گچ مجسمه سازی برای سفالگری کمک ارزشمندی است این ماده به او فرصت میدهد تا شکل هایی را که با گل رس ساخته است قالب زده و اثر خود را تکثیر نماید . از آنجا که مدل های دوباره ساخته شده در قالب توخالی هستند ، گچ مجسمه سازی مسئله پختن قطعات را در کوره حمل کرده که در غیر این صورت برای قرار دادن در کوره ، بسیار بزرگ و توپر ( سنگین ) میباشند . گچ مجسمه سازی را می توان صاف تر از گل پرداخت کرد . بنابراین هرگاه به درجه خاصی از تکمیل سطح نیاز باشد ، مجسمه ساز برای مدل دادن بیشتر به مجسمه ، از کار خود مدلی می سازد .
روش های دیگری وجود دارد که گچ مفید واقع شود . آجرهای گچی برای مدل دادن قطعات کوچک بسیار مناسبند و هر زمان که می بایستی دوغاب گچ به خمیر تبدیل شود ، استفاده از کاسه های خشک کن ضروری است .
گچ مجسمه سازی از سنگ گچ gypsum rock ساخته می شود . وقتی این ماده حرارت داده شود آبی که بصورت ترکیب شیمیایی در سنگ ؟؟؟؟ دارد خارج گردیده و در نتیجه مادۀ نرمی بدست می آید که به آسانی شکسته و به پودر سفیدی تبدیل می گردد . وفتی آب به نسبت صحیح به این پودر اضافه شود مجدداً متبلور و به حالت اولیه ی خود باز می گردد . خوشبختانه این تبلور برای مجسمه ساز بفوریت انجام نمی پذیرد . ترکیب گچ و آب در ابتدا به صورت مایع بوده و پس از چند دقیقه شروع به سفت شدن می کند . سپس به کرم غلیظی تیدیل گردیده که باز سخت تر شده تا وارد مرحله ی خمیری شود و زمانی که غلظتی مانند ؟؟؟ چوبی نگرفته پیدا کرد سخت می شود . اگر گچی را که در حالت سفت شدن است بداخل قالب بریزیم روی هر سطحی را می گیرد و هر منفذی را پر میکند و تمام جزئیات را می سازد . بنابراین عملاً می توان با استفاده از گچ قالب یا شکل منفی ( نگاتیوو ) هر شئی را ساخت و مجدداً شکل اصل را در گچ با گل رس قالب زده . پس از اینکه سفت و خشک شد برای خوب آب فدرت عجیبی از خود نشان می دهد . در واقع تقریباً مانند کاغذ خشک کن عمل می کند . خمیر پلاستیکی که روی لوحه گچی قرار دارد در نقطه ای که تماس پیدا می کند .
فوری خشک و سخت تر می شود چند دقیقه به گل رس خمیر شده ای تبدیل میگردد این خاصیت است که گچ مجسمه سازی چنین مادۀ عالی را برای قالب ها می سازند .
انواع قالب ها
اکثر قالبهایی که بوسیله مجسمه سازان سفال مورد استفاده قرار می گیرد و به دو گروه تقسیم می شوند :
قالبهایی که در مصرف از خمیر گل رس به کار می روند و آنهایی که در استفاده از دو قالب گل رس بکار گرفته می شوند در گروه اول انواع و اقسام گوناگون قالب های فشاری پرسی ( منگنه ای ) وجود دارد .
و در گروه دوم قالب های زهی (drain ) و قالبهای توپر قرار دارند . بعضی مجسمه سازان علاوه بر این دو گروه از قالب های کهنه برای ساختن مدل های گچی استفاده نموده که از آنها می توان قالب های فشاری و پرسی را ساخت اگر مجسمه ساز تولیدات انبوهی را در دست دارد می تواند از قالب های جعبه ای نیز استفاده کند . این قالب ها برای ساختن قالب های زهی بوده تا بتوان در هر قطع مقادیر زیادی نمود این روش بیش از کارگاه برای کارخانه مناسب است .
چه گچی باید خرید ؟
تولیدکنندگان گچ مجسمه سازی در سالهای اخیر اصلاحات عمده ای را در محصولات خود به عمل آورده اند و انواع گوناگون گچ را با خواصی مخصوص تولید نموده اند . هیدرو؟؟؟ و هیدرواستون گچ های قالب گیری هستند که فوق العاده سخت می شوند برای ساختن پیکره های بزرگ و قالب های جعبه ای بسیار مناسب اند . ولی برای ساختن قالب های معمولی بخاطر اینکه بسیار سخت و متراکم باشند خوب نیست . بهترین گچ مجسمه سازی برای مجسمه سازان سفال گچ کوزه گری است که می توان آن را از مغازه های سرامیک فروشی در کارتن های پنج پوندی یا کیسه های صد پوندی خریداری نمود .
اگر در تهیۀ گچ اشکالی وجود داشت . نوع ( رد تاپ ) یا " سن فلاور " آنرا از فروشندگان مصالح ساختمانی بخرید . گچ دوامی نخواهد داشت مگر آنکه آنرا درظرف در بسته ای که هوانداشته باشد نگهداری کنید . بهتر است به اندازۀ کافی برای هر کار جداگانه خریداری نموده همه آنرا فوراً بمصرف برسانید .
قالب های فشاری
گل رس نرم را می توان با فشار در داخل یک قالب گچی قرار داده ، صبر کرده تا شروع به خشک شدن نماید . وقتی گل رس خشک می شود – به اندازه کافی سخت شده و شکل خود را حفظ می کند که همزمان اندکی جمع می شود ، بطوریکه می توان به راحتی آنرا از قالب خارج کرده ، مشروط بر اینکه از زیر خراشی بر نداشته باشد . از میان تمام قالب هایی که مجسمه سازان سفال استفاده می نمایند ، ساده ترین آنها برای ساخت ، قالب فشاری یکپارچه جهت یک پلاک کم بر جسته یا کاشی چاکواراست برای کسب تجربه در کارکردن با گچ ، قالبی برای یک کاشی می سازیم .
