دانلود مقاله استان کرمان

استان کرمان در جنوب شرقی ایران واقع شده است.

از شمال با استانهای خراسان و یزد، از جنوب با استان هرمزگان، از شرق با سیستا ن و بلوچستان و از غرب با استان فارس همسایه است.

مساحت این استان حدود 175069 کیلومترمربع است بین 55 درجه و 25 دقیقه تا 32 درجه عرض شمالی و 26 درجه و 53 دقیقه تا 29 درجه و59 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار گرفته است.

استان کرمان بعد از استان خراسان دومین استان پهناور کشور است و حدود 11 درصد از خاک ایران را در برگرفته است.

این استان یکی از مرتفع‌ترین استانهای کشور است، و شهرستان بافت آن با 2250 متر ارتفاع از سطح دریا مرتفعترین شهرستان استان می‌باشد.

بر اساس آخرین تقسیمات کشوری استان کرمان مشتمل بر 10 شهرستان، 7 شهر و 31 بخش است.

شهرستانهای آن عبارتند از: بافت، بردسیر، بم، جیرفت، رفسنجان، زرند، سیرجان، شهر بابک، کرمان و کهنوج.

جغرافیای طبیعی و اقلیم استان استان کرمان درجنوب‌شرقی ایران قرار گرفته است و ارتفاعات آن دنباله رشته کوههای مرکزی ایران است که از چین خوردگی‌های آتشفشانی آذربایجان شروع می‌شود و تا بلوچستان امتداد دارد و دنباله آن چندین بار در فلات مرکزی به وسیله حوزه‌های پست داخلی و کویر قطع می‌شود.

زمان تشکیل این چین‌خوردگیها با پیدایش فلات داخلی و عقب‌نشینی دریای تنیس همراه است.

به دنبال حرکات کوه‌زایی و باز شدن دهانه‌های آتشفشانی، کف دریای تنیس بالا آمد و آب دریاهای اطراف نیز بر اثر تبخیر شدید و تراکم رسوبات آن خشک شد و قشر ضخیمی از رسوبات نمک دریا روی آنها به جای ماند و کویرهای کنونی( کویر لوت) را تشکیل داد.

در نواحی پست، ذرات حاصله از متلاشی شدن و فرسایش کوهستانها، روی هم انباشته شد که با وزش باد به حرکت در می‌آیند و تپه‌های متحرک شنی را بوجود می‌آورند.

رشته کوههای مرکزی در این منطقه دشتهای وسیع استان را از یکدیگر جدا می‌سازند این کویرها بطور کلی 2 رشته عمده هستند که از شمالغربی به جنوب شرقی کشیده شده‌اند و مهم‌ترین آن رشته کوههای بشارگرد کوهبنان است.

این رشته کوه‌ها دنباله کوههای جندق و بیابانک هستند که تا کرمان و بم گسترش یافته‌اند.

از قلل مهم آن می‌توان به کوههای کوهبنان، طغرل‌الجرد( تخ‌راجه) پلوار، سیرچ، ابارق، و تهرود اشاره کرد که بزرگترین حایل بین مناطق کویر با سایر مناطق استان می‌باشند.

رشته دوم کوههایی است که از یزد تا کرمان و چاله جازموریان کشیده شده‌اند و به موازات رشته اول امتداد دارند.

از ارتفاعات مهم این رشته نیز می‌توان کوههای مدور، شهر بابک، کوه پنج، چل‌تن لاله‌زار، هزار بحر آسمان، جبال بارز و شهسواران را نام برد.

در قسمت جنوب شهرستان کهنوج نیز رشته‌کوههای بشاگرد، دنباله رشته کوههای زاگرس قرار دارتد و این منطقه را از استان هرمزگان جدا می‌سازند.

وجود ارتفاعات و پستی بلند‌یهای در منطقه و شرایط خاص اقلیمی، آب و هوای متفاوتی در نواحی مختلف استان به وجود آورده است.

نواحی شمالی و شمال‌‌‌‌‌‌غربی و مرکزی دارای آب و هوای خشک و معتدل است و نواحی جنوبی و جنوب شرقی آب و هوای گرم و نسبتاَ مرطوب دارد.

مقدار بارش ریزشهای جوی بسیار متغیر و کم است.

بیشترین باران در منطقه جیرفت می‌بارد.

اراضی مرتفع و بادگیر توأم با طوفان و گرد و غبار است.

آب و هوای شهر کرمان خشک و نیمه معتدل است.

بر اساس گزارش سازمان هواشناسی در سال 1370 حداکثر مطلق درجه حرارت 6/39 درجه سانتیگراد، حداقل مطلق درجه حرارت 17- درجه سانتی‌گراد و تعداد روزهای یخبندان 79 روز بوده است.

این گزارش حاکی از آن است که متوسط درجه حرارت استان در ماههای اردیبهشت، خرداد، مرداد، و تیر بین 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد می‌باشد و از دیدگاه استفاده‌های جهانگردی، مطلوبترین ماهها جهت مسافرت به استان می‌باشند.

متوسط بیشترین درجه حرارت با 7/26 درجه مربوط با تیرماه و کمترین آن اختصاص به بهمن ماه دارد که 9/3 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

استان کرمان تحت تأثیر بادهای مختلف برون منطقه‌ای و محلی است.

وزش این بادها، آب و هوای آنرا دستخوش تحولات و تغییرات قابل توجهی می‌کند.

