دانلود گزارش کارآموزی طراحی سیستم انبارداری

فصل اول مقدمه در سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف به دلیل وجود حجم بالای خریدها و گردش کالا نیاز به سیستم انبارداری جزء ملزومات اساسی مدیریت گردش کالا می باشد.

بدین لحاظ و به منظور مدیریت مطلوب انبار نیاز به ضوابط و معیارهای انبارداری می‌باشد اما انبار به دلایل مختلفی برای موسسات و مراکز تجاری – صنعتی از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد که اهم آنها عبارتند از: ارزش بالای سرمایه در گردش شرکت ارتباط تنگاتنگ انبار با بخشهایی نظیر تولید ارتباط نزدیک انبار با بخش برنامه‌ریزی مواد باید به نحوی باشد که ضربه‌های حاصله در اثر کمبود محصول یا مواد را خنثی نماید و حکم ضربه‌گیر را در سازمان داشته باشد.

هدف ما در این مجموعه ارائه مطالبی نسبتاً جامع در خصوص سیستم‌ها و مدل‌های انبارداری و برنامه‌ریزی کنترل موجودی انبارهاست امید است که در این پروژه گامی باشد هر چند کوچک در راه تکمیل مدیریت سیستم‌های انبارداری و آرزوی ما رضایت شماست که هیچ هدفی والاتر از آن نیست.

آشنایی کلی با محل کارآموزی شرکت تهران میلاد پرنیا در تاریخ 27/10/1383 تشکیل شده و شروع به کار کرده است.

اعضای این شرکت هیئت مدیره آقای دکتر حمزه حسینی و مدیر عامل جناب آقای علیرضا درج‌در می‌باشد.

فعالیت این شرکت در زمینه واردات داروها و برخی ادوات پزشکی است که از کشور آلمان داروها را تحویل گرفته و بعد از انبار کردن به مدت کوتاهی توسط برخی از شرکت‌ها من جمله شرکت پخش البرز میان مصرف کنندگان توزیع می‌کند.

این شرکت تحت لیسانس SUNLIFE کشور آلمان بوده و با عنایت به حسن انجام کار و تلاش همه جانبه در راستای حفظ و ارتقای کیفیت و رقابتی سالم با همتایان داخلی خود دارد و همچنین سعی می‌کند با واردات برخی از کالاها بتواند بستری را برای تولیدات مشابه آنها در داخل کشور فراهم کند.

این شرکت ضمن تأمین نیازهای داخلی کشور به کشورهای هم مرز هم توانسته کالا و تولیدات مشابه را صادر نماید.

فصل دوم تعریف انبار انبار محلی برای نگهداری کالاها و مواد است.

در صنعت برای نگهداری مواد اولیه، کالاهای نیمه ساخته، محصولات یک واحد تولیدی، قطعات یدکی دستگاهها و ماشین آلات و اجناس اسقاط، و در تجارب به منظور نگهداری اقلام و کالاهای خریداری شده برای توزیع و فروش از انبار استفاده می‌شود.

نقش انبار در اقتصاد کشور درصد قابل توجهی از درآمد ناخالص ملی هر کشور، به صورت مواد اولیه، محصول نیم ساخته و کالاهای ساخته شده در انبارها نگهداری می‌شود، البته نقش انبار در اقتصاد کشورهای مختلف متفاوت است.

در کشورهای پیشرفته، انبارها حلقه‌هایی از زنجیر تولید، توزیع و مصرف می‌باشند و بدین وسیله تولید انبوه کارخانه‌ها و صنایع به دست مصرف کنندگان داخلی رسیده، یا به مراکز صادراتی منتقل می‌شود.

در برخی کشورها، نظیر ایران، که واردات کالاها و مواد مختلف، درصد زیادی از نیاز کشور را تشکیل می‌دهد، انبارها بطور عمده نقش واسطه را در انتقال کالا از مبادی ورودی کشور به مناطق مختلف و سپس توزیع محلی به عهده دارند.

افزایش ناگهانی واردات، که به دنبال افزایش قیمت نفت در سالهای ”52 1351 ه.ش.“ صورت گرفت و در چند سال بعد نیز روند تصاعدی خود را ادامه داد، باعث شد تا به میزان قابل توجهی بر تعداد انبارهای کشور افزوده شود.

به عنوان مثال، در حالی که در سالهای ”52 1351 ه.ش.“ ظرفیت سرد خانه‌های کشور بسیار محدود بود، با رشد واردات مواد غذایی منجمد، هم اکنون ظرفیت سردخانه‌هایی که در این مورد فعال هستند به بیش از صد هزار تن رسیده است.

اگر چه چنین روندی صحیح نیست لیکن تاثیر قابل توجه و پر اهمیت انبارها در وضعیت فعلی کشور را مشخص می‌سازد.

