دانلود مقاله پدیده شهرنشینی و مدیریت آن

1- طرح مسأله باتوجه به فرآیند شهر نشینی جدید در ایران و روند رو به رشد حرکت به سمت تجدد و مدرنیسم ، شهر گرایی و شهر نشینی فراینده ، تصمیمات عجولانه و فقدان خط و مشی مشخص شهرسازی ، لزوم شناخت ، برنامه ریزی و مدیریت کلان در رابطه با مسائل شهری ، پخش جمعیت و کارکردها و ایجاد ساختار فضایی متعادلی از شهرها در سطوح ملی و منطقه ای امری لازم و ضروری به نظر می رسد .

در حال حاضر مهمترین چالشهای مدیریت در کشور جهان سوم چاره اندیشی در قبال رشد نابرابریهای شهری و بروز مسائل سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی ، فرهنگی و حقوق شهری است .[1] پیچیدگی مسائل و اهمیت آنها نه تنها برنامه ریزان را با واقعیت وجود این پدیده روبرو می سازد بلکه آنها را وادار می نماید که روشهای قدیمی و سنتی مدیریت شهری را رها کرده و با افکار نوین به مقابله با این مسایل بپردازند .

شهرداران که مدیریت شهری آن را در این تحقیق بررسی خواهد شد.روز به روز در حال گسترش در طول جاده اصفهان _ الیگودرزمی باشد .

افزایش سریع جمعیت در دهه های اخیر ، مهاجرتها از روستاهای اطراف را به این شهر ، استقرار کارخانه ها و مکان های تجاری در این شهر و در نتیجه به افزایش و وسایل نقلیه و خطر تصادفات و گونه های مختلف زبانی اعم از لر ، ترک ، گرجی ، فارس در این شهر مشکلات عدیده ای را در این شهر نسبتاً کوچک به وجود آورده است در این ارتباط تنها سازمانی که به طور مستقیم با مشکلات ارتباط چند جانبه داشته و در ایجاد یا رفع آن دخالت مستقیم یا غیر مستقیم دارد و سازمان شهرداری داران است شهر شهرداران به علت ناکارآمدی مدیریت شهری و ساختار سازمانی با مشکلات و ناهنجاریهای بسیاری مواجه است که نتیجه آن عدم ارائه خدمات و سرویس دهی مناسب برای شهروندان گردیده است .

این ناهنجاریهای پرسنلی شامل : تراکم و انباشت نیروی انسانی غیر کارآمد و غیر متخصص عدم بکارگیری تکنولوژی روز و توسعه سیستم مکانیزه در خدمات ماشینی در این خصوص فقدان نظام منطقی پرداخت حقوق و دستمزد در بین کارکنان مخصوصاً کارکنان قرار دادی اعم از کارگری و کارمندان رسمی با کارگران که این امر خود مشکلات روحی و روانی برای برخی از کارمندان به وجود آورده است .

با توجه به مسائل و مشکلاتی که عنوان شد سئوالات اساسی به شرح زیر مطرح می شود : آیا ارائه یک الگوی سازمانی همراه با راهکارهای مناسب می تواند منجر به مدیریت کارآمد شهرداری داران گردد ؟

آیا کمبود نیروی انسانی متخصص در شهرداری داران سبب ناکارآمدی مدیریت شهری شده است ؟

آیا عدم وجد چارت سازمانی مصوب و ساختار تثبیت شده در نظام مدیریتی شهرداری ناکارآمدی سیستم را سبب شده است ؟

1-2- اهداف تحقیق مهمترین اهداف تحقیق این طور بیان می شود : مطالعه ساختار سازمانی شهرداری داران و تجزیه و تحلیل نقاط ضعف و قوت آن شناخت وکشف عواملی که موجب ناکارآمدی سازمانی شهرداری داران شده است .

پیشنهادات و راهکارهای مناسب برای اصلاح الگوی مدیریتی موجود شهرداری داران .

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق در تمام جهان هر جا شهر و شهر نشینی ، مهمترین و اصلی ترین سازمانی که اداره و مسئولیت مدیریت شهری را مستقیماً بر عهده دارد سازمان شهرداری است .

سازمان و طرز عملکرد مسئولیت شهرداریها هر گونه ای که باشند نقش آنها در مدیریت شهری اهمیت اساسی خود را دارا می باشد .(نوینی ، منوچهر ، مدیریت شهری و روستایی در ایران و مشکلات و امکانات ، انتشارات وزارت مسکن وشهرسازی ، تهران 1378، ص 48-4) با توجه به اینکه حوزه ‌شناخت مدیریت یکی از مهمترین نقش ها را در موقعیت وشکست هر سازمانی در دستیابی به اهداف و انجام وظایف سازمان برعهده دارد .

در این میان مدیریت شهرداریها به عنوان سازمانهای محلی و به دلیل نقش مهمی که در تأثیر گذاری بر حیات مدنی دارند از اهمیت زیادی برخودار است ( همان منبع ص 9) از این رو جایگاه مدیریت شهری در روند توسعه شهر و بهبود سکونتگاههای شهری نقش بسیار مهم و تعیین کننده دارد .

