دانلود تحقیق مقایسه تطبیقی حقوق زن در اسلام و دیدگاه های فمینیستی

تعریف مسأله و بیان سوالها خداوند متعال نوع انسان را از دو جنس مرد و زن آفریده و تفاوت در جنسیت را مایه بقای نوع انسانی قرار داده است.

تفاوتهای جسمی و روحی - روانی زن و مرد ناشی از خلقت تکوینی آنهاست حکمت ها و مصلحت های خاص خود را دارد.

این تفاوتها در بعد تشریحی، مسایل فقهی و حقوقی خاص و متفاوتی را برای هر دو جنس به دنبال دارد و باعث شده که احکام آنها در برخی موارد با هم مشابهت نداشته باشد.

دین مبین اسلام به عنوان آخرین دین الهی که بهترین و کامل ترین برنامه را برای سعادت دنیوی و اخروی انسان ارایه داده است برای زن و مرد هویتی واحد قایل است و تنها ملاک و معیار برتری هر یک از دو جنس را تقوی معرفی می کند.

و شخصیت انسانی آنها را واجد حقوق مساوی و مستعد رشد و کمال و تقرب به خداوند متعال می داند.

برای شناخت و درک صحیح مسایل فقهی و حقوقی زنان باید به ویژگیهای خاص تکوینی زنان در بعد روحی – روانی و جسمی توجه شود و سپس در مورد حضور متناسب زنان در عرصه های خانوادگی ،‌اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی و ...

به قضاوت بنشینیم و گونه برداشت‌ها و تصمیم گیریهای ما در مورد زنان تناسبی با حقوق زنان نداشته ، دچار افراط و تفریط و چه بسا حقوق زن به نام تساوی حقوق یا دفاع از حقوق زنان پایمال شود یعنی همان کاری که در سده های اخیر در غرب صورت گرفته است.

فمینیسم یا زن سالاری افراطی از جمله جریانات دفاع از حقوق زنان در سده اهی اخیر به خصوص دهه 60 میلادی است.

این طرز تفکر در اواخر قرن 18 در غرب شروع به شکل گیری کرد و به طور مشخص و سازمان یافته در چهارچوب یک نهضت سیاسی در سال 1848 شروع شد.

با دقت در دیدگاهها و عملکرد فمینیست ها که گاهی گرایش های افراطی نیز در پیش گرفته اند مشاهده می کنیم که آراء آنها ناشی از سیر تاریخی ستم به زنان در غرب بوده و این ستم باعث شده که جنبشی در دفاع از حقوق زنان در آن دیار شکل بگیرد و زنانی که تا کنون ستم می دیدند اکنون به شکل دیگری در قالب دفاع از حقوق زنان مورد ستم واقع شوند.

بنابراین سؤالاتی که این رساله در صدد پاسخ به آنهاست عبارتند از: 1- آیا اسلام معتقد به تشابه حقوق زن و مرد است؟

2- آیا بعضی از محدودیت های اسلام در مورد زنان مخالف حقوق زن است؟

3- آیا طبیعت و خلقت تکوینی زن اقتضای حقوق مشابه با مرد را دارد؟

4- زیربنای تفکر فمینیستی چیست؟

5- ادعای فمینیست ها در طرفداری از حقوق زنان تا چه اندازه با واقع مطابقت دارد؟

6- تمایلات نفسانی چه تأثیری در دیدگاههای فمینیستی داشته است؟

7- مطامع سوداگران سرمایه داری چه تأثیری در رواج تفکر فیمینستی داشته است؟

سابقه و ضرورت انجام تحقیق در زمینه حقوق زن در اسلام و دیگر مکاتب از جمله مکاتب فمینیستی آثار زیادی نگاشته شدهاست که به بررسی برخی از مهمترین آنها می پردازیم: از جمله این آثار کتاب «فمینیسم از نظر اسلام و دیگر ملل[1] است.