در چنین وضعیتی، بهایی که مصرف کننده برای کالا پرداخت می‌کند برابر مجموع قیمت خرید کالا، هزینه حمل و نقل، هزینه انبارداری و سود فروشنده است، که اغلب هزینه حمل و نقل و انبارداری در مقایسه با قیمت تمام شده کالا، مبلغ قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهد.

استفاده از شیوه‌های صحیح انبارداری موجب کاهش هزینه‌های مربوطه می‌گردد که نهایتاً باعث کاهش بهای پرداختی از طرف مصرف کننده خواهد شد.

نقش انبار در تجارت انبار یکی از پایه‌های اصلی تجارب محسوب می‌شود، زیرا قسمت اعظم سرمایه شرکتهای تجارتی را موجودی انبارها تشکیل می‌دهد.

هر کالا برای مصرف کننده از دو نظر دارای ارزش است: قابلیت کاربرد قابلیت دسترسی قابلیت کاربرد به طراحی و ساخت محصول بستگی دارد.

قابلیت دسترسی فیزیکی نیز از عوامل مهمی است که در ارزش کالا نقش موثری دارد.

منظور از قابلیت دسترسی، موجود بودن کالا در محلی است که به آن نیاز می‌باشد، به عنوان مثال، یک قطعه یخ در قطب شمال فاقد ارزش و در مناطق استوایی دارای ارزش زیادی است.

مصرف کننده، قابلیت کاربرد و سهولت دسترسی را با هم می‌خواهد.

یکی بدون دیگری، کالا را فاقد ارزش می‌کند و پیوستگی این دو عامل با یکدیگر، ارزش کل کالا را بالا می‌برد.

در این جاست که انبار نقش عمده خود را نشان می دهد.

نقش انبار در صنعت فعالیت و تلاش صنایع و کارخانه‌ها، تهیه مواد اولیه مختلف و ساخت و تولید محصول می‌باشد.

در هر کارخانه انبارهای مختلفی از قبیل انبار مواد اولیه، انبار مواد نیم ساخته، انبار محصول، انبار ابزار آلات، انبار قطعات یدکی دستگاهها، انبار قالب، انبار ملزومات، انبار ضایعات و ...

وجود دارد.

فعالیت اصلی هر کارخانه تولید و ساخت کالا است، اما معمولاً مشاهده می‌شود که به انبار و نحوه نگهداری کالاها و مواد در کارخانه‌ها توجهی نمی‌شود.

در صورتی که وضعیت انبارهای یک کارخانه تاثیر قابل توجهی بر امور جاری آن دارد.

با توجه به نقش عظیم صنایع در فعالیتهای اقتصادی هر کشور و اینکه حجم زیادی از سرمایه کارخانه‌ها به صورت کالا در انبارها نگهداری می‌شود، ضرورت توجه به انبار و مسائل مربوط به آن در صنایع روشن می‌گردد.

انواع انبار انبارهای متنوع و مختلفی در عمل وجود دارد و تا کنون تقسیم بندیهای مختلفی در مورد آنها شده است.

در اینجا از نقطه نظرهای زیر انواع انبارها را بررسی می‌کنیم: از نظر نوع کالایی که در آن نگهداری می‌شود.

از نظر چگونگی و ماهیت عملکرد از نظر ساختمانی از نظر انجام عملیات انبار توسط انسان یا ماشین انواع انبار از نوع کالایی که در آن نگهداری می‌شود کلیه مواد را می‌توان به دو گروه کلی، شامل: جامد، مایع و گاز و اقلام تکی، ظرف شده و فله‌ای شکل تقسیم نمود.

انبار کالاهای معمولی منظور از انبار کالاهای معمولی، انباری است که خصوصیات مواد و اقلام، ما را به استفاده از وسایل و تجهیزات مخصوص جهت کنترل شرایط آن مجبور نمی‌سازد.

اقلام در این انبار معمولاً به شکل جامد کانتینر شده، بسته‌ها و کارتن‌ها می‌باشد.

انبار مواد قابل اشتعال یا انفجار انبارهایی که برای نگهداری این قبیل مواد بکار می‌روند، باید دارای شرایط ویژه بوده، از ایمنی کامل برخوردار باشند.

در انبارهایی که مواد قابل اشتعال وجود دارد باید تدابیر حفاظتی شدیدی از نظر موقعیت و محل، نوع ساختمان، سیستم‌های جلوگیری از حریق و ...

صورت گیرد.

انبارهایی که مواد قابل انفجار در آن نگهداری می‌شود باید به شکل مخصوص و متناسب با مواد انبار شده، در محلهایی دور از اماکن عمومی ساخته شوند.

