حافظ ابراهیم : (1288-1351 ق/1872-1932م).محمد بن ابراهیم فهمی ،شاعر و نویسنده نامی مصر(EI2،امین 3،کردعلی،162،بعلبکی،1/416،قس: داغر،2/285؛فاخوری،4/515،که تولد وی را 1871 آورده اند .
میرزایی فرامرز
1 آ
3 آ
حافظ ابرو:شهاب الدین عبدالله بن لطف الله بن عبدالرشید هروی،مشهور به حافظ ابرو از مورخان و جغرافی دانان برجسته ایران (ح 763-834 ق/1362-1431 م)، معاصر امیر تیمور گورکان و فرزندش شاهرخ میرزا تیموری.
آل داوود علی
3 آ
12 ب
حافظ اصفهانی :مولانا محمد ،مهندس سده 9-10 ق/15-16 م. از شرح حال او جز اشارات اندکی که خود در نتیجه الدوله (نک: دنباله مقاله ) آورده است ، هیچ نمی دانیم .
قلندری حنیف
12 ب
14 آ
حافظ شیرازی : نک : شیرازی
حافظ محمود
14 آ
14 آ
حافظ عثمان : عثمان بن علی ، خوش نویس برجسته قلم های 6 گانه ( اقلام سته ) و صاحب سبک عثمانی ( 1052-1110-ق /1642 -1698م ) .
افسری حمید رضا
14 آ
16 آ
اَلحافظُ لِدینِ اللّه ، ابوالمیمون عبدالمجید بن محمد بن المستنصر بالله ( محرم 467-5 جمادی الاخر 544 /سپتامبر 1074 -10 اکتبر 1149 )یازدهمین خلیفه فاطمی و هشتمین آنان در مصر .
رنجبر کرمانی علی اکبر
16 آ
17 ب
حافظه : یکی از قوای نفس که عمل یادآوری ادراکات پیشین را به عهده دارد
ثقفی مریم
17 ب
19 آ
حافظه در فلسفه اسلامی : حافظه برتعریف فیلسوفان اسلامی خزانه ی معانی ای است که حواس باطنی مشترک در انسان و حیوان آن ها را از طریق قوه ی وهم ادراک می کند ( ابن سینا ، الشفاء ، النفس ، 148-149 )
تاره مسعود
19 آ
21 آ
حاقّه : شصت و نهمین سوره از قرآن کریم ، دارای دو واحد موضوعی ( رکوع ) ، 52 ( یا 51 و یا 50 ) آیه ، 255 کلمه و 1480 حرف .
میرحسینی یحیی
21 آ
23 آ
اَلحاکِم ، مسجد ، بنایی در قاهره بازمانده از دوره فاطمیان ، که به نام خداوندداناوخرد های « جامع انور » و « جامع خطبه » نیز شناخته است .
غلامی یدالله
23 آ
26 آ
اَلحاکمَ بِاَمرِالله ، نک : عباسیان مصر
26 آ
26 آ
اَلحاکمَ بِاَمرِالله فاطمی ( ز 25 یا 26 ربیع الاول 375 ق / 15 یا 16 اوت 985 م ) . ابوعلی منصور الحاکم بن نزار عبیدی ، ششمین خلیفه ی فاطمی و شانزدهمین امام اسماعیلیه . وی در قاهره به دنیا آمد .
رنجبر کرمانی علی اکبر
26 آ
32 ب
حاکم جُشَمی :
نک : ابن کرامه
32 ب
32 ب
حاکم شرع : اصطلاحی در فقه و عرف جوامع اسلامی به معنای قاضی دینی .
لبانی مطلق محمد صادق
32 ب
34 آ
حاکم شهید : ابوالفضل محمد بن محمد بن احمد سلمی ( د 334 ق / 945 م ) ، فقیه و محدث حنفی مرو که چندی نیز عهده دار وزارت بود .
علوم قرآنی و حدیث بخش فقه
34 آ
35 ب
حاکم لاهوری : عبدالحکیم ، حکیم بیگ خان ، متخلص به حاکم ، تذکره نویس و شاعر پارسی گوی سده ی 12 ق / 18 م .
سنجابی پریسا
35 ب
36 ب
حاکم نیشابوری : ابوعبالله محمد عبدالله ضبّی طهمانی ( ربیع الاول 321 – صفر 405 / مارس 933 / اوت 1014 ) ، محدث پرآوازه ی ایرانی و صاحب کتاب معروف المستدرک علی الصحیحین .
حاج منوچهری فرامرز
36 ب
40 ب
حال :
نک :مقامات و احوال
40 ب
40 ب
حالتی : مصطفی عزمی زاده افندی ( 977 -1040 ق / 1570 -1631 م ) ، از شاعران و دانشمندان عثمانی .
زارعی زهرا
40 ب
41 آ
حالی : الطاف حسین ، شاعر ، ادیب ، منتقد ، محقق و تذکره نگار ادب فارسی و اردو در سبه قاره ( 1333 ق / 1837 -1914 م ) .
سنجابی پریسا 41 آ
43 آ
حالی اصفهانی :
نک : بابا شاه
43 آ
43 آ
حامد بن خضر خجندی :
نک خجندی
43 آ
43 آ
حامد بن عباس : ابومحمد ( د 311 ق / 923 م ) ، دیوان سالار دستگ ، خلافت عباسی و وزیر المقتدر بالله .