این کتاب که در قالب یک رساله کارشناسی ارشد نوشته شده به بررسی حقوق زنان در حوزه های مختلف ابواب فقهی با توجه به دیدگاه مذاهب پنج گانه پرداخته است و نویسنده در آن سعی کرده است تمام حوزه هایی را که زنان در آن ذی حق هستند و شارع مقدس به حقوق آنان نیز توجه فرموده است نمایان سازد.

به نظر می رسد که محتوای کتاب با عنوانی که برای آن انتخاب شده تناسبی ندارد.

زیرا در کتاب بیشتر به تفاوتهای فقهی و حقوقی زن و مرد از جنبه های مختلف پرداخته شده ولی اشاره ای به فمینیسیم که در واقع به جنبش زنان در غرب و خارج از حوزه اسلام است،‌نشده است.

در فصل آ÷ر کتاب نیز دیدگاه برخی ادیان و ملل را در مورد زنان آورده است که هیچگونه تطابقی با آرای فمینسیتی در گذشته و حال ندارد و بسیاری از این دیدگاهها حتی در میان آن ملت ها و ادیان هم منشأ اثر نیست زیرا ،‌ با توجه به روی کارآمدن دیدگاههای فمینیستی قرون اخیر در غرب و فرهنگ جدایی دین از سیاست که پس از رنسانس در غرب شکل گرفت نگرش های لیبراستی،‌سکولاریستی، مارکسیستی و اومانیستی حاکم گشته است.

روی هم رفته رساله مذکور حاوی دیدگاهها و نگرش های امروزی در حوزه مسایل حقوقی زنان نمی باشد و نیاز به یک اثر جامع و مستقل و به روز وجود دارد تا دیدگاههای دین اسلام با مکاتب فمینیستی تطبیق داده شده و بسیاری از مسایل مبهم در مورد حقوق زنان پاسخ داده شود.

اثر دیگری که در این زمینه می توان نام برد «زن در اندیشه اسلامی[2]» است.

در این کتاب بیشتر به شخصیت زن، کمالات انسانی او، مشارکت زنان در اجتماع و مسئله حجاب و عفاف پرداخته شده است.

هدف نویسنده ارایه تصویری صحیح از شخصت زن بوده است تا بر این اساس بتوان فرهنگ ها ، قوانین، آداب و رسوم و تلقی های موجود در مورد زنان را نقد کرد و در این راه از قرآن و سنت استفاده شده است.

هر چند که نویسنده سعی کرده تصویری صحیح از زن در اندیشه اسلامی ارایه کند ولی به لحاظ مطالب مطرح شده از جامعیت لازم برخوردار نیست ضمن اینکه کار تطبیقی با حقوق زنان از دیدگاه مکاتب غربی و فمینیستی صورت نپذیرفته است و نیاز به نگارش یک اثر به روز و جامع و مستقل احساس می شود.

اثر دیگری که در این زمینه می توان نام برد «زن در اندیشه اسلامی» است.

اثر دیگری که در این زمینه وجود دارد کتاب ارزشمند «نظام حقوق زن در اسلام» است.

در این کتاب شهید مطهری به رد دیدگاههای منفی در مورد دیدگاههای دین اسلام نسبت به آزادی و حقوق زنان می پردازند و به مباحثی استدلالی در خصوص تفاوتهای فقهی و حقوقی زنان با مردان در دین اسلام می پردازند در طول مباحث مطرح شده در این کتاب ایشان از کسانی که وضعیت طبیعی و فطری زنان را در مورد رعایت حقوق آنها مدنظر نمی گیرند انتقاد کرده و آن را موجب پایمال شدن حقوق زنان می دانند نه احقاق حق آنان.

مطالب کتاب از غنای لازم برخوردار است اما در دهه های اخیر در مورد حقوق زنان مسایل جدیدی چه در قالب مکاتب فمینیستی و چه درقالب کنوانسیون ها و معاهدات بین المللی مطرح شده است که نیاز به یک کار تطبیقی را بیش از پیش ضروری می کند تا به بسیاری از ابهامات و شبهات پاسخ داده شود.

