دانلود پروژه بررسی تاثیر یارانه های دولت بر قیمت کالا های وارداتی

پیشگفتار:

یکی از سیاستهای اقتصادی رایج در کشورهای روبه توسعه و حتی کشورهای توسعه یافته صرف نظر از نوع نظام اقتصادی حاکم، پرداخت یارانه به برخی کالاها و خدمات است.یارانه یک سیاست صرفاً اقتصادی نیست زیرا که دارای آثار اجتماعی و سیاسی قابل ملاحظه ای است. پرداخت یارانه به موازات افزایش نقش دولت در اقتصاد افزایش می یابد و به تدریج هم  به لحاظ دامنه ی سرایت و تعداد کالاها و خدمات مشمول و هم به لحاظ مقدار یارانه برای هر واحد مصرف و به موازات افزایش سطح قیمتها افزایش داشته است،یارانه یک مالیات غیر مستقیم منفی است که وجهه ی دولت را نزد مصرف کنندگان و به ویژه مصرف کنندگان  کم درآمد افزایش می دهد. در حالی که اتخاذ این سیاست از سوی مجامع مالی اقتصاد آزاد و مجامع مالی بین المللی به عنوان تمایلی ناپسند برای انشعاب از اقتصاد بازار و روش قیمت گذاری کالاها و خدمات بر اساس عرضه و تقاضا در بازار آزاد تلقی می شود. بدین ترتیب است که کشورهای دارای منابع و مواهب طبیعی هنگامی که درآمدشان از ناحیه ی فروش این منابع افزایش می یابد در جهت تحکیم اساس نظام و تقویت دولت و رفاه عمومی یارانه‌ها را افزایش و در زمانی که در آمدشان کاهش یافته دچار بدهکاری و کسری تراز پرداختها و نیازمند وام خارجی می‌شوند یارانه ها کاهش پیدا می کند. در ایران سابقه ی یارانه به قحطی های ناشی از جنگهای جهانی و مسئولیت دولت در تأمین غله و نان مردم بر می گردد که اگر این یارانه ها آشکار هم نبوده در واقع از طریق حمایت های دولتی و تحمل هزینه های آن از سوی دولت وجود داشته است. امید آن است که این پروژه تحقیقاتی برای یاری آیندگان مفید واقع شود.

تاریخچه:

یارانه از دیدگاه اجتماعی و معیشتی آن که حاکی از ارائه خدمات و تخفیف‌های ویژه جهت تأثیر گذاری در رشته و یا طبقه خاصی می باشد،  از دیرباز در ایران رواج داشته است. در دوران صفویه و بروز نهضت های فکری و سیاسی حکومتی در اروپا و رسوخ آن به ایران قوانینی وضع و اجرا گردید که از آن جمله معافیتهای مالیاتی بود که به علتهای مختلف از جمله فقر ناشی از بلایای آسمانی و غیره اعمال گردید .

در کشور ایران نیز بیش از 50 سال است که بر روی کالاهایی نظیر گندم یارانه اعمال می شود . افزایش شدید بهای نفت در بازارها ی جهانی در سال1353، افزایش در آمدهای ارزی و درآمد ملی کشور را به همراه داشت. تزریق درآمدهای نفتی به اقتصاد کشور، تقاضا برای کالاها و خدمات را بصورت چشم گیری بالا برد. از سوی دیگر، به دلیل عدم توانایی تولید داخلی در پاسخگویی به تقاضای اضافی، قیمت کالاها و خدمات افزایش یافت. این امر باعث شد که سهم هزینه یارانه در بودجه دولتی سالانه رو به افزایش گذارد.

