تعدادی از ترکیبات شیمیایی مختلف در غذاها در بدن تحت نام لیپد ها یا چربیها طبقهبندی میشوند. این مواد عبارتند از : 1- چربیهای خنثی یا تری گلسیرید
2- فسفولیپید 3- کلسترول
قسمت لیپیدی پایه تری گلسیرید و فسفولیپید اسید های چرب میباشد.
اگر چه کلسترول محتوی اسید چرب نیست اما هسته استرولی آن از فرآوردههای تجزیه مولکولهای اسید چرب تشکیل میشود و به همین علت به آن خواص فیزیکی و شیمیایی مواد لیپدی را میبخشد.
تری گلیسیریدها به طور عمده در بدن برای تأمین انرژی برای رونههای مختلف متابولیک، به صرف میرسند و از این نظم سهم برابرری با کربوهیدراتها دارند. همچنین لیپیدها در تشکیل غشاءهای سلولی و اعمال داخل سلولی مورد استفاده قرار میگیرند.
تری گلیسیریدها
تری گلسیریدها از 3 موکول اسید چرب با زنجیره بلند و یک مولکول گلسیرول ترکیب شدهاند. وقتی مقدار TG بالا میرود در بافت چربی رسوب میکند. عوامل بالا برنده تری گلیسیرید: و صرف غذاهای چرب، و صرف الکل، حاملگی، داروهای بالابرنده: کلسیته امین، انستروژن، ضدبارداری.
داروهای کاهنده، اسید اسکوربیک، آسپارژنیاز، کلوفیبرات
کلسترول:
مهمترین چربی که باعث بیماری آرتریو اسکلروتیک عروق میشود کلسترول است. برای تولید استروئیدها اسید صفراوی و غشای سلولی استفاده میشود. بیشتر از چربیهای حیوانی بدست میآید. کبد کلسترول را در فرم آزاد متابولیزه کرده و فرم آزاد توسط لیپوپرتئین منتقل میشود. 75%کلسترول، IDL و 25%، VLDL متصل میشود. پائین بودن آن نشانه بیماری شدید کبدی میباشد چرا که کبد مسئول متابولیزه کردن فرآوردههای کلسترولی خوراکی است. سوء تغذیه نیز سبب کاهش کلسترول میشود. کلسترول به تنهایی نشانگر دقیقی از بیماریهای قبلی نیست. مقادیر کلسترول در دورفه متفاوت ممکن است متفاوت باشد. تغییرات وضعیتی و بیماریها روی آن تأثیر میگذارد. حاملگی سطح آن را بالا میبرد.
داروهای افزایش دهنده کلسترول: هورمون آدرنوکورتیکو تروپیک، استروئید، بلوکههای آدرنرژیک، کورتیکواستروئید، اپی نفرین، داروهای خوراکی جلوگیری از بارداری، فنی تئوین، سولفونامید، دیورتیک یتازیدی، سیکلوسپورین و ویتامین D.
داروهای کاهنده کلسترول: آلوپرینول، آندروژن، عوامل اتصال یابنده به اسیدهای صفراوی، کاپتوپریل، کلوفیبرات، اریترومایسین، ایزونیازید، لووستاتین، مهار کندههای مونوآمینواکسید از، نئومایسین، نیایسین و نیترات.
HDL، IDL، VLDL:
لیپوپروتئینها پروتئینهای موجود در خون بوده وظیفه اصلی آنها انتقال دادن کلسترول، تری گلیسرید و بقیه چربیها میباشد. IDLها در اصل کلسترولاند، VLDL عمدتاً تری گلیسرید و HDL غالباً پروتئین.
HDL ناقل کلسترول است به نظر میرسد وظیفه آن این است که کلسترول را از بافتهای محیطی برداشته و جهت دفع، کبد میبرد. همچنین میتوانند با ممانعت از برداشت سلولی کلسترول و لیپید اثر محافظتی داشته باشد و این همان اثر محافظت کنندگی آنها در برابر بیماریهای قلبی – عروقی میباشد.
نسبت HDL، کلسترول توتال حداقل باید باشد و نسبت ایدهآل است.
LDL غنی از کلسترول است. کلسترولی توسط IDLها منتقل میشوند میتوانند در بافتهای محیطی رسوب کنند و باعث افزایش ریسک خطر بیماریهای قلبی عروقی شوند. پس سطوح بالای IDL آتروژنیک میباشد. سطح IDL در مبتلایان، بیماریهای قلبی عروقی باید کمتر از 120 و در افراد غیر مبتلا کمتر از 180 باشد. هر چند VIDLها مقدار اندکی کلسترول را حمل میکنند ولی بیشترین حمل کننده تری گلیسرید خون هستند و با درجات خفیفی در افزایش ریسک بیماریها آرتویو اسکلروتیک انسدادی نقش دارند. اندازهگیری مقادیر HDL، IDL، VLDL بخشی از تست Lipid Profile میباشد. این تست برای بررسی ریسک بیماری عروق کرونر به کار میرود. مقادیر بالای HDL ریسک بیماری کرونری را کم کرده و در صورت مقادیر بالای LDL و VLDL ریسک بیماری انسدادی عروق کرونر افزایش مییابد.
