم و کارهای خوبی انجام دادیم که دیده نشده است. ما در این فیلم کنش مثبتی را می بینیم که قابل قدر است. به صورت مشخص یک رزمنده و پزشکی/داکتری
را در این فیلم میبینیم که هرچند نمیتوانند اینها نمایندگی کنند از تمام مهاجرانی که در ایران از طیفهای مختلف زندگی میکنند؛ اما میتواند یک نشانه باشد از آن انگارهی ذهنی که در گذشتهها ایجاد شده بود به عنوان یک افغانی کارگر، ناشهروند و دیگری، در این فیلم این دیگری بد نیست. بیاییم نگاه جدی به ساحت دوم داشته باشیم. چون یک اثر هنری یک پیش فرض انتقادی را همیشه دارد. کنش انتقادی هنرمند، بنا بر مهارت و آگاهی که دارد. این مهارت و آگاهی باعث میشود که برداشتی از جامعه داشته باشد و حتی میتواند پیشبینی داشته باشد. پیشفرض یک اثر هنری وقتی وارد موضع رسانهای شد خنثی میشود. چرا که رسانه صاحب دارد و به دنبال منافع خود است. کسانی که رسانه دارند به تناسب رسانهی خود فضا را باز تولید میکنند و سراغ زیبایی شناختی نمیروند. این اثر هم یک اثر رسانهای بود و کاش عوامل فیلم حضور داشتند تا در این موارد توضیح میدادند. در کل اگر ما سطح توقع خود را پایین بیاوریم و بگوییم که در گذشته چون چهرهی ما به گونهی دیگری نشان داده میشد و در این فیلم نمیشود، این فیلم فیلم خوبیست و هم میتواند برای ما جذاب باشد و هم اهمیت داشته باشد. سمیع الله عطایی دانشجو و هنرمند تئاتر و سینمای افغانستان که در بسیاری از فیلمهای ایرانی با موضوع افغانستان نقش داشته است با بیان اینکه تفاوتهای زیادی در بین یک فیلم تلویزیونی و مستند سینمایی و هنری است گفت: با توجه بر این که جامعه مهاجران
همیشه در سینمای ایران مطرح بوده تا کنون ما شاهد ساخت حدودا ۲۵ فیلم با موضوع مهاجران افغانستان هستیم. در برخی از آنها به طور مستقیم و با محوریت یک افغانستانی ساخته شده، برخی در حاشیه و به عنوان شخص دوم فیلم و برخی هم پلان یا سکانسی را به مهاجران افغانستانی پرداخته و اختصاص داده اند. با توجه بر این که خودم در بسیاری از فیلمهایی ساخت ایران نقش داشته ام و چه بسا که در بسیاری موارد
هم از طرف سازندگان فیلم و هم از طرف جامعه مهاجران افغانستان قربانی شدم. من
معتقدم که در هر سه نوع فیلم، نگاهی کلیشهیی و دیگری سازی شده وجود داشته است.
این هنرمند در باره فیلم مستند دو نیمه سیب گفت: این فیلم علاوه بر ضعفهایی که داشت، به خاطر تغییر نگاهها و بازنمایی چهرهیمثبت مه اجران افغانستان فیلم خوبی بود. فیلم مستند “دونیمه سیب” با همت خانه ادبیات افغانستان و با همکاری مرکز آفرینشهای ادبی حوزه هنری در حضور رایزن فرهنگی افغانستان در ایران، آقای اسد الله امیری، اعضای خانه ادبیات افغانستان، جمعی از دانشجویان و جمعی از اهل فرهنگ ایران و افغانستان به نمایش گذاشته شد. مستند دو نیمه سیب، روایتگر وضعیت فرهنگی مهاجران افغانستان در ایران است. این فیلم مستند کاری بود از محمدمهدی خالقی. خالقی در سال ۱۳۵۶ در شهر مشهد زاده شده و دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته الهیات – تاریخ و تمدن ملل اسلامی از دانشگاه آزاد مشهد است. وی تاکنون چندین سفر به افغانستان داشته است. حاصل این سفرها مستندهایی است
که از وی با عنوان همزبانی و بیزبانی در سال۱۳۹۰ از شبکه شش تلویزیون ایران پخش شده است