دانلود مقاله رابطه انبوه سازی و رشد جمعیت

مقدمه: همراه با رشد شتابان شهر نشینی مسئله تأمین مسکن همواره به عنوان اولین مسئله مهم اقتصادی و اجتماعی در جوامع شهری تبدیل شده است .

رشد سریع شهرنشینی در کشورها توسعه منابع وامکانات برای پاسخگویی به نیاز افراد به سرپناه را تحت فشار قرار داده است در کشورها به دنبال رفع مشکل تأمین مسکن از طرف وزارت مسکن سیاستهای مختلفی اعمال شده است یکی از این سیاستها سیاست انبوه سازی مسکن می باشد در این پروژه سعی شده است که این سیاست را که به عنوان راه حلی برای مشکل کمبود مسکن در شهرها اعمال شده است بطور موردی در شهر یزد مورد ارزیابی قرار گیرد .

اهمیت موضوع تا آن حد است که مسکن امروزه به عنوان یکی کالای اساسی بیشترین انگیزه خانوارها به منظور پس انداز ایجاد می کند .

همچنین بیشترین میزان اشتغالزایی را در بین فعالیتهای اقتصادی مربوط به بخش مسکن می باشد به همین منظور هر سیاستی که به مرحله اجرا می رسد در صورت عدم کارایی تأثیرات کلانی برروی اقتصاد کشور سرمایه ملی و هزاران فاکتور دیگر خواهد گذاشت.

در این مقاله سعی بر آن شده است که کارایی این سیاست که به عنوان راه حلی برای مشکل کمبود مسکن در شهرها اعمال شده است بطور موردی در شهر یزد مورد ارزیابی قرار گیرد .

هدفی که زمینه ساز حرکت در این تحقیق می باشد بررسی کارایی سیاست انبوه سازی در مقابل تک سازی با استفاده از نظرات افراد ساکن دراین مجتمع ها می باشد به دنبال رسیدن سئوالاتی که مطرح شد بااستفاده از روش تحلیل تجربی حرکت کردیم و در طی کار از روش تکمیل پرسشنامه جهت اثبات فرضیه های پیش بینی شده استفاده شد و نتایج ارزیابی نیز در طول پروژه ارائه شده است .

تاریخچه انبوه سازی : جهان ، 2- ایران 3 – یزد جهان : روش انبوه سازی و کوچک سازی ریشه در تاریخ و شرایط خاص دارند شاید بتوان سابقه این امر را در دوران مصر باستان بازیافت .

در آن دوران برای هزاران نفر کارگری که ساختن اهرام ثلاثه را بر عهده داشته اند مجموعه مسکونی متراکم وانبوهی با حداقل امکانات بنا شده بود .

که تنها حکم سرپناهی را داشتند که آنان را تا حدی تنها از گزند سرماو گرما محفوظ می داشت در طول تاریخ نیز جابه جایی جهان خانه محقر و کوچک برای زندگی مردم فقیر و کم درآمد ایجاد شد؛ که برخی مناطق بصورت مجموعه های مسکونی کوچک ظاهر شده اند .

کوچک سازی و انبوه سازی به تعبیر امروزی ریشه در برنامه های مسکن شهرهای صنعتی اروپایی پس از انقلاب صنعتی دارد که در جهت تأمین مسکن مهاجرین روستایی که برای کارگری به شهرها آمده بودند و در محیطهای بسیار آلوده و کثیف وغیر انسانی زندگی می کردند ارائه و به اجرا در آمد .

وجود این اماکن نامناسب زیست عاملی در ارائه آرا و اجرای طرحهای و برنامه های متنوعی برای تهیه مسکن مناسب کارگران وشهروندان و اصلاح کالبد و سیما و بافت شهرهایی بود که طی دوره انقلاب صنعتی شکل گرفته بودند [ نقی زاده ، محمد ، انبوه سازی و پیامدهای آن ، مجله مسکن انقلاب شماله 15،‌صفحه 4.2] ایران ابتدا به دلیل تقلید از کشورهای غربی احداث ساختمانهای بلند مرتبه درایران آغاز شد و پس از آن با تصویب و تدوین قانون تملک آپارتمانها در سال 1343 و سپس تأمین مسکن برای اقشار کم درآمد متوسط رشد سریعتری به خود گرفت از سوی دیگر افزایش درآمد نفت و رونق اقتصادی سبب توسه سریع شهرها و تبع آن بلند مرتبه سازی در سالهای نیمه نخست دهه 50 شد .