بنابراین نیاز به یک به روزرسانی در این زمینه وجود دارد خصوصاً که در این کتاب به طور مشخص چیزی تحت عنوان فمینیسم و مکاتب منعشب شده از آن نیامده است.

اثر دیگر مقاله ای با عنوان «فمینیزم ، علیه زنان» است است در این مقاله نویسنده به تشریح پنج شکل از تلقی های متفاوت از فمینیزم در غرب پرداخته است و سپس مبانی فلسفی و حقوقی فمینیزم را مورد نقد و بررسی قرار داده است.

در این مقاله فقط به مبانی فمینیزم پرداخته شده و چیزی از حقوق زنان از دیدگاه اسلام و تطبیق آنها در این رابطه مطرح نشده است و به طور کلی نیاز به کاری گسترده تر و موشکافانه تر و تطبیقی بین دیدگاههای اسلام و فمینیزم وجود دارد که از حوصله این مقاله خارج بوده است.

اثر دیگر مقاله ای با عنوان «زنان و فمینیسم» است.

در این مقاله نویسنده به چگونگی شکل گیری و تاریخچه مختصری از فمینیسم و پیامدهای آن در غرب می پردازد و در آخر مقاله با آوردن مطلب کوتاهی درباره دیدگاه مثبت اسلام نسبت به زنان و اهمیت نقش آنها، نگاه ابزاری غرب به زن را مورد انتقاد قرار داده است.

مباحث مطرح شده از حیث بررسی مختصری از سیر تاریخی فمینیسم در غرب خوب بوده ولی هیچ گونه تطبیقی بین دیدگاه‌های اسلام درباره حقوق فردی و اجتماعی زنان و مکاتب فمینیستی صورت نپذیرفته است و جا دارد که حقوق زنان را در عرصه های مختلف زندگی مورد بررسی و تطبیق و مقایسه قرار داد تا دیدگاه های متعالی دین اسلام به صورت جامع و کامل و در یک اثر مستقل گردآوری شود.

فرضیه ها 1- دین اسلام زنان را از حقوق مساوی با مردان برخوردار می داند نه حقوق مشابه.

2- محدودیت یا ممنوعیت ورود زنان در بعضی عرص ها از دیدگاه اسلام به این معناست که بار تکلیف در این عرصه ها از دوش زن برداشته شده است.

3- اسلام حقوق زنان را با طبیعت و خلقت تکوینی و خصوصیات فطری آنها متناسب و هماهنگ می داند.

4- برخورداری زنان از حقوق مشابه با مردان باعث ظلم به زنان و پایمال شدن حقوق آنها و نگاه ابزاری به زن می شود.

5- زیربنای فکری فمینیسم در عصر جدید بر نگرش های اومانیستی استوار است.

6- فمینیسم به اسم دفاع از حقوق زن بهانه ای برای سوء استفاده های جنسی و تمایلات نامشروع نظام سرمایه داری غرب است.

7- فمینیسم راهی برای ورود زن به عرصه مصرف گرایی و بازار سودجویی سوداگران سرمایه داری است.

هدف ها هدف تحقیق حاضر دستیابی به شناختی صحیح از حقوق زنان در عرصه های مختلف است تا تصمیم گیری ها، سیاست گذاری ها و قانون گذاری در مورد زنان متناسب با خصوصیات جسمی و روحی آنها باشد و حقوق زنان پایمال نشود.

هدف دیگر این تحقیق رد بسیاری از دیدگاه های ناصحیح و نادرست رایج در مورد حقوق زنان می باشد که شخصیت و شأن زنان را تحت الشعاع قرار می دهد، از جمله رد دیدگاه فمینیست ها که خواهان برخورداری از حقوق مشابه مردان هستند.

چه کاربردی از انجام این تحقیق متصور است؟

اصلاح دیدگاه های رایج در مورد حقوق زنان، شناخت حقوق واقعی زنان در عرصه های مختلف، آگاهی بخشیدن به زنان جامعه در مورد حقوق خود تا زمینه ای برای حضور مؤثر و مناسب آنها در جامعه فراهم شود و به روند پیشرفت و توسعه جامعه سرعت ببخشد.

