لیزر اگزایمر یا لیزر اکسیپلکس ( Excimer laser) گونه‌ای لیزر ماورا بنفش است که معمولاً از آن در جراحی چشم و ساخت نیمه‌رساناها استفاده می‌شود. واژه «اگزایمر» از عبارت «دیمر تحریک شده» بدست آمده‌است که یعنی یک مولکول دو اتمی وقتی در حالت تحریکی واقع است پایدار است و در حالت پایه ناپایدار است. چنین مواردی مشخصا عباتند از هالوژن‌های گازهای نادر مانند ArF ، KrF و XeCl. اگر نمودار انرژی بر حسب فاصله بین مولکلی را برای حالت پایه یک مولکول معمولی رسم کنیم منحنی با یک انرژی کمینه در حالت جدایی در حالت پایه مولکول بدست می‌آوریم. چنین منحنی‌هایی را می‌توان برای حالت‌های تحریکی بدست آورد. ولی برای دیمرها گرچه حالت‌های تحریکی دارای مینیمم است ولی حالت پایه دارای مینیمم نیست.
لیزر اگزایمر دستگاهی است که برای تغییرشکل قرنیه به منظور اصلاح عیوب انکساری چشم ، نظیر نزدیک بینی ، دوربینی و آستیگماتیسم به کار می رود . در حقیقت کار اصلی را در اعمال لیزیک ، پی آر ک ، فمتولیزیک ، ... این لیزر انجام می دهد . این لیزر در طیف نوری ماوراء بنفش قرار دارد و طول موج آن 193 نانومتر می باشد . با تابش و برخورد شعاع های این لیزر بر روی قرنیه ، نسج قرنیه تبخیر شده و انحنای سطح قرنیه تغییر می کند و قرنیه شکل دلخواه را به خود می گیرد . تاثیر لیزر بر روی قرنیه را در اصطلاح علمی Ablation می گویند . این مکانیز شبیه تغییر شکل سنگ و صیقل دادن آن به وسیله ضربات چکش است . لیزر اگزایمر یک لیزر گازی است و از تحریک مخلوطی از گاز آرگون و فلوراید توسط الکتریسیته ایجاد می شود . شعاعهای ایجاد شده توسط این لیزر با برخورد به نسج مورد نظر ( قرنیه ) بسیار ظریف و دقیق اثر می کند و تاثیر آن در مقیاس میکرون بوده به طوری که آسیبی به نسوج مجاور وارد نمی کند. این تاثیر اختصاصی باعث شده این لیزر به عنوان دقیق ترین و مطمئن ترین لیزر جهت تراش (Ablation) قرنیه به کار گرفته شود .
اندازه مقطع اشعه لیزر
به هر شعاع در اصطلاح علمی Beam گفته می شود و هر Beam یک سطح مقطعی دارد که می تواند در شکل و اندازه های مختلف باشد . اندازه سطح مقطح در نسل قدیم لیزرهای اگزایمر بزرگ و در حدود 6 تا 7میلمتر بود ولی لیزر های جدید سطح مقطع کوچک و حدود1 تا 2 میلمتر و گاهی کمتر دارند . هرچه سطح مقطع لیزر کوچک تر باشد ، تراشی (Ablation) که در قرنیه ایجاد می کند دقیقتر و هموارتر است .به اشعه (Beam) لیزرهای جدید Flying Spot گفته می شود . چون مانند نقطه کوچکی حرکت کرده و به نقاط مختلف قرنیه برخورد کرده و تغییرات لازم را اعمال می کند .
شکل سطح مقطع شعاع (Beam)لیزر
سطح مقطع اشعه لیزر می تواند به صورت صاف ( تخت ) و یا به صورت منحنی باشد . نوع اول را Flat top ونوع دوم را Gaussian گویند . هر کدام از این اشکال Beam مزایا و اشکالات خود را دارند .مزایای اشعه با سطح مقطع مسطح این است که اثر حرارتی کمتری بر قرنیه دارد و آسیب سنجی آن کمتر است ولی اشکال آن این است که ممکن است نتوانند سطح کاملا smooth و صافی ایجاد کند .اشعه منحنی یا Gaussian درست برعکس آن است یعنی سطح هموارتری را ایجاد می کند ولی ممکن است اثر حرارتی آن بر سطح قرنیه بیشتر باشد . نوع سومی از Beam وجود دارد که هیبرید این دو نوع است و مزایای هر دو نمونه را دارد .
فرکانس یا سرعت تابش اشعه لیزر
از مختصات دیگر اشعه لیزر اگزایمر سرعت یا فرکانس برخورد آن به قرنیه است . از آن جا که برای اصلاح هر شماره چشم تعداد مشخص اشعه بایستی به قرنیه برخورد کند ، هرچه فرکانس برخورد اشعه بیشتر باشد سرعت ایجاد تغییرات بیشتر بوده و زمان عمل کوتاه تر می شود فرکانس دستگاههای نسل قدیم لیزر 50 هرتز یا کمتر بود ، یعنی در هر ثانیه حداکثر 50 بار قرنیه تحت تابش ( شلیک ) لیزر قرار می گرفت. فرکانس لیزر های جدید به مراتب افزایش پیدا کرده ، معمولا بین 100 تا 400 هرتز می باشد . دستگاههایی هستند که دارای فرکانس های بیش از این بوده و مدعی مزیت سرعت بیشتر هستند ولی این که سرعت های بالاتر از معمول مزیتی محسوب می شوند جای بحث است . البته در دستگاههایی که اندازه Beam کمتر از یک میلمتر است ، برای این که زمان عمل را کوتاه تر کنند بایستی تعداد اشعه شلیک شده و نیز فرکانس خود را افزایش دهند . با این حال در مجموع به نظر می رسد سرعت های خیلی بالا فاکتوری تعیین کننده در نتایج لیزر نبوده و مزیتی محسوب نشوند .