اقلام این انبارها می‌توانند به صورت جامد تکی، جامد بسته‌بندی شده، یا به صورت مایع ظرف شده و یا گازی شکل باشند.

بشکه‌های نفت، بشکه‌های بنزین، چلیک‌های مایع ظرف شده و یا گازی شکل باشند.

بشکه‌های نفت، بشکه‌های بنزین، چلیک‌های حاوی مواد آتشگیر و کپسولهای گازهای قابل احتراق، نمونه‌های از این مواد می‌باشند.

انبار کالاهای فاسد شونده بسیاری از مواد از قبیل: مواد غذایی، دارویی و شیمیایی وجود دارد که باید در درجه حرارت‌های ویژه‌ای انبار شوند: به عنوان مثال، برای نگهداری مواد غذایی به سردخانه (انبار سرد) نیاز می‌باشد.

سردخانه‌ها خود برحسب نوع مواد و اقلامی که در آن نگهداری می‌شوند به دو دسته سردخانه بالای صفر و سردخانه بالای صفر و سردخانه زیر صفر درجه سانتی‌‌گراد تقسیم می‌شوند.

از سردخانه‌های بالای صفر درجه برای نگهداری اقلامی مانند محلول‌های شیمیایی، سرم‌ها، داروی ظهور فیلم، فیلم، میوه‌جات، سبزیجات، پنیر و ...

استفاده می‌شود.

در سردخانه‌های زیر صفر درجه، که دمای آنها گاهی تا 32 درجه سانتی‌گراد زیر صفر نیز می‌رسد، لاشه‌های گوشت منجمد گاو.

گوسفند، مرغ، کره و ...

نگهداری می‌گردد.

انبار مواد شیمیایی و سموم مواد شیمیایی غالباً خواص مختلف خطرناکی دارند، به طوری که ممکن است در تماس با اعضای بدن، اقلام دیگر انبار، ساختمان انبار و تجهیزات حمل و نقل اثرات نامطلوبی بر جای گذارند.

بسیاری از مواد شیمیایی با پخش شدن در فضا، در دراز مدت می توانند تاثیراتی بر روی حس بینائی و لامسه افرادی که با آنها سرو کار دارند، بگذارند.

تاثیرات تخریبی سموم بر روی بدن انسان نیاز به توضیح ندارد.

لذا چنین موادی باید در انبارهای جداگانه با در نظر گرفتن کلیه شرایط ایمنی و حفاظتی نگهداری شوند.

انبار مواد فله‌ای این گونه انبارها غالباً برای نگهداری یک نوع از مواد فله‌ای بکار می‌روند.

ولی ممکن است از یک انبار در طول زمان برای نگهداری مواد مشابه استفاده نمود.

آنها را از سایر انواع انبار جدا می‌سازد: برای مثال، حمل و نقل مواد جامد فله‌ای عمدتاً به وسیله سیستم‌های نقاله و انتقال مواد مایع فله‌ای توسط موتور پمپ‌های الکتریکی و لوله‌های فولادی مخصوص صورت می‌گیرد.

انواع انبار از نظر چگونگی و ماهیت عمل گرچه تمامی انبارها برای نگهداری اقلام مختلف کالا بکار می‌روند لیکن مسائلی از قبیل: محل و موقعیت انبار نحوه ساختن انبار تاسیسات مورد نیاز تنوع کالاهایی که به انبار وارد می‌شوند.

میزان حجم یا وزن مواد که در طی زمان معینی به انبار داخل یا از آن خارج می‌شود.

موقعیت انبار در ارتباط با فعالیتهای اقتصادی جامعه.

وجود دارند که به همراه پاره‌ای مسائل دیگر، انبارها را از نظر چگونگی و ماهیت عمل آنها از یکدیگر متمایز می‌سازد.

بر این اساس می‌توان انبارها را به صورت زیر تقسیم نمود.

انبارهای گمرکی و ترانزیت حجم فعالیت در این انبارها فوق‌العاده زیاد است، و از راه ارتباطات هوایی، دریایی، راه‌آهن و جاده‌ای، وظیفه تحویل اقلام و محصولات وارداتی و یا ارسال اقلام صادراتی انجام می‌شود.

اقلام در این گونه انبارها، عمدتاً به صورت واحد بار از قبیل: کانتینرهای استاندارد، واحدهای بار پالتی، صندوقها و در پاره‌ای موارد اقلام تکی حجیم یا وزین می‌باشند.

حجم بالای مواد و اقلام، اجازه انبار کردن آنها را به شکل ساده و به صورت انباشته می‌دهد.

فعالیتهای عمده در این انبارها عبارت از دریافت انتقال به محل انبار، انبار نمودن و سپس ارسال است.