پس از آن نیز در دهه 70 فروشی تراکم از سوی شهرداری جهت تأمین بودجه مورد نیاز شهرداری از یکسو و افزایش شدید قیمت زمینی در شهرهای بزرگ از سوی دیگر سبب رونق برج سازی درنقاط مختلف تهران شد از دیگر علل گرایش به انبوه سازی می توان به سودآوری بالا در زمینه کوچک سازی و انبوه سازی اشاره نمود ‍] کیهان زاده ؛ آرش ، بررسی مجتمعهای مسکونی بلند مرتبه از دیدگاه اجتماعی ، مجله انبوه سازی مسکن ، شماره 6 ، صفه 16] از نیمه دوم دهه 70 حمایت از الگوی تبدیل مسکن در مقیاس وسیع با عنوان توسعه وتشویق انبوه سازی به مشابه راهبرد اصلی توسعه بخش مسکن در دستور کار سیاستگذاران این بخش به خصوصی وزارت مسکن و شهرسازی قرار گرفت .مکمل این راهبرد کاهش مداخلات دولت دربازار زمینی و یا به عبارت بهتر آزادسازی بازار زمینی بوده است تبلور این سیاست را می توان در شعار تغییر سیاست زمین حمایت به مسکن حمایتی مشاهده کرد به این ترتیب کاهش مداخله در بازار زمینی و تشویق توسعه انبوه سازی مسکن به عنوان دو ستون اصلی در برنامه های توسعه مسکن عمل کرده است .[ یزدانی ، فردین ، تثبیت بازار زمینی و تولید انبوه مسکن ، انبوه سازان مسکن ، صفحه 2] براساس سیاستهای مسکن در برنامه های دوم و سوم توسعه مبتنی بر تغییر الگوی مصرف مسکن و کوچک سازی و انبوه سازی در دهه اخیر الگوی ساخت مسکن به سمت انبوه سازی و تولید انبوه مسکن سوق پیدا کرده است .[ صادقی‌، افسانه ، رویکردی به تأثیرات انبوه سازی مسکن و سوق جدید بر توسعه درون شهری مجله انبوه سازان مسکن ،ص 6] یزد تمایل بسیار زیاد خانواده ها جهت دستیابی به مسکن مستقل و دوری گزینی آنها از شکل خانوارهای گسترده و جمعی به خانوارهای هسته ای یکی از عواملی است که تقاضای مسکن را افزایش داده است که یکی از اشکال تأمین مسکن وجود پروژه های آپارتمانی است این شکل از واحدهای مسکونی در سال 74 با تکمیل و واگذاری آپارتمانهای مجتمع فیروزه در شهر یزد به شکل واقعی خود شروع شد فاز اول این مجتمع مسکونی توسط شرکت سرمایه گذاری مسکن به تمام رسید که شامل 14 بلوک آپارتمانی است .

اهداف تحقیق شناخت وضع موجود مسکن در یزد شناخت ضعفها و مشکلات مسکن در یزد ارائه راهکارها جهت بهبود وضعیت مسکن آپارتمانی در یزد دلیل خالی ماندن تعداد زیادی از آپاراتمانها در یزد و عدم استفاده از آن اهمیت تحقیق شهر یزد در حال حاضر به عنوان یک کانون جمعیتی مهم در استان یزد مطرح است این شهر نیمی از جمیعت شهری استان و 90 درصد شهرنشینان یزد را در خود جای داده است علاوه بر تمرکز جمعیت دراین شهر ، امکانات و تأسیسات بسیاری نیز چه در خود شهر و چه در پیرامون آن متمرکز و مجتمع شده است یکی از مشکلات عمده شهر یزد در حال حاضر رشد وتوسعه پراکنده‌ ، ناموزون و غیر اصولی و گسترش سرسام آور ساخت و سازهای در سطح شهر است .

این شکل از توسعه باعث شکل گیری سیمای شهر به صورت خانه های بزرگ و پراکنده ، سطوح ارتباطی زیاد و زمینهای بایر بسیار در درون پیکره کالبدی شهر است .

برخی از ویژگیهای این شکل از گسترش را میتوان به شرح زیر برشمرد : ناموزونی در کاربری اراضی ونحوه استفاده از زمین ، نابودی تدریجی اراضی کشاورزی و باغات و بهم خوردن تعادل زیست محیطی ؛ شهرک سازیهای بدون برنامه و بدون قرار گیری در خدمت یک کلیت انسجام یافته ، ایجاد بافتی متخلخل ونیمه متروکه ، به طوری که درحال حاضر مساحت شهر یزد حداقل دو برابر ظرفیت لازم برای جمعیت فعلی آن است .

جلوگیر یاز صرفه جوئیهای ناشی از تجمع و عالم بازدارنده در توسعه متعادل شهری ، ایجاد یک جریان واپس گرایی به نفع یک فعالیت و تضعیف یا عقب روی سایر فعالیتها ، ایجاد سیمای نامطلوب شهری ، ایجاد ساختار شهری از هم گسسته و غیر متشکل و..

وجود چنین مشکلاتی از یک سو و از سوی دیگر تجمع در الگوی مصرف و سکونت تقاضاهای روز افزون برای مسکن به ویژه از سوی اقشار کم درآمد یاجوان ، ضرورت گسترش آپارتمانسازی و آپارتمان نشینی رادر شهر یزد مطرح ساخته است در شهر یزد اپارتمان نشینی و اپارتمان سازی در حال کسب تجارت اولیه است ، به همین دلیل اقدام به گسترش آن نیازمند بررسیهای فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی و جغرافیایی اقلیمی است .

