- شناخت فرصتها ونیازها
1-1- جستجوی نیازها :
باتوجه به رشد روز افزون شهرها وتوسعه هر چه بیشتر شهر نشینی در تمام جهان و بخصوص کشورعزیزمان نیاز های شهری شهروندان در کانون توجه هرچه بیشتر قرارمی گیرد.
فشارهای روز مره وارد بر شهروندان یک شهر به اندازه‌های بالاست که وظیفه طراحان شهری ایجاب می کند با در نظر گرفتن نیازهای شهروندان در سطح شهر وایجاد فضای مناسب برای شهروندان تلطیف هر چه بیشتر فضای شهری بکوشد. امروزه نیازهای شهروندان با گذشت زمان کاملا تغییر یافته . شهروندان شهر های بزرگی مانند تهران در دنیا در شهرکهای مسکونی خاصی زندگی می کنند که در داخل ویا حومه شهر قرار دارندو اکثر آنها بیشتر برای انجام کار از شهرکهای اطراف شهر ونقاط حاشیه شهر خود را به مرکز شهر می رسانند. با گسترش شهر ووسعت دامنه آن وهمین طور مزایای انبوه سازی مسکن روز به روز بر نیاز به این شهرکها افزوده می شود وتعداد آنها نیز با همین نیازرو به افزایش است.
این شهرکها در واقع شهرهایی هستند دراشل کوچک آنها تمام نیازهای یک شهر را دارند ولی باید این مسئله را مد نظر قرار داد که نیازهای این شهر در واقع نیاز شهروندان این شهرکها نیازهای خاصتری می باشد این توسعه روز افزون شهری از یک جهت وازجهت دیگر نیاز به ارتباطات در زندگی مدرن شهری امری بدیهی می باشد. امروزه بسیاری ازشهروندان از تلفن همراه در سراسر دنیا بهره مندند ولی باید اعتراف کرد تلفن همراه به هیچ وجه نتوانسته نقش تلفن های عمومی شهری را ایفا کند وشهروندان را از این تلفنها بی نیاز کند وبا وجود تلفنهای همراه تلفنهای عمومی داخل شهرها هنوز یک نیاز واقعی محسوب می شود وجزئ کارامد ترین تجهیزات شهری می شود.در نتیجه در شهرکهای مسکونی نیز کیوکسهای تلفن عمومی می باشد که می‌توان به طور خاص طراحی آنرا برای این شهرکها مورد مطالعه قرار داد.
برای این کار لازم است که اطلا عات بیشتری در مورد مبلمان شهری وجایگاه طراحی مبلمان شهری در فضاهای شهری داشته باشیم .به طور کاملا مشخص امروزه مبلمان شهری جزء لاینفک یک شهر می باشد و از اهمیت خاصی درشهرها برخوردار است. البته این موضوع از ابتدای قرن بیستم وانقلاب صنعتی در انگلستان ومتعاقب آن در اروپا که باعث شکل گیری شهرهای مدرن شد کاملا احساس می شود .برای شناخت بیشتربه مبلمان شهری اندکی در مورد توسعه تاریخی مبلمان شهری خواهیم نوشت ولی بطور کلی باید بدانیم که با توجه به نیازهای شهروندان بخصوص شهرکهای مسکونی به مبلمان شهری بر طرف کردن نیاز های شهروندان در محیط شهر وشهرکها امروزه یک نیاز است.
توسعه تاریخی :
از میان انبوه موضوعات مرتبط با مبلمان شهری ,گروهی انتخاب و تفسیر شده اند که در حیطه طراحی صنعتی بنا بر تعریف آن جای دارند . این تقسیم بندی براساس نظریات ودرک نگرنده از موضوع انجام پذیرفته است.
در ادامه لازم به ذکر است از میان آنچه گفته خواهدشد به غیر از اطلاعات مشخص و متعارفی که در نزد طراحان بدیهیات واصول شمرده می شود ,مابقی حاصل تجارب شخصی,مصاحبه وگفتگو با متخصصان ,مشاهده برسی منابع و مراجع تخصصی متعدد است .به همین منظور ذکر ماخذ مورد استفاده به ویژه در این فصل ,بسیار مورد توجه بوده است .همچنین هر زیر مجموعه در کنار نوشتار خود با نمونه های تصویری متنوع ومرتبط ,همراه گشته است .تا درک موضوع نزد خوانندگان واستفاده کنندگان از این پژوهش کامل تر صورت پذیرد.