استفاده کنندگان از نتیجه پایان نامه (اعم از مؤسسات آموزشی، پژوهشی، دستگاه های اجرایی و...) از این تحقیق می توان در قوه قضاییه، دادگاه خانواده، مراکز مشاورزه ازدواج، سازمان ملی جوانان، مراکز دانشگاهی، مرکز مطالعات زنان و...

بهره جست.

روش انجام تحقیق روش استفاده شده در این تحقیق، تحلیلی- تطبیقی است و اطلاعات به روش کتابخانه ای جمع آوری می شود و در آن سعی شده حتی الامکان به منابع اصیل فقهی و حقوقی در مورد حقوق زنان مراجعه و استفاده شود.

روش و ابزار گردآوری اطلاعات از طریق مراجعه به کتابخانه های تخصصی فقه و حقوق و فیش برداری و تجزیه و تحلیل اطلاعات و نتیجه گیری نهایی.

فهرست منابع و مآخذ قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه ای، چاپ سوم، قم، دارالقرآن کریم، 1379.

منابع فارسی 1- بطحائی گلپایگانی، سید هاشم، فمینیسم از نظر اسلام و دیگر ملل، قم، نوید اسلام، 1383.

2- جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینه جلال و جمال، چاپ دوم، قم، اسراء، 1418ق.

3- طاهری، حبیب الله، مجموعه مقالات فقهی و حقوقی، قم، زائر، 1385.

4- فیگز، کیت، زنان و تبعیض: تبعیض جنسی و افسانه فرصت های برابر، ترجمه اسفندیار زندپور و بهدخت مال امیری، تهران، گل آذین، 1384.

5- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه صادق حسن زاده، قم، صلوات، 1383.

6- محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شفیعی، چاپ دوم، قم، دارالحدیث، 1379.

7- مرتوس، جولی، آموزش حقوق انسانی زنان و دختران (اقدام محلی- تغییر جهانی)، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران، دنیای مادر، 1382.

8- مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، قم، صدرا، [بی تا].

9- ــــــــ ،ــــــــ.، مجموعه آثار، جلد19، چاپ چهارم، قم، صدرا، 1383.

10- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، [بی تا].

11- مهریزی، محمد، زن در اندیشه اسلامی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1381.

12- میشل، آندره، جنبش زنان، ترجمه هما زنجانی زاده، مشهد، نشر نیکا، 1383.

13- نهج البلاغه، سید رضی (گردآورنده)، ترجمه محمد دشتی، چاپ بیست و چهارم، قم، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین، 1383.

14- نهج الفصاحه، به کوشش: علی شیروانی، قم، دارالفکر، 1385.

15- هام، مگی و گمبل، سارا، فرهنگ نظریه های فمینیستی، ترجمه فیروزه مهاجر، فرخ قره داغی و نوشین احمدی خراسانی، تهران، توسعه، 1382.

منابع عربی 1- ابن بابویه قمی، ابوجعفر محمد بن علی (شیخ صدوق)، علل الشرایع، قم، شریف رضی، 1364.

2- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، [بی تا].

3- طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1370.

4- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، [بی تا].

5- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، [بی تا].

مقالات 1- حسینی، سید ابراهیم، فمینیسم علیه زنان، کتاب نقد، زمستان 1379، شماره17.

2- رجبی، فاطمه، زنان و فمینیسم، کتاب نقد، زمستان 1379، شماره17.

3- رفعت جاه، مریم، هویت انسانی زن در چالش آرایش و مد، کتاب زنان، سال دهم، زمستان 1386، شماره 38.

الف) عنوان پایان نامه: 1- فارسی: مقایسه تطبیقی حقوق زن در اسلام و دیدگاه های فمینیستی 2- لاتین: The comparison of women rights in Islam and faminine views ب) واژگان کلیدی: 1- فارسی: حقوق زن.

اسلام، فمینیسم، آزادی، انسان محوری.

2- لاتین: humanism, freedom, feminism.

Islam, women rights