باکتریها گروهی از موجودات تک یاخته‌ای ذره بینی هستند که پوشش بیرونی نسبتاً ضخیمی آنها را احاطه کرده است. این موجودات ساختار ساده‌ای دارند و به گروه پروکاریوتها تعلق دارند.
باکتریها متنوع‌ترین و مهم‌ترین میکروارگانیسم ها هستند. تعداد کمی از آنها در انسان و حیوانات و گیاهان بیماریزا است. بطور کلی بدون فعالیت آنها، حیات بر روی زمین مختل می‌گردد. بطور یقین یوکاریوتها از موجودات زنده باکتری مانند بوجود آمده‌اند. نظر به اینکه باکتریها ساختمان ساده‌ای داشته و می‌توان به آسانی بسیاری از آنها را در شرایط آزمایشگاه کشت داد و تحت کنترل درآورد، میکروب شناسان مطالعه وسیعی درباره فرایندهای حیاتی آنها انجام داده‌اند.
باکتریها دارای هسته بدون غشا و هستک هستند و اجزای آن در سیتوپلاسم پراکنده‌اند. کروموزمهای غیر مشابه و جداگانه در آنها وجود ندارد. در باکتریها، واکوئل دیده نمی‌شود. بیشتر آنها بدون کلروفیل هستند و دگرگشت (متابولیسم) خود را از راه شیمیوسنتز انجام می‌دهند. تولید مثل به دو صورت جنسی (آمیختگی) و غیر جسمی و جوانه زدن، قطعه قطعه شدن و تقسیم دوتایی صورت می‌گیرد.
تاریخچه
اینکه پروکاریوتها و یا یوکاریوتها کدام یک زودتر بر روی کره زمین ظاهر شده‌اند، کاملاً مشخص نیست. اما مطالعات تفاوتهای ژنتیکی بین یوباکتری ها، آرکی‌باکتری‌ها و یوکاریوتها نشان می‌دهد که هر سه گروه از دنیای مشترکی مشتق شده‌اند. شکل باکتریها بر اساس شکل به 6 گروه تقسیم می‌شود. پنج گروه اول را باکتریهای پست و گروه ششم را باکتریهای عالی گویند.
باکتریهای پست
این باکتریها تک یاخته‌ای بوده و اگر کروی یا بیضوی باشند، کوکوس و اگر میله‌ای شکل یا دراز باشند، باسیل و اگر خمیده باشند ویبریون و چنانچه مارپیچی شکل و غیرقابل انعطاف باشند، اسپریل و اگر فنری و قابل انعطاف باشند، اسپیروکت نامیده می‌شوند.
باکتری های عالی یا رشته‌ای
این باکتریها رشته مانند و اغلب غلاف دار هستند و اغلب اوقات شاخه‌های حقیقی ایجاد کرده، میسلیوم تشکیل می‌دهند و چون تشکیلات منشعب ایجاد می‌کنند، لذا اکتینومیست نامیده می‌شوند. بنابراین باکتریها از نظر شکل به 6 گروه گرد، دراز، خمیده، مارپیچی، فنری و منشعب تقسیم می‌شوند.
نحوه تقسیم و طرز قرار گرفتن باکتریها
دیپلوکوکوس تقسیم فقط در یک سطح انجام می‌گیرد و باکتریها دو به دو، به یکدیگر اتصال دارند.
استرپتوکوک تقسیمات یاخته‌ای در یک سطح انجام می‌شود و چند باکتری بدنبال هم قرار می‌گیرند.
تتراد اگر تقسیم در دو سطح عمود بر هم باشد اشکال چهارتایی بوجود می‌آید.
سارسین تقسیم یاخته در سه سطح عمود بر هم انجام می‌شود و توده‌های هشت تایی شبیه پاکت پستی بوجود می‌آید.
استا فیلوکوک تقسیمات یاخته بطور نامنظم در سطوح مختلف انجام می‌گیرد و اشکالی شبیه به خوشه انگور بوجود می‌آید.
ساختار باکتریها
پوشینه در بعضی از باکتریها، غلاف ژلاتینی چسبناکی دیواره اسکلتی را احاطه کرده است که توسط باکتریها ساخته شده و به خارج ترشح می‌گردد و جنس پوشینه بیشتر از پلی ساکاریدها همراه با مواد دیگر است.
تاژک از واحدهای پروتئینی به نام فلاژین تشکیل شده و قابل ترمیم بوده و وسیله حرکت باکتری هستند. معمولاً طول آن چند برابر طول باکتری است. آرایش تاژک در باکتریهای تاژکدار بصورت تک تاژکی، دو تاژکی، چند تاژکی سطحی است.
تار به دو صورت جنسی و چسبنده وجود دارد و در عمل تحرک بی تأثیر است.
دیواره در بیرون غشای پلاسمایی بوده و سبب استحکام باکتری شده و به آن شکل می‌دهد. وجود دیواره برای رشد و تقسیم باکتریها لازم است.
