پیش‌گفتار
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات محور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای مختلف قرار گرفته است. تجارت الکترونیکی یکی از نمودهای عینی انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات در عرصه‌های اقتصادی است. ظهور اینترنت و تجاری شدن آن در دهه‌های اخیر شیوه‌های سنتی تجارت را متحول نموده است. تجارت الکترونیکی انقلابی در شیوه‌ها و رویه‌های تجاری گذشته ایجاد کرده و سرعت و صرفه‌جویی را در بهترین وجه جامه عمل پوشانده است. در محیط الکترونیکی فاصله‌های جغرافیایی و محدودیت‌های زمانی و مکانی منتفی و مبادلات تجاری بر پایه اطلاعات الکترونیکی انجام می‌شود. تجارت الکترونیکی با رفع موانع فراروی تجارت بین‌الملل روند تجارت جهانی را تسریع می‌نماید. تجارت الکترونیکی از مزایا و پیامد‌های اقتصادی مهمی از قبیل گسترش بازار، کاهش قیمت منابع تولید، ارتقای بهره‌وری، کاهش هزینه‌های مبادلاتی، ایجاد اشتغال و کاهش تورم برخوردار بوده و در رشد درون‌زای اقتصادی نقش محوری دارد.
مزایای فراوان تجارت الکترونیکی سبب شده که نه تنها کشورهای توسعه یافته بلکه کشورهای در حال
توسعه نیز از آن به عنوان ابزاری برای رقابت در عرصه داخلی و بین‌المللی استفاده نمایند. نبود راهبرد تجارت الکترونیکی نتیجه‌ای جز انزوا درعرصه اقتصاد جهانی بدنبال نخواهد داشت. گسترش روزافزون حجم تجارت الکترونیکی در جهان، بکارگیری آن توسط بنگاه‌های اقتصادی و پذیرش تدریجی آن از سوی مصرف‌کنندگان بیانگر مزایای بالقوه تجارت الکترونیکی در عرصه‌های اقتصادی و تجاری است. بنابراین راهی جز تلاش مستمر برای استفاده از آن در فعالیت‌های اقتصادی متصور نیست.
دسترسی افراد و تجار به ابزار های ارتباطاتی با کیفیت برتر و هزینه‌های پایین، یکی از بسترهای مهم تجارت الکترونیکی است.
مقدمه
بسیاری از اقتصاددانان, متخصصان و آینده نگرها بر این عقیده‌اند که در سالهای اخیر انقلابی مشابه انقلاب صنعتی به وقوع پیوسته است که جهان را وارد ” عصر اطلاعات“ ساخته است و بسیاری از جنبه‌های اقتصادی, اجتماعی و فرهنگی حیات بشر را دستخوش تحولی عمیق نموده است. یکی از ابعاد این تحول, تغییرات عمیقی است که در روابط اقتصادی بین افراد, شرکتها و دولتها به وجود آمده است. مبادلات تجاری بین افراد با یکدیگر, شرکتها با یکدیگر افراد و با شرکتها و دولتها به سرعت از حالت سنتی خود که عمدتا مبتنی بر مبادله بر منبای اسناد و مدارک کاغذی است خارج شده و به سوی انجام مبادلات از طریق بهره گیری از سیستم های مبتنی بر اطلاعات الکترونیکی در حرکت است.
تجارت الکترونیکی,به دلیل سرعت, کارایی, کاهش هزینه ها و بهره برداری از فرصتهای زودگذر عرصه جدیدی را در رقابت گشوده است تا آنجا که گفته می‌شود عقب افتادن از این سیر تحول نتیجه‌ای جز منزوی شدن در عرصه اقتصاد جهانی نخواهد داشت.
در این مقاله نگاهی داریم به مفهوم تجارت الکترونیکی, روند گسترش آن در جهان و گریز ناپذیربودن استفاده از آن. سپس مروری خواهیم داشت به تجربه برخی از کشورها در این زمینه و اقدامات و دستاوردهای آنها.
مفاهیم پایه تعریف تجارت الکترونیک:
شبکه جهانی اینترنت با گسترش ارتباطات در جهان بستر بسیاری از تعولات در حوزه‌های تختلف بشری شره است به طور مثال شبکه اینترنت به عنوان یک رسانه اطلاع رسانی رقیبی برای روزنامه ها، تلویزیون و رادیو شده است از سوی دیگر نامه های الکترونیکی جای نامه های پستی را تنگ کرده کتابخانه‌های دیجیتالی رقیبی برای کتابخانه‌های شتی شده و مکالمات تلفنی از طریق اینترنت جایگزین ارتباطات قبلی شده‌اند. خلاصه آنکه اینترنت، با اتکا به شبکه جهانی خود مفاهیم جدیدی را وارد زندگی ما کرده است.