قابل ذکر است که مقدار قابل ملاحظه‌ای از اقلام، به خاطر بسته‌بندی خاصی که دارند و به علت اینکه در محیط باز فاسد نشده و از میان نمی‌روند و یا مانند آهن آلات دچار زنگ زدگی و پوسیدگی نمی‌گردند، در این گونه انبارها و در محوطه سرباز نگهداری می‌شوند.

انبارهای کارخانه‌های صنعتی کارخانه‌ها دارای انبارهای متعددی هستند.

تعیین محل و برآورد فضای انبار کارخانه‌ها در ارتباط تنگاتنگ با طراحی کلی کارخانه، صورت می‌گیرد.

انبارهای مختلفی که معمولاً در کارخانه‌ها وجود دارند عبارتند از: انبار مواد اولیه انبار محصول انبار قطعات نیم ساخته انبار ابزار انبار قالب انبار قطعات یدکی دستگاهها و ماشین آلات انبار آهن آلات و پروفیلها انبار ضایعات و قراضه‌ها انبار ملزومات و لوازم مصرفی پرسنل ـ انبار ملزومات و لوازم مصرفی پرسنل موضوع قابل توجه در انبار کارخانه‌ها، مشخص بودن تعداد، مقدار، نوع مواد و قطعات و یا محصولاتی است که در انبارها نگهداری می‌شود و به این ترتیب و با استفاده از آمار و اطلاعات و یا پیش‌بینی‌هایی که صورت می‌گیرد می‌تاوان با تقریب بسیار خوبی نیاز به فضا، تجهیزات حمل و نقل، تجهیزات نگهداری و ظروف مورد نیاز انبار را محاسبه نمود.

نکته قابل توجه دیگر، بخصوص در انبار مواد اولیه و قطعات نیم ساخته، نیم ساخته‌تنوع اقلام و طرح ظروف و روشهای مناسب برای نگهداری آنهاست.

این تنوع اقلام، استفاده از انواع روشهای قفسه بندی را در انبارهای کارخانه‌ها معمول کرده است.م انواع انبار از نظر ساختمان محلی که برای نگهداری و انبار نمودن اقلام و کالاها به کار می رود ممکن است متناسب با نوع کالا به یکی از سه صورت زیر ساخته شود: ـ ساختمان کاملاً پوشیده ـ ساختمان سرپوشیده بدون دیوار ـ محوطه باز یا بار انداز انبارهای کاملاً پوشیده این انبارها به صورت‌های مختلف، از جمله انبارهای موقت و پیش ساخته و ساختمانهای معمولی و دائمی با مصالح ساختمانی مختلف ساخته می‌شود.

این گونه انبارها برای اقلامی که حفاظت آنها به دلایل مختلف ضروری است مورد استفاده قرار می‌گیرند.

انبارهای سرپوشیده بدون دیوار انبارهای سقف‌دار بدون دیوار، محوطه سرپوشیده‌ای را جهت انبار نمودن اقلام بزرگی فراهم می‌سازد که نمی‌توان آنها را به صورت آزاد نگهداری نمود، لیکن حفاظت آنها از باران و آفتاب ضروری است.

بارانداز و محوطه باز این نوع انبار برای نگهداری اقلام حجیم و سنگین، که به خودی خود در مقابل اثرات جوی مقاومند و یا بسته‌بندی محکم داشته و به صورت قبال قبولی ایزوله شده‌اند، به کار می‌روند.

محلی که به بارانداز و انبار سرباز اختصاص می‌یابد باید با توجه به نوع موادی که ذخیره می‌شوند کف سازی شده باشد، و شیب مختصری نیز در آن جهت خروج آب باران در نظر گرفته شود.

حفاظت انبار با استفاده از سیم‌های خاردار و بلوک‌بندی، و خط کشی این انبارها در استفاده بیشتر از آنها اهمیت فراوان دارد.

انواع انبار از نظر انجام عملیات توسط انسان یا ماشین تحویل کالا و حمل و نقل آن به داخل انبار و قفسه‌ها و انبار نمودن آنها و بالعکس، انتخاب اقلام کالا از داخل قفسه‌ها و انتقال آن به محل ارسال کالا را می توان به دو صورت انجام داد: در انبارهایی که از تجهیزات حمل و نقل معمولی نظیر لیفت تراک، ریچ تراک و تجهیزات مشابه به منظور حمل اقلام کالا استفاده می‌کنند.

نیروی انسانی مستقیماً در هر یک از مراحل مذکور نقش اساسی داشته و هدایت تجهیزات حمل و نقل، انتخاب محل مناسب و خالی در انبار را به عهده دارد.

با پیشرفت سیستم‌های کامپیوتری به منظور کاهش دادن نیروی کار در انبارها و افزایش سرعت عملیات، از این سیستم‌ها در انبارها نیز استفاده شده است و در نتیجه انبارهای اتوماتیک با کنترل کامپیوتری به وجود آمده‌اند.