در واقع فراهم ساختن زمینه ارتقاء سطحی کم و کیفی شهر ومنابع شهری از روابط متقابل و فی مابین شهروندان و مدیران شهری مقدور و امکان پذیر است .

( مدیریت شهری و مشارکت همگانی شهروندان ، مجله آبادی ، شماره 31-30-269،1380، ص 10) پس می توان گفت که اهمیت پژوهش حاضر در این است که با شناخت دقیق از ابعاد و زوایای گوناگون ابتدا اقدام به شناسایی قابلیت ها و تنگناهای سازمان شهرداری داران می گردد و آنگاه در جهت رفع این مشکلات ، راهکارهای لازم ارائه می گردد .

1-4- متدولوژی تحقیق نوع تحقیق کاربردی توسعه ای و روش بررسی آن توصیفی – تحلیلی است جامعه آماری عبارتند از: کارکنان شهرداری مراجعه کنندگان شهرداری در این تحقیق با استفاده از پرسشنامه هایی که برای کارکنان و مراجعه کنندگان شهرداری تهیه شده بود اطلاعات جمع آوری و سپس تجزیه و تحلیل گردید .

سپس با استفاده از نرم افزار SPSS به استخراج اطلاعات پرداخته شد و حجم نمونه برداری مراجعه کنندگان به شهرداری 20 نفر می باشد مکانیسم نمونه گیری تصادفی ساده است .

کارکنان نیز به تعدادی که در شهرداری بودند پرسشنامه ها پخش و استخراج شد .

بر طربق اصول روش تحقیق روش محاسبه حجم نمونه بر اساس فرمول حجم نمونه = n و نسبت نمونه =P بدست می آید اما از آنجایی که بر طبق سیستم شهرداری امکان شمارش تعداد مراجعین مشخص نیست بر طبق گفته های کارمندان این شهردای فرضیات تحقیق در روز در حدود 80 نفر مراجعه می کنند بر این اساس برای بالارفتن و کاهش خطا 40 درصد از این جامعه را به عنوان حجم نمونه انتخاب کرده و از طریق نمونه گیری تصادفی به مراجعین پاسخنامه ها داده شده است .

1-5- فرضیات تحقیق : 1- فرض اول :‌عدم وجود چارت سازمانی مصوب و ساختار تثبیت شده در نظام مدیریتی شهرداری ناکارآمدی سیستم را سبب شده است 2- کمبود نیروی انسانی متخصص در شهرداری داران سبب ناکارآمدی مدیریت شهری شده است .

3- ارائه الگوی سازمانی بهینه و راهکارهای مناسب منجر به مدیریت کارآمد در شهرداران می گردد .

1-6- تعاریف عملیاتی شهر ( City) شهر جایی است که شغل سکنه ‌آن غیر کشاورزی است .( شیعه ، اسماعیل ، مقدمه ای بر مبنای برنامه ریزی شهری ، ص 14 ، انتشارات دانشگاه علم و صنعت .) شهر اجتماعی از انسانها در مکان معینی است که مبانی حیات عادی در آن در درجه اول بر صنعت و تجارت استوار باشد .( فرید ، یدا...،‌جغرافیا و شهرشناسی ،‌دانشگاه تبریز ، ص 1، سال 1368) شهرداری ( Municipal) شهرداری به واحدی اطلاق می شود که در یک مرکز جمعیتی دارای خصایص شهری به منظور اداره‌امور محل و ارائه خدمات عمومی مورد نیاز تشکیل می شود ( تحلیلی بر ساختار شهرداریهادر ایران ، مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری ، وزارت کشور ، تهران بی تا ، ص 1) .

شهرداری یا حکومت شهر به واحدی گفته می شود که به وسیله مردم در قسمتی از خاک یک کشور به منظور اداره امور محل و ارائه خدمات مورد نیاز مردم آن منطقه تشکیل می شود .

شهرداری مهمترین قسمت حکومت محلی را تشکیل می دهد و از لحاظ حقوقی تقریباً‌زیر نظر حکومت محلی در استان مربوطه می باشد .

( ابراهیم هیربدنیا ، حکومت محلی و مدیریت شهرداری ، انتشارات اتحادیه ‌ شهرداریهای کشور ،‌تهران ، 1358،ص 1)‌ مدیریت (Management) مدیریت : کارکردن با افراد و به وسیله ‌افراد و گروه ها برای تحقیق هدفهای سازمان ( بلانچارد ، کنت و هرسی پال مدیریت رفتار سازمانی ، انتشارات امیر کبیر ، چاپ اول ، تهران ، 1379، ص 13) مدیریت شهر : عنصری برای برنامه ریزی آینده و اداره ‌امور کنونی ( سعید نیا ، احمد ، مدیریت شهری ، کتاب شهرداری ، تهران ،ج 11، ص21).