غشای سیتوپلاسمی به صورت پرده نازکی در داخل دیواره باکتری قرار دارد و متشکل از مولکولهای چربی و پروتئینی است.
مزوزومها از فرورفتگی غشای سیتوپلاسمی به درون سیتوپلاسم حاصل می‌شود و اغلب در محل تقسیم دیواره وجود دارند و در عمل تقسیم DNA، تقسیم یاخته‌ای و تبدیل باکتری به هاگ دخالت می‌کنند.
اجزای سیتوپلاسم ریبوزمها مواد ذخیره‌ای ماده زمینه کروماتومور ماده ژنتیکی که DNA آنها غالبا به صورت یک کروموزوم تاخورده و بهم فشرده است.
تولیدمثل باکتری
باکتریها به روشهای تقسیم مستقیم، آمیختگی، قطعه قطعه شدن یا به‌وسیله کنیدی و همچنین جوانه زدن تکثیر می‌یابند. برخی باکتریها توانایی ایجاد هاگ درونی را دارند. هاگ سبب مقاومت باکتری در برابر عوامل نامساعد محیط می‌شود. هر باکتری فقط یک هاگ می‌سازد و از هر هاگ یک باکتری بوجود می‌آید.
بکارگیری باکتری های همزیست در درمان سرطان و ایدز
:: پرهام جبارزاده ::
محققان با استفاده از باکتری های موجود در اسفنج ها و سایر جانداران کوچک دریایی درمان تازه ای برای بیماری های لاعلاجی چون سرطان و ایدز کشف کردند.
به گزارش خبرگزاری مهر، در این مطالعه که در نشریه آن لاین Nature Chemical Biology به چاپ رسیده است، باکتری های همزیستی که در آبدزدک های دریایی و سایر موجودات دریازی دیگر زندگی می کنند، بررسی شدند.
باکتری های همزیست 46 گونه آبدزدک در نواحی گرمسیری اقیانوس آرام نزدیک به گینه نو بررسی شد. این باکتری ها با تولید مواد شیمیایی خاص به این جانداران کمک می کنند تا با شکارچیانشان بجنگند. بعضی از این ترکیبات شیمیایی خاصیت ضد سرطان دارند اگرچه تولید آنها در مقادیر زیاد عملا غیر ممکن است.
بر اساس گزارش sciencedaily آبدزدک دریایی با باکتری های مختلفی همزیست است. با شبیه سازی سازوکار تولید ترکیبات شیمیایی توسط این باکتری های همزیست در بدن آبدزدک دریایی می توان به درمان های تازه و طبیعی با حداقل عوارض جانبی برای بیماری های ژنتیکی دست یافت. یعنی با استخراج این باکتری ها از بدن حیوانات، گرفتن DNA آنها و القای تولید ترکیبات خواسته از طریق دستکاری های ژنتیکی می توان خوشبین بود که بسیاری از بیماری ها را درمان کرد.
دکتر Eric W. Schmidt استادیار شیمی پزشکی در دانشگاه یوتا اظهار امیدواری کرد با استفاده از دستکاری های ژنتیکی این باکتری ها برای تولید این ترکیبات شیمیایی معجزه گر، می توان با بیماری هایی مانند سرطان و ایدز مقابله کرد. به این تزتیب تنها با استفاده از القا یک جهش در مولکول DNA این باکتری ها می توان ترکیباتی کاملا طبیعی برای درمان بیماری های لاعلاج تولید کرد.
این باکتری یا ویروس یا
این باکتری یا ویروس یا هر موجود دیگری که اسمش را نمی دانم چنان سخت به ریه هایم چنگ انداخته که به گمانم حالاحالاها باید میزبانش باشم.در این بین گاه گاهی در استراحت بین دو نیمه مسابقه (یا جنگ بین سلول های ایمنی و میکروبها) که تبم اندکی کم شده باشد کمی کتاب خوانده ام ،فیلم هم دیده ایم.گل های معرفت اریک مانوئل اشمیت با ترجمه سروش حبیبی ،آخرین مصاحبه با بکت و اندکی هم مجله سمرقند شماره هفت را تورق کردم که تازه از ایران به دستم رسیده.
موقع آمدن از ایران یک سری از کتاب هایمان را گذاشته بودیم که بعدا برایمان پست کنند.من یک رمان چند جلدی را هم بینشان جا داده بودم.مجموعه ای که دو جلد اولش را خوانده بودم در ایران اما حالا که همه جلد هایش با رنگ های دل فریب کنج کتابخانه نشسته اند و با علم به اینکه نویسنده شان هم اغلب بیمار بوده و هوای سرد و مرطوب اذیتش می کرده و حال و روز خودم در دوران این بیماری را هم بی شباهت به او نمی دانم، از اول شروع کرده ام