بودجه ریزی از متداول ترین ابزارهای حسابداری است که سازمانها برای برنامه ریزی و کنترل
مورد استفاده قرار میدهند .سیستم بودجه ریزی نگاه مدیران را متوجه اینده میسازد مدیران از زاویه
نگاه به اینده و برنامه ریزی میتوانند مشکلات بالقوه را پیش از وقوع پیش بینی و علاج کنند سپس
مدیران میتوانند به جای مبارزه با مسایل روزانه درصدد بهره برداری از فرصتهای بالقوه بر ایند به
گفته یک صاحب نظر به ندرت شرکتی برای شکست برنامه ریزی میکند ولی بسیاری از شرکتها به
سبب برنامه ریزی نکردن سرنگون میشوند.
با استفاده از بودجه میتوان اثار مالی فعالیت ها را با هدف بهبود مستمر و کاهش هزینه ها به
صورت کمی بیان کرد همچنین درک ردیابی هزینه ها و تخصیص هزینه ها به مدیران این امکان را
میدهد که اثار ناشی از مبالغ مختلف فروش و هزینه های پیش بینی شده را بر صورت سود و زیان
بودجه ای و ترازنامه بودجه ای بررسی کنند .
بودجه یک طرح مقداری مشروح و کامل به منظور استفاده از منابع واحد تجاری در دورهای معین
است و یا اینکه پیش بینی برنامه عملیات اینده است بر اساس روند گذشته و اطلاعات موجود در
غالب اطلاعات کمی به واحد پول.ذکر این نکته اساسی است که برنامه ریزی مالی سالانه در یک
شرکت یا واحد تجاری با تهیه بودجه جلمع صورت میگیرد .
سیستم های بودجه بندی، بیشتر در سازمانهای بزرگی وجود دارند که دارای تکنیک های رسمی و
پیچیده هستند با این حال نباید فایده های را که بودجه بندی به سازمانهای کوچک میرساند نادیده
گرفت .
بسیاری از مدیران مدعی اند که عدم اطمینانی که ویژه سازمانشان می باشد مسئله بودجه بندی را
درآن سازمان غیر ممکن می سازد با این وجود تقریباٌ همیشه در هرنوع صنعتی ، سازمانهایی
وجود دارند که از نوعی سیستم بودجه بندی استفاده می کنند. معمولاٌ این سازمانها در زمرهء
پیشتازان آن صنعت بخصوص بوده و موضوع بودجه بندی را امری الزامی به حساب می آورند .
هواداران سیستم بودجه بندی براین باورند که فایده های حاصل از بودجه بندی تقریباٌ بر هزینه
هایش می چربد بدیهی است که در بیشتر سازمانها وجود نوعی برنامه بودجه بندی مفید می باشد
.بطور کلی بودجه یک برنامه مالی است . شامل کلیه فعالیتهای عملیاتی و مالی بوده که برای یک
دوره معین ( معمولاً یک سال مالی ) در نظر گرفته می شود.
مقاصد بودجه بندی :
1.ایجاب طرح ریزی دوره ای:
کلیه فعالیت های واحد تجاری برای استفاده کارآمد و اثربخش از منابع کمیابی که در اختیار دارد
مستلزم نوعی طرح ریزی می باشند
2.ترویج هماهنگی و همکاری:
فرآیند بودجه بندی وسیله ای برای تبادل نظر و ایجاد هماهنگی بین هدف های مدیران سطوح مختلف
واحد تجاری فراهم می سازد.
3.الزام به مقدار درآوردن پیشنهادها:
اندازه گیری فعالیت های واحد تجاری مستلزم به مقدار درآوردن منافع و مخارج آن است.
4.فراهم ساختن چارچوب ارزیابی فعالیت ها:
چون بودجه برآوردی از فعالیت های آینده است می توان از آن به عنوان معیاری برای ارزیابی فعالیت
های واحد تجاری استفاده کرد.
5.آگاهی از اقلام بهای تمام شده:
مدیران مالی و حسابداران مدیریت معمولا نتایج تصمیم گیری ها و فعالیت ها را از نقطه نظر بهای
تمام شده آن ارزیابی می کنند در حالی که ممکن است این امر در مورد سایر مدیران صادق نباشد،اما در
هنگام تنظیم بودجه همه مدیرانی که مسئولیت برآورد بودجه دارند ناگزیر مخارج و منافع حاصل از
فعالیت ها را مقایسه می کنند.آگاهی از بهای تمام شده مبنای مشترکی را برای برقراری ارتباط بین
مدیران مختلف فراهم می سازد.
6.تأمین الزامات قانونی یا قراردادی:
بسیاری از سازمان ها از لحاظ قانونی ملزم به تهیه بودجه می باشند و برخی از واحدهای تجاری نیز
هنگام عقد قراردادهای وام ملزم به تهیه و اجرای برخی از بودجه ها می شوند.