2-مدیریت شهری ( Urban Management) مدیریت شهری کوشش افراد و نهادهایی است که تلاش می کنند اهداف و راه حلهای پیشنهادی برنامه های شهری از طریق بکارگیری منابع موجود با مشارکت مردم و یاری سایر دستگاههای اجرایی با حداقل هزینه و حداکثر کارایی در زمان مقرر تحقق یابد (ماهنامه ‌شهرداریها ، شماره 23، ص 23).

مدیریت شهری مجموعه تشکیل شده از معاونت ها و سازمانها و یا اداره های وابسته که در قالب یک ساختار واحد دارای روابط متقابل می باشند ( سعید نیا ، احمد ؛ مدیریت شهری کتاب سبز شهرداری ، تهران ، ج 11 ، ص 29).

1-7- پیشینه ‌تحقیق : بررسیهای صورت گرفته نشان می دهد که در بعضی از تحقیقات ، مقالات یا رسالات کارشناسی ارشد ، مطالعاتی به شرح ذیل انجام شده است : غلامرضا کاظمیان شیروان ( 1373) به بررسی مدیریت شهری در ایران ، نمونه موردی شهر مشهد پرداخته ومعتقد است که پیشینه‌ی مدیریت شهری در ایران نشانگر تأثیر پذیری آن از مؤلفه های نظام سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی جامعه است که بر این اساس تاریخ ایران فاقد نهادهای مدیریت شهری مستقل و خود گردان بوده است .

علل این عدم شکل گیری را می توان در نظام های سیاسی ، اجتماعی و تمرکز گرا ، عملکرد نقش غالب سیاسی در شهرهای ایران و عدم تفکیک امور سیاسی و کشوری از امور شهری ریشه یابی کرد .( کاظمیان شیروان ، غلامرضا ، طراحی سیستم مدیریت شهری مناسب شهرهای ایران نمونه ‌مورد شهر مشهد ، پایان نامه ‌کارشناسی ارشد شهرسازی ، دانشگاه شهید بهشتی تهران ، 1373، ص 1)6.

غلامرضا کاظمیان شیروان ( 1373) به بررسی مدیریت شهری در ایران ، نمونه موردی شهر مشهد پرداخته ومعتقد است که پیشینه‌ی مدیریت شهری در ایران نشانگر تأثیر پذیری آن از مؤلفه های نظام سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی جامعه است که بر این اساس تاریخ ایران فاقد نهادهای مدیریت شهری مستقل و خود گردان بوده است .

علل این عدم شکل گیری را می توان در نظام های سیاسی ، اجتماعی و تمرکز گرا ، عملکرد نقش غالب سیاسی در شهرهای ایران و عدم تفکیک امور سیاسی و کشوری از امور شهری ریشه یابی کرد .( کاظمیان شیروان ، غلامرضا ، طراحی سیستم مدیریت شهری مناسب شهرهای ایران نمونه‌مورد شهر مشهد ، پایان نامه‌کارشناسی ارشد شهرسازی ، دانشگاه شهید بهشتی تهران ، 1373، ص 1) علی علوی (1367) ساماندهی مدیریت ترافیک در نظام شهری تهران را مورد ارزیابی قرار داده است .

ایشان مشکلات مدیریت ترافیک شهر تهران را ناشی از عدم برقراری ارتباطات سازمانی مناسب میان مرکز و نهادهای ذیصلاح در امور حمل و نقل و ترافیک درون شهری ذکر نموده است ( علوی ، علی ، ساماندهی ترافیک در نظام شهری تهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت ، دانشگاه تربیت مدرس تهران ‌، 1376، ص1).

لیلا سیارالنجق (1379) به ارائه الگوی مدیریت بهینه برای شهرداری تبریز پرداخت و به این نتیجه دست یافت که سیستم اداری شهرداری تبریز هنوز همان روشهای قدیمی و سنتی که مبتنی بر تمرکز زدایی ، سلسله مراتب تصمیم گیری‌ها، عدم مشارکت مردم در تصمیم گیریها ، توجه نکردن به الگوهای استاندارد وزارت کشور و عدم تکنولوژی پیشرفته را دارا می باشد وی حل این مشکلات را در بهینه کردن خدمات از جهت کمی و کیفی نیاز به برنامه ریزی صحیح می داند و سپس اظهار می دارد که اجرای این برنامه ها زمانی موثر خواهد بود که توسط مدیران کارآمد به مرحله اجرا درآید .( سیارالحق ، لیلا ، ارائه الگوی مدیریتی بهینه برای شهرداری تبریز ، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه یزد ، 1379، ص 125) مشروطیت سرآغاز تحولات جدید ورود به دوران نوسازی ایران است .

مدیریت شهری به شکل نوین نیز در ایران به دوران پس از مشروطیت تعلق دارد .