در انبارهای اتوماتیک، سطح بالایی از مکانیزاسیون همراه با کنترل کامپیوتری بکار گرفته می‌شود.

انبارهای اتوماتیک انواع مختلفی داشته و مسائل ویژه خود را به دنبال دارد.

علاقمندان پیرامون تحقیق در این موضوع می‌توانند به ماخذ مربوطه که در پایان کتاب آمده است مراجعه نمایند.

بطور کلی می‌توان گفت که عوامل متعدد و مختلفی در انتخاب محل و موقعیت یک انبار موثر می‌باشند.

تاثیر این عوامل متفاوت است و به ماهیت کار انبار بستگی دارد.

در زیر به بررسی عوامل موثر در تعیین محل یک مجتمع انبار و انبارهای کارخانه‌ها می‌پردازیم.

فصل سوم طراحی انبار بخشهای مختلف یک مجتمع انبار بطور کلی، یک انبار بر حسب میزان ظرفیت، حجم کالایی که بصورت روزانه، ماهانه و یا سالانه در آن تخلیه و بارگیری می‌شود.

تعداد پرسنل، و نقش خاصی که در مجموعه وابسته به خود ایفا می‌کند، ممکن است به صورت مجتمعی عظیم با مساحتی بیش از صد هکتار ساخته شود، یا به یک سالن کوچک محدود گردد.

بدیهی است متناسب با نوع انبار و میزان فعالیت آن.

تعداد بخشهای تشکیل دهنده انبار و نیز وسعت و گستردگی آن بخشها متفاوت خواهد بود.

یک مرکز خدمات آتش نشانی در یک مجتمع انبار که مجهز به ماشینهای مناسب آتش نشانی و سایر تجهیزات لازم و پرسنلی کارآمد و آماده کار می‌باشد در یک انبار معمولی یا کوچکتر، جای خود را به سیستم‌های اطفای حریق اتوماتیک و یا تعددی کپسولهای خاموش کننده حریق خواهد داد.

تنوع بسیار زیاد در مجتمع‌های بزرگ انبار می‌دهد.

میزان تخلیه و بارگیری و تعدد کامیونهایی که در انتظار تخلیه بسر می‌برند از مسائل و مشکلات مجتمع‌های انبار و یا انبارهای وسیع می‌باشد و انبارهایی که فعالیت کمتری دارند دچار چنین مشکلی نمی‌شوند.

این گونه اختلافات باعث می‌شود که نتوان تحت عنوان کلی ”بخشهای مختلف در یک انبار“ بدون توجه به نوع آن سخنی گفت.

به این ترتیب لزوم انتخاب نوعی انبار که بخشهای ارائه شده، تحت عنوان ”بخشهای مختلف یک مجتمع انبار“ خواهد آمد.

زیرا چنین عنوان نشانگر گستردگی کافی سیستم خواهد بود.

بدیهی است انبارهایی که در سطح پایئن‌تری به فعالیت مشغولند حالت تعدیل شده‌ای از موارد ارائه شده را دارا خواهند بود.

ـ سالنهای ذخیره‌سازی اقلام کالا و ماده ـ بخشهای اداری ـ بخشهای خدماتی ـ سالنهای ذخیره سازی کالا و مواد محل ذخیره‌سازی و انبار نمودن مواد ممکن است به صورت سالنهای سرپوشیده یا سقف‌دار بدون دیوار، و یا بار انداز ساخته شوند.

مهمترین ضابطه در طرح بنای انبار، قابلیت استفاده از فضا و یا به عبارت دیگر مفید بودن فضایی است که ایجاد خواهد شد.

مهمترین امر در هنگام طرح ساختمان انبار، تهیه طرح استقرار تجهیزات و کالاها برای انبار می‌باشد.

با تهیه طرح استقرار، روشهای انبار نمودن اقلام، تجهیزات ذخیره‌سازی و تجهیزات حمل و نقل تعیین شده و کلیه تاثیراتی که بر ساختمان انبار خواهند داشت از ابتدا مشخص شده و در نظر گرفته خواهد شد.

به عنوان مثال؛ در صورتی که بدون تهیه یک ارتفاع مفید انبار را 5 متر در نظر بگیریم و بعداً در عمل با مشکل تراکم کالا و کمبود جا روبرو شویم.

در صورتی که با تهیه طرح استقرار اولیه، می‌توانستیم به این نتیجه برسیم که ارتفاع مفید انبار باید 7 متر باشد.

مهمترین نتیجه‌ای که تهیه طرح استقرار برای ما دارد تعیین فضای مورد نیاز ماست.

نوع ساختمان انبار نوع ساختمانی که برای انبار انتخاب می‌شود باید به صورتی باشد که فضای سرپوشیده ایجاد شده کاملاً قابل استفاده باشد.

