سابقه استفاده از کاغذ در معماری ژاپن بسیار دیرینه است.
با توجه به شدت زلزله خیز بودن این منطقه جغرافیایی، همواره، از گذشته دور، طراحی ساختمان ها به گونه ای که متحمل کمترین خسارت ها در اثر زلزله های شدید شوند، به عنوان هدف اولیه طراحی معماری مطرح بوده است.
تا ۳ قرن پیش از این نقش معماری اغلب به ساختن بناهای یاد بود و ماندگار برای قشر خاصی از جامعه محدود می شد.
گروهی که اغلب از افراد با نفوذ و دولتمردان بودند و یاگروه های مذهبی و طبقه مرفه جامعه که بیشتر به دنبال فضایی برای گذراندن اوقات تفریح و خوشگذرانی خویش بودند.
با آغاز قرن نوزدهم میلادی و شکل گیری انقلاب صنعتی، تحولات اساسی تقاضای جامعه پدید آمد؛ نیاز به سکونت گاه هایی برای همه طبقه های جامعه خصوصاً طبقه متوسط در جوامع مطرح شد.
فضاهایی برای زیستن، که هم از نظر کمی پاسخگوی تقاضای مطرح شده باشد و هم از نظر کیفی بدین ترتیب حرفه معماری بیش از پیش به متن جامعه راه یافت و نوعی «معماری اجتماعی و مردمی» شکل گرفت.
در این میان، با ساخت و سازهای گسترده و دخل و تصرف بیشتر در روند طبیعت، مسأله آلودگی محیط زیست روز به روز بیشتر در رأس دغدغه های بشر قرار گرفت و معماران را برآن داشت که راه حل هایی برای کاهش آسیب وارده به محیط زیست و اکوسیستم کره زمین پیدا کنند.
امروزه بحث «معماری پایدار» یا «معماری سبز» جزو مهم ترین مباحث مطرح شده در طراحی معماری است و معماران بسیاری با این عناوین مشغول به فعالیت هستند.
یکی از راه های پاسخگویی به نیاز جامعه برای تأمین مسکن کافی و مناسب، اقتصادی و زیبا، استفاده از مصالح جدید ساختمانی است.
به کارگیری موادی قابل بازگشت به چرخه طبیعت، در دسترس همگان و مقرون به صرفه ضروری به نظر می رسد.
این موارد و دلایل بسیاری دیگر معماران را برآن داشت که از «کاغذ» به عنوان عناصر اصلی تشکیل دهنده ساختمانها بهره گیرند.شاید تصور این مسأله دشوار باشد که با کاغذ و مقواهای دور ریختنی بتوان بناهایی باشکوه و استوار ساخت.
اما در دودهه اخیر این روش نوین معماری به طور جدی مطرح شده و توانسته است به خوبی از منظرفنی و اجتماعی نقش خود را اثبات کند.
● تاریخچه سابقه استفاده از کاغذ در معماری ژاپن بسیار دیرینه است.
یکی از بهترین روش ها برای کاهش میزان تخریب بناها در مقابل زلزله، سبک کردن ساختمان و استفاده از مصالحی با وزن پائین است.
در معماری از چوب، کاغذ و مصالحی از این قبیل استفاده می شود.
معماران سنتی ژاپن از صفحه های کاغذی که به «شوجی» معروف اند به عنوان عنصر جدا کننده فضاهای مختلف معماری بهره می گیرند.
صفحه های کاغذی علاوه بر تأمین سبکی ساختمان و ایفای نقش جدا کنندگی فضاها، قابلیت های تزئینی بسیاری را در اختیار طراحان قرار می دهند.
اما آنچه اکنون در این مقاله بدان می پردازیم بسیار فرا تر از موارد استفاده کاغذ در معماری سنتی ژاپن است.
امروزه از کاغذ به عنوان اصلی ترین عنصر سازه بنا استفاده می شود به گونه ای که فرم خاصی از کاغذ توانسته جایگزین فولاد، بتن و مصالح بنایی شود.
بسیار پیش آمده است که هسته مقوایی میانی دستمال های توالت و یا کاغذ های فکس و پلات را دور بیندازیم اما مطمئناً هیچ گاه تصور نکرده ایم که این مواد می توانند، به عنوان عنصری سازه ای در شکل گیری بناهایی استوار مطرح شوند.
● استوانه های مقوایی استوانه های مقوایی (Card board Tube)، از کاغذ های بازیافت شده به ظاهر دور ریختنی تهیه می شوند.
بسیار ارزان هستند و در کارخانه هایی مخصوص در سازوکاری نه چندان پیچیده تولید می شوند.
کارخانه ها این قابلیت را دارند که استوانه هایی کاغذی (Paper Tubes) در ابعاد مختلف با طول، قطر و ضخامت های متنوع تولید کنند.