قانون اساسی کشور که در آن با الهام از قوانین اساسی کشورهای بلژیک و فرانسه نگاشته شده بود در زمینه مدیریت و داره‌شهرها نیز ساختاری را معرفی کرد که برگرفته از مدیریت شهری اروپااست ( سعید نیا ، احمد ،‌مدیریت شهری‌، کتاب سبز شهرداری ،ص 130-129) گزارشی در کشورهندوستان درسال (2001) با حمایت مناسب بخش های مختلف اعم از دولتی وغیر دولتی ، دانشگاهی و آموزشی به اجرا درآمد اهداف کلی از این اقدام در کشور هندوستان کاهش فقر از طریق بهبودشهری ، حمایت از کنش گرایان ،‌مشارکت کنندگان محلی و حمایت از مدیریت شهری بوده که شش وظیفه را به شرح زیر برای مدیریت مطلوب شهری منظور کرده اند : تمرکز زدایی مشارکت دادن فقط در حاشیه نشینان در جامعه پایداری زیست محیطی ارتقاء امکانات مالی شهرداری بهبود مدیریت شهرداری و ظرفیت سازی شفافیت و درگیری ساختن نهادهای مدنی 6-گزارش دیگری تحت عنوان کنگره شبکه شهری و مدیریت شهری بهینه که در نوامبر 2001 در بانکوک برگزار شد به شیوه های نهادینه کردن روشهای بهینه‌مدیریت شهری پرداخت و به این نتیجه دست یافت که انعطاف پذیری در استفاده از ابزارها می تواند موجب بروز روشهای بهینه مدیریتی شود ( سرخوش ،‌نیکو ، نشریه‌تخصصی شرکت عمران شهرهای جدید ، شماره 24-23-22، تهران ،1382، ص 59) احمد صادقی نجفی ( 1382 ) الگوی پیشنهادی برای مدیریت شهری یزد را مورد مطالعه قرار داده یافته های پژوهش مذکور حاکی از آن است که شهرداری یزد بعنوان سازمان محلی اداره‌کننده شهر نیز توانایی سرویس دهی خدمات و تسهیلات شهری را بصورت بهینه و مطلوب ندارد ولی این مسأله ناشی از عوامل مختلفی از جمله عدم یک برنامه ریزی مطلوب وصحیح ، کمبودنیروی انسانی ماهر و متخصص و مشارکت نداشتن مردم در امر توسعه شهری می داند ( صادقی ، نجفی ، احمد ، الگوی پیشنهادی برای مدیریت شهری ( مورد مطاله شهر یزد )‌پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی ، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی ، 1382، ص7) بهمن کارگر ، ( 1382)به ارزیابی کارآیی خدمات انتظامی و امنیتی در نظام مدیریت شهری ( نواحی 6.5 منطقه یک و ناحیه 10 منطقه‌ی 4تهران ) مورد بررسی قرار داده و نتایج یافته ها حاکی از آن بوده است که وی لازمه برطرف کردن کمبودهای موجوددر کلانتری چه از نظر امکانات وچه از حیث نیروی انسانی را حمایت کامل از این ارگان مدیریتی و نظم دهنده در جامعه‌ می داند ( کارگر ، بهمن، ارزیابی کارآیی خدمات انتظامی و امنیتی در نظام مدیریت شهری ( نواحی 6.5 منطقه یک و ناحیه 10 منطقه‌4 تهران ) پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه شهید بهشتی ، تهران ،1381،‌ص1) محبوبه جلالی فهیم(1382) به نقش مدیریت شهری در تحولات سازمان فضایی شهر ورامین پرداخت و به این نتایج دست یافت که مدیریت شهری ،‌نقش بسیار مهم و تأثیر گذاری بر تحولات سازمان فضایی شهر ورامین داشته است و شهروندان ورامین تمایل زیادی به مشارکت در امور شهر و مسائل شهری دارند (جلالی فهیم، محبوبه ،(1382) به نقش مدیریت شهری در تحولات سازمان فضایی شهر ورامین پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه شهید بهشتی تهران ، 1382، ص1) مسلم سلیمانی (1382)‌مدیریت شهر در ایران با تأکید بر شورای شهر را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده که شورای شهر نهادی است برخواسته از مردم و جایگاهی دارد که مردم می توانند در سرنوشت آینده خود نظارت کنند و توفیق این نظارت زمانی خواهد بود که حقوق فردی و اجتماعی شهروند محترم شمرده شود و این امر با تشکلهای مدنی امکان پذیر می باشد از سوی دیگر مدیریت نوین نیازمند هماهنگی ، داشتن نیروی متخصص در امور شهری و مشارکت شهروندان می باشد .

وی عدم پاسخگویی شورای شهر را به نیازهای کنونی شهرهای کشور را ناشی از نوپا بودن این نهاددر ساختار مدیریت شهری ، نبود تخحصص لازم برای مدیریت شهری در زمینه های عمرانی ، روانی و برنامه ریزی و ضعف ساختار شهرداریها در جنبه های مالی ، عمرانی ، نظارتی وا جرائی می داند (‌سلیمانی ، مسلم ، بررسی مدیریت شهر در ایران با تأکید بر شورای شهر، پایان نامه کارشناسی جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه یزد ،1382،‌ص126).