تجارت الکترونیکی نیز یکی از مفاهیم است که باورود به شبکه اینترنت به دنیای تجارت شکل گرفته است. تجارت با استفاده از اینترنت و سوار بر آن مرزهای جغرافیایی، فاصله‌های زمانی، سرعت، حرکت، نحوه ارتباط با شرکای تجاری، خدمات پس از فروش، تبلیغات تجاری و بسیاری مفاهیم دیگر در حوزه تجارت را دستخوش تغییر نموده است.
اگر چه تجارت همچنان معنای خود را در خرید، توزیع و فروش می‌داند اما تجارت الکترونیک روشهای انجام را تغییر داده است درک این تغییر در روش‌ها ما را از تجارت سنتی به دنیای جدید و بازارهای بکر تجارت الکترونیکی وارد خواهد کرد.
این یک موجود پیچیده و عجیب بشری نیست. در واقع همان تجارت است با سبک و سیاقی دیگر در تجارت الکترونیکی نیز مشتری، کالا، حمل ونقل، انبار، فاکتور، حواله انبارع بانک و ... به همان شکل قبلی در سرجای خود قرار دارند.
تجارت الکترونیک یک موجود پیچیده و مخلوق عجیب بشری تجارت الکترونیک همان تجارت است با سبک و سیاقی دیگر. در تجارت الکترونیک ذیز مشتری، کالا، حمل و نقلع انبار فاکتور، حواله انبار، بانک، و ... به همان شکل قبلی و در سر جای خود قرار دارند.
تفاوت تجارت الکترونیک با تجارت سنتی در یک نکته است: در تجارت الکترونیک تبادل اطلاعات بین اشخاص درگیر تجارت مانند بانک، خریدار، فروشنده، به صورت الکترونیکی و معمولاً از طریق اینترنت صورت می گیرد. حال آن که تبادل اطلاعات در تجارت سنتی به صورت کاغذی، حضوری و یا تلفنی صورت می‌پذیرد.
روش مبادله در تجارت سنتی
روش مبادله در تجارت الکترونیکی
بروشور، آگهی در روزنامه و ...
وب سایت، ارسال ؟؟ گروهی تبلیغ در سایت ها و ...
چک و وجه نقد، واریز به حساب چاپ فاکتور، حواله انبار، رسید انبار و ...
حواله اینترنتی، کارت بانکی و پرداخت های اینترنی و ...
چاپ فاکتور و حواله انبار و رسید انبار و ... به صورت کاغذی
ارائه الکترونیکی فاکتور، حواله انبار، رسید انبار و ...
امضاء و تائیدیه اسناد
امضاء نمودن اسناد با قلم و برروی کاغذ
امضاء دیجیتال
دفترچه راهنمای محصول و اطلاعات مورد نیاز خدمات پس از فروش
چاپ دفترچه و ...
ارائه ؟؟ اطلاعات به صورت الکترونیکی در وب سایت
ارائه کالاهای الکترونیکی نرم افزار، کارت تلفن به اینترنت
ارائه روی سی دی و یا سایت دیسکت و ...
ارائه اطلاعات در وب سایت و به صورت Yor line
تجارت الکترونیک در یک تعریف کلاسیک عبارت است ازفرایند خرید. فروش و یا مبادله کالا، خدمات یا اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتری
تجارت الکترونیک در ایران و جهان < وضعیت تجارت الکترونیک در جهان
از سال های پایانی قرن بیستم با گسترش نفوذ اینترنت، تجارت الکترونیک سوار بر آن، رشد خود را آغاز نمود و همان ابتدا تمامی برآوردها و پیش بینی ها را پشت سر گذاشت و رشد تجارت الکترونیکی و آنچه محقق شده است فاصله پیش بینی ها را با آنچه محقق شده است نشانه رشد سریع و باور نکردنی این تجارت در جهان است.
تجارت الکترونیکی، زبان تجارت در دهکده جهانی خواهد بود. استفاده از قابلیت های تجارت الکترونیک در راستای ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای مشتری و کاهش هزینه ها تبدیل به استراتژی بسیاری از شرکت ها شده است.
دایره این تجارت تنها از دایره اروپا و آمریکا خارج شده است بلکه در حال حاضر حجم تجارت الکترونیکی در کشور عرب حوزه خلیج فارس به مرز 10 میلیارد دلار در سال نزدیک می شود.
در کشور ایران، با شکل گیری حداقل زیر ساخت های لازم جهت شروع تجارت الکترونیک امکان این نوع تجارت در کشور هر چند با موانعی فراهم شده است. با توجه به دستور دولت مبنی بر توسعه این نوع تجارت و بهبود زیر ساخت های ایجاد شده امید می رود تجارت الکترونیک در کشور سهم و جایگاه واقعی خود را در تجارت کشور بدست آورد.
در ادامه به برخی از شاخصه های توسعه تجارت الکترونیکی و برنامه های در دست اجرا در این حوزه اشاره می کنیم.
در حال حاضر ضریب نفوذ ثابت در کشور حدود 30% می باشد تلفن ثابت جزء ضروری ترین نیازهای تجارت الکترونیک می باشد.