استوانه های تولید شده در این کارخانه ها شکننده نیستند و با افزودن ترکیبات شیمیایی خواص مختلفی از قبیل ضد آب، ضد آتش، ضد موریانه و ...
پیدا می کنند و می توانند کاربری های متنوع و خاصی را داشته باشند.
امروزه با اعمال محاسبات دقیق برروی این مواد و انجام آزمایش های استاندارد فنی به خوبی می توانیم از این مواد به عنوان عنصر سازه ای در معماری ساختمان ها استفاده کنیم.
● مزایای استفاده از کاغذ در معماری کاغذ، ماده ایست که در طبیعت به دست می آید و به آسانی به چرخه طبیعت باز گشته و به عنوان دوست آکوسیستم محسوب می شود.
استوانه های کاغذی از زباله های کاغذی بازیافت شده تهیه می شود، موادی که بلااستفاده و دور ریختنی هستند و به دلیل خاصیت بازگشت به چرخه طبیعت، معماری با استوانه های کاغذی، زباله صنعتی بر جای نمی گذارد.
چوب یکی از مصالح ساختمانی است که خواص شیمیایی و فیزیکی مناسب آن موجب شده یکی از پر طرفدارترین عناصر ساختمانی محسوب شود.
بافت زیبا و تنوع گونه های مختلف چوب امکانات بسیاری را در اختیار طراحان قرار می دهد، هرچند از نظر فنی، در مراحل پیچیده ای لازم است تا چوب موجود در طبیعت به عنصری ساختمانی تبدیل شود.
استوانه های مقوایی بافت و رنگ مشابه چوب دارند و همان امکانات بصری چوب را دارا هستند.
بدون آن که مشکلات مربوط به استفاده از چوب و آماده کردن آن در پروسه صنعتی را داشته باشند.
امروزه در بسیاری از نقاط، به دلیل کاهش ذخایر تولید چوب که همان جنگل ها هستند چوب به ماده ای کمیاب و بسیار گران قیمت تبدیل شده است.
در صورت ادامه روند روبه رشد تخریب جنگل ها و استفاده از چوب در مصارف متفاوت صنعتی، ساختمانی و غیره بشر بی شک با بحرانی زیست محیطی مواجه می شود که این مسأله لزوم پرداختن به موادی به عنوان جایگزین چوب را به طور جدی مورد توجه قرار داده است.
با کنترل خواص فیزیکی و شیمیایی استوانه های کاغذی می توان از این مواد به عنوان «فرم نوینی از چوب تکامل یافته» در مصارف مختلف بهره گرفت.
استفاده از مصالح سبک و پائین آوردن وزن ساختمان مهم ترین راه های کاهش اثرات زلزله است.
استوانه های کاغذی بسیار سبک هستند و در مواردی وزنی به مراتب کمتر از چوب دارند و شاید بتوان از آنها به عنوان یکی از سبک ترین مصالح ساختمانی یاد کرد که این مسأله از مزایای قابل توجه این ماده است.
● معماری پایدار نخستین بار معماری ژاپنی به نام «شیگروبن» از استوانه های مقوایی در سازه ساختمان استفاده کرد.
وی متولد سال ۱۹۵۷ میلادی در توکیو است.
معماری را در مدرسه معماری کالیفرنیای جنوبی فرا گرفت، سپس به مدرسه معماری انجمن کوپر در آمریکا رفت، جایی که بزرگترین درسهای معماری خود را از جان هیداک (یکی از معماران گروه پنج معماری نیویورک) فرا گرفت و در سال ۱۹۸۴ میلادی فارغ التحصیل شد.
وی پس از بازگشت به ژاپن در سال ۱۹۸۵ میلادی دفتر معماری خود را تأسیس کرد و در ابتدا، با توجه به شرایط اقتصادی دهه ۱۹۸۰ ژاپن، کار خود را با پذیرفتن طراحی پروژه هایی معمولی آغاز کرد.
کارهای اولیه او شامل پروژه های مسکونی در توکیو و اطراف آن بود.
یکی از نخستین پروژه های وی، طراحی موزه امیلیو آمابز است.
وی در این طرح از نوعی پارچه استفاده می کند که دور لوله های مقوایی پیچیده شده بود.
او می گوید، ایده اولیه به کارگیری استوانه های مقوایی در معماری پس از اتمام این پروژه در ذهن او نقش بست، آنگاه که دفتر او مملو از این استوانه های مقوایی شده بود و او از دور ریختن این مواد کاغذی اکراه داشت.
پروژه بعدی وی در سال ۱۹۸۶ میلادی، طراحی نمایشگاه الوار التو (معمار معروف فنلاندی که از چوب در معماری خود بسیار استفاده می کند)، در توکیو بود.