الهیار بشارتی فر ( 1383) مدیریت شهری در شهر یاسوج را مورد بررسی قرار داده است و مطالعات انجام شده نشان می دهد که ساختار شهرداری یاسوج ، متمرکز و بسیار بروکراتیک وغیر قابل انعطاف می باشد در نتیجه بعد تصدی گری بر بعد مدیریتی فزونی یافته است .

سازمان شهرداری بر اساس ساختاری که از گذشته باقی مانده ، برنامه ریزی شده است ، سازمانی کعه بیش از 80 درصد از نیروی انسانی آن تخصص لازم را در حیطه وظایف خود ندارند و به همین جهت است که نیروی انسانی به لحاظ عدم تناسب با موفقیت شغلی آنها جایگاه واقعی و شایسته را در امر مدیریت شهری ، خدمات رسانی و سرویس دهی به شهروندان را ندارد که خود ضعف مدیریتی و ناکارآمدی و مدیریت شهری را در پی داشته است .

(بشارتی فر، الهیار ، مدیریت شهری در شهر یاسوج، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه یزد ، 1383، ص 199) سمیه عباسی ( 1384) بررسی مدیریت شهری فسا طبق نتایج بدست آمده به این نتیجه رسیده که در شهرداری فسا همان روشهای قدیمی و سنتی که مبتنی بر تمرکز گرایی و سلسله مراتبی بوده و تصمیم گیریها، عدم مشارکت مردم و توجه نکردن به الگوهای استاندارد کشور ، عدم بهره وری از تکنولوژی پیشرفته و پرداختن به مسائل روزمره به جای آینده نگری است .

(عباسی،‌سمیه ، بررسی مدیریت شهری فسا ، پایان نامه کارشناسی جغرافیا و برنامه ریزی شهری ،‌دانشگاه یزد ، 1384، ص 122) فصل دوم مبانی نظری تحقیق 2-1- تعریف شهر در زبان فارسی کلمه شهر از لغت شار یا شارستان گرفته شده است و شهرستان همان شارستان است و آن عبارت است از : بخشی از محل سکونت و تراکم انسان ها که از هر جهت دارای اهمیت بوده ودر حقیقت هسته اصلی شهر را تشکیل می دهد در این نقطه از شهر مراکز حساس سیاسی و اقتصادی از قبیل مراکز تصمیم گیری ،اداری و نظامی شهر‌، بازار و در اطراف آن محلات مسکونی قدیمی قرار دارند و معمولاً‌همراه با حصاری بلند و برج و بارویی عظیم می باشد .

ساختمان های عادی شهر و محلات مسکونی جدیدتر ، اغلب به شکل دایره وار نسبت به این مرکز گسترده شده اند و این همان ترکیبی است که در اغلب شهرهای فلات مرکزی ایران و ماورای مرزهای آن می توان مشاهده نمود .( مستوفی الممالکی ، رضا ، شهر نشینی و شهر در بستر جغرافیای ایران ، دانشگاه آزاد اسلامی ؛ مرکز انتشارات علمی ،1380، ص 19) شهر اثر ماندگار تاریخی و درعین حال واحد جغرافیایی و اجتماعی تکامل پذیری است که با تأثیر بر ایدئولوژی ناظر بر ناحیه‌ می تواند سطح کاربرد نیروی اقتصادی و تکنیکی را روی شهر مشخص دارد ( فرید ، یدالله ، جغرافیای شهر شناسی ، انتشارات دانشگاه تبریز ، چاپ چهارم ، 1378، ص 1) و به عنوان یک منبع توسعه مطرح می شود امروزه شهر در حیات مدنی از سه رکن اصلی شهروند ، کالبد شهر و مدیریت شهر تشکیل می شود .

شهروند و مدیریت شهری ماهیتی فاعلی دارند و کالبد شهری ماهیت انفعالی ، بر این اساس مدیریت شهری مکلف به ساماندهی و مدیریت کالب شهر است .

( نجاتی حسینی ، سید محمود ، برنامه ریزی مدیریت شهری ، مسائل نظری و چالشهای تجربی ، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور ، تهران ،1380، ص 136)‌.

2-2- مفهوم مدیریت : فرآیند به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی و برنامه ریزی ، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات ، هدایت و کنترل است که برای دستیابی به اهداف سازمان و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد .

تعریف مذکور پنج قضیه‌اساسی زیر را که زیر بنای مفاهیم کلی نظری و عملی (‌فنی ) مدیریت است در بردارد: الف ) مدیریت یک فرآیند است ب)‌مفهوم مدیریت ، هدایت تشکیلاتی انسانی است .