چون اکثر ساختمانهایی که جهت انبار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

به صورت سوله هستند، لازم است نکاتی، که توجه به آنها ضروری است، توضیح داده شود.

شیب سقف ـ شیب سقف سوله‌هایی که به عنوان انبار ساخته می‌شوند نباید زیاد باشد به گونه‌ای که اختلاف ارتفاع زیادی را در کنار و وسط انبار به وجود آورد.

نوع سقف ـ استفاده از سقف‌های خرپایی برای انبار مناسب نیست و این امر به این دلیل است که مقداری از فضا به این طریق از میان خواهد رفت.

در این مورد استفاده از تیرهایی که با ورق ساخته می‌شوند و مقاطع معمولی مفیدتر خواهد بود.

میزان مراجعه به اقلام میزان مراجعه به اقلام، مهمترین موضوعی است که باید در مورد تعیین محل کالاهای انبار در نظر گرفته شود.

در مورد این موضع، برداشتها و نظرات مختلفی وجود دارد، اما ساده‌ترین مفهومی که بلافاصله به ذهن می‌رسد این است که باید کالاها و اقلام را بر حسب کثرت دفعات ورود یا خروج به انبار در جای مناسبی قرار دارد.

بطور کلی، علاوه بر محدوده داخل انبار، می‌توان این اصل را در تخصیص سالنهای مختلف ذخیره‌سازی کالا در مجتمع انبار یا کارخانه رعایت کرد، و اقلام را بر حسب میزان مراجعه میان سالنها و اطاقهای مختلف تقسیم نمود.

به عنوان مثال، در نظر بگیرید که: چندین واحد انبار یک کارخانه از یک بخش دریافت و ارسال، تغذیه می‌شوند، در این حالت بهتر است قطعات خرد که دارای تنوع و مراجعه زیاد هستند و نسبت به بقیه اقلام کمیت کمتری دارند، در جلو قرار گیرند و به دنبال آن، سایر اقلام براساس میزان درخواست، به ترتیب در قسمتهای بعدی انبار شوند، اختصاص چنین فضایی بسیار مطلوب و اقتصادی خواهد بود.

در بسیاری از انبارها سرو کار ما با اقلام خردی است که غالباً برای گرفتن تعداد کمی از آنها مراجعه می‌شود، دفعات مراجعه هم نسبتاً زیاد است.

لذا ایجاد محلی جهت ذخیره‌سازی این اقلام به منظور دستیابی سریع به آنها ضروری است، گرچه ممکن است به نظر آید که قرار دادن تمامی اقلام خرد در یک محل.

به دلیل آنکه میزان مصرف بعضی از آنها نسبت به بعضی دیگر بیشتر است، اقتصادی نیست، اما چون برای نگهداری این اقلام از ظروف مشابهی استفاده می‌شود بهتر است تمامی آنها در یک منطقه قرار داده شوند.

به منظور سهولت هر چه بیشتر در انتخاب و تحویل اقلام به متقاضی، ابتدا اقلامی که مصرف زیاد دارند در نزدیکترین فاصله به قسمت صدور قرار داده شده‌اند.

در مرحله بعد، اقلامی که میزان مصرف و تقاضای متوسطی دارند و سپس اقلامی که کمترین میزان مصرف را دارند، در دورترین فاصله جای داده شده‌اند.

بررسی‌های انجام شده در مورد اقلام خرد، در بعضی صنایع از قبیل صنایع اتومبیل‌سازی و الکترونیک نشان داده است که 85 درصد از فشار کار، در ناحیه‌ای به وسعت 20 درصد از فضای موجود متمرکز می‌باشد.

تمرکز اقلامی که مورد درخواست زیاد واقع می‌شوند باعث می‌گردد تا انتخاب آنها به سرعت انجام گیرد و مسافت کمتری برای تحویل یا خروج آنها پیموده شود.

بدیهی است با اتخاذ چنین روشی، کارگر انبار مسافت کمتری را طی می‌کند، در نتیجه تعداد دفعات انتخاب کالا در روز افزایش می‌یابد.

در برخی انبارهای اقلام خرد، ممکن است قطعات چندین دستگاه مختلف نگهداری شود.

به عنوان مثال، ممکن است در انبار یک کارخانه قطعات چندین دستگاه الکتریکی، که جزو محصولات تولیدی آن کارخانه می‌باشند، نگهداری شوند.

در این صورت اگر بخواهیم با توجه به کثرت درخواست اقلام، آنها را انبار نماییم، مسلماً با این کار یکپارچگی گروههای مختلف اقلام را، که به دستگاههای مختلف مربوط می‌شود، نقض کرده‌ایم.

هم خانواده بودن اقلام لازم است اقلام مختلف کالا را با در نظر گرفتن هم خانواده بودن آنها و یا ”تشابه در مصرف“ در کنار یکدیگر انبار نمود.

دلیل این امر تسریع در فراهم‌سازی اقلام درخواستی و صدور آنها می‌باشد.

توجه داشته باشید، یک کارگر انبار که باید 8 قلم متفاوت از کالا را برای پاسخگویی به یک برگ درخواست انتخاب کند مجبور است طول تمام قفسه‌ها را طی نماید، چنین وضعی را بیشتر در انبارهایی که سیستم ذخیره‌سازی آنها براساس اندازه کالاست می‌توان مشاهده نمود.

در روش ذخیره‌سازی براساس اندازه کالا، در قسمت اقلام خرد، کی سری قفسه در نظر گرفته می‌شود؛ کوچکترین اقلام، در قسمتهای جلو و به ترتیب بزرگترین آنها در عقب قرار داده می‌شود.

هدف از این عمل آن است که درصد بالاتری از اقلام را ـ تا حد امکان ـ در نزدیکی ناحیه عملیاتی جای داد، لیکن باید توجه داشت که این کار صحیح نیست و اندازه کالا به هیچ وجه نمی‌تواند معیاری برای درخواست آن باشد.

در صورتی که اقلام بزرگ، با وجود مصرف زیاد آنها، در عقب قرار داده شوند، هزینه های مربوط به دریافت و صدور آنها افزایش خواهد یافت.

از آنجا که در هر سفرش معمولاً اقلام کوچک و بزرگ درخواست می‌شوند، کارگر انبار برای پاسخگویی مجبور است تمام طول و عرض انبار را طی نماید.

از مزایای این روش می‌توان به مسافت کوتاه‌تر، خستگی کمتر، سهولت بیشتر در فراهم‌سازی موجودی، صرف زمان کمتر و رفاه بیشتر کارگر اشاره کرد.

خصوصیات فیزیکی یکی از مهمترین خصوصیات فیزیکی کالاها وزن آنهاست، که برحسب آن می‌توان اقلام را به دو گروه زیر تقسیم نمود: الف ـ اقلام سبک (قابل حمل با دست) ب ـ اقلام سنگین (غیر قابل حمل با دست) اقلام قابل حمل با دست را کیسه‌ها، کارتن‌ها و قطعات سبک، که وزن آنها در حدود 20کیلوگرم می‌باشد.

تشکیل می دهد، اقلام سنگین اقلامی هستند که برای حمل و نقل و انبار نمودن آنها به تجهیزات حمل و نقل مکانیکی از قبیل لیفت‌تراکها نیاز است.

متفاوت بودن اقلام انبار از این نظر، باعث می‌شود که در یک انبار از تجهیزات حمل و نقل و ذخیره‌سازی متفاوتی استفاده شود محلهای متفاوتی برای انبار کردن کالاهای مختلف در نظر گرفته شود.

به منظور کاهش میزان و تعداد حمل و نقلها.

لازم است در انبارهایی که محل اقلام سنگین و سبک در یک جا قرار دارد، ناحیه اقلام سنگین را، تا حد امکان.

در نزدیکی محل دریافت، و ناحیه اقلام سبک را در نزدیکی محل ارسال قرار دهیم.

سایر خصوصیات فیزیکی اقلام، از قبیل ابعاد و شکل ظاهری آنها نیز در انتخاب تجهیزات حمل و نقل، نوع قفسه‌بندی، خرک و وسایل نگهداری کالا از قبیل پالت، باکس پالت و غیره موثر است که باید مورد توجه قرار گیرد.

سایر خصوصیات اقلام بررسی‌های انجام شده از انبارهای مختلف، نشان می دهد که مطالعه خصوصیاتی مانند قابلیت اشتعال، انفجار، سمی بودن، فسادپذیری و ....

و در نظر گرفتن آنها هنگام ذخیره‌ نمودن کالاها معمولاً مورد غفلت واقع می‌شود.

بسیار دیده شده است که دو ماده شیمیایی یا گاز خطرناک در کنار یکدیگر قرار داده شده‌اند، که در اثر این اشتباه انفجارهای مهیبی رخ داده است.

این مواد در انبارهای مواد اولیه کارخانه‌های صنعتی بسیار زیاد دیده می‌شود.

غالباً مواد اولیه طیف وسیعی از مواد، از جمله مواد شیمیایی، مواد قابل اشتعال از قبیل: مواد لاستیکی و پلاستیکی، مایعات قابل اشتعال، کپسولهای گازهای قابل احتراق، صندوقهای قطعات اصلی و یدکی دستگاهها و ...