از آنجایی که وی به دنبال القای حال و هوای پروژه های آلتو در طراحی نمایشگاه بود و در عین حال طراحی نمایشگاه با چوب بسیار گران تمام می شد به فکر استفاده از این استوانه های مقوایی افتاد که ظاهری شبیه چوب دارند.
این نخستین گام او در بهره گیری از استوانه های مقوایی در معماری بود.
● پروژه های اجرا شده با استوانه کاغذی ▪ ۱۹۸۹ میلادی آلاچیق کاغذی، ناگویا، ژاپن: متشکل از ۴۸ ستون مقوایی و یک پلان دایره وار است.
این ستون ها که به وسیله پارافین ضد آب شده بودند، با ترکیبی چسبناک به یکدیگر پیوسته شدند و در قسمت فوقانی به وسیله یک حلقه فشاری چوبی استحکام بنا حفظ شد.
سقف این بنا نوعی سقف چادری از پارچه مخصوص است.
▪ ۱۹۹۰ میلادی، سالن و دروازه شرقی اوداوارا، کاناگاوا، ژاپن: به مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس شهرداری شهر اوداوارا، طراحی یک سالن چند منظوره و موقت در دستور کار قرار گرفت.
از آنجا که هنوز اجازه رسمی برای استفاده از لوله مقوایی به عنوان سازه از جانب دولت ژاپن صادر نشده بود، ترکیبی از فولاد و کاغذ طراحی شد به طوری که دیواری از ستون های مقوایی فضای داخل را شکل می داد و برای تأمین مقاومت سازه ای بنا از ستونهای فولادی استفاده شده بود.
بنا از۳۳۰ استوانه مقوایی تشکیل شده است که فضای میان آنها با وینیل شفاف پرشده بود.
به گونه ای که نور طبیعی را به داخل بنا هدایت کند.
به مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس شهرداری شهر اوداوارا، طراحی یک سالن چند منظوره و موقت در دستور کار قرار گرفت.
هدف ایجاد فضایی جهت عرضه و نمایش مصالح نوین و سیستمهای تاسیساتی جدید است که با استفاده از آنها در ساخت و ساز، مصرف انرژی کاهش مییابد.
با توجه به محدود بودن تبلیغات سازندگان اینگونه محصولات به ویژه در شهرستانهای کوچک، این نمایشگاه میتواند گامی در جهت آشنایی افراد مرتبط با ساخت و ساز با این محصولات باشد.
با برپایی این نمایشگاه در فضایی مناسب در محل شهرداری مراجعین میتوانند ضمن بازدید از نمایشگاه و آشنایی با محصولات مورد بحث، در صورت نیاز توضیحاتی از طرف شخص مسئول نمایشگاه یا دفتر بهینهسازی مستقر در شهرداری دریافت نمایند.
از سویی با امکان بازدید متقاضیان صدور پروانه ساخت از این نمایشگاه میتوان امیدوار بود تا سازندگان ساختمان، با برآورد قیمت مصالح و مقایسه صرفهجوییهای حاصل، هر چه بیشتر در صدد رعایت مبحث 19 مقررات ملی ساختمان قرار گیرند.
مراحل و الزامات ایجاد نمایشگاه الف- تهیه فضایی مناسب فضای نمایشگاه باید در محل ساختمان شهرداری باشد.
حتیالامکان به دفتر بهینهسازی انرژی نزدیک باشد.
حتماً در محل عبور ارباب رجوع، خصوصاً متقاضیان دریافت پروانه ساختمان باشد.
مساحت کافی داشته باشد.
از فضا و نورپردازی مناسب برخوردار باشد.
امکان پاسخگویی و معرفی محصولات به مراجعان وجود داشته باشد.
این پاسخگویی توسط دفتر بهینهسازی مستقر در شهرداری انجام خواهد گرفت.
* مناسب بودن فضای مورد نظر باید به تایید مدیریت طرح برسد.
ب- اقلام نمایشگاهی از کلیه شرکتهای تولید کننده مصالح ساختمانی نوین و سیستمهای تاسیساتی جدید موثر در مصرف انرژی ساختمان اعم از شرکتهای مرتبط با سازمان بهینهسازی مصرف سوخت (الزامی) و سایر شرکتهای ارائه دهنده خدمات متناسب با رسالت نمایشگاه، مصالح و مواد مرتبط تهیه و در نمایشگاه عرضه شود.
اقلام مورد نظر باید حداقل شامل اقلام معرفی شده در لیست این دستورالعمل باشد.
برای هر مورد معرفی شده در لیست فوقالذکر از چند سازنده مختلف، مواد و مصالح دریافت و در نمایشگاه عرضه شود.
توضیحات مکفی و به زبان ساده در خصوص مبحث 19 مقررات ملی ساختمان شامل مواردی همچون میزان عایقکاری دیوار، کیفیت پنجره و ...