این بادها عمدتاَ از نوع بادهای موسمی خشک هستند و در ماههای اسفند، فروردین و اردیبهشت می‌وزند.

و جهت آنها از جنوب غربی به طرف شمال‌شرقی و مشرق است.

این بادها انبوهی از خاک و شن با خود به طرف شهر کرمان می‌آورند و سبب تقلیل رطوبت نسبی هوا می‌گردند.

همچنین بادهای غربی و شمال‌غربی باعث ریزش باران در زمستان و بهار می‌شوند.

ریزش نزولات جوی از آبان ماه شروع و تا اردیبهشت ماه سال بعد ادامه می‌یابد.

بیشترین میزان بارندگی از دیماه تا اردیبهشت ماه است.

اغلب این بارشها به صورت باران است و گاهی هم اندکی برف می‌بارد.

میزان بارندگی سالانه استان در سال 1370 ، برابر 7/114 میلی‌متر بوده است.

جغرافیای تاریخی استان سابقه سکونت و استقرار در دیار کرمان به هزاره چهارم قبل از میلاد می‌رسد.

این منطقه یکی از قدیمی‌ترین نواحی ایران بشمار می‌رود و در گذر زمان گنجینه‌های فرهنگی تاریخی گرانبهایی در آن پدید آمده است.

که نمایانگر روند تاریخی و حبات اقتصادی – اجتماعی آن است.

وجود هر فضای تاریخی در کرمان بیانگر بخشی از زوایا و ابعاد زندگی مردم و حکومت‌های این مرز و بوم است.

تأسیس و تخریب، مرمت و انهدام، همه و همه نشانگر حیات بر جنب و جوش این دیار ناشناخته است.

فلت آثار تاریخی کرمان در قیاس با شهرهایی چون اصفهان و شیراز به دلیل رنج و آسیبی است که حوادث ناگوار تاریخ در این منطقه پدید آورده است.

همین معدود آثار و در و دیوارهای شکسته نیز نشانه توانایی، پایداری و کوشش‌های مردم این خطه از کشور است.

با نگاهی اجمالی به گذشته بعضی از شهرهای مهم این استان سیمای تاریخی آن بیشتر روشن می‌شود: کرمان در مدارک تاریخی و جغرافیایی اسلامی این منطقه کرمان، کارمانیا، ژرمانیا، کرمانیا، کریمان، کارمانی، و کرمانی ذکز شده است.

اگر کارمان را دو کلمه بگیریم» کار« به معنی جنگ و» مان« به مفهوم محل است که در مجموع معنی» جایگاه دلاوری و نبرد« دارد.

بعضی از جغرافیدانان نام قدیم این شهر را گواشیر( بدشیر) خوانده‌اند، گفته می‌شود؛ گواشیر همان » کوره اردشیر« یا شهر اردشیر بوده است که به تدریج به» گواشیر« تبدیل شده است.

به استناد منابع عرب و یهود، کرمان منسوب به کرمان بن هیتال بن ارفحشد بن سام بن نوح است و نام آن در کتیبه بیستون به صورت» بوتیه« ذکر شده است.

در دوره ساسانیان فرمانروای کرمان عنوان شاه داشت.

چنانکه بهرام چهارم( 388-389 م.) به مناسبت اینکه در زمان پدرش والی کرمان بود به کرمانشاه( شاه کرمان) معروف بود.

در این دوره سیرجان مهم‌ترین ناحیه کرمان محسوب می‌شد.

کرمان در دوره اسلامی و مقارن با 21 تا 24 ه.ق و سالهای بعد از آن تلاطمات سیاسی زیادی را شاهد بود.

عمر‌بن‌خطاب در این زمان سهیل عدی وعبدالله عتیان را مأمور فتح کرمان کرد.

سرداران نامبرده با گرفتن اندک جزیه‌ای از حاکم کرمان به مدینه مراجعت کردند.

یزگرد سوم در سال 29 ه.ق در مقابل حمله اعراب به کرمان گریخت ، گفته می‌شود که تا آن زمان هنوز هم ساکنین کرمان نسبت به وی وفادار مانده‌اند.

در سال 31 ه.ق مردم کرمان به جرم ندادن جزیه به مورد هجوم سردار عرب، عبدالله بن عامر قرار گرفتند.

وی که از سوی عثمان مأمور فتح کرمان شده بود بدون مقاومت اهالی کرمان را فتح کرده و جزیه چندین سال عقب افتاده را هم از اهالی باز پس گرفت و مجاشع بن مسعود را با یک هزار تن سپاه به حکومت کرمان برگزید و خود عازم خراسان گردید.

در درگیرهایی که بین اهالی و سپاه عرب درگرفت با مداخله نیروهای کمکی عبدالله بن عامر کرمان به تصرف کامل مسلمانان درآمد و مجاشع در دوران خلافت عثمان و علی ابن ابیطالب علیه السلام، کماکان حاکم کرمان ماند.چ در دوره خلافت بنی‌امیه شورشهایی در کرمان بر پا شد عبدالرحمن بن اشعث از طرف امویان به جای مجاشع به حکومت کرمان منصوب شد.

در زمان خلافت عمربن‌‌‌‌‌‌عبدالعزیز( 99- 101 ه.ق) غسان نامی به حکومت کرمان منصوب گردید.

در دوران حکومت وی کرمان رو به آبادی نهاد و بسیاری از آتشکده‌های زرتشتیان که به آنها مجوسیه می‌گفتند، خراب شد.