سجادی صادق
43 آ
47 آ
حامدی : ابراهیم بن حسن بن ابی السعود همدانی ( د 16 سعبان 557 / 31 ژوئیه 1162 م ) ، دومین داعی مطلق دعوت طیبی مستعلوی در یمن .
مرادی عبدالمجید
47 آ
48 ب
حامیم بن مَنَّ الله : ( مه 315 ق / 927 م ) ، ابو محمد ، ملقب به مفتری ، از مدعیان نبوت در مغرب در سده ی 4 ق / 10 م .
صاحب نوشین
48 ب
49 آ
الحاوی : مجموعه ای از یاددست های محمد زکریای رازی ( 251 – 313 ق /865 -925 م ) در پزشکی .
کاتوزیان مهرناز
49 آ
52 آ
حائری : ابوالفتح نصرالله بن حسین موسوی فائزی ، ملقب به عزالدین ( یا صفی الدین ) ، ادیب ، شاعر ، خطیب ، محدث ، و مورخ امامی سده ی 12 ق / 18 م .
صاحب نوشین
52 آ
53 ب
حائری : حاج شیخ عبدالکریم مهر جردی یزدی ، ملقب به آیت الله ( در ذیقعده 1355 / ژانویه 1937 ) ، فقیه امامی ، زعیم دینی و موسس نوین حوزه علمیه قم .
تولایی علی
53 ب
59 آ
حائطیّه :
نک : احمد بن حائط .
59 آ
59 آ
حائل : استان و شهری در شمال عربستان سعودی .
امین پرویز
59 آ
60 آ
حبّ :
نک : عشق .
60 آ
60 آ
حِبر :
نک : احبار .
60 آ
60 آ
حَبرون :
نک : الخلیل
60 آ
60 آ
حبس : عمل حقوقی که مالک نسبت به مال خود انجام می دهد و منافع آن را به دیگری واگذار می کند .
تولایی علی
60 آ
62 آ
حبسیه سرایی : سرودن اشعاری توسط شاعر زندانی در وف زندان و سختی ها و رنج های حاصل از آن .
نوریان مهدی
62 آ
66 آ
حبش حاسب مروزی : احمد بن عبدالله ، منجم فعال در نیمه ی اول قرن 3 ق / 9 م .
نیک فهم خوب روان سجاد
66 آ
77 آ
حبشه : سرزمین کهن در مشرق آفریقا .
طاووس مرور سعید
77 آ
80 آ
حبشی ، سلاطین : عنوانی برای 4 پادشاه سیاه پوست مسلمان و مستقل بنگال در سده ی 9 ق / 15 م که بعضی از مورخان از آنان همانند افراد یک خاندان یا دکرلوان ( نک : زامباور ، 428 ) ، در حالی که اینان همه از یک خاندان نبودند و غالبا با غلبه نظامی بر مسند فرمانروایی نشستند و درست تر می نمایند که شاهان یا سلاطین حبشی نامیده می شوند . ( نک : لین پول ، 288 ؛ داف ، 319 ) .
پزشک منوچهر
80 ب
82 آ
حُبشی بن جناده : ابوالجنوب سلولی ، از کهتران اصحاب پیامبر ( ص)
طاووسی مرور سعید
82 ب
82 ب
حبقوق نبی : یکی از انبیای بنی اسرائیل که مقبره ای در تویسرکان منسوب به اوست .
رضایی لیلا
83 آ
85 ب
حبل المتین : روزنامه ای چاپ کلکته ( بنگال هند ) که در دوران طولانی از نامدارترین و با نفوذترین روزنامه های فارسی زبان بود و است .
پروین ناصرالدین
88 آ
88 آ
حبله رودی :
نک : هبله روردی .
88 آ
88 آ
حبوه : از مباحث خاص فقه امامیه و زیر شاخه ی فرائض یا ارث ، مربوط به برخورداری استثنائی فرزند ذکور ارشد با شرایطی خاص از برخی اموال پدر متوفا .
مهر علی زاده قاسم
88 ب
90 آ
حبیب اصفهانی ، میرزا : یا حبیب الله اصفهانی ( 1251 –ذیقعده 1310 ق / 1835 –مه 1893 م ) ، فرزند اسدالله ، ادیب ، شاعر ، مترجم ، از پیشگامان مجدد ادبی ایران ، و اندیشمند وابسته بر حوزه ی روشنفکری استانبول که پیش از مشروطه با محوریت روزنامه ی اختر در آن شهر شکل گرفته بود .
میر انصاری علی
90 ب
97 ب
حبیب الله خان افغان ، امیر :
نک : بجه سقا ، حبیب الله .
97 ب
97 ب
حبیب الله رشتی ( 1234 -1312 ق / 1819 -1894 م ) ، فرزند محمد علی خان گیلانی فقیه اصولی و از شاگردان و ادامه دهندگان فقه شیخ انصاری
حاج منوچهری فرامرز
97 ب
99 آ
حبیب بن مسلمه : ابوعبدالرحامن ( د ح 42 ق / 662 م ) ، از سرداران مشهور اسلام در نیمه نخست سده ی 1 ق .
بهرامیان علی
99 آ
101 آ