این چراغ ها در القای حس سمبولیک خود به خوبی موفق بودند اما عملکردشان زیرسوال بود .عده‌ای در صدد ترویج این عقیده میان آرای عمومی بودند که محیط زیست شهری ,چیزی است که احترام گذاردن به آن لازم است. باید مایه مباهات یک شهروند باشد واین کار ممکن نیست مگر با پیکرهای عظیم الجثه وغول آسا.
از این قبیل آثار در عصر ویکتوریا زیاد به چشم می خورد ,کلاه فرهنگی هندو در اکسان
(تصویر 20) شتر چدنی غول آسا در لندن ( تصویر 21) وحتی نیمکت معمولی عهد ویکتوریا با فرمی رایج تر .(تصویر 22) .
عرف رایج آن زمان ,تقلید مهندسان وطراحان از سبک معماری گذشته برای طرح های مبلمان خود بود .الهام از ستونهای قاشقی تراش یونان وروم باستان در میان طرح های شیر آتش نشانی ,پایه صندوق پست ,تیر چراغ برق واز این قبیل بسیار عادی به نظر می‌رسد.علت این امر مقبولیت ورضایت سبک های گذشته در بین عموم بود که خطر پذیری یک طرح نو را کمتر می کرد.
بعد از اختراع تلفن در سال 1876 به تدریج نیاز به تماسهای عمومی میان مردم افزایش یافت .این وسیله به همراه خود شماری از مشکلات را هم به وجود آورد. پیچیده ترین این مسائل تلفن عمومی سکه ای بود که باید مکانیزمی برای آن ابداع می شد ,مکانیزمی ساده ,مطمئن وکارآمد که در برابر سارقان نیز تاب مقاومت داشته باشد.همچنین مساله دیگری مطرح بود: اتاقک های مخصوص تلفن هایی که به طور مستقل در اماکن عمومی نسب می شدند و دیگر نمی توانستند داخل یک ساختمان باشند .در دهه 20 در انگلستان طرح های در این زمینه ارائه شد که تا سال 1935 تکامل یافت و تا به امروز به شکل تقریبا استانداردباقی مانده است.(تصاویر 23)
با ظهور طراحان قرن بیستمی از گوشه وکنار دنیا ,این شاخه از گرایشهای طراحی هم بسیار گسترده ومتنوع شد .نو آوری در موارد فرایند های تولید وفناوری ,طرح های کامل تر و جامع تری را سبب گشت. مفاهیمی همچون یک پارچگی ,هماهنگی ,هویت ودوام در سر لوحه کار طراحی برای مجموعه اجزای مبلمان شهر قرار گرفت .
حال در آغاز قرن بیست ویکم آنچه که بیش از همه مورد توجه قرار گرفته است ,تخریب های جهانی زیست محیطی است .می توان پیش بینی کرد که طراحی در آینده در صدد عرضه محصولاتی خواهد بود که با محیط زیست سازگار باشند .مبلمان شهری نیز از این قاعده مستثنی نیست واگر تا بحال بدان توجه شده است در آینده چنین نخواهد بود.
مبلمان شهری یکپارچه :
ابداع خانواده قابل توسعه از مبلمان شهری که اتصالات مشابه وپایه نگهدارنده مشترک داشته باشد , هدف سیستم های مبلمان یک پارچه است .ویژگی چنین سیستمی ضمن ایجاد هماهنگی در اجزائ شهر موجب کا هش مصرف مواد ,تقلیل هزینه های ساخت و کاهش ابعاد می شود .
تعریف پایه یا ستونی واحد که مورد استفاده روشنایی و اسامی خیابان ,علایم وزباله دان وغیره باشد می تواند از تکثیر جز ئیات اضافی بسیار در خیابان بکاهد . در حالی که هم
اکنون هر سازمانی برای خودپایه ای تعبیه می کندوفقط ازقسمت محدودی از آن بهره می جوید ,ضمن آنکه اتصا لات نگهدارنده خاص خود و دهها ماده ورنگ نا همگون دیگر را نیز به آن اضافه می کند . یکپارچه‌گرایی و اشتراک مداری در چنین مواردی نه تنها موجب هماهنگی بصری می شود بلکه به هویت منطقه ای وشهری هم کمک می کند .
نکته ظریف در این میان وجه تمایز سیستم های یک پارچه با سیستم های چند منظوره است .در یک سیستم چند منظوره ,محصول از ابتدا به این قصد طراحی می شود و احتمال دگرگونی در سیما وپیکره آن زیاد است .اما در مبلمان یک پارچه لزوماً چنین هدفی دنبال نمی شود .بلکه اجزا و عناصر مورد نظر در صورت تطابق وحفظ پیوستگی ظاهری با عنصر ثابتی یک پارچه می شود .