در زمان خلفای بنی‌عباس حوادث مهمی در کرمان روی نداد.

در این دوره کرمان در معرض حمله اقوامی که قبل از اسلام در بنادر خلیج فارس می‌زیستند قرار گرفت.

ولی معتصم آنها را شکست داده و از کرمان خارج کرد.

در سال 253 ه.ق کرمان به تصرف یعقوب لیث مؤسس سلسله صفاریان درآمد بعد از وی برادرش عمرو فارس کرمان و سیستان را در تصرف داشت.

در سال 266 ه.ق کرمان به تصرف سامانیان در آمد، لیکن در سال 267 ، عمرو بار دیگر بر کرمان استیلا یافت.

بعد از درگذشت عمرو لیث حکام کرمان توسط امرای سلسله سامانی تعیین می‌شد.

در سال 315 ه.ق کرمان به تصرف معز‌الدوله دیلمی درآمد و دیلمیان جنین دهه بر این شهر حکومت راندند.

بعداَ بر سر تصرف کرمان میان خاندان آل بویه اختلاف افتاد و کشمکش میان دیلمیان و آل بویه تا سال‌ها ادامه داشت و در این زمان نیز کرمان به دفعات دست به دست می‌شد، تا اینکه در سال 433 ه.ق کرمان به تصرف آلب ارسلان سلجوقی درآمد و وی مؤسس سلاجقه کرمان شد که حکومت آنان تا سال 538 ه.ق ادامه داشت.

به گفته یاقوت حمومی کرمان در دوره سلاجه از بهترین و آبادترین بلاد محسوب می‌شد.

در اواخر دوران زمامداری این سلسله اوضاع داخلی کرمان دستخوش هرج و مرج گردید و نابسامانی آن با حمله غزان شدت گرفت.

در سال 538 ه.ق غزان بر کرمان مسلط شدند و زرند را موقتاَ مرکز ایالت خود قرار دادند.

در این دوره ملک دینار غزنوی حاکم کرمان بود.

بعد از درگذشت ملک دینار پسرش علاءالدین فرخ شاه( 591- 592 ه.ق) به جای او نشست، در دوران وی کرمان دستخوش آشوب و ناامنی گردید و جمعی از امراء به نام علاءالدین تکشش خوارزمشاه خطبه خواندند(568-596 ه.ق) خوارزمشاه هم از این موقعیت استفاده کرده و سپاهی را از خراسان مأمور تصرف کرمان کرد.

در نتیجه در سال 592 ه.ق کرمان ضمیمه قلمرو خوارزمشاهیان گردید و هندوخان پسر علاءالدین تکش خوارزمشاه حاکم آنجا شد.

مقارن در گذشت تکش باز کرمان میدان تاخت و تاز ترکمانان غز شد.

در این ایام ملوک شبانکاره به کرات برای سرکوبی غزان به کرمان تاختند تا سرانجام این ایالت را به تصرف خود در آوردند، لیکن بر اثر ظلم و بیدادگری حکام شبانکاره اهالی به جان آمده علیه این قوم سر به شورش برداشتند و عجم شاه یکی دیگر از پسران ملک دینار را که در زمان هندو‌خان روانه خوارزم شده بود و در این زمان در کرمان بسر می‌برد، به امیری انتخاب کردند.

در همین گیرودار اتابک مظفرالدین سعد بن زنگی( 599- 623 ه.ق) که با ملوک شبانکاره در زد و خورد بود کرمان را یکباره در سال 600 و بار دیگر در سال 602 ه.ق به تصرف خود درآورد و کرمان تا سال 607 بوسیله یکی از گماشتگان اتابک سعد اداره می‌شد در این سال گماشته اتابک از فرمان مخدوم خود سرپیچید و بار دیگر اوضاع کرمان آشفته شد.

در همین زمان تاج‌الدین ابوبکر که از طرف سلطان محمد خوارزمشاه بر شهر زوزن و قهستان حکومت می‌کرد.

از این هرج و مرج استفاده کرده و کرمان را به تصرف خود در آورد.

در سال 619 ه.ق مقارن رسیدن چنگیز خان به خراسان یراق حاجب( قتلغ خان) از امرای خورازمشاهی بر کرمان استیلا یافت و رسماَ سلسله قزاختائیان را بنیان گذاشت.

این سلسله از 619 تا 703 ه.ق در کرمان سلطنت کردند.

در زمان حکومت قزاختائیان بود که مارکوپولو سیاح معروف و نیزی از کرمان دیدن کرد.

در سال 714 ه.ق امیر مبارزالدین محمد مؤسس سلسله آل مظفر، کرمان را تصرف کرد.

بعد از انقراض این سلسله کرمان ضمیمه متصرفات امیر تیمور گورکانی شد و پس از تیموریان سلسله‌های قراقویونلو و آق‌قویونلو به ترتیب کرمان را تصرف کردند.

مقارن ظهور شاه اسماعیل اول مؤسس سلسله صفویه( 905- 930ه.ق) کرمان در تصرف پسران سلطان حسبن بایقرا بود.

شاه اسماعیل با اعزام یکی از سرداران خود به نام جان محمد به کرمان، این شهر را بدون مقاومت و خونریزی به تصرف درآورد.

در این زمان عده‌ای از ازبکان از طریق خراسان به کرمام تاختند، لیکن از سرداران شاه اسماعیل شکست خورده و عقب‌نشینی کردند.