با وقوع انقلاب اسلامی ، محاصره اقتصادی و جنگ تحمیلی شرایط اقتصادی کشور در حالت غیر عادی قرار گرفت. این شرایط، رفتار تولید کنندگان و مصرف کنندگان را دچار تغییرات زیادی نمود. از سوی دیگر نظام جامعه گرایانه حاکم بر رفتار دولت جمهوری اسلامی ، افزایش خدمات اجتماعی را ترغیب می نمود. این عملکرد موجب بروز توقعاتی حتی خارج از توان دولت در بین افکار عمومی گردید. فشار برای تثبیت قیمتها به ویژه در طی دوران جنگ تحمیلی ، اجرای نظام جیره بندی و تخصیص یارانه برای کالاهای ضروری را بطور جدی تری مطرح نمود در طی سالهای پس از انقلاب اسلامی و تا قبل از اجرای سیاستهای تعدیل اقتصادی ، دولتها ی حاکم در ایران با اتخاذ سیاستهای حمایتی گسترده و بویژه پرداخت یارانه های مصرفی آشکارا در جهت تصحیح و هدایت امور اقتصادی کشور دخالت داشته اند. اما دخالت دولت در جهت تصحیح و دخالت امور اجتماعی از طریق پرداخت یارانه دارای جنبه های منفی نیز بوده است. از یک سو این دخالتها به رغم طولانی بودن زمان پرداخت یارانه ها تاکنون منجر به تصحیح رفتار کارگزاران اقتصادی نشده است، به عبارتی دیگر مکانیزم پرداخت یارانه دارای کارایی لازم نبوده است. از سوی دیگر افزایش مداوم این هزینه ها در طول زمان اجراء ، و افزایش سهم یارانه ها، فشار زیادی را بر بودجه دولت تحمیل نموده است. علاوه بر آن نشت غیر قابل کنترل یارانه‌ها از طریق هزینه های خارجی موجب بروز مشاغل کاذب در استانهای مرزی و انحراف در جریان تجاری این مناطق گردیده است.

یارانه یکی از ابزارهای اقتصادی است که رابطه مستقیم با دیدگاههای نظام حاکم داشته و به امید تأثیرگذاری بر روند تولید و توزیع درآمد و نهایتاً افزایش رفاه عمومی انجام می پذیرد.

در نتیجه رقم اعتبار یارانه‌ها که در سال 1352 حدود17/8 میلیارد ریال بود، پس از گذشت دو سال (سال 1354) حدود 14 برابر افزایش یافت(14/111 میلیارد ریال) که در سال 1355 اندکی کاهش یافت اما رقم اعتبار یارانه در سال 1356 حدود 10 برابر رقم سال 1352 (28/81 میلیارد ریال ) شد[1].

فصل اول

 (کلیات)

- بیان مسئله

- ضرورت واهمیت تحقیق

- اهداف تحقیق

- سؤال‌های تحقیق

- فرضیه‌های تحقیق

- تعاریف عملیاتی

1-1-بیان مسأله:

یارانه عبارتست از پرداخت مستقیم یا غیر مستقیم دولتی "امتیاز اقتصادی" ، یا اعطای رجحان ویژه‌ای که به مؤسسات خصوصی ، خانوارها و یا دیگر واحدهای دولتی جهت دستیابی به اهداف مورد نظر دولت انجام می پذیرد.

از تعریف فوق بر می آید که یارانه مستلزم مقداری انتقال درآمد است. اعم از این که انتقال بین دولت و بخش خصوصی و یا میان گروه های مختلف بخش خصوصی انجام گیرد.

یارانه برای پرداختهای رفاهی است که جهت چاره اندیشی به نابرابری توزیع درآمد، برنامه ریزی می گردند و هم چنین سایر برنامه های دولتی که به منظور تعدیل آثار ناشی از فشارهای بازار طرح ریزی می گردند.[2]

در عمل یارانه عبارتست از تشویق و رشد بخش هایی که یارانه به آنها تعلق گرفته در مقابله با بخش هایی که از این مزیت بی بهره اند . در تعریفی دیگر میتوان گفت که یارانه از انواع پرداختهای انتقالی جهت جبران یا پرداخت قسمتی از قیمت کالا یا خدمات است که به منظور افزایش قدرت خرید مصرف کننده و یا افزایش قدرت فروش تولید کننده و کنترل آثار منفی آن به مصرف کننده توسط دولت انجام می پذیرد.