[مشهدیزاده ، ناصر ، بررسی زمینه های اقتصادی ، اجتماعی و کالبدی آپارتمان نشینی و آپارتمان سازی در شهر یزد ، سیمنارهای توسعه مسکن ، ص 343.342.] ارزیابی انبوه سازی و کوچک سازی (معایب انبوه سازی) برای ساختمانهای همسان و کوچکی به عنوان طرحهای انبوه سازی و کوچک سازی و باهدف تأمین مسکن ارزان برای اقشار کم در آمد ساخته می شوند تبعاتی را می توان برشمرد که مستقیماً بر انسان ( فرد و خانواده ) بر فرهنگ او و بر کالبد شهر اثر می گذارند .

این تبعات در سه گروه «آثار انسانی »،«‌آثار فرهنگی و اجتماعی » و «‌آثار محیطی و کالبدی » قابل طبقه هستند : آثار انسانی : احساس غربت یکی از مهمترین تبعات منفی زیستن درشهرهای بسیار بزرگ و طبیعتاً به طور شدیدتر در طرحهای انبوهی است که به یکباره ودر مدتی کوتاه جمعیت زیادی از مبادی مختلف و با تمایزات فرهنگی متفاوتی را در خویش جای می دهد یکی از بارزه های شهرهای بزرگ که به نحوی متأثر از رشد تفکرات فردگرایانه نیز می باشد تنهایی و به عبارت دیگر گمنامی انسانها است .

این گمنامی ، معطوف به غربت و تنهایی انسانها ، جداییشان از یکدیگر می باشد .این وضعیت این نوع روابط انسانی عامل مهمی در جهت وقوع پدیده هایی است که در جوامع آشناکمتر رخ خواهدداد .

نا امنی یا اختلال در امنیت فرد و جامعه احساس ناامنی افراد در خانواده ها ، بحران هویت و مشکلات فرهنگی تبعات این احساس غربت هستند در این رابطه نکته مهم و معقول آن است که هر جامعه وتمدنی باید به تناسب فرهنگ و امکانات خویش سعی در امحاء این تبعات منفی داشته باشد نه اینکه با اجرای طرحهای نامناسب به تعمیق و تشدید این مشکلات دامن بزند .

احساس غربت یکی از مهمترین تبعات منفی زیستن درشهرهای بسیار بزرگ و طبیعتاً به طور شدیدتر در طرحهای انبوهی است که به یکباره ودر مدتی کوتاه جمعیت زیادی از مبادی مختلف و با تمایزات فرهنگی متفاوتی را در خویش جای می دهد یکی از بارزه های شهرهای بزرگ که به نحوی متأثر از رشد تفکرات فردگرایانه نیز می باشد تنهایی و به عبارت دیگر گمنامی انسانها است .

همسان کردن وهمسان دیدن انسانها که زمینه ساز اجرای طرحهای انبوه است نیز تبعات منفی خاص خود را دارد این طرحها در واقع به شخصیت فرهنگی و خانواده توجهی ننموده و حداکثر آنکه آنها را بر اساس تعداد اعضاء خانوار و میزان درآمد و ثروت طبقه بندی می نمایند .

این روش در واقع ادامه تفکری است که خانه و مسکن را به مثابه ماشینی تلقی می کند که به مرور به استحاله انسان ، نگرش به او و به عنوان ماشین می انجامد .

روندی که نهایتاً‌از خود بیگانگی و بحران هویت انسان را تشدید می کند با رواج چنین طرحهایی مردم خانه خود را نمی سازند تا مطابق خواست و نیازشان باشد و به این ترتیب احساس بیگانگی انسان با محیط زندگی و مسکنش مداوماً تشدید شده واحساس آرامش و سکینه لازم بوجود نمی آید نمونه های فروان این مشکلات و مقابله‌مردم با چنین مساکنی رادر بسیاری طرحها واز جمله طرحهایی که برای آسیب دیدگان از بلایای طبیعی مثل زلزله اجرا شده اند می توان مشاهده کرد .

این وضعیت حالت کاروانسرا بودن شهر و فقدان قرار و آرامش در آن را که متأسفانه به صورت ویژگی بارز شهرهای ماشینی معاصر در آمده است تشدید می نماید بر همه‌اینها می توان افزود موضوع مطلوبیت ویا خوب بودن مسکن را برای مسکن خوب تعاریف و تعاییر متنوعی ذکر می شود که برای نمونه می توان از آن با عنوان «‌بیان نیازها و هدفهای کلی ساکنان » تعبیر نمود .

و یا آنرا «‌مسکنی که از ازدحام بیش از حد در امان باشد »نامید.