3- سابقه تاریخی
مبلمان شهری , مجموای از تجهیزات وتسهیلاتی است که کیفیت وکارایی زندگی را در شهر وخیابان ارتقا می بخشد . در برسی سیر تحول این مجموعه وسابقه تلاشهای پیشین
انچه که قابل ذکر است ,ارتباط تنگا تنگ تاریخی وتفکیک ناپذیر این عنا صر با خاستگاه خود است . خیابان وکوچه , میدان ,پارک ودر کل خود شهر, خاستگاههای نخستین انواع مبلمان هستند .تاثیرات مستقیم ومشخص هر شهری بر مجموعه عناصر وفضاهایش بر کسی پوشیده نیست .شهر بر خیابان و میدان - دو عنصر اصلی فضاهای شهری- اثر می گذارد وآنها نیز بر مبلمان وتجهیزات دیگر شهری.
تاریخ تحول مبلمان شهری با تاریخ شهر و خیابان آمیخته است . تاریخی که تفکیک ناپذیر است ومروری هر چند مختصر را بر شهر وشهر سازی ,اجتناب ناپذیر می نماید .
از پیدایش نخستین تمدنها تا ظهور نو شهر های پیشرفته معاصر ,این امر مصداق دارد.
با عنایت به مطالب فوق وتاکیدی که بر اصل موضوع –مبلمان شهری وجود دارد و بررسی سابقه تاریخی تجهیزات شهری در دو بخش با نامهای : تاریخ خیابان و شهر ,تاریخ مبلمان شهر ارائه می شود .همچنین واقعه مهم انقلاب صنعتی که در زمان خود تاثیر عمیقی بر صنایع وزندگی شهری گذاشت ,در روند بررسی تاریخی مذکور نقطه عطفی بحساب می آید.
1-3- خیابان و شهر
برسی مسیر تحول شهر وخیابان در دوره های مختلف واعصار متفاوت به واسطه انقلاب
صنعتی به دوره پیش از انقلاب و پس از انقلاب تقسیم می شود .
1-1-3- پیش از انقلاب صنعتی
در عهد قدیم در شهرهای بزرگ یونان وروم ,فضاهای عمومی قبل از هر چیز ,مکانی مخصوص برای نمایش قدرت حکومت بوده و علاوه بر ویژگی کاربردی همیشه بعدی تزئینی داشتند . از همان زمان شهر و خیابان به تدریج از بناهای یاد بود و زیبا انباشته و محدوده شهر با کاشت درخت آراسته شد .لبه پشت بامها وبالکن ها به گیاهان سبز مزین گشت واستفاده از نیمکت و تجهیزات مخصوص فضای آزاد وساخت ونصب کتیبه ,لوح و مجسمه افراد زنده یا مرده گسترش یافت .
مورخی لبنانی در سال 360 بعداز میلاد در انتاکیه- از شهر های روم باستان- از دالانهای سر پوشیده ای نام برده وگفته است که روشنایی این دالانها در شب بوسیله یک سیستم روشنایی عمومی تامین می شد وتا 25 کیلومتر در شهر گسترش داشت .در زمان امپراتوری مقدس روم ,خیابانهای شهر روم با قطعات سنگی چند ضلعی از جنس چخماق فرش شده بودند و میدانها ,سنگفرش تراورتن و خیابانهای عریض تر پیاده رو داشتند. در این خیابانها ومیدانها تیرکهای سنگی به چشم می خورد که اغلب دارای نوشته بودند . این تیرکها یا به افتخار خدایان وشاهان برپامی شد یا برای مشخص کردن نام منطقه ومحله ای به کار می رفتند که در آن ناحیه قرار داشتند .در بعضی موارد نیز به عنوان تابلو علامت بکار می رفتند و فاصله رانشان می دادند .از دیگر تجهیزات شهری چوبه دار بود که بر حسب ضرورت برپا می شد وگاهی برای عبرت دیگران سالها بر جای می ماند . در خیابانهای روم تعداد زیادی آبنما نیز به چشم می خورد .
در قرن چهاردهم اکثر شهرهای مهم فرانسه سنگفرش شدند .در این زمان استفاده از پرچم به دلیل فاقد شماره ونام بودن خیابانهای شهرهای قرون وسطی رشد چشم گیری داشت .
با آغاز رنسانس و به ویژه بعد از سال 1600 میلادی در شهرها گرایش به نوعی تجمل به سبک شهر های ایتالیایی مشاهده شد .البته این تغییرات بیشتر در محله های اعیانی انجام شد وبیشتر فضاهای شهری به همان شکل قبلی باقی ماند .