ساختن مدل اولیه قالب گیری
برای ساختن مدل اولیه قالب گیری می توان با در نظر گرفتن تناسب شکل یا موضوع از انواع مواد مختلف مدل سازی استفاده کرد . اما در مورد مدل سازی برای سفال گری یا برخی مجسمه های تزئینی معمولاً از گل یا گچ استفاده می کنند . مدل اولیه ای که از گل می سازند معمولاً در مواقعی انجام می شود که از لحاظ زمان در مضیقه باشیم بخواهیم به سرعت طرحی را که در ذهن داریم به شکل سه بعدی پیاده کنیم و یا در مواقعی که هدف طراح ، ایجاد بافت های گوناگون یا غایش حالت چسبندگی طبیعی گل باشد .
ساختن مدل اولیه از گل دارای محدودیت های خاصیست .
1 – گل خاصیت ایستایی مطلوبی ندارد و اگر جسم بسیار حجیم ساخته شده باشد . امکان دارد که بیافتد و یا به اصطلاح « غش » کند . بنابراین برخی اوقات لازم است که ابتدا یک اسکلت فلزی با سیستم های مسی یا آهنی ساخته شود و سپس روی آن با گل بپوشانیم .
2 – نکته دوم این است که حجمی که با گل ساخته می شود ، امکان ریزه کاری فراوان را ندارد و نمی توان آن را زیاد صاف و تمیز کرد . به همین دلیل مدل های ساخته شده از گل اغلب قدری خشن و زمخت هستند .
3 – در زمان ساختن مدل های اولیه گلی باید مدل را همواره مرطوب نگهداشت . یا در پایان کار به سرعت از مدل اولیه قالب تهیه کرد . گل در مقابل جریان هوا سریع خشک شده و ترک بر می دارد و این تبخیر آن موجب انقباض شدید شده و از ابعاد مدل کاسته می شود . در این گونه مواقع در هنگام کار یا پایان آن ضروری است که مدل را با کیسه ای پلاستیکی کامل بپوشانیم که ایجاد اشکال نکند .
مدل هایی که از گچ ساخته می شود اغلب به صورت کنده کاری از یک حجم اولیه انجام می گیرد به این ترتیب که ابتدا بلوکی گچی می سازیم ( مقداری دوغاب گچ تهیه کرده و آن را در یک قالب استوانه ای از پلاستیک یا قالب چوبی مکعب مستطیل خالی می کنیم ) پس از اینکه گچ کاملاً خودش را گرفته و سفت شده شروع به تراشیدن آن می کنیم یا با قلم های مجسمه سازی روی آن کنده کاری می کنیم تا حجم مورد نظر حاصل شود . کنده کاری بر روی گچ آسان است و به راحتی می توان آن را تراشید . در صورتیکه به فرم های کاملاً مدور و متقارن نیاز داریم ( مانند بدنه قوری بدون لوله و دسته ، گلدان ، فنجان ... ) ابتدا یک استوانه گچی روی چرخ تراش ( که عبارت است از یک چرخ دوار مانند چرخ سفالگری که سرعت گردش و قدرت آن زیاد باشد ) به وسیله دوغاب گچ درست کرده و پس از آنکه چرخ به کار افتاد آن را با ابزار تراش می تراشیم تا فرم مورد نظر حاصل آید .
در برخی مواقع که هدف ما ساختن مجسمه های ظریف یا حجم های پیچیده است ، لازم است که به جای کنده کاری روی یک بلوک گچی نخست سیم های مسی یا آهنی یک فرم ابتدایی و ساده را روی پایه چوبی بنا کنیم و سپس با دوغاب گچ روی آن را پوشانده و طرح اولیه را بسازیم سپس به تدریج مقادیری از آن را کنده کاری کرده یا به آن می افزائیم تا حجم مورد نظر حاصل شود .
نکته بسیار مهم در مورد ساختن مدل های اولیه قالب سازی این است که شخص مدل ساز در حین کار باید همواره چگونگی ساختن قالب از مدل اولیه را در نظر داشته باشد ، و سعی کند مدلی بسازد که بشود از لحاظ روش قالب گیری با حداقل قطعات قالب از آن یک قالب اصلی تهیه کرد . شخص مدل ساز باید توجه کند که اگر از یک یا دو یا حداکثر سه جهت به مدل نگاه کند تمام اجزای آن مدل را در معرض دید باشد . قسمت هایی که به چشم دیده نمی شود به نام برش زیر (undercut ) معروف است و قالب از آن خارج نمی شود و در آن قسمت گیر می کند .
چگونه یک صفحه گچی برای خشک کردن گل بسازیم
نخست باید یک قالب چوبی تهیه کرد . میزان عمق بستگی به ضخامت گچ دارد ، معمولاً صفحه گچی را نباید زیاد نازک ساخت چون پس از مدتی استفاده به آسانی می شکند . برای نگهداشتن اتصالات قالب یکدیگر می توان از گیره های کوچک استفاده کرد یا اینکه در پشت دیواره های قالب ، آجر یا قطعات سنگین گذاشت که از برگشت آن جلوگیری کند . درزهای اطراف و کف قالب آن نیز قبل از اینکه گچ به داخل آن بریزیم ، با گل کاملاً مسدود کرده و گونه دوغاب گچ از آن به خارج نفوذ می کند .