7.هدایت فعالیت ها به سمت اهداف سازمانی:
پیشنیاز مهم در برآورد بودجه تعیین هدف های عملیاتی برای واحد تجاری است اگر چه فرآیند تدوین
هدف ها مشکل و مستلزم مشارکت مدیران در تمامی سطوح سازمانی است اما با انجام آن تهیه یک
بودجه مؤثر بسیار آسان خواهد شد. اهداف به دو هدف
کلی تقسیم می شود:
1. تحصیل سود مورد انتظار
2. نگهداری نقدینگی کافی
وضایف بودجه بندی :
1.طرح ریزی: طرح ریزی کلیه مراحل بودجه بندی را از نقطه شروع فکر تا مرحله برآورد بودجه
شامل می شود و چارچوبی برای وظیفه دوم بودجه بندی فراهم می کند.
2.کنترل: کنترل عبارتست از مقایسه نتایج واقعی با پیش بینی های بودجه که این مقایسه را معمولا
گزارش عملیات می نامند.وظیفه کنترل تنها به حداقل کردن بهای تمام شده محدود نمی شود بلکه در
صورت وجود اختلاف بین نتایج واقعی و ارقام بودجه،موجب اعمال نظارت بر عملیات و اتخاذ تدابیر
اصلاحی نیز می گردد.
برخی از فرآیند ها و مکانیسم هائیکه در این راستا (بودجه بندی ) با اهمیت می باشند به شرح زیر بیان
می گردند:
مبنا قرار دادن اطلاعات سال قبل وپیش بینی اطلاعات سال بودجه
محاسبهی بهای تمام شدهی استاندارد واحد محصول
برآورد هزینهها به تفکیک عوامل در سطح مراکز
تفکیک هزینههای ثابت و متغیر و تفکیک نحوهی پرداخت هزینهها
تعریف استاندارد مصرف مواد و استانداردهای زمان ساخت تولید در هر ایستگاهکاری
پیشبینی فروش محصولات و موجودی اول و آخر دوره محصولات
محاسبهی میزان تولید محصولات و کالاهای نیمهساخته
محاسبهی میزان خرید مواد براساس سیاست هر مرکز تولیدی
محاسبهی مصرف استاندارد مواد برمبنای میزان تولید
تعیین موجودی اول و آخر دورهی مواد اولیهی دوره
برآورد و محاسبه ظرفیت اضافی و ظرفیت بدون استفاده و کسر ظرفیت
تعیین سیاستها و روشهای وصول فروش محصول و پرداخت خرید مواد
پیشبینی پروژههای سرمایهای و مخارج اجرای پروژهها به همراه درصد پیشرفت آنها
تهیه گزارش صورت سود و زیان
تهیه گزارش ترازنامه پیشبینی شده سال بودجه
تهیه گزارش دریافت و پرداخت پیشبینی شده
تهیه گزارش صورت بودجه مخارج سرمایهای
تهیه گزارش پیشبینی قیمت تمام شده هر واحد محصول
تهیه گزارش نقطه سربهسر کل محصولات
تهیه گزارش حاشیه فروش نسبت حاشیهی فروش محصولات حاشیه فروش کل
تهیه گزارش صورت بودجه مقداری فروش
تهیه گزارش بودجه مقداری تولید(ماهیانه)
تهیه گزارش بودجه مصرف مواد به تفکیک ماه
تهیه گزارش بودجه خرید مواد به تفکیک ماه
تهیه گزارش صورت گردش موجودی کالا(ماهیانه)
تهیه گزارش بودجهی فروش کل
تهیه گزارش بودجه قیمت تمام شده کل
تهیه گزارش بودجه ظرفیت بدون استفاده یا ظرفیت اضافی مراکز تولیدی
بوده بندی (طرح ریزی سود )برنامه توسعه یافته انالیز cvp است این روش یک طرح واقعی برای
ایده است که بر پایه های کمی بنا شده است .
یک مدیریت اصولی بر بودجه این است که برای اینده طوری طرح ریزی شود که بین اهدافاینده و
واقعیت های موجود ارتباط بر قرار کند در تمام سطوح سازمان دهی و همچنین برای کارکنان انگیزه
ایجاد کند و فعالیت های سازمان دهی شده را کنترل کند و همچنین پیشرفت کار را ارزیابی کند
یک بودجه سالیانه باید بر یک سری مقاصد سازماندهی شده و اهداف بنا شده باشد بنا بر این
بودجه سالیانه معمولا مجموعه ای از معیارهای مالی ومعیارهای کیفی و معیارهای کمی بنا شده