ج) مدیریت موثر تصمیم های مناسبی می گیرد وبه نتایج مطلوبی دست می یابد .(‌مدیریت کارآمد ، به تخصص و مصرف مدبرانه‌ی منابع می گویند ، د)‌مدیریت بر فعالیت های هدفمند و هدفدار تمرکز دارد ( رضائیان ، علی ، اصول مدیریت ، انتشارات سمت ،‌1369، ص 6)‌ وظایفی که به طور کلی بر عهده مدیریت است عبارتست از : برنامه ریزی ، نظارت ، انگیزش وسازماندهی ، این وظایف با هم مرتبط هستند و تفاوتی ندارد در چه سازمانی و یا در چه سطح مدیریتی مطرح شوند ، بدون تردید حوزه‌شناخت مدیریت یکی از مهمترین شناخت ها را درموفقیت و شکست هر سازمانی در دستیابی به اهداف و انجام وظایف سازمان به عهده دارد .

(‌سیار النجق ، لیلا ، ارائه الگوی بهینه مدیریت شهری ، تبریز ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، جغرافیا و برنامه ریزی شهری ،‌دانشگاه یزد ، 1379، ص2) 2-3- مفهوم مدیریت شهری اگر مدیریت به درختی تشبیه شود که شاخه های گوناگونی مانند مدیریت صنعتی ، مدیریت مالی ، مدیریت روستایی و چون اینها دارد ، یکی از شاخه های جدید این درخت ،؛ مدییت شهری است .

مدیریت ، روش دستیابی به اهدافی می باشد که برای سازمان در نظر گرفته شده است لیکن می توان گفت که مدیریت به کارکردن با افراد و گروههابرای رسیدن به مقاصد سازمان گفته می شود .

وظایفی که بر عهده مدیر گذاشته می شود عبارتند از : برنامه ریزی ، سازماندهی و نظارت و انگیزش این وظایف با هم مرتبط اند و تفاوتی ندارد که در چه سازمان یا در چه سطح مدیریتی مطرح شوند .

موفقیت شکست هر سازمانی در دستیابی به اهداف و انجام وظایفش متکی بر مدیریت است که یکی از مهمترین نقشها را بر عهده دارد ، اگر شهر ، همچون سازمانی در نظر گرفته شود ، لازم است که در رأس آن عنصری برای برنامه ریزی آینده و اداره‌امور کنونی قرار گیرد این عنصر را میتوان مدیریت شهر نامید مدیریت شهری باید برای شهر برنامه ریزی هایی انجام دهد .

فعالیتهای شهری یرا سازمان دهد بر فعالیتهای انجام شده نظارت کند و حتی برای انجام بهینه امور انگیزش لازم را در سازمان مدیریت شهری و سایر سازمانها و شهروندان ایجاد نماید .

(‌در کنار مفهوم مدیریت شهری مفاهیم مشابه دیگری مانند مدیریت شهرداری و یا مدیریت حکومت محلی نیز مطرح است که بسیاری اوقات به جای یکدیگر به کاربرده می شوند اما معمولاً مدیریت شهری ، به عنوان زیر مجموعه ای از حکومت محلی تعریف و تلقی می شود و به آن شهرداری گفته می شود روشن است که مشخصات و ساختار شهرداری از کشوری به کشور دیگر تفاوت دارد و هر جامعه ای با توجه به ساختار اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی خود تعریف یاتلقی خاصی از مدیریت شهرداری دارد.

2-4- چارچوب نهادی مدیریت شهری رشد انفجاری شهرها ، به واسطه عملکردهای متنوع و پرتوانشان در جهان در حال توسعه ، ضرورت استقرار نظامهای خدماتی و زیر ساختهای اساسی را می طلبد ، از سویی این افزایش روز افزون نظامها و خدمات شهری ، بدون ملحوظ داشتن نظام برنامه ریزی و حفظ استانداردهای لازم منجر به ایجاد شرایط نامطلوب بهداشتی و تبعات زیست محیطی ، افزایش هزینه ها ،‌صنایع و افزایش سرسام آور هزینه های تردد خواهد گردید .

چنین روندی ممکن است نحوه استفاده و کاربری اراضی شهری رابه گونه ای نامتعادل سوق دهد که این امر با اتخاذ سیاستهای نامناسب شهری ، منابع محیطی را می تواند به رشد و شکوفایی اقتصادی شهر کمک نماید ، ( نظیر آب ، زمین ، جنگل ؛ هوا و..) به هدر داده و به گونه ای صحیح مورد استفاده قرار ندهد جمیع این سیاستها شرایط نامناسبی را برای زندگی افراد بویژه قشر کم در آمد بوجود آورده و نهایتاً‌مبنی به اتلاف نیروی تولید تنزل سطح کیفی زندگی می گردد به عبارتی فقر که یک پدیده عمدتاً روستایی تصور می شود بیش از پیش در حال تبدیل شدن به یک پدیده شهری است در سال 1988 برآورده شده است که بیش از 25 میلیون شهروند در جهان سوم زیر خط فقر مطلق به سر می برند و محاسبات بیانگر این مطلب است که میزان تقریباً در حال حاضر 2 برابر گردیده است .

احتمال می رود بیش از 90 درصد فقرای آمریکای لاتین 45 درصد فقرای آسیا و 40 درصد فقرای آفریقا در شهرها ساکن هستند .

2-5- مدیریت زمین‌، ضرورت بنیادین مدیریت شهری امروزه در مورد رابطه متقابل مدیریت شهری رشد اقتصادی اتفاق نظر جامعی وجود دارد و زمین بعنوان یک عنصر اساسی در رشد شهری محسوب می گردد در اغلب ممالک در حال توسعه اطلاعات اندکی از فعالیتهای تجارت زمین و نظارت و کنترل وهدایت آن وجود دارد این امر به هنگامیکه اقتصادی های شهری محرک اصلی رشد اقتصادی ملی باشند بسیار حائز اهمیت است چه اینکه مدیریت صحیح بر اراضی شهری علاوه بر نظم بخشیدن و هدایت آگاهانه توسعه شهری باعث افزایش بالقوه امور استخدامی جدید ، بهره وری بیشتر ونهایتاً ارتقاء کارایی و درآمد شهری خواهد شد .

مسائل عمده مدیریت زمین در دهه 1990که از طرف سازمان ملل متحد ارائه گردید مسائل زیر را بعنوان کانونهای تمرکز مشخص می کند ( دلال پور، محمد رضا ، جزوه درسی ، دانشگاه تبریز ، 1378، ص 20) سوق دادن تجارت زمین بسوی عملکردهای موثر تر که این امر در برگیرنده موارد تغییر کاربری اراضی سیاستها و مقرراتی که در این تغییر شکل و کاربری موثر بوده است می باشد بهبود ارتقاء کارایی موسسات و ابزار ها جهت حمایت از کارکرد موثر تجارت زمین ، در این راستا امنیت و اطلاعات ملزومات عمده برای کارکرد موثر تجارت زمین هستند (‌در جهت ایجاد اطمینان از جریان دادو ستد و مالکیت اجاره و وضوح بیشتر و بهتر فعالیتها لازم است یک رشته ابزارها و موسسات به فعالیت و همکاری موثر با یکدیگر بپردازند .

بهبود جریان نظارت : عناصر نهادی ، فنی ، فرهنگی مالی ، محیطی وافزون بر اینها جریانات سیاسی ؛ تمامی بر تصمیم گیری در مورد مدیریت زمین تأثیر می گذارد این امر بیانگر تأکیر روز افزون به سنجش عناصر مرتبط درارتباط با نظام دهی به سیستم مدیریت زمین می باشد .

2-6- مدیریت شهرداری و اداره امور شهر تصور می شود که چون کار شهرداری خدماتی ؛ رفاهی است بنابراین شهرداری یک سازمان غیر سیاسی می باشد در صورتیکه باید توجه داشت از طرفی شهرداری در پاره ای امور نماینده دولت است و از طرفی دیگر وجود صدها شهرداری در سطح کشور و خواسته های روز افزون مردم از آنها و تأمین نیاز میلیونها مردم شهرنشین کاری نیست که بشود بدون توجه به مصالح عالیه جامعه برنامه ریزی و انجام داد و به همین جهت گرچه هریک از شهرداری ها مسئول حمایت از حقوق اساسی مردم ناحیه خود می باشند در بعد وسیع مانند دولت در سلامت تمامی نواحی کشور هم مسئولیت دارند .

بنابراین این سازمان شهردای از لحاظ اهمیت با سازمانهای دولتی قابل مقایسه است .هماهنگی شهرداری با برنامه های دولت کمال اهمیت را دارا می باشد البته این هماهنگی به معنی دخالت وسیع دولت در کار این سازمان نمی باشد بلکه این مسئولیت دو جانبه است وباید توجه داشت شهرداری که مسئولان آن انتخابی هستند یک منبع اطلاع دهنده مهم برای دولت به شمار می رود و دولت را در جریان خواسته ها و اوضاع عمومی مردم کشور قرار می دهد لذا لازم است جلسات و کمیسیون های مرتبی بین شهرداری و سایر سازمان های شهر به خصوص بخشداری و فرمانداری تشکیل شود تا هماهنکی برنامه های دولت و شهرداری تأمین گردد .

اکنون شهر به عنوان مشاور شورا و مجری تصمیمات آن و روابط بین مردم شهر و نمایندگان دولت و مسئول امور شهری می باشد کارسازماندهی ؛ هماهنگی ، رهبری ، طرح ریزی و تنظیم برنامه های شهری و اداره شهرداری با اوست شهردار علاوه بر سمت اداری در مراسم رسمی نماینده مردم شهر است چون سمت شهردار از اهمیت خاص برخوردار است و شهردار باید از بین افراد باتجربه و مورد اطمینان مردم شهر که در امور عمومی هم اطلاعات کافی داشته باشد ، انتخاب شود شهردار وا عضای شورای شهر باید آشنا به امور شهر خود باشند ولی در هر حال انتخاب آنها در این سمت ها با مردم شهر است و جز در مواردی که وزارت کشور به موجب اختیارات قانونی با انتصاب آنها مخالفت مینماید نظر مردن شهر قاطع است ، و در موارد مختلف وازرت کشور همه مردم شهر می توانند از طریق مناسب در اعمال نظر خود اقدام نمایند ( مسعودی فر ،یوسف جزوه مدیریت شهری ، دانشگاه تبریز 1372-1373، ص 15) 2-7- مدیریت متمرکز در این گونه نظامها سیستم مدیریتی بصورت طولی است و از بالا به پایین سیاستگذاری و تصمیم گیری می شد و حتی کارگزار محلی با تصمیم ملی انجام وظیفه می کند و فاقد هرگونه اقتدار می باشد و به عبارتی مجری حکومت مرکزی می باشد و هرگونه برنامه ریزی برای طرحها ، بصورت سلسله مراتب از حکومت مرکز به استاندرایها و از آنجا به فرمانداریها ...