یکی از از عمده ترین مشکلات اقتصاد ایران دو گانگی قیمت برخی از کالاها است که همان قیمت آزاد و دولتی هستند. برخی از این کالاها ی اساسی و حامل های آنها مشمول یارانه می باشند. اما برخی دیگر مثل خودروها و کالاهای پتروشیمی نظیر مواد شیمیایی ، پلاستیک و... منشأ بسیاری از مفاسد اقتصادی هستند.

در عین حال یارانه ها در مواردی به صورت هدفمند به مصرف کنندگان پرداخت نمی شود. بسیاری از یارانه ها از قبیل یارانه بنزین مشمول مصرف کنندگانی می شود که صاحب خودرو هستند و بقیه مردم از این نوع یارانه استفاده چندانی ندارند. انواع یارانه ها را می توان به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم کرد. یارانه های مستقیم ناشی از فروش کالاهای تجاری و یا خدمات به قیمتی کمتر از قیمت خرید یا قیمت تمام شده است.

هدایا و کمک های دولت از محل حساب جاری به شرکتها ی عمومی از انواع کمک های بلا عوض بوده و یکی از سیاستهای اقتصادی دولت می باشد . یارانه ها ی غیر مستقیم کمک هایی است که بر اساس ارزش کالاها ی تولید ، صادر و یا مصرف شده ، نیروی کار یا  زمین به کار رفته یا سازماندهی آن انجام می پذیرد . و یا به کالاهای صادراتی ویژه،‌جهت پائین نگاهداشتن قیمت آنها تعلق می گیرد. یارانه ای غیر مستقیم خود به دو دسته تقسیم می شوند:

1- یارانه غیر مستقیم مصرفی                                  2- یارانه غیر مستقیم تولیدی

- یارانه غیر مستقیم مصرفی مانند یارانه های متعلق به کالاهای مصرفی از قبیل : روغن، قند، شکر، نان و بنزین

- یارانه غیر مستقیم تولیدی یارانه ای است که به کالاهای تولیدی و یا موارد مشابه پرداخت می شود.

یارانه جزو سیاست اقتصاد ملی است که جهت مبارزه با عوارض اقتصادی یا تشویق عوامل آن در دوره های خاص اتخاذ میگردد. شروع جنگ بین الملل در حقیقت سرآغاز یارانه ها می باشد. چرا که محدودیت های شدید منابع و توجه دولت به بخش های خاص موجب گردید که دولت به صورت عملی تر وارد بازار گردد و کالاهای راحتی به قیمت‌های بالاتر از قیمت بازار از تولید کننده خریداری کند.

به طور مثال آمریکا در طول جنگ جهانی دوم جهت تأمین احتیاجات نظامی و تسلیحاتی، نقره را به قیمت هائی بیش از قیمت جهانی و حتی قیمت داخلی کشور از تولید کنندگان داخلی خریداری می نمود.

دولت از طریق درآمدهایی که دارد یک سهمیه ای برای رفاه مردم اختصاص می دهد. یعنی دولت از آن نرخی که در بازار است کالایی را به نرخ کمتر به مردم می دهد. که این ما به التفاوت همان یارانه است. ومی توان گفت که قیمت یارانه قیمت ثابتی نیست و بستگی به سیاستهای دولت دارد.

بعضی از دولت ها با دادن وام های بلندمدت با بهره ی کم و همچنین با پرداخت یارانه و یا آمیخته ای از هر دو از تولید کالاهای اساسی حمایت می کنند.  

حال می خواهیم در مورد قسمت دوم موضوع یعنی واردات بحث کنیم.

واردات را می توان طبق اصطلاح بین المللی عمل وارد کردن هر نوع کالایی به قلمرو گمرکی کشور نامید. واردات همان ورود کالا به کشور از طریق مرزهای زمینی ، هوایی یا دریایی است.

واردات کالا به مناطق آزاد تجاری یا مناطق حراست شده گمرکی مشمول عنوان واردات کشور نمی شود.