در قرن هفدهم فضاهای مخصوص مردم که اساسا از کوچه باغهای عمومی تشکیل می‌شد به وجود آمد ند .مساله روشنایی خیابانها نیز پیشرفتهای قابل توجهی داشت . افزایش روشنایی شهرها در فرانسه با اختراع چراغ فانوس نفتی وآینه دار به جای شمع در سال 1745 رشد اعجاب انگیزی کرد .از سال 1769 تمام خیابانهای پاریس به این نوع چراغ مجهز شد . تمام این چراغها در وسط خیابانها با پنج متر ارتفاع و 60 متر فاصله از یکدیگر قرار داشتند . در این دوره باغسازی نیز بسیار رایج شد .
2-1-3- انقلاب صنعتی وپس از آن
انقلاب صنعتی به همراه پیامدهایش در نیمه دوم قرن هجده و نیمه اول قرن نوزدهم چهره زندگی مردم را به ویژه در انگلستان متحول کرد. افزایش تولید ماشینی، اختراع ماشین بخار، توسعه کشاورزی، رشد کارخانه ها، گسترش صنعت نساجی، دگرگونی سیما و زندگی شهری واصلاحات اساسی در نظام اجتماعی وسیاسی جوامع پیامدهای پر شتاب این تحول بودند . در گذر از این برهه تاریخی هر عنصری تاثیری را به خود پذیرفت .
تغییر شکل حقیقی فضاهای شهری از قرن نوزدهم آغاز شد . این عصر تاثیر بسزایی در رشد این فضاها بر جا گذاشت .
در قرن نوزدهم به ویژه هنگام فرمانروایی ناپلئون سوم در فرانسه پارک عمومی در محیط شهری قرار گرفت. انواع تسهیلات وتجهیزات شهری در این تفریح گاه ها برای عموم در نظر گرفته شده بود . و استفاده از گیاهان در فضاهای شهری که نتیجه مستقیم بازسازی‌های شهری بود در نیمه دوم قرن نوزدهم افزایش یافت .
در پاریس شهردار شهر هوسمان بر هماهنگی کف سازی خیابانها ,بدنه نما ها ومبلمان شهری توجه بسیار داشت .او باغهای زیادی درپاریس ایجاد کرد که انواع تجهیزات شهری مانند کیوسکهای موسیقی ,نیمکت ها و سایبان در آنها وجود داشت.
احداث اصولی بناها دراین زمان به مثابه نشان بارزی از توجه به کیفیت زندگی شهری بود . در این زمان در پاریس سیستم روشنایی نیز به طور محسوسی بهبود یافت .از سال 1850 استفاده از گاز عمومیت پیدا کرد .خانه ها وخیابانها شماره گذاری شدند . در سالهای 1860-1880 منظره شهری بوسیله تجهیزات جدیدی غنی تر شد . از جمله آنها ستونهای موریس بودند که آگهی های تئاتر و کنسرت و غیره روی آنها قرار می گرفت.
( تصویر 12) در نخستین سالهای قرن بیستم مدرنیسم موجب تغییر چهره خیابانها وفضاها وعناصر تشکیل دهنده آنها شد . به طور مثال شهرها در مقابل تجاوز وسائل نقلیه برای حفظ پیادگان , از سیستم های حفاظتی ,مانند میله های فلزی ونرده های یکپارچه ,کمک گرفتند .شهر امروزی می خواست خود را مظهر نوعی نظم و منطق معرفی کند .در سالهای دهه 1960 با باز نگری های اصلاحگرانه بار دیگر خیابان به عنوان فضای دلپذیر و به دور از ترافیک مطرح شد .در چنین شرایطی تجهیز بیش از پیش خیابانها برای استفاده مردم اجتناب ناپذیر می نمود . این روند با شتابی روز افزون در بیشتر شهرها پیشرفته دنیا دنبال شد و تا به امروز هم ادامه دارد .
2-3- مبلمان شهر
بسیاری از عناصر به کار رفته در یک خیابان , سابقه‌ای به قدمت تمدن بشری دارد, از جمله این عناصر می توان به انواع سر پناهها ونشستگاه ها اشاره کرد . برخی دیگر از این عناصر به طور مشخص معلول ابداع یا اختراعی تاریخی هستند . به طور مثال نیاز به تلفن همگانی مکانهای عمومی پس از ظهور تلفن و فراگیری آن در اروپا وسایر نقاط دنیا شکل گرفت . همچنین پست و مراسلات دیگر , گرچه از راه های مختلف و از گذشته های دور متداول بودند . ولی صندوق های پست نتیجه مستقیم توسعه فناوری وگسترش شهرها ورشد جمعیت بوده است .