علیرغم متنوع بودن ابعاد کیفی نیازهای انسان که جنبه های مختلفی را داراست چگونه می توان از مساکن همسان و هم مساحت و مشابه برای گروه ها و افراد و خانواده های برخاسته از گروه های مختلف اجتماعی و فرهنگی بهره گرفت.

چگونه می توان از تبعات وتأثیرات فضای معماری بر فرهنگ و روان و روح انسان ( که البته مطالعات مربوطه در آغاز راه است ) غفلت ورزید و انسان را در دام آن رها نمود چگونه می‌توان ‌روح فرد و خانواده را همچون کالبد یک ماشین پنداشت که در هر گاراژی قابل پارک شدن است آثار فرهنگی و اجتماعی : اگر چه آثار انسانی و آثار محیطی و کالبدی نیز متضمن آثار و تبلیغات فرهنگی واجتماعی هستند اما می توان به موضوعات خاصی نیز به صورت مستقل به عنوان آثار فرهنگی و اجتماعی انبوه سازی اشاره کرد .

ازدحام و شلوغی و تراکم بالای انسانی که سبب تقلیل آشنائیها و گمنامی انسانها می‌کردد زمینه و بستر مناسبی برای تضعیف اصول اخلاقی و معنوی می باشد به این ترتیب زمینه‌انجام جرم و گناه نیز در جوامع متفرق ( از نظر آشنایی و هویتی ) که عده ای نا آشنا با یکدیگر در آن زیسته و نقش احساس کنترلهای اجتماعی وفرهنگی در آن از بین رفته است فراهم می گردد استحاله ارزشهای متعالی فرهنگی جامعه به سمت معیارهای فرهنگ مادی و بیگانه نتیجه دیگر الگوهای وارداتی و غیر بومی است .

گاهی با استناد به موضوعاتی کمی و پیشنهاد الگوبرداری از جوامع دیگر مثل وضعیت مسکن ژاپن و هر جای دیگری که احتمالاً بازدیدی از آن به عمل آمده به انحناء مختلف سعی در تغییر الگوی مسکن ایرانی می باشد بدون دخول در بحث مطلوبیت با عدم مطلوبیت تغییر الگوی مسکن و گرایش به سمت مسکن کوچکتر توجه به این نکته ضرورت دارد که الگو و شیوه زیست مجموعه عواملی است که الگوی مسکن تنها یک عامل کوچک می باشد که فقط به اندازه‌خود اهمیت دارد نمی توان الگوی مسکن را تغییر داد ولی همچنان بر ارزشهای فرهنگ ایرانی مثل روابط فامیلی ، روابط همسایگی ، روابط خانوادگی ، محرومیت و خلوت ؛ آرامش ؛ احساس توطن ،تعلق به مکان ، و بسیاری ارزشهای متعالی و انسانی دیگر پای فشرد و آنها را تبلیغ نموده و از ضعف آنها در جامعه اظهار تأسف و گلایه کرد باید توجه داشت که مسکن به عنوان ظرف فعالیت و حیات خانواده در ارتقاء کیفیت حیات نقشی اساسی ایفا می نماید بحران هویت یکی از بزرگترین مشکلات معماری معاصر ایران آن است که با تفکر فلسفی و فرهنگی بومی بیگانه است به عبارت ساده فاقد مبنا و پشتوانه فلسفی و حکمی توانای ایرانی است .

وهمین فقدان یکی از دلایل اصلی بحران هویت معماری معاصر ایران است .

حتی اگر معیارهای غربی را بپذیریم نیز موضوعی هویت ( البته با ویژگیهایی احتمالاً متفاوت ) اهمیت خاص خود را دارد .

برای نمونه اصل منشور 2000 چنین می گوید .

«‌هر شهر باید شخصیت وهویت بارز خود را داشته باشد » این در حالی است که استاندارد گرایی همسان سازی در طرحهای انبوه سازی سیمای یکنواخت و کسل کننده فاقد هویتی را بوجود می آورد به این ترتیب اینگونه طرح ها نه تنها خود واجد هویتی نیستند که حتی عناصر و اجزای شکل دهند آنها مثل فضاهای باز و معابر و سیمای عمومیشان نیز واجد هویت مطلوب نیستند به تبع این امر هویت فردی افراد در مقابل یکدیگر و در مقابل جمع وهویت جمعی ساکنین در مقابل خویش و در مقابل دیگران نیز مخدوش می گردد .

کاهش مراتب انواع مختلف امنیت از تبعات منفی اجتماعات بزرگ معاصر بویژه مکانهایی است که در مدتی کوتاه جمعیت زیاد و نا آشنا با یکدیگری را در خویش جای داده اند با توجه به معنا و وجوه مختلف امنیت ، افزایش تراکم جمعیتی وجوهی از امنیت را تقلیل می دهد ایجاد فضاهای عمومی و غیر محصور وقابل دسترس همگان در همه‌زمانها یکی از زمین های تقلیل امنیت است .

فقدان فضاهای باز خصوصی ، نیاز به فضاهای باز عمومی را بوجود می آورد که بی توجهی به طراحی و مدیریت اینگونه فضاها نیز وجوهی از ناامنی را به نمایش می گذارند .

در حقیقت عدم رعایت اصول ومبانی ملی برای شکل دادن و تعریف فضا که از جمله مهمترین آنها سلسله مراتب است سبب مخدوش شدن و یا احتمال به خطر افتادن مراتب مختلف امنیت فرد خانواده و جامعه می شود .

آثار محیطی و کالبدی : هر گونه ساخت و ساز وتغییرات در محیط طبیعی تبعات ( غالباً‌منفی ) را در پی دارد که در جهت مصون داشتن جامعه از این تبعات ، مد نظر قرار دادن آنها در طول برنامهر یزی و اجرا و در حین بهره برداری ضرورت دارد پروژه های بزرگ انبوه سازی در شهرها از جهات بسیاری آثار زیانباری بر محیط زیست انسان دارند جهت اول اینکه به دلیل استفاده از حاشیه‌شهرها که عموماً از بهترین زمینهای کشاورزی می باشند خسارت جبران ناپذیری به محیط زیست طبیعی وارد می شود با عنایت به تولید انبوه مسکن در شهرها ( ونه بهسازی مساکن نامطلوب موجود در بافتهای فرسوده ) هماهنگ و متعادل نبودن این تولید با برنامه اصلاح مساکن روستایی و غفلت از ارتقاء‌کیفیت زیست و خدمات در جوامع کوچک گرایش به مهاجرت و اسکان در شهرهای بزرگ تقویت شده و به این ترتیب هم محطیهای پرجمعیت وهم مکانهای با جمعیت تلقی یافته دچار بحران و تخریبهای زیست محیطی می شوند انواع آلودگیهای زیست محیطی ، بصری ، هوا آب و خاک از تبعات منفی افزایش تراکم موجوددر محدوده هایی است که کوچک سازی رواج یافته و بدیهی است که انبوه سازی نیز آنهار ا تشدید می نماید یکی از وجوه آلودگی ، آلودگی صوتی است که به دلیل افزایش تراکم انسانی و همچنین عدم توجه به عایق کردن ساختمانها در برابر نفوذ صدا ساکنین اینگونه مجموعه ها را می آزارد آلودگیهای بصری که در نمای ساختمان به شدت و از طریق اضافات و پوشاندن بالکنها ، کشیدن بندهای لباس و انبار کردن وسایل اضافی داخلی مسکن است به شدت رواج داردعدم همکاری ساکنین درتمرکز کردن و پاک نگهداشتن نمای ساختمانها ومحوطه ها و باغچه ها نیز به زشتی محیط دامن می زنند .

یکنواختی حاصل از متحد الشکل بودن فرمها ، اشکال ، فضاهای عمومی و خصوصی ، مصالح ، ابعاد و سایر ویژگیهای مرتبط با مسکن و فضای زندگی یکی از تبعات منفی انبوه سازی است این امر کسالت و تبعات روانی زیستن در فضای یکنواخت و متحدالشکل را برای ساکنان در پی خواهد داشت یکی از موضوعات مهمی که در پروژه های انبوه سازی جاری کشور مورد اذعان است موضوع عدم صلاحیت فنی سازندگان است از مهمترین ادله آن عبارتند از : عدم صلاحیت فنی و قلت داشتن فنی سازندگان ، کمبود کارگر فنی ماهر، شرایط ارجاع کار به پیشنهاد دهندگان ، کمترین ( ونه مناسبت ترین ) قیمت ؛ تمایل به کسب حداکثر بهره اقتصادی ، انتخاب مصالح نامناسب و امثالهم از دیگر آثار کالبدی پروژه های انبوه سازی اضمحلال بافتهای تاریخی و افزایش بافتهای فرسوده‌شهری است این امر از آنجا ناشی می شد که اکثریت پروژه های انبوه سازی در حاشیه شهرها و در زمینهای بدون معارض که درآمد زا نیز هستند اجرا می شوند البته نمونه هایی که درداخل شهرها نیز اجرا شده ( مثل طرح نواب تهران که در هیچ زمینه ای جز احداث یک بزرگراه توفیقی نداشته ) فاقد ارزشهای مطلوب هستند .

تک بعدی نگری و یا به عبارت غفلت از برنامه و طرحهای شهرسازی یکی از تبعات منفی انبوه سازی است که می توان از آن به جزئی نگری تعبیر نمود در واقع بجای آنکه برنامه و طرح شهری تعیین کننده وضعیت معماری و مسکن و تراکم وطبقات و مدیریت و خدمت رسانی باشد این طرحهای انبوه سازی هستند که تبعات خویش را به شهر و مدیران شهری تحمیل نمایند این جزء گرایی و بخشی اندیشی توسعه مجتمعهای زیستی را به نوعی روزمرگی مبتلا نموده است برای نمونه فقدان نگرش دوراندیشانه برنامه های کوچک سازی ،تأمین مسکن برای خانواده های تک نفره و زوجها را توصیه و ترویج می نماید .و این درحالی است که زوجهای جوان تنها بین یک تا 2 سال پس از ازدواج« زوج »‌هستند و پس از آن به خانواده4.3 نفره یا بیشتر تبدیل می شوند .که طبیعتاً نیازهای خاص خود رادارند .

عدم جایگزینی پروژه های انبوه سازی در بطن طرحهای فرادست جاری ( جامع ، استراتژیک و ساختاری ) حاصلی جزءتقویت قطب بندیهای شهری و توسعه بی رویه و نامطلوب شهر نخواهد داشت در واقع اینگونه طرحهای توسعه شهری نیستند که در آنها جملگی مباحث مرتبط با زندگی شهری و ازجمله ساده ترین آنها مثل شغل و خدمات مورد نیاز در آن پیش بینی و هماهنگ شده باشد به این ترتیب ساکنین اینگونه مجتمعها برای شغل و استفاده از خدمات شهری مورد نیاز خود بایدمتحمل سفرهای متعدد و طولانی شوند که این امر نیز به نوبه خود مشکلات فرهنگی ، روانی ، جسمانی ، اقتصادی و فرهنگی و متعددی را برای آنها به همراه خواهد داشت تمرکز بر ساخت و تأمین مسکن ، سبب می شود تا کلیت و وحدت شهر به عنوان موجودی واحد که واجد اجزای متعدد و متنوعی است که قاعدتاً باید هماهنگ با یکدیگر فعالیت نموده و یاور و همراه و مکمل یکدیگر باشند مورد غفلت قرار گیرد همانطورکه به کرات اتفاق می افتد سرپناه تولید می شود بدون اینکه شرایط سکونت و آنچه که برای اسکان و زندگی شهری و حیلت مدنی لازم است فراهم گردد پروژههای بزرگ و کوچک اجرا می شوند بدون آن که به نیاز واقعی ساکنین توجه شود .[ تقی زاده ، محمد ، انبوه سازی کوچک سازی پیامدهای آن ، مجله مسکن ، و انقلاب شماره 150، ص 8 الی 13] مزایای انبوه سازی در واقع ، ساخت انفرادی که همان ساخت سنتی است در اجرای هر یک از مقوله های بالا رد نقطه مقابل ساخت انبوه قرار می گیرد به بیان دیگر ، در ساخت سنتی ، دسترسی به منابع مالی محدود اتلاف در مصرف مصالح زیاد ، سرعت ساخت در حد پایین ، ارتقای تکنولوژی کند و...

است که این محدودیت ها و اتلاف منابع با روح زمانه ما بهره وری بالایی مطالبه می کند .

مغایرت دارد و محکوم به زوال است در این رهگذر راهی جز اعمال مدیریت به روز پیش روی دست اندرکاران قرار ندارد .

از این روی سیاستگذاران مسکن ، که وظیفه بستر سازی را بر عهده خواهند داشت در جهت حفظ منافع ملی و هم پایی با روش های جهانی ، سیاستگذاری و بستر سازی تولید انبوه مسکن را برای پاسخ به نیاززمان و نیازهای روز افزونی که در این زمینه در کشور وجود دارد برگزیدند .[کاموری ، بیژن ، انبوه سازی از دیدگاه حرفه مندان مهندسی انبوه سازان ، عکس ص 59] بررسی مسکن یزد از آن جایی که بخش بزرگی از زمینهای شهری به کاربری مسکونی اختصاص می یابد و به دلیل نقش ویژه مسکن در زندگی شهرنشینان بررسی خصوصیات آن از ضرورت های انجام هر گونه برنامه ریزی و طراحی شهری است .

همچنین اغلب سیاستهایی که به مرحله اجرا می رسد بطور مستقیم و یا غیر مستقیم مسکن شهرها را هدف قرار داده است به همین منظور به طور خلاصه در این بخش به بررسی وضعیت عمومی مسکن در شهر یزد می پردازیم : بر طبق سرشماری های انجام شده اطلاعات جمعیتی ، تعداد خانواده و واحدهای مسکونی شهر از قرار زیر است جمعیت : 135129 تعداد خانوار :30853 واحدهای مسکونی:28908 نظری اجمالی به توسعه تکاملی شهر یزد نشان می دهد که رشد شتابان محلات جدید و کم تراکم در 3 دهه اخیر بطور ناگهانی جایگزین رشد آهسته و فشرده بافت سنتی شده است بطوریکه در طول دوره سی ساله 75-45 جمعیت شهر یزد 5/3 برابر شده در حالیکه سطح آن 4/12برابر افزایش یافته است درسال 80 جمعیت 373795 نفر می باشد که وسعت آن معادل 11هزار هکتار می باشد که در فاصله 5 سال از لحاظ جمعیتی 14/1 برابر و از لحاظ وسعت 26/1 برابر شده است .

تراکم ناخالص جمعیتی در شهر یزد از سال 45 تا حال حاضر همواره کاهش داشـته است بطوریکه از تعداد133نفردرهکتار در سال 45 به 117 در سال 55و در سال 65 به83 و در سال 75 به 38 رسیده است و سال 80 این تراکم 34 نفر در هکتار می باشد تراکم خانوار در واحد مسکونی در سال 75 برای مناطق شهری استان یزد و مناطق شهری کشور به ترتیب 06/1 و 15/1 محاسبه گردید در ضمن این که این تراکم در کل کشور از 18/1 در سال 65 به 28/1 بالغ شده که حاکی از فاصله گرفتن از حد مطلوب می باشد با این مقایسه اعداد با تراکم خانوار در واحد مسکونی شهر یزد می‌توان دریافت که شهر یزد از این لحاظ دارای وضعیت مطلوبتری نسبت به مناطق شهری کشور است بالاتر بودن این شاخص در یزد در مقایسه با مناطق شهری امکان را باید به نخست شهری بودن این شهر در استان نسبت داد زیرا این شهر با وجود جاذبه‌های فراوانی که در سطح استان دارد باعث جذب جمعیت زیادی شده است رتبه شهر از لحاظ این شاخص در سال 65 در استان10 بوده است تعداد شهرهای استان یزد 13شهرو در کشور 134( تعداد نقاط شهری ایران در این سال 496 شهر ) بوده است نظری اجمالی به توسعه تکاملی شهر یزد نشان می دهد که رشد شتابان محلات جدید و کم تراکم در 3 دهه اخیر به طور ناگهانی جایگزین رشد آهسته و فشرده بافت سنتی شده است در طول دوره‌ سی ساله 75-45 جمعیت شهر یزد 5/3 برابر شده در حالیمه سطح آن در 4/12 برابر افزایش یافته است .

در حال حاضر (سال80)که جمعیت یزد 373795 نفراست و سقف آن 11 هکتار می باشد که در فاصله فقط 5 سال از لحاظ جمعیتی 14/1 برابر شده و از لحاظ وسعت 26/1 برابر شده است سرعت گسترش وسعت که بیش از رشد جمعیت صورت گرفته باعث شده تراکم جمعیت دراین شهر در طول زمان کاهش یابد تراکم جمعیت که یکی از ویژگیهای بافت شهری می باشد بیانگر بسیاری از خصوصیات اقتصادی – اجتماعی و طبیعی یک شهر است تراکم که در واقع رابطه بین تعداد ساکنان شهر و فضای اشغالی آنها را نشان می دهد می تواند شدت استفاده از زمینهای شهری را بیان کند کنترل این تراکم به دلایلی از جمله حفاظت و استفاده اقتصادی از زمین محدود کردن توسعه گسترده شهر و ممانعت از پخش و پلایی حومه ها و پیش بینی کافی و لازم تسهیلات اجتماعی اهمیت دارد تراکم ناخالص در شهر یزد از سال45 تا حال حاضر همواره کاهش داشته است به طوری که از 133 نفر در هکتار در سال 45 به 117در سال 55 و در سال 65 و 83 و در سال 75 به 38 رسیده است در حال حاضر این تراکم 34 نفر در هر هکتار محاسبه شده است در حالیکه در سال 55 تراکم در نقاط روستایی اطراف شهر برابر با 60 نفردرهکتار بود .

یعنی در حال حاضر تراکم جمعیت از تراکم روستایی گذشته کمتر شده است هر چند که در طرح جامع شهر یزد پیش بینی شده که سطح شهر در سال 71 به 3576 هکتار برسد اما رشد ناموزون هم چنان ادامه داشت تا جایی که مساحت شهر در سال72 به بیش از 7200 هکتار رسید .در طرح جامع پیش بینی شده بود که اگر به توسعه موردنظر عمل نشود شهر دچار مصائب بسیار خواهد شد .

محدوده پیشنهادی طرح جامع در قسمت جنوب شرق یزد تا حدود فلکه اصلی صفائیه بوده اما مجتمع های مسکونی ساخته شده به وسیله بنیاد مستضعفان و ساخت و سازهای صورت گرفته توسط ادارات و دانشگاه یزد حدود را نادیده گرفتند به عواملی نگاه ساخت و سازها به محدوده های پیرامونی و شهرک سازیهای بدون برنامه و بدون قرار گیری در خدمت یک کلیت انسجام یافته و همچنین وجود بافتی متخلخل و نیمه متروکه سبب شده تا مساحت شهر یزد درحال حاضر تقریباً دو برابر ظرفیت لازم برای جمعیت فعلی آن باشد .

علل توسعه بی رویه شهر یزد بعد از انقلاب اسلامی با تأکید برمهاجرتهای روستایی دریزد در سال 65 متوسط اتاق در واحد مسکونی 02/4 و متوسط تعداد خانوار در واحد مسکونی 09/1 و متوسط نفر در اتاق 25/1 ودر سال 75 متوسط اتاق خانوار در واحد مسکونی 08/1 و متوسط نفر در واحد مسکونی 67/4 و متوسط نفر در اتاق 02/1 بوده است مهمترین دلایلی که باعث شده یزد وضعیت بهتری در تراکم داشته باشد : توان اقتصادی نسبتاً بالای ساکنین شهر عدم محدودیت جغرافیایی برای توسعه فیزیکی شهر توسعه بی رویه افقی شهر قیمت کم مصالح ساختمانی به دلیل وجود خاک رس و به تبعه آن وجود کوره های فراوان آجرپزی آپارتمان نشینی در فرهنگ مردم یزد وجود ندارد .

افزایش محدوده شهر توسط سازمان مسکن وشهر سازی امکان ساخت و سازها را افزایش داده است بررسی تحولات تعداد واحد مسکونی : طی سالهای 62تا75 افزایش تعداد واحد مسکونی وجوددارد بیشترین درصد تعداد واحد مسکونی مربوط به صفائیه و بلوار جمهوری بوده است که نشان دهنده گسترش شهر به بیرون است هم چنین تعداد واحد مسکونی یزد 5/76 درصد بوده که این رشد خود باعث بالارفتن درصد مالکیت شخصی ( 85 درصد ) در شهر یزد شده است تلاش در جهت کسب مالکیت را می توان یکی از ویژگیهای بارز فرهنگی مردم یزد دانست تحولات مسکن مناسب ، کیفیت واحدهای مسکونی شهر یزد از لحاظ مصالح ساختمانی طی دوره های 55 تا 75 بهبود یافته است افزایش درصد واحدهای مسکونی احداث شده مناسب نسبت به سایر مساکن دلیلی برای این بهبود می باشد نسبت مساکن با دوام که در طی سالهای55 تا65 با 94 درصد بوده در سالهای65تا69 به 97 درصد و در1370 به 4/97 درصد و در سال 75 به 46/97درصد افزایش یافته در شهر یزد در دهه های قبل به منظور حفاظت محیط خانه در مقابل گرما اغلب واحدهای مسکونی از خشت و گل ساخته می شده اگر چه استفاده از خشت و گل واحدهای مسکونی را در مقابل گرما حفظ می کند اما باید توجه داشت که بی دوام است [ اسمعیل پور ، فاطمه ، علل توسعه بی رویه شهر یزد بعد از انقلاب اسلامی با تأکیدبر مهاجرتهای روستایی پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا .] تولید مسکن در یزد با توجه به سیاستهای دولت مبنی بر تشویق سازندگان به انبوه سازی مسکن جهت ساخت و عرضه مسکن ساخته شده به بازار مصرف و بر اساس برنامه های توسعه و مطرح شدن الگوی مصرف و حمایت دولت از سازندگان و بهره برداران واحدهای مسکونی زیر بنای محدود روند ساخت و ساز شکل جدیدی یافت در پی آن پروژه های حمایتی و استیجاری (‌اجاره به شکل تملیک ) مطرح گردید : 1)‌انبوه سازی مسکن حمایتی : در ساخت واحدهای مسکونی بازیربنای مفیدکمتر از 100 متر تاکنون در یزد بالغ بر 6724 واحد مسکونی در قالب 29 پروژه به صورت مشارکتی یاخصوصی قرارداد منعقد شده که از این تعداد بالغ بر 1361 واحد مسکونی به بهره برداری رسیده و بقیه در مرحله ساخت است 2) از عمده فعالیتهای سازمان مسکن وشهرسازی در سالهای اخیر انعقاد قرارداد 1832 واحد مسکونی استیجاری است که از این تعداد تاکنون 865 واحد تحویل متقاضیان گردیده و بقیه نیز به زودی آماده تحویل می شود .

پاسخگویی به فرضیات فرضیه اول انبوه سازی در یزد در تأمین نیاز مسکن مردم یزد تأثیر بسزایی داشته است.

با توجه به موارد ذکر شده در فصل سوم تحقیق ( بررسی وضع موجود مسکن یزد ) می توان گفت که انبوه سازی مسکن در یزد نقش چندان مهمی در تأمین مسکن خود مردم یزد نداشته است و تحقیقاتی که قبلاً دراین مورد انجام شده از جمله این تحقیقات و بررسی ها پژوهش مهندس ناصر مشهدیزاده با موضوع بررسی زمینه‌های اقتصادی ، اجتماعی و کالبدی آپارتمانشینی و اپارتمان سازی در شهر یزد خود دلیل بر صحت این مطلب است افرادی که در یزد آپارتمانشینی را تجربه می کنند تعداد کمی را تشکیل می دهند واز طرف دیگر پرسشنامه این تحقیق در سئوال 3-1 با عنوان محل تولد ، سرپرست خانوار : نشان می دهد که 51% افراد ساکن در آپارتمانها یزدی هستندو 49% غیر یزدی که شامل 33% از استانهای دیگر و 16% از شهرهای استان یزد هستند