میزانها: کلسترول توتال کمتر از 200
HDL : مطلوب بالای 45
LDL: کمتر از 130
تری گلسیرید: کمتر از 200
Total Cholesterol (توتال کلسترول): افزایش سطح توتال کلسترول وابسته است با افزایش خطر CHD. یک توتال کلسترول مطلوب معمولاً کمتر از میباشد. توتال کلسترول بین در مرز خطر یا Border line است و و بیشتر نشانه کلسترول بالایی است.
بیشتر تصمیم گیریها در مورد دارو درمانی روی میزان HDL کلسترول و یا LDL پایهگذاری میشوند تا توتال کلسترول. توتال کلسترول در هر ساعتی از روز اندازهگیری میشود و نیازی، NPO بودن ندارد.
LDL Cholesterol: ( کلسترول به نیز نامیده میشود). صحت پیشگویی آن در CHD نسبت به توتال کلسترول بیشتر است و وابستگی افزایش وقوع CHD با میزان بالای LDL در بیشتر مطالعات نشان داده شده است. بطور ایدهآل سطح LDL باید کمتر از یا حتی کمتر از (در بیماران مبتلا به CHD) نگه داشته شود. افراد با سطح سرمی یا بیشتر در معرض خطر CHD قرار دارند. سطح به طور متوسط خطر CHD را افزایش میدهد.
اندازهگیری سطح LDL با NPO بودن بعد از 12-24 ساعت انجام میشود.
Triglycerides تری گلیسرید: میزان تری گلیسیرید با افزایش خطر ایجاد CHD نیز رابطه دارند. سطوح گلیسیرید:
مطلوب کمتر از
Borderline high
خیلی بالا: بیشتر از
نرمال کمتر از
بالا
اندازهگیری سطح TG نیز مانند LDL با NPO بودن بعد از 14-12 ساعت انجام میشود.
HDL Cholesterol : همه کلسترولها بدنتینه. سطح بالای HDL خطر بروز CHD را پائین میآورد. در حقیقت HDL خیلی بالا (بالاتر از ) به عنوان یک عامل خطر منفی برای CHD مطرح شده است. به عبارت دیگر، پزشکان دارو درمانی را برای افراد با HDL پائین (کمتر از ) ممکن است توصیه کنند بخصوص اگر از قبل مبتلا به CHD بودهاند.
پزشکان همچنین نسبت توتال کلسترول به HDL را بعنوان راهنمایی برای درمان استفاده میکنند.
اندازهگیری سطح سرمی HDL نیازی با NPO بودن ندارد.
سطح HDL در بیمارانی که فعالیت فیزیکی داشته یا افرادی که مقادیر متوسط الکل مصرف میکنند بالا میرود.
مقادیر VLDL، صورت درصد کلسترول تام بیان میشود. مقادیر بیشتر از 50-25% ریسک بیماریهای کرونری را افزایش میدهد. مقدار LDL از کسر کردن مجموع HDL و تری گلسیرید از کلسترول تام به دست میآید:
(HDL + - کلسترول کل LDL:
سیگار و مصرف الکل سطح HDL را کاهش میدهد. افزایش سطح HDL را در بیماریهای کبدی داریم و کاهش سطح LDL و VLDL را در سوء تغذیه و سوء جذب داریم.
لیپوپروتئین a و آپولیپوپروتئین:
جزء پروتئین لیپوپروتئینها وظیفه اصلیاش انتقال لیپید است از چندین پلی پپتیه مخصوص، نام آپولیوپروتئین تشکیل شده است. به علاوه Apoprote، لیپوپروتئینها را به رسپتور آنها در سطح سلولی متصل میسازند تا برداشت لیپید توسط سلول آسانتر شود.
APO-A : پلی پپتیه اصلی تشکیل دهنده HDL میباشد دو شکل APOA-L و APOAII دارد. نوع T، 75% و نوعII 20% کل پروتئین HDL را تشکیل میدهد. اگر HDL زیاد شود، APO I نیز زیاد میشود. در زمان HDL بیشتر از مردان است.
I APOA اندکس بهتری برای تشخیص و تخمین ریسک آترواسکلروز میباشد تا اندازهگیری HDL.
APO- B : پلی پپتیه اصلی تشکیل دهنده LDL و حدود 80% این ماده را تشکیل میدهد. همچنین 40% بخش پروتئینی VLDL نیز از APOB تشکیل شده است.
APO- B : پلی پپتیه اصلی تشکیل دهنده LDL و حدود 80% این ماده را تشکیل میدهد. همچنین 40% بخش پروتئین VLDL نیز از APOB تشکیل شده است.
APO-B با دو فرم APOB100 و APOB 48 وجود دارد نوع APOB 100 در کبد منتشر شده و در لیپوپروتئینهایی با منشأ آندروژن مثل VLDL و LDL یافت میشود مکانیسم اصلی انتقال برای کلسترول آندروژن میباشد.
APOb 100 تمایل به اتصال یافتن، رسپتور LDL در سطح سلولهای بافتهای محیطی دارد و با رسوب کلسترول سلولی ارتباط دارد. بر روی همین اصل عدهای معتقدند APOb 100 اندکس بهتری برای بیماریهای آترواسکلروتیک قلب است تا LDL. بخش دوم APOB، APOB 48 است از منشأ روده میباشد و در کیلومیکرونها یافت میشود و مسئول انتقال لیپیدهای داخل رودهای به خون است.