ارئه گردد.
بدیهی است این توضیحات باید با توجه به محل شهر یا شهرستان و در نظر گرفتن شرایط اقلیمی محل در مبحث 19 بیان گردد.
کاتالوگ و سایر توضیحات مناسب برای هر محصول در نمایشگاه موجود باشد.
اجباری بودن اجرای الزامات مبحث 19 مقررات ملی ساختمان و روشهای اجرای آن باید در نمایشگاه به زبان ساده و مناسب بیان گردد.
اقلام اجباری عبارتند از: - روشها و محصولات مورد استفاده در عایقکاری ساختمان شامل محصولات عایقکاری جداره-کف و سقف و انواع عایقهای مناسب جهت ساختمانهای در حال ساخت و عایقهای مناسب در ساختمانهای موجود - انواع مختلف پنجره دوجداره، قاب UPVC، ترمال بریک و ...
- مصالح نوین ساختمانی شامل بلوکها و نماهای پلیمری و مصالح پیش ساخته - آبگرمکن خورشیدی - بخاری بدون دودکش - محصولات کنترلی تاسیسات شامل شیرهای ترموستاتیک، کنترلرهای هوشمند موتورخانه، ترموستاتهای سیستمهای سرمایش - روشهای درزبندی جداره - توضیحات مکفی در خصوص مبحث 19 مقررات ملی ساختمان علاوه بر موارد فوق، سایر محصولات مرتبط با هدف نمایشگاه نیز که با توجه به شرایط اقلیمی، فرهنگی و بنا به پیشنهاد مدیریت طرح و یا پیشنهاد شهرداری و تایید مدیریت طرح تعیین میشوند، در این نمایشگاه قابل ارائهاند.
نمونهای از این موارد عبارتند از: - تجهیزات نوین تاسیساتی (سیستمهای جدید سرمایش و گرمایش از قبیل بویلر و چیلرهای پر راندمان، مبدلهای صفحه پوسته، مبدلهای بازیابی حرارتی، ...) - سیستمهای جدید کنترلی (کنترلهای مرکزی دما، نور و سیستمهای مدیریت ساختمان) - انواع پوششهای پنجره از قبیل شیشههای جدید، کرکرهها، نورگیرها، برچسبهای نورگیر و...
- روشهای طراحی اقلیمی با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه ج- طراحی فضای نمایشگاه طراحی فضای نمایشگاه باید به صورتی باشد که سبب جذب ارباب رجوع شهرداری به محل نمایشگاه شود.
در کنار کلیه محصولات عرضه شده، رسانهای جهت ارائه توضیحاتی در مورد محصول شامل موارد ذیل باید ارائه گردد: - معرفی تکنولوژی - ارزش انرژی صرفهجویی شده با استفاده از آن - استانداردهای مرتبط - قیمت محصول - اثرات جانبی حاصل از محصول ارائه شده نظیر موارد اثرگذار در شرایط آسایش و ...
- معرفی نمایندگیهای شرکت ارائه دهنده در شهرستان و استان محل برپایی نمایشگاه و نحوه دریافت خدمات توسط مشتریان د- مساحت محل نمایشگاه مساحت نمایشگاه با توجه به امکانات موجود شهرداری و متناسب با تعداد اقلام نمایشگاهی به مدیریت طرح اعلام و در صورت تائید به نمایشگاه اختصاص مییابد.
هـ – نحوه اجرای نمایشگاه پس از تخصیص محل، مدیریت طرح اقدام به معرفی پیمانکار مناسب جهت اجرای نمایشگاه مینماید تا نمایشگاه مطابق زمانبندی آماده بهرهبرداری گردد.
و- زمانبندی اجرا و برگزاری نمایشگاه شهرداری موظف است ظرف مدت یک هفته از دریافت این دستورالعمل، نسبت به معرفی محل مناسب با مشخصات ارائه شده در این دستورالعمل اقدام نماید.
پس از تایید محل و معرفی مجری توسط مدیریت طرح ظرف مدت یک هفته، نمایشگاه ظرف 6 هفته راهاندازی خواهد شد.
حداقل مدت فعالیت نمایشگاه 12 ماه از زمان راهاندازی خواهد بود.
ز – نحوه برآورد هزینه مدیریت طرح پس از بررسی و تائید مراحل زیر هزینه آمادهسازی نمایشگاه را بر اساس این مراحل تعیین مینماید: آمادهسازی محل نمایشگاه مکاتبات صورت پذیرفته با شرکتهای تولید کننده مصالح هزینه اقلام خریداری شده هزینه تهیه رسانه تبلیغاتی محل نمایش اقلام ایجاد نمایشگاه مصالح ساختمانیدریافتPDF: