مقدمه:
همراه با رشد شتابان شهر نشینی مسئله تأمین مسکن همواره به عنوان اولین مسئله مهم اقتصادی و اجتماعی در جوامع شهری تبدیل شده است . رشد سریع شهرنشینی در کشورها توسعه منابع وامکانات برای پاسخگویی به نیاز افراد به سرپناه را تحت فشار قرار داده است در کشورها به دنبال رفع مشکل تأمین مسکن از طرف وزارت مسکن سیاستهای مختلفی اعمال شده است یکی از این سیاستها سیاست انبوه سازی مسکن می باشد
در این پروژه سعی شده است که این سیاست را که به عنوان راه حلی برای مشکل کمبود مسکن در شهرها اعمال شده است بطور موردی در شهر یزد مورد ارزیابی قرار گیرد .
اهمیت موضوع تا آن حد است که مسکن امروزه به عنوان یکی کالای اساسی بیشترین انگیزه خانوارها به منظور پس انداز ایجاد می کند . همچنین بیشترین میزان اشتغالزایی را در بین فعالیتهای اقتصادی مربوط به بخش مسکن می باشد
به همین منظور هر سیاستی که به مرحله اجرا می رسد در صورت عدم کارایی تأثیرات کلانی برروی اقتصاد کشور سرمایه ملی و هزاران فاکتور دیگر خواهد گذاشت.
در این مقاله سعی بر آن شده است که کارایی این سیاست که به عنوان راه حلی برای مشکل کمبود مسکن در شهرها اعمال شده است بطور موردی در شهر یزد مورد ارزیابی قرار گیرد .
هدفی که زمینه ساز حرکت در این تحقیق می باشد
بررسی کارایی سیاست انبوه سازی در مقابل تک سازی با استفاده از نظرات افراد ساکن دراین مجتمع ها می باشد به دنبال رسیدن سئوالاتی که مطرح شد بااستفاده از روش تحلیل تجربی حرکت کردیم و در طی کار از روش تکمیل پرسشنامه جهت اثبات فرضیه های پیش بینی شده استفاده شد و نتایج ارزیابی نیز در طول پروژه ارائه شده است .
تاریخچه انبوه سازی :
جهان ، 2- ایران 3 – یزد
جهان :
روش انبوه سازی و کوچک سازی ریشه در تاریخ و شرایط خاص دارند شاید بتوان سابقه این امر را در دوران مصر باستان بازیافت . در آن دوران برای هزاران نفر کارگری که ساختن اهرام ثلاثه را بر عهده داشته اند مجموعه مسکونی متراکم وانبوهی با حداقل امکانات بنا شده بود . که تنها حکم سرپناهی را داشتند که آنان را تا حدی تنها از گزند سرماو گرما محفوظ می داشت در طول تاریخ نیز جابه جایی جهان خانه محقر و کوچک برای زندگی مردم فقیر و کم درآمد ایجاد شد؛ که برخی مناطق بصورت مجموعه های مسکونی کوچک ظاهر شده اند .
کوچک سازی و انبوه سازی به تعبیر امروزی ریشه در برنامه های مسکن شهرهای صنعتی اروپایی پس از انقلاب صنعتی دارد که در جهت تأمین مسکن مهاجرین روستایی که برای کارگری به شهرها آمده بودند و در محیطهای بسیار آلوده و کثیف وغیر انسانی زندگی می کردند ارائه و به اجرا در آمد . وجود این اماکن نامناسب زیست عاملی در ارائه آرا و اجرای طرحهای و برنامه های متنوعی برای تهیه مسکن مناسب کارگران وشهروندان و اصلاح کالبد و سیما و بافت شهرهایی بود که طی دوره انقلاب صنعتی شکل گرفته بودند [ نقی زاده ، محمد ، انبوه سازی و پیامدهای آن ، مجله مسکن انقلاب شماله 15،صفحه 4.2]
ایران
ابتدا به دلیل تقلید از کشورهای غربی احداث ساختمانهای بلند مرتبه درایران آغاز شد و پس از آن با تصویب و تدوین قانون تملک آپارتمانها در سال 1343 و سپس تأمین مسکن برای اقشار کم درآمد متوسط رشد سریعتری به خود گرفت از سوی دیگر افزایش درآمد نفت و رونق اقتصادی سبب توسه سریع شهرها و تبع آن بلند مرتبه سازی در سالهای نیمه نخست دهه 50 شد . پس از آن نیز در دهه 70 فروشی تراکم از سوی شهرداری جهت تأمین بودجه مورد نیاز شهرداری از یکسو و افزایش شدید قیمت زمینی در شهرهای بزرگ از سوی دیگر سبب رونق برج سازی درنقاط مختلف تهران شد از دیگر علل گرایش به انبوه سازی می توان به سودآوری بالا در زمینه کوچک سازی و انبوه سازی اشاره نمود ] کیهان زاده ؛ آرش ، بررسی مجتمعهای مسکونی بلند مرتبه از دیدگاه اجتماعی ، مجله انبوه سازی مسکن ، شماره 6 ، صفه 16]
از نیمه دوم دهه 70 حمایت از الگوی تبدیل مسکن در مقیاس وسیع با عنوان توسعه وتشویق انبوه سازی به مشابه راهبرد اصلی توسعه بخش مسکن در دستور کار سیاستگذاران این بخش به خصوصی وزارت مسکن و شهرسازی قرار گرفت .مکمل این راهبرد کاهش مداخلات دولت دربازار زمینی و یا به عبارت بهتر آزادسازی بازار زمینی بوده است تبلور این سیاست را می توان در شعار تغییر سیاست زمین حمایت به مسکن حمایتی مشاهده کرد به این ترتیب کاهش مداخله در بازار زمینی و تشویق توسعه انبوه سازی مسکن به عنوان دو ستون اصلی در برنامه های توسعه مسکن عمل کرده است .[ یزدانی ، فردین ، تثبیت بازار زمینی و تولید انبوه مسکن ، انبوه سازان مسکن ، صفحه 2]
براساس سیاستهای مسکن در برنامه های دوم و سوم توسعه مبتنی بر تغییر الگوی مصرف مسکن و کوچک سازی و انبوه سازی در دهه اخیر الگوی ساخت مسکن به سمت انبوه سازی و تولید انبوه مسکن سوق پیدا کرده است .[ صادقی، افسانه ، رویکردی به تأثیرات انبوه سازی مسکن و سوق جدید بر توسعه درون شهری مجله انبوه سازان مسکن ،ص 6]
یزد
تمایل بسیار زیاد خانواده ها جهت دستیابی به مسکن مستقل و دوری گزینی آنها از شکل خانوارهای گسترده و جمعی به خانوارهای هسته ای یکی از عواملی است که تقاضای مسکن را افزایش داده است که یکی از اشکال تأمین مسکن وجود پروژه های آپارتمانی است این شکل از واحدهای مسکونی در سال 74 با تکمیل و واگذاری آپارتمانهای مجتمع فیروزه در شهر یزد به شکل واقعی خود شروع شد فاز اول این مجتمع مسکونی توسط شرکت سرمایه گذاری مسکن به تمام رسید که شامل 14 بلوک آپارتمانی است .
اهداف تحقیق
شناخت وضع موجود مسکن در یزد
شناخت ضعفها و مشکلات مسکن در یزد
ارائه راهکارها جهت بهبود وضعیت مسکن آپارتمانی در یزد
دلیل خالی ماندن تعداد زیادی از آپاراتمانها در یزد و عدم استفاده از آن
اهمیت تحقیق
شهر یزد در حال حاضر به عنوان یک کانون جمعیتی مهم در استان یزد مطرح است این شهر نیمی از جمیعت شهری استان و 90 درصد شهرنشینان یزد را در خود جای داده است علاوه بر تمرکز جمعیت دراین شهر ، امکانات و تأسیسات بسیاری نیز چه در خود شهر و چه در پیرامون آن متمرکز و مجتمع شده است
یکی از مشکلات عمده شهر یزد در حال حاضر رشد وتوسعه پراکنده ، ناموزون و غیر اصولی و گسترش سرسام آور ساخت و سازهای در سطح شهر است . این شکل از توسعه باعث شکل گیری سیمای شهر به صورت خانه های بزرگ و پراکنده ، سطوح ارتباطی زیاد و زمینهای بایر بسیار در درون پیکره کالبدی شهر است .
برخی از ویژگیهای این شکل از گسترش را میتوان به شرح زیر برشمرد : ناموزونی در کاربری اراضی ونحوه استفاده از زمین ، نابودی تدریجی اراضی کشاورزی و باغات و بهم خوردن تعادل زیست محیطی ؛ شهرک سازیهای بدون برنامه و بدون قرار گیری در خدمت یک کلیت انسجام یافته ، ایجاد بافتی متخلخل ونیمه متروکه ، به طوری که درحال حاضر مساحت شهر یزد حداقل دو برابر ظرفیت لازم برای جمعیت فعلی آن است . جلوگیر یاز صرفه جوئیهای ناشی از تجمع و عالم بازدارنده در توسعه متعادل شهری ، ایجاد یک جریان واپس گرایی به نفع یک فعالیت و تضعیف یا عقب روی سایر فعالیتها ، ایجاد سیمای نامطلوب شهری ، ایجاد ساختار شهری از هم گسسته و غیر متشکل و.. وجود چنین مشکلاتی از یک سو و از سوی دیگر تجمع در الگوی مصرف و سکونت تقاضاهای روز افزون برای مسکن به ویژه از سوی اقشار کم درآمد یاجوان ، ضرورت گسترش آپارتمانسازی و آپارتمان نشینی رادر شهر یزد مطرح ساخته است
در شهر یزد اپارتمان نشینی و اپارتمان سازی در حال کسب تجارت اولیه است ، به همین دلیل اقدام به گسترش آن نیازمند بررسیهای فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی و جغرافیایی اقلیمی است . [مشهدیزاده ، ناصر ، بررسی زمینه های اقتصادی ، اجتماعی و کالبدی آپارتمان نشینی و آپارتمان سازی در شهر یزد ، سیمنارهای توسعه مسکن ، ص 343.342.]
ارزیابی انبوه سازی و کوچک سازی (معایب انبوه سازی)
برای ساختمانهای همسان و کوچکی به عنوان طرحهای انبوه سازی و کوچک سازی و باهدف تأمین مسکن ارزان برای اقشار کم در آمد ساخته می شوند تبعاتی را می توان برشمرد که مستقیماً بر انسان ( فرد و خانواده ) بر فرهنگ او و بر کالبد شهر اثر می گذارند . این تبعات در سه گروه «آثار انسانی »،«آثار فرهنگی و اجتماعی » و «آثار محیطی و کالبدی » قابل طبقه هستند :
آثار انسانی :
احساس غربت یکی از مهمترین تبعات منفی زیستن درشهرهای بسیار بزرگ و طبیعتاً به طور شدیدتر در طرحهای انبوهی است که به یکباره ودر مدتی کوتاه جمعیت زیادی از مبادی مختلف و با تمایزات فرهنگی متفاوتی را در خویش جای می دهد یکی از بارزه های شهرهای بزرگ که به نحوی متأثر از رشد تفکرات فردگرایانه نیز می باشد تنهایی و به عبارت دیگر گمنامی انسانها است . این گمنامی ، معطوف به غربت و تنهایی انسانها ، جداییشان از یکدیگر می باشد .این وضعیت این نوع روابط انسانی عامل مهمی در جهت وقوع پدیده هایی است که در جوامع آشناکمتر رخ خواهدداد . نا امنی یا اختلال در امنیت فرد و جامعه احساس ناامنی افراد در خانواده ها ، بحران هویت و مشکلات فرهنگی تبعات این احساس غربت هستند در این رابطه نکته مهم و معقول آن است که هر جامعه وتمدنی باید به تناسب فرهنگ و امکانات خویش سعی در امحاء این تبعات منفی داشته باشد نه اینکه با اجرای طرحهای نامناسب به تعمیق و تشدید این مشکلات دامن بزند .