از این تاریخ به بعد تا پایان سلسله صفیه کرمان قرین امنیت و آسایش بود.

گنجعلی خان یکی از معروف‌ترین حکام دوره صفوی است که در مدت مأموریت خود در کرمان نسبت به آبادی و عمران آنجا سعی و کوشش زیاد کرده و آثار زیادی در آن شهر از خود به یادگار گذاشته است.

محمود افغان در سال 1132 ه.ق به قصد تصرف اصفهان پایتخت صفویه از طریق سیستان خود را به کرمان رسانید، لیکن در آنجا از لطفعلی خان والی فارس و برادرزاده فتحعلی خان وزیر اعظم به سختی شکست خورد و به قندهار گریخت.

محمود افغان بار دیگر در سال 1132 ه.ق از راه سیستان به کرمان تاخت و پس از استیلا بر آن از طریق یزد راهی اصفهان شد.

پس از دفع اشرف افغان توسط نادر و خلع شاه طهماسب دوم از سلطنت کرمان مانند سایر مناطق ایران به تصرف نادر مؤسس سلسله افشار درآمد بعد از کشته شدن نادر، کرمان دستخوش هرج و مرج گردید و به وسیله افغان‌‌‌‌ها و بلوچ‌ها تاراج شد.

کریم خان زند مؤسس سلسلهزندیه( 1163- 1193 ه.ق) بعد از سرکوبی مخالفین خود خدامراد خان زند را با سپاهی به کرمان فرستاد این سردار بدون هیچ‌گونه مانعی کرمان را تصرف کرد.

بعد از انقراض سلسله زندیه بوسیله آغا محمد خان قاجار، روز‌های تاریک و تیره‌‌‌‌‌‌‌‌روزی کرمانیان آغاز شد.

آغا محمد خان همین که از حرکت لطفعلی خان زند به کرمان و انتخاب آنجا به پاینختی مطلع شد، با شتاب رهسپار کرمان گردید و نزدیک به چهار ماه آنجا را در محاصره گرفت و در نهای کرمان رابه تصرف خود درآورد.

آغا محمد خان پس از استیلا بر شهر و ددمنشی در حق اهالی بی‌گناه کرمان فروگذاری نکردند.

روایت است که به دستور آغا محمد خان بیش از هزار نفر از نعمت بینایی محروم شدند و از سرهای عده‌ای از ساکنین بی‌گناه کله منارها برپا گردید.

بعد از مرگ آغا محمد خان در دوره سلطنت فتحعلی‌شاه، شهر جدید کرمان در شمال غربی شهر قدیم بنا شد.

شهر امروزی کرمان به برکت توسعه صنعتی کشاورزی و فرهنگی یکی از آبادترین شهرهای ایران به حساب می‌آید.

وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375 استان کرمان 2004328 نفر جمعیت داشت که از این تعداد 9/52 درصد در نقاط شهری و 46 درصد در نقاط روستایی ساکن بودند و1/1 درصد نیز غیر ساکن یاخوش‌نشین بودند.

در این سال شهرستان کرمان با 7/79 درصد شهرنشینی و شهرستان کهنوج با 9/13 درصد شهرنشینی، به ترتیب بیشترین و کمترین درصد شهرنشینی را داشتند.

در سال 1370 نسبت باسوادی در جمعیت 6 ساله و بالاتر استان کرمان در نقاط شهری 5/83 درصد و در نقاط روستایی 6/56 درصد بود.

استان کرمان مانند سایر مناطق ایران شاهد مهاجرت وسیع روستائیان به شهرها بوده است.

استان کرمان در کنار جمعیت ساکن، ایلات کوچرو و عشایری نیز دارد که از گروههای مختلفی تشکیل شده‌اند.

زبان آنها فارسی و مذهب آنها نیز عمدتاَ شیعه است.

فقط دو تیره هستند که به زبان ترکی بلوچی تکلم می‌کنند.

ایلات کرمان به مهمانوازی، سلحشوری، دیانت و بردباری مشهورند.

پرورش گوسفند و گله‌داری شغل عمده آنهاست و قالی‌های مرغوبی هم می‌بافند.

ایلات کرمان بطور پراکنده در دامنه کوهستانهای پاریز، کوه‌پنج،کوه چهل تن، بید‌خون، کوهشاه، کوه هزار و کوهستان ساردوئیه زندگی می‌کنند و در ایلام قشلاق تا حدود بندرعباس و میناب نیز پراکنده می‌شوند.

مهم‌ترین ایلات کرمان عبارت‌اند از: تیره آل سعید، تیره خراسانی، تیره بلوچی، تیره بارچی، کوه پنجی، معصومی، شول، قرابی، بچاقچی، افشار، سلیمانی، لری، طاهری، نارویی و ایلات جبال بارز و فتحی.

گرچه اهمیت نسبی صنایع بزرگ و بهره‌برداری‌های کشاورزی تجاری در کرمان نسبت به سایر استانها قابل توجه است، لیکن در عمل مجموع ظرفیت تولیدی این استان چندان قابل ملاحظه نیست و اغلب واحدهای اقتصادی مقیاس خردی دارند.