انجام می گیرد .

از ویژگی های مهم این نوع مدیریت عدم خلاقیت و نوآوری اتلاف سرمایه و منابع مالی بدلیل دست به دست شدن زیاد ؛‌طولانی شدن زمان اجرای طرحها ..می باشد (سعید نیا ، احمد ، کتاب سبز مدیریت شهری ، انتشارات سازمان شهرداری ، 1379، ص55) 2-8- مدیریت غیر متمرکز .

تفاوت اساسی مدیریت غیر متمرکز با مدیریت محلی در این است که تصمیم گیریهای خرد و محلی به مدیران ارشد محلی داده می شود اما در مدیریت محلی مدیران محلی دارای اقتدار و حدود و اختیارات مشخص می باشد .

در مدیریت غیر متمرکز مدیران محلی با توجه به نیازها و استعدادها با حدود اختیارات مشخصی می باشد درمدیریت غیر متمرکز مدیران محلی با توجه به نیازها واستعدادها با حدود اختیارات معینی که داده شده است تصمیم گیری می کنند به شرطی که از قوانین و مقررات معینی سرپیچی نکند وانی مدیریت بصورت سلسله مراتب مرکزی ، منطقه ای ، محله ای و ناحیه ای دارای اختیارات مشخصی می باشد و مدیران منطقه یا ناحیه از طرف حکومت مرکزی برگزیده می شوند (‌سعید نیا ،احمد ، کتاب سبز مدیریت شهری ، انتشارات سازمان شهرداری ، 1379، ص 57) 2-9- مدیریت شهری مستقل با توجه به گسترش شهر نشینی پیچیده شدن چگونگی اداره امور شهری و تخصصی شدن امور ؛ این ضرورت پیش آمده است که مدیریت شهری در هر منطقه مستقل باشد امروزه در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان ، کلیه‌امور مربوط به شهر ، سوای مسائل نظامی و دیپلماتیک برعهده‌مدیریت شهری منتخب مردم است که استقلال واختیارات کامل و کافی دارد .

بررسی کوتاه ارزشهای مدیریتی در شهرهای بزرگ دنیا ، اعم از شهرهای کشورهای دنیا سرمایه داری و یا سوسیالیستی حاکی از آن است که اکثراً مدیریتی مقتدر ، مستقل و مردمی بر این شهرها حکومت می کند بررسی چارتهای سازمانی نشان می دهد که مدیریت شهرها حتی در شهرهای کوچک نیز برای اداره شهر از هیچ نهاد یا فرد غیر ارگانیک دستور نمی پذیرد به عبارتی باید شهر را در جهت خواستهای شهروندانش ساخت و یا این که خواسته های شخصی یا نهادی را اعمال نمود(‌نحوه‌مدیریت شهری در برخی از شهرهای مهم جهان ،‌دفتر مطالعات و برنامه ریزی شهری تهران ،بی تا ، ص 48) 2-10- انعطاف پذیری مدیریت شهری آنچه امروزه در هدایت نظام مدیریت شهری اهمیت بسیار دارد ،‌توانایی این نظام در انعطاف پذیری (‌Flexibility) درونی است در بخشهای عمومی از نظامها آنها را برحسب روابطشان با محیط به بسته وب از تقسیم می کنند نظامهای باز ،‌نظامهایی هستند که مبادلات زیادی با هر چیزی که در اطراف آنها وجوددارد انجام می دهند در مقابل نظامهای بسته نظامهایی هستند که خود فرو رفته اند.

(‌وایل دوران ، نظریه سیستمها ، ترجمه یمنی دوزی سرجانی ، انتشارات آموزش و انقلاب اسلامی ،‌تهران ، 1370، ص22) البته در واقعیت هیچ نظام کاملاً بسته ای وجود ندارد و نظامهای باز ، نظامهایی هستند که معمولاً‌بهتر عمل می کنند و می توانند خود را با شرایط خطرناک محیط دوروبر به خوبی سازگار سازند نکته مهم در این زمینه بهره گیری نظام مدیریت شهری از فرصتهای زمانی است که انمکان سازکاری آن را برای کارایی بهتر در زمان مطلوب فراهم می آرود به عبارت دیگر ، نظام مدیریت شهری باید به اندازه کافی تنوع داشته باشد تا بتواند از عهده‌سازگار خود با موقعیتهای جدید برآید .