در این جا ما می‌خواهیم بدانیم که تأثیر یارانه های دولت بر قیمت کالاهای وارداتی چگونه است؟

برای این منظور اولاً ما باید خود کالاهای وارداتی را مشخص کنیم از جمله کالاهایی که به عنوان واردات از کشورهای خارجی وارد کشورما می شوند، می توان بنزین ، برنج و یا شکر را یادآور شد و دولت با اجرای سیاستی همچون یارانه به مردم آنها را در تأمین رفاه تا حدودی یاری می نماید. حال این مسأله به ذهن می رسد که چگونه دولت یارانه را به مردم می دهد؟ در پاسخ به این سؤال به عنوان مثال می توان گفت که دولت مثلاً شکر یا برنج را به صورت کوپنی به مردم می دهد.

یا این که در روستاها دولت گندم را به عنوان یارانه به مردم می دهد . مسأله ای دیگر که باید در این مورد بررسی شود این است که دولت به طور مثال در سال قبل چقدر واردات شکر داشته و یارانه آن چقدر بوده و قیمت این کالا چقدر افزایش یا کاهش یافته است[3].

2-1-ضرورت و اهمیت تحقیق:

ممکن است هدف دولت از پرداخت یارانه های مصرفی، ارتقاء سطح رفاه گروه خاصی از مصرف کنندگان و یا تمامی افراد کشور باشد، یا آنکه این یارانه ها به منظور تعدیل درآمد گروهها ی اجتماعی و افزایش نسبی رفاه طبقات کم درآمد جامعه بوده و یا تصحیح مسیر مصرفی کشور به سوی تشویق مصرف کالاهای تولید داخلی باشد. پرداخت ما به التفاوت قیمت خرید و فروش کالاهای اساسی و ضروری مورد نیاز اقشار کم درآمد و جبران ضرر و زیان کالاهای مورد حمایت دولت را می توان از مهمترین یارانه های مصرفی دانست.

بهترین روش برای تخصیص یارانه های مصرفی ، پرداخت متناسب با نیازمندی افرادآسیب پذیر است . بدترین آن نیز پرداخت برابر و یکسان می باشد که عملاً هزینه های بسیار زیادی را به جامعه تحمیل می نماید. در این شیوه ، اجبار در پرداخت حداکثر مقدار یارانه بر تمام افراد جامعه برای پوشش دادن تمامی افراد آسیب پذیر لازم است. تنها مشکلی که در رابطه با پرداخت متناسب یارانه وجود دارد، هزینه سازماندهی این شیوه تخصیص می باشد. در این راستا یک حد بهینه را می توان یافت که در آن مجموعه هزینه سازماندهی و پرداخت یارانه در حداقل خود باشد. با توجه به توضیحات فوق می توان گفت که پژوهش حاضر از دو جنبه دارای ضرورت و اهمیت است:

اول اینکه می تواند بر تکمیل این نظریه بین پرداخت یارانه های دولت و قیمت کالاهای وارداتی فرضیه های قابل قبولی که از لحاظ نظری اهمیت دارند ارائه ، و دوم آنکه امید است بتوان پس از تشخیص رابطه بین پرداخت یارانه دولت و قیمت کالاهای وارداتی که از لحاظ عملی اهمیت دارد نیز گامهایی برداشت و در نهایت امید است بتوان ارتباط نظری دو سازه یارانه های دولت و قیمت کالاهای وارداتی را توجیه نمود.

1- مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی / ک.س. لمتون "مالک و زارع در ایران" ترجمه منوچهر امیری (تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1345)

مرکز پژوهش‌های بازرگانی "بررسی برنامه پر داخت زیانکرد دولت" (تهران: مرکز پژوهش‌های بازرگانی بی تا،) جلد اول

1-فیروز نسیبی پور آذر ، بررسی انواع سوبسید و جنبه های مختلف اقتصادی آن،(تهران: موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی ، بهمن 1369)

1- مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، از سری انتشارات بررسی‌های کالا، شماره 7 (تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، آبان ماه 1367)