با توجه به شرایط اقلیمی و میزان منابع آب و موقعیت جغرافیایی و روش کشت اراضی، استان کرمان به سه منطقه کشاورزی تقسیم می‌شود: مناطق کشاورزی خشک و کویری رفسنجان، زرند، سیرجان و… مناطق کشاورزی، معتدل و کوهستانی بافت، بردسیر و… مناطق کشاورزی گرمسیری بم، جیرفت، کهنوج و … مهم‌ترین محصولات کشاورزی این استان عبارت‌اند از: گندم، جو، سیب‌زمینیژ، پسته، حنا، وسمه، زیره، پنبه، و جغندر قند.

از استان کرمان بیش از 95 درصد محصول پسته ایران بدست می‌آید و بالغ بر 5/87 درصد از باغات پسته کشور را به خود اختصاص داده است.

در میان شهرستانهای استان کرمان که باغ پسته دارند، رفسنجان با بیش از 70 درصد کل تولید پسته و تعداد باغ پسته، رتبه اول را به خود اختصاص داده است.

در کرمان انواع محصولات سردسیری شامل، گردو، بادام، گلابی، هلو، آلبالو، آلو، گیلاس، و سیب درختی به دست می‌آید و همچنین محصولاتی از قبیل مرکبات( پرتقال، لیموشیرین، لیموترش، نارنگی، نارنج، گریپ‌فروت) .

خرما تولید می‌شود.

این گونه محصولات در مناطق بم، جیرفت، شهداد، و در جنوب‌غربی شهرستان بافت کشت می‌شوند، مرکبات شهداد مرغوبیت خاص و شهرت خوبی در ایران دارند.

دامپروری به سه طریق روستایی، عشایری، و صنعتی صورت می‌گیرد.

با این همه به علت خاک نه چندان حاصلخیز منطقه و محدودیت مراتع سرسبز دامپروری از رونق چندانی برخوردار نیست.

معادن استان در تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع کشور نقش ارزنده‌ای بر عهده دارند.

معادن سرشار آهن، ذغال سنگ مس و دیگر فلزات چرخ‌های صنعت استان و کشور را به گردش درمی‌آورند.

معادن زغال‌سنگ قسمتی از نیاز کارخانه ذوب آهن اصفهان را تأمین می‌کنند.

منابع مس سرچشمه کرمان که به گواهی کارشناسان از غنی‌ترین و خالص‌ترین معادن مس در جهان به شمار می‌رود، از مشخصه‌های ویژه اقتصادی استان محسوب می‌شود.

صنایع دستی استان به دو دسته صنایع دستی و کارگاهی تقسیم می‌شوند: صنایع دستی شامل شال، پته، و ترمه است که به غیر از پته‌دوزی مابقی از رونق افتاده‌اند.

صنایع دستی کارگاهی شامل قالی‌‌‌بافی، جاجیم‌بافی، گلیم‌بافی و خورجین‌بافی است که هنوز هم رواج دارند.

صنایع ماشینی استان نیز به سه دسته کارگاهی‌ کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم می‌شوند که عبارتند از سیمان، خانه‌سازی، نوشابه‌سازی، قند، ذغال سنگ و مس که معروفیت جهانی دارد.

از نظر اقتصادی منطقه ویژه و آزاد تجاری سیرجان اهمیت استان کرمان را افزایش داده است.

این منطقه ویژه صرف‌نظر از تأثیراتی که در توسعه اقتصادی کل استان دارد، از دیدگاه توسعه جهانگردی نیز حائز اهمیت ویژه است لذا به این مهم اجمالاَ پرداخته می‌شود: سیرجان به عنوان منطقه آزاد تجاری در نقطه‌ای از سرزمین کرمان قرار گرفته است که بطور طبیعی گذرگاه و معبر انتقال کالاهای تجاری از طریق خلیج فارس محسوب می‌شود.

سیرجان مسیررفت و برگشت کلیه کالاهای تجاری است که برای کشورهای آسیای میانه قفقاز و روسیه، از بندر شهید رجایی هرمزگان وارد و خارج می‌‌گردند.

سیرجان گذرگاه اصلی انتقال کالاها به کشورهای شرق ایران و همچنین اروپا و خلیج فارس است.

در واقع این شهر محل اتصال کلیه محورهای ترانزیتی و حمل و نقل کالا از جنوب به شمال، شرق و غرب ایران و سایر کشورهای شمالی، شرقی و غربی اروپا و خلیج فارس می‌‌‌باشد.

نکته قابل توجه در مزیت‌های نسبی سیرجان امکانات زیر‌بنایی موجود و در حال بهره‌برداری می‌باشد که تماماَ در این منطقه تجمع پیدا کرده.

راه ترانزیت اصلی زمینی( جاده‌ای و ریلی) از طریق بندر شهید رجایی به استانهای بزرگ و صنعتی کشور، ( کرمان- فارس- یزد)، از مسیر سیرجان و منطقه ویژه اقتصادی عبور می‌کند.

سیرجان به عنوان یک قطب اقتصادی ویژه بر بستر مزیت‌های باراندازی، در ساختار اقتصادی استان کرمان نقش و موقعیت قابل توجهی را احراز کرده است و در آینده نیز بر اهمیت این جایگاه اقتصادی افزوده خواهد شد.

جاذبه‌های طیبعی طبیعت گردی گرایش نوینی از بحث جهانگردی است که در سالهای اخیر اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در توسعه جهانگردی یافته است.

در عصری که گسترش روزافزون و متراکم شهرها و ماشینی شدن تمامی جنبه‌‌ها ی حیات اقتصادی و احتماعی انسانها گذران اوقات فراغت تمدد اعصاب را بویژه برای ساکنان کانونهای شهری و صنعتی از ضرورت ویژه‌ای برخوردار نموده‌است، توجه به تمامی محوطه‌های گردشگاهی اهمیت زیادی دارد.