تعداد کاربران اینترنت در کشور در حدود 8 میلیون نفر برآورد می گردد. این عدد به معنای بازار بالفعل کشور در حوزه تجارت الکترونیک است.
در حدود 10 میلیون دارنده کارت پول های بانکی در کشور وجود دارد با گسترش بانک های ارائه دهنده، خدمات پرداخت اینترنتی تعداد بیشتری از این افراد می توانند با کارت های خود از طریق اینترنت پرداخت نمایند.
ضریب نفوذ تلفن همراه در کشور به ضریب 10% نزدیک می شود. تلفن همراه بستر تجارت از طریق سیستم های بی سیم[1] می باشد که پس از تجارت الکترونیک خود را برای حضور در دهکده جهانی آماده می کند.
قانون تجارت الکترونیکی در سال 80 توسط مجلس اسلامی تصویب و به تایید شورای نگهبان رسید.
سند توسعه تجارت الکترونیکی کشور در سال 84 پس از تهیه توسط وزارت بازرگانی به تصویب هیئت دولت رسید در این سند وظایف دستگاه های دولتی و حکومتی در جهت توسعه تجارت الکترونیک در کشور مدون شده است.
اولین درگاه پرداخت اینترنتی کشور در سال 83 توسط بانک سامان و دومین درگاه پرداخت اینترنتی در سال 84 توسط بانک پارسیان راه اندازی شد.
راه اندازی مرکز صدور گواهی دیجیتال آخرین مراحل اجرایی خود را در وزارت بازرگانی می گذراند. با راه اندازی این مرکزی امضاء دیجیتالی مانند امضاء کاغذی سندیت خواهد یافت.
افراد حقیقی و حقوقی با مراجعه به مرکز می توانند درخواست دریافت امضاء الکترونیکی خود را داده و آن را دریافت نموده و در هنگام عقد قرار داد و تبادل اسناد حقوقی به صورت الکترونیکی از آن استفاده نمایند.
راه اندازی سرویس های پرداخت قبوض تلفن و برق، خرید بلیط قطارهای مسافر بری و سایر خدمات عمومی به صورت اینترنتی در فرهنگ سازی تجارت الکترونیکی تاثیر مثبتی داشته است.
سرویس پست خرید الکترونیکی و یا سرویس وجه نقد در زمان سرویسی است که از سال 80 توسط شرکت پست جمهوری اسلامی ایران راه اندازی شده است. با کمک این سرویس خریداران کالا در فروشگاه های اینترنتی، وجوه کالای خود را در سراسر کشور در هنگام دریافت کالا به مامور پستی پرداخت می نمایند.
در این سرویس:
1- خریدار با مراجعه به فروشگاه الکترونیکی، کالای مورد نظر خود را انتخاب و سفارش می دهد.
2- مدیر فروش، با مشاهده سفارش و پس از آماده نمودن آن، با فشار دکمه اطلاع به پست منطقه پستی نزدیک خود را از آماده بودن سفارش به صورت الکترونیکی مطلع می کند.
3- مامور پستی به محل فروشگاه مراجعه و مرسوله را تحویل می گردد.
4- مرسوله از طریق سیستم پستی در کشور توزیع می شود.
5- در هنگام تحویل کالا به خریدار، وجه اعلام شده بر روی فاکتور توسط مامور پستی از خریدار اخذ می گردد.
6- وجه دریافتی به حساب ویژه نزد شرکت پست واریز و هر 2 هفته یکبار با فروشگاه ها تسویه حساب می گردد.
7- در صورت عدم پرداخت وجه از طرف خریدار به هر دلیل، مرسوله از طریق سیستم پستی کشور به فروشنده عودت می شود.
این طرح تاکنون، به عنوان
- پروژه برتر طرح حمایت از محصولات ict در حوزه تجارت الکترونیک
- طرح برتر حوزه تجارت الکترونیک توسط وزارت بازرگانی
- طرح برتر نخستین الکامپ سراسری کشور در حوزه تجارت الکترونیک
- طرح منتخب نمایشگاه اله سیت 84 در حوزه تخصصی
برگزیده شده است. جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید به آدرس
معرفی اولین پورتال فروشگاهی کشور:
پورتال فروشگاهی انتخاب تحت آدرس[2] در سال 84 با حضور بیش زا یکصد فروشگاه اینترنتی و معرفی بیش از بیست و یک هزار کالای ایرانی فعالیت خود را آغاز نمود.
این پروتال با ارائه بزرگترین بانک ایرانی در اینترنت، جایگاه منحصر به فردی را در تجارت الکترونیک کشور به دست آورده است.
در این پورتال، خریداران با مراجعه به آن می توانند، از بین هزاران کالا و صدها فروشنده کالای خود را با مناسب ترین قیمت و کیفیت پیدا کرده و با مراجعه به فروشندگان ارائه دهنده آن کالا به طور مستقیم از آن فروشندگان خرید نماید.