در این نوشتار ضمن معرفی گونه‌ای خاص از محصولات آلومینیومی که در بازارهای ایران به خوبی مطرح شده است، به اختصار به برخی از کاربردها و مزایای آلومینیوم در نمای ساختمان‌ها می‌پردازیم.
با ظهور مدرنیسم در معماری و شروع عصر مدرن و همزمان با روی کار آمدن معمارانی چون میس وندرو و معماران تحصیل کرده مدارسی مانند باوهاس و علاقه جهانیان به ایجاد بناهای بلند مرتبه و به طور کل، شروع ساخت و سازهای صنعتی در غرب بحث پیش ساختگی و استفاده از مصالح پیشرفته به یکی از مهمترین دغدغه‌های طراحان و مجریان و تولیدکنندگان بدل شد.
در این میان نگاه‌های معمارانه به سمت آلومینیوم و تولیدات اکسترود شده آلومینیوم سوق پیدا کرد؛ چرا که آلومینیوم به علت خصوصیت منحصر به فرد خود همچون سبکی، عایق بودن، انعطاف‌پذیری، در دسترس بودن، ارزان بودن نسبی، باربر بودن و جلال خاص می‌توانست تمام نیازهای مخاطبان خود را برآورده سازد.
همه چیز درباره پانل
قریب ده سال پیش شرکت‌های تجاری که در حوزه مصالح ساختمانی نوین فعالیت می‌کردند یکی از زیر مجموعه‌های صنایع آلومینیومی را وارد ایران کردند که با نام «پانل» یا «پنل» مشهور شدند. نام کامل این محصول ورق‌های کامپوزیت آلومینیوم است و در نماهای خارجی بنا، دیوارهای داخلی و فضای اداری، درهای عایق باد و توفان، قاب‌های پنجره، ساختمان‌های تجاری سبک و ساختمان‌های نمادین مورد استفاده قرار می‌گیرند.
«کامپوزیت» به معنای ترکیب شده است. پانل‌ها از ترکیب چند لایه متریال مختلف به همراه پوشش آلومینیومی به دست آمده‌اند و سرچشمه نام گذاری این ورق‌ها از این جاست. دو صفحه آلومینیومی روکش شده، سطح هسته پلی اتیلنی آن را پوشانده‌اند. چسباندن این سطوح به هسته، توسط فرآیندهای شیمیایی و مکانیکی صورت می‌گیرد به طوری که در مقابل ورقه ورقه شدن به شدت مقاومت میکند.
مصرف‌کنندگان این محصول بیشتر به دنبال رنگ‌های متنوع آن هستند به همین منظور در کارخانه از فرآیندهای مختلفی جهت تغییر در رنگ محصول استفاده می‌کنند. از جمله پوشش‌هایی که معمولا برای تغییر در ورق‌های آلومینیومی رویی استفاده می‌شود اندونیزه کردن، pvdf (پلی وینیلیدین فلوراید)، رنگ مایع و روکش پودری است.اندونیزه کردن یکی از اولین فرآیندهای روکش کردن آلومینیوم بود که از سال 1920 میلادی تاکنون استفاده می شود. شیوه کار این است که سطح آلومینیوم با موادی پوشیده می‌شد به طوری که عمر طولانی داشته باشد، محکمتر شود و با دوام و مقاوم در برابر خوردگی باشد. معمولا معماران و طراحان به سمت پانل‌هایی رفته‌اند که بنا بر عمل اندونیزه کردن، عمل آوری شده باشند و این محصولات مورد استفاده بسیاری از ساختارهای آلومینیومی خوش نام در جهان مانند «sears tower» بوده و همچنان نیز مورد توجه است. با این که به تازگی تکنولوژی‌های پیشرفته در اندونیزه کردن، پانل‌ها را برای تولید طیف وسیع از رنگ‌ها امکان‌پذیر ساخته است و در جهان نیز ساختمان‌ها با استفاده از همین محصول رنگ‌های گوناگونی در نمایشان ایجاد شده، اما در ایران تنها رنگ نقره‌ای است که کاربرد دارد و حتی خیلی از مجریان پروژه‌های ساختمانی نمی‌دانند که دامنه رنگ این محصولات بسیار گسترده و حتی قابلیت سفارشی بودن دارد. استفاده از این ورق‌ها ناگهان در ساخت و ساز ایران با دو مفهوم همراه شد؛ اولین معنی در این جا بود که ساختمانی که با پانل‌های آلومینیومی پوشش یافته‌اند، بناهای مهم و مدرن هر شهر به حساب می‌آیند و مفهوم بعدی به جلال و عظمت بنا برمی‌گردد که نمای آلومینیوم بسیار در آن اهمیت داشت.