بنابراین جنگل‌های طبیعی، پارکهای ملی، پارک‌های حیات وحش، سواحل رودخانه‌ها و طبیعت پیرامون آنها، کوهساران و کوهستان‌ها، آبشار‌ها و چشمه‌های آب گرم، چشمه‌های طبیعی، ییلاق‌ها .

مناطق ویژه شکار و صید ماهی ورزشی دریاچه‌ها و سواحل، زیستگاههای طبیعی پرندگان مهاجر و بومی، غارهای طبیعی و بویژه طبیعت بکر درون آنها، ه به موضوعی جالب توجه در توسعه صنعت گردگشری تبدیل شده است.

امکانات بالقوه طبیعت‌گردی استان کرمان صرف‌نظر از جاذبه‌های تاریخی آن، زمینه‌های بسیار مطلوبی را از نظر مدیریت و سازماندهی گذردان اوقات فراغت جامعه شهری فراهم نموده است.

ذیلاَ به طور اجمالی به این عناصر طبیعی جالب توجه استان اشاره می‌شود.

منابع و تفرجگاه‌های آبی دریاچه‌ها و آبگیرها دریاچه مهم استان کرمان هامون جازموریان است که میزان آب و وسعت آن متغیر است و جزو دریاچه‌های دائمی به شمار نمی‌رود.

رودخانه هلیل‌رود از طرف غرب و رود بمپور از جانب شرق به این دریاچه می‌ریزند.

چاله لوت واقع در شمالشرقی کوههای کرمان را هم می‌توان یکی از آبگیرهای منطقه به شمارآورد که از خشک‌ترین و کم‌آبترین حوزه‌های آبریز ایران است.

حاشیه غربی آن به عل مجاورت با کوههای کرمان بطور نسبی مرطوب‌تر از دیگز حواشی آن است.

رود شور در شمال بیرجند و رود شور گز در جنوب ابگیر از مهم‌ترین رودهای چاله لوت هستند.

این دریاچه در حد فاصل استانهای سیستان و بلوچستان و کرمان وئاقع شده و جوزه آبریز بخش غربی آن مناطقیی از استان کرمان را مشتمل بر شهرستان بافت، کهنوج، و سبزواران در برمی‌گیرد.

دریاچه جازموریان در واقع یک حوضچه تبخیری است که محل تخلیه تمامی زهکش منطقه و رودهای هلیل‌رود بمپور( رود بمپور در حوزه آبریز شرق جازموریان است) .

دیگر انشعابات فرعی رودهای کوچک و فصلی موجود در حوزه است.

حجم این دریاچه هر چند در مواقع پرباران تا حدود یک میلیارد متر مکعب در گزارشات موجود ثبت گردیده ولی به علت عدم تداوم تغذیه و تبخیر فوق‌العاده زیاد، دائمی نبوده و فقط در سال‌های پر‌آب چند ماهی دارای آب و در سایر اوقات سال کاملاًَ خشک است.

رودخانه‌ها رودهای حوزه آبریز جازموریان مساحت این حوزه آبریز در حدود 8300 کیلومتر‌مربع است.

و مشتمل بر رودخانه‌هایی است که به دریاچه جازموریان می‌ریزند.

مهم‌ترین رودخانه این حوزه هلیل‌رود است که شاخه‌های مهمی مانند زردتشت از گوفر، بافت از لاله‌زار، رابر از الفتح( شاه‌کوه)، طیل از کوه هزار و اسفندقه از ارتفاعات اسفندقه به آن می‌پیوندد و پس از مشروب نمودن اراضی جیرفت شهرستان کهنوج وارد جازموریان می‌شود این حوزه آبریز فاقد پوشش گیاهی قابل توجه است و به علت وجود دائمی برف کو‌ههای نامبرده آب دائم دارد.

مهم‌ترین قابلیت تفرجگاهی آن اطراف و دریاچه پشت سد جیرفت است که استفاده‌های تفرجگاهی و گردشگاهی دارد.

آبریز نمک‌زارهای مرکزی از رودخانه‌های این حوزه می‌توان فهرج‌‌رود و تهرود را نام برد.

شاخه‌های دیگر این رودخانه‌های این حوزه عبارت‌اند از: لاله‌زار رود، رود شور، رفسنجان کوسک، چاری، ماهونگ و کسک.

رودخانه‌های دیگر این استان عبارتند از آب بخشا در بردسیر، راور در منطقه راور، خبر در منطقه خبر بافت و رودخانه تنگوئیه( پلنگی) در سیرجان.

چشمه‌ها و مراکز آب‌درمانی چشمه حسین ‌آباد – راین این چشمه در 33 کیلومتری شمال‌غربی راین کرمان واقع شده است و آب آن از دسته آب‌های بیکربناته سدیک است و تقریباَ با آبهای معدنی ویشی فرانسه مشابه است.

این نوع آبها در دستگاه گوارش باعث قلیایی شدن محیط معده و سپس تحریک ترشحات آن می‌گردند.

و در سیستم کبدی و لوزالمعده به سبب تحریک لوزالمعده وبزاق اثر بهبودی بخشی دارند.

ارتفاعات و قله‌ها همان‌طور که پیشتر نیز گفته شد ارتفاعات استان کرمان، دنباله رشته کوه‌های مرکزی ایران می‌باشد که از چین‌خوردگی‌های آتشفشانی آذربایجان شروع شده و به طرف بلوچستان کشیده می‌شوند.

این رشته کوه، دشت‌های وسیع استان را از یکدیگر جدا ساخه ودر دو رشته عمده از شمال‌غربی به جنوب شرقی کشیده می‌شود که شامل رشته کوههای کوهبنان و بشاگرد هستند.

مهم‌ترین ارتفاعات استان که دارای پتانسیل سیاحتی به ویژه در زمینه روزشهای زمستانی و کوهستانی با راتفاع قابل توجه هستند عبارتند از: کوه هزار این کوه در 114 کیلومتری شمال غرب بم در دهستان راین واقع شده و 4465 متر ارتفاع دارد.

کوهستانی است به وسعت 900 کیلومتر مربع مرکب از کوه‌های لاله‌زار و از جنوب به کوه بهر آسمان اتصال یافته است.

رودخانه مرغزار و تهرود آن را رشته کوه‌های جبال بارز جدا می‌کنند.

دهستان دهتازیان شهرستان سیرجان در دامنه شمال غربی و دهستان‌های راین و حسین‌اباد شهرستان بم در دامنه شمالی و شرقی و دهستان‌های سرمشک، گرو از شهرستان جیرفت در دامنه‌های جنوبی آن قرار گرفته‌اند.

از دامنه‌های شرقی این کوهستان رودهایی چون گارچیدان و گیشیگان سرچشمه کی‌گیند که همگی به ر.ودخانه تهرود می‌ریزند و از دامنه‌های شمالی آن رود کشک و چند مسیر سیلابیدیگر به سوی شمال غربی روان می‌کردند و دامنه‌های حنوبی و جنوب غربی آن سرچشمه رودهای» رود رو« و» هلیل رود« را تشکیل می‌دهند.

روستاهای بزرگی چون میرشادی، زردود و زارچو، در دامنه‌های شمالی و بانی‌نی، زمان آباد، نروک، درزینه، گارچیدان، گاهو، درگورو، بهرسوز، گیشیگان، گرو، در آسیاب در دامنه‌های شرقیو نمش، باب کهنوج، هنزا، و زنک، در دامنه‌های جنوبی و گندگاو، درآلو و باب گنجی در دامنه‌های غربی آن واقعند که بدلیل ارتفاع زیاد دارای آب و هوای نسبتاَ سردی است.

کوه بی‌سوخته این کوه در 45 کیلومتری شمال غربی شهر بابک در قسمت شمال روستای آبدار وافع شده و 2750 متر ارتفاع دارد.

دشت‌ها و کویرها استان کرمان با نوجه به ویژگیهای زمین ساختی و طبیعی، دشت‌های مرتفع و فضاهای کویی گسترده‌ای دارد که برخی از آنها همچون دشته‌ها و مناطق ییلاقی مورد استفاده وسیع تفرجگاهی قرار می‌گیرند و برخی دیگر همچون فضاهای کویری در صورت راه‌اندازی تورهای کویری می‌توانند به عنوان یکی از جاذب‌ترین و بدیع‌ترین زمینه‌های ایرانگردی مورد استفاده قرار گیرند.

دشت‌های شهداد در بم و جیرفت( حوزه حازموریان) بسیار کم ارتفاع هستند حداکثر1300-2100 متر ارتفاع دارند.

علاوه بر دشتهای مذکور که بین اتفاعات فوق‌الذکر قرار گرفته‌اند و کما بیش هم قابل بهره‌برداری هستند کویر وسیع لوت و نمکزارهای آن قسمت عمده‌ای از شمال‌شرقی استان را اشغال کرده‌اند.

قسمت‌هایی از شمال غربی استان را نیز نمکزارها تشکیل داده‌اند.

گرچه بیابان‌های عریان به علت آب و هوای سخت و غبر قابل تحمل از جذابیت کمتری برخوردارند ولی مشتاقانی وجود دارند که دیدار کویر برای آنان جالب توجه است، به ویژه اینکه بیابانها و کویرهای نیز در نوع خود عناصری دارند که در سایر نقاط یافت نمی‌شود.

از آن جمله می‌توان به تپه یا رشته ارتفاعات ماسه‌ای که بر اثر وزش باد و حابه‌جا شدن ماسه‌ها پدید آمده‌ و شکل و ا ندازه آنها بر اثر وزش باد دائماَ‌ در تغییرات است، اشاره کرد.

اینگونه تپه‌ها را اصطلاحاَ» تلماسه« می‌نامند.

همچنیسن زندگی انسان در کویر و بیابان مقایسه آن با نواحی جنگلی مخصوصاَ برای دانشجویان و محققین و افراد غیر بومی نا آشنا با فضاهای کویری بسیار جالب توجه است.

کویرهای ایران که بخش قابل توجهی از آن در محدوده و مجاورت استان کرمان به ویژه در قسمت شمال‌شرقی آن قرار دارد، جذابیت‌های ویژه‌ای دارند که آنها را در شمار مناطق شگفت‌انگیز توریستی قرار می‌دهد.

آب و هوای کویر حداقل برای نیمی از سال مطلوب است.

آسمان پر ستاره کویر براستی برای شهرنشینان و طالبان مناظر بدیع، دیدنی و شگفت‌انگیز است.

شب‌ها آسمان پر ستاره دیدنی‌تر از آن است که به تصور درآید.