در کمتر از یکی دو سال این ورق‌های وارداتی چنان جای خود را در بین مصالح پیش ساخته باز کردند که امروزه به یکی از اصلی‌ترین مصالح مورد استفاده در نماهای ساختمانی کشور بدل شده‌اند. استفاده از این محصول در ساختمان‌های دولتی ساز و ارگان‌ها نیز در این فرآیند بی‌تاثیر نبود. می‌توان به ساختمان وزارت نیرو، وزارت آموزش عالی، شهرداری منطقه 9 و بانک‌های اقتصاد نوین، پاسارگاد و بانک سامان اشاره کرد که در تغییر ذائقه ساخت‌و‌سازی کشور به سمت استفاده از این محصول تازه وارد نقش مهمی داشتند.حالا کار به جایی رسیده است که آلیاژهای مختلف آلومینیوم و‌ترکیبات این فلز با دیگر مواد و ساخت ترکیبات جدید از آن، به یکی از مهمترین و پرمصرف‌ترین مصالح جهت نمای ساختمان‌های امروزی در سبک‌های مختلف معماری تبدیل شده است به طوری که استفاده از آن در نماها و بناها به نوعی معرف ارزش و تازگی آن بنا محسوب می‌شود.
محصولی برای شاخص کردن بنا
هر زمانی که ساخت یک بنای گران قیمت یا مهم در میان باشد، معماران ایرانی می‌خواهند که یک تندیس بسازند. مقوله تندیس‌سازی در معماری ایران یک سنت بدون خدشه است و در این میان مصالحی که در پر رنگ کردن نقش ساختمان در میان بافت شهری به کار آیند همواره در بازار ایران مورد توجه قرار می‌گیرند. برای ساخت چنین بناهایی به مصالحی نیاز است که ویژگی‌های منحصر به فردی نیز داشته باشند که این ورق‌ها به دلیل استحکام قابل توجه، مسطح بودن، سبکی و قابلیت‌پذیری ویژه‌ای که دارند، پیچیده‌ترین ایده‌ها مانند خم‌ها و زاویه‌های نمایشی و یا شکل‌های ذوزنقه‌ای به سادگی به وسیله آن قابل پیاده‌سازی باشد. هر طرحی که در ذهن معمار پروژه باشد، توسط خانواده محصولات آلومینیومی قابل پیاده‌سازی است. برج آلوبند در شیراز و مراکز خرید ستاره و تندیس در کیش نمونه خوبی از کاربرد آلومینیوم‌های پوششی نما در جهت تندیس کردن ساختمان است. از این روست که شکل‌پذیری آلومینیوم باعث علاقه معماران به آن به عنوان وسیله‌ای جهت ساخت بناهای تندیس گونه شده است.
در این میان اگر از بعد صرفه‌جویی در انرژی ساختمان هم به بررسی دست بزنیم باز هم پانل‌های آلومینیومی برگ برنده سازندگان خواهند بود. خواص عایق آلومینیوم و استفاده از مواد عایق بند(Termal break) در آن به عنوان یکی از بهترین محصولات جهت استفاده بهینه از انرژی مطرح است.
در کشورهای زلزله خیز همانند ایران مبحث سبک‌سازی ساختمان و استفاده از محصولات منعطف بسیار مهم و اساسی بوده و محصولات آلومینیومی همانند نماهای آلومینیوم کامپوزیت پنل، نماهای شیشه‌ای خاص و درب و پنجره های آلومینیومی به عنوان اساسی‌ترین راه‌حل با وزنی حدود 90درصد سبک‌تر از سنگ‌های تراورتن و گرانیت و 85درصد سبک‌تر از سیمان و 70درصد سبک‌تر از شیشه مطرح است. از این منظر اگر به ساختمان وزارت نیرو در تهران بنگریم خواهیم دید که در صورت استفاده از سنگ گرانیت در آن به جای پانل‌های آلومینیومی چقدر ساختمان را سنگین‌تر از وزن فعلی‌اش می‌کرد.
گونه‌ای از این محصولات آلومینیومی با پوشش رزین فلورو کربن (Fluorocarbon)به علت مقاومت بالا در مقابل اشعه‌های مفید آفتاب، باران‌های اسیدی و عدم جذب گرد و غبار معلق در هوا (به علت عدم جریان الکتریسیته در آن) راه‌حل مناسبی جهت مقابله با شرایط محیطی ناسازگار است.
در مقابل به عنوان مثال سنگ معدنی مانند اکثر سنگ‌های گرانیتی در مقابل اشعه و باران‌های اسیدی جلا و صیقلی بودن خود را از دست می‌دهند. سیمان و رنگ به سرعت کثیف می‌شوند و شیشه نیز کدر شده و به مرور زمان رسوب آب باران روی آن باقی می‌ماند. هزینه‌های نگهداری از ساختمان‌هایی که نمایی آلومینیومی دارند تا 70درصد کاهش یافته و در ضمن استفاده از بهترین کیفیت برخوردار خواهند بود.