سکوت محض و آرامش کامل، مناظر و چشم‌اندازهای بدیع سراب‌های اغوا‌کننده، زمین‌های سیاه و سفید، خاک‌های برآمده موزائیک‌ها و لایه‌های نمکی و سایر مناظر طبیعی زیبا را می‌‌توان در کویرها تماشا کرد.

علاوه بر این کویر آثار تاریخی باستانی متعددی مشتمل بر کاروانسراها، کاخ‌ها، آب‌انبارها، قنات‌ها، مراکز زیارتی و مذهبی و غیره را در دل خود جای داده است که نشان از قدمت و دیرینگی زیست انسان در حواشی و محدوده‌های آن دارند.

هر کدام از این ویژگیها در صورت برنامه ‌ریزی و بهینه کردن ارزش‌های بالقوه، می‌توانند به مناطقی جذاب تبدیل گردند.

مناطق حفاظت شده شکارگاه‌ها انسان همواره با دخالت در نظام پیچیده اکوسیتم‌های طبیعی موجب به خطر انداختن حیات خود و سایر موجودات گردیده است.

به منظور تضمین بقا و تداوم اکولوژیک و حفظ تنوع ژنتیکی جانوران، انتخاب قسمت‌هایی از طبیعت و تحت حفاظت قرار دادن آن به صورا یک ذخیره‌گاه زیستی برای نسل امروز و نسلهای آینده ضرور ت یافته است.

برای حصول به چنین هدفی سیاست‌هتی مختلفی به کار گرفته شده که معتبرترین آنها طبقه‌بندی ده‌گانه اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط و منابع طبیعی است.

بر این اساس در ایران نیز مناطقی برگزیذه شده و تحت عنوان ذخیره‌گاه زیستی و مناطق حفاظت شده اداره می‌شوند.

در استان کرمان به لحاظ موقعیت جغرافیایی، طبیعی و شرایط اقلیمی، گونه‌های مختلف حیوانات وحشی و اهلی در قسمت‌های کو.هستانی و جلگه‌ای آن زندگی می‌کنند.

به همین خاطر نیز مناطقی از محدوده استان تحت حفاظت سازمان محیط ززیست قرار گرفته و از نظر صید و شکار جزء نواحی ممنوعه اعلام شده است.

از مناطق حفاظت شده استان که ویژگیهایی در خور توجه دارند می‌توان به مناطق خبر و ارزوئیه بافت اشاره کرد.در این نواحی پرندگانی نظیر کبک، تیهو، سینه‌سیاه، و انواع قوش و شاهین و کبوتر وحشی زندگی می‌کنند.

در نواحی سردسیری و گرمسیری استان نیز حیواناتی مانند پلنگ، یوزپلنگ، گرگ، روباه، خرس سیاه، شغال، کفتار، خرگوش، انواع مار، کل، بز، میش، قوچ، زندگی می‌کنند و در دشت‌ها گورخر نیز وجود دارد که قبلاَ تعداد گورخرها زیاد بوده‌اند ولی در اثر شکار بی‌رویه، نسل آن در حال نابودی است.

این نوع مناطق میز جهانگردان ویژه‌ای دارند و معمولاَ علاقه‌مندان طبیعت حیان وحش و پژوهشگران زیست‌شناسی و غیره از این نوع نواحی دیدن می‌کنند.

تفرجگاههای ییلاقی ییلاق ماهان شهر ماهان در 35 کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان در مسیر راه کرمان به بم واقع شده است.

این شهر زیبا که در دامنه ارتفاعات قرار گرفته از چشمه‌ها و آب‌های نسبتاَ فراوان برخوردار است.

در 6 کیلومتری جنوب ماهان باغی زیبا و بزرگ با ساختمانی جالب وجود دارد.

این ساختمان زیبا و ویلایی در دوره قاجاریه( 125 سال قبل) بنا گردید.

از جلو ساختمان باغ شازده به طرف در ورودی شیب تندی است.

که با استفاده از این شیب در میان خیابان اصلی باغ حوضچه‌های متعددی ساخته‌اند.

در هر حوض فواره‌ای است و آب از هر حوضچه به صورت آبشار به حوض پائین سرازیر می‌شود.

اطراف این محوطه را انواع درخت‌های بلند از جمله سرو سپیدار پوشانده است.

در سال 1370به مناسبت بزرگداشت خواجوی کرمانی این باغ کاملاَ مرمت شد و ساختمان اصلی آن فعلاَ به عنوان مجتمع پذیرای مورد استفاده قرار می‌گیرد ضمناَ از سوی سازمان مذکور یک باب مهمانسرای جهانگردی بسیار زیبا و سنتی نیز در مرکز شهر ماهان احداث شده است.

فضای روستایی ویژه فضاهای روستایی استان کرمان از معدود فضاهای روستایی ایران است که امکانات و جاذبه‌های طبیعی فوق‌العاده شگرفی را به ویژه رد ییلاقات و روستاها به نمایش گذاشته است در زیر به برخی از این روستاهای جالب اشاره می‌شود: روستای باغ دشت این روستا در جنوب غربی شهر بم در مجاورت جاده کمربندی کرمان به زاهدان واقع شده و با قنات‌های متعدد و سرسبزی درختان مسیر نهرهایش به تفریح‌گاه و استراحت‌گاه عمومی مردم و مسافرین تبدیل شده است.

در حال حاضر یک هتل چهار