را تشکیل می‌دهند که این مواد مختلف غالباً در داخل یک انبار نگهداری می‌شوند، در چنین وضعیتی باید خطرات احتمالی که از مواد، بررسی شود و موادی که دارای ریسک خطر فوق‌العاده بالایی هستند در انبارهای جداگانه و ویژه‌ای که با سیستم‌های حفاظت و ایمنی مجهز است نگهداری شوند.

اقلام گران قیمتی را که ممکن است به راحتی مفقود شوند باید در جعبه‌ها و اتاقهای در بسته نگهداری نمود.

بطوری که در دسترس افراد خاصی باشد.

مواد و کالاهای فاسد شونده را باید در سردخانه و یا محلی که تهویه مناسبی دارد نگهداری نمود تا کیفیت آنها در حد مطلوب حفظ شود؛ از طرف دیگر، باید کالاهای معمولی را در محلی خشک و مناسب انبار نمود.

روشهای انبار نمود کالا گرچه به توجه به مطالب بخشهای گذشته بطور ضمنی خواننده با روشهای انبار نمودن اقلام مختلف از قبیل اقلام تکی، واحدهای بار از قبیل پالت، باکس پالت، اقلامی مانند لوله، میلگرد و ...

پی برده است اما به خاطر این که بتوان در هنگام روبرو شدن با مساله انبار نمودن کالاها به سهولت تصمیم‌گیری کرد، در این بخش راجع به دو روشی که بطور قابل توجه برای انبار نمودن بیشتر کالاها و اقلام بکار می‌رود سخن گفته خواهد شد.

روش انباشته (کپه‌ای) همانطور که از نام این روش بر می‌آید، اقلام کالا بر روی یکدیگر انباشته می‌شوند.

بدیهی است برای اقتصادی بودن این روش باید مقدار کالا قابل توجه باشد.

از این روش در انباشتن اقلام سبک (قابل حمل به وسیله کارگر) از قبیل کارتن‌ها، کیسه‌ها و غیره، و نیز انباشتن اقلام سنگین و واحد بار مانند پالت، باکس پالت و ...

که به وسیله لیفت‌تراک، جرثقیل و امثال آن حمل و نقل می‌شوند استفاده می‌گردد.

طرح سیستم موقعیت موجودی با فرض اینکه مسئول طراحی سیستم فیزیکی انبار وظایف خود را در زمینه انتخاب پالت.

ظروف نگهداری، سیستم قفسه‌بندی، انتخاب تجهیزات و وسایل نقلیه صنعتی با در نظر گرفتن مسائلی که مطرح شد، انجام داده و به یکی از بهترین سیستم‌های استقرار و حمل مواد دست یافته باشد لازم است یک قدم اصلی دیگر برداشته شود، و آن ارائه سیستم تعیین محل کالا یا تعیین موقعیت موجودی می‌باشد، زیرا در صورتی که انتخاب اقلام درخواستی و صدور آنها به سرعت و راحتی انجام نگیرد، می‌توان گفت که کار مفیدی طراحی، سیستمی را ارائه دهد که در آن تعیین موقعیت کالا و صدور آن به سرعت و راحتی انجام گیرد و بتوان آن را به سهولت در مدت دو و یا سه ساعت به کارگر انبار آموخت.

اگر غیر از این باشد، می‌توان گفت که سیستم ارائه شده پیچیده و مبهم است.

هدف از استقرار یک سیستم انبارداری آیا پاسخ به این سوال که اقلام مختلف در چه محلی از انبار قرار دارند برای انبار دار روشن است؟

شاید بتوان گفت که در انبارهای کوچکی که تنوع اقلام زیاد نبوده و بسیارند ولی با گسترش دامنه عملیات انبار، انجام کار به صورت دسته جمعی، تعویض کارگران انبار در شیفت‌های مختلف و مسائلی از این قبیل، لزوم استفاده از کدگذاری برای آدرس برای هر قلم کالا می‌باشد.

همان گونه که یک آدرس دقیق از محل مورد نظر، ما را به راحتی به مقصد می‌رساند، تعیین آدرس محل اقلام کالا در انبار نیز به سرعت کار و نظرم انبار می‌افزاید.

روشهای تعیین موقعیت کالا روشهای متعددی جهت تعیین موقعیت کالا در انبار وجود دارد که متناسب با نوع انبار می‌توان از یکی از آنها استفاده نمود.

این روشها عبارتند از: روش حافظه‌ای ابتدایی‌ترین روش تعیین موقعیت کالا در انبار، روش حافظه‌ای است.

در این روش همانطور که از نام آن برمی‌آید، انباردار کالا را در محلی قرار می‌دهد، سپس سعی می‌کند به خاطر آورد که آنرا در کجا قرار داده است.

این روش زمانی موثر است که تنوع اقلام و تعداد افراد انبار کم بوده، فضای مورد استفاده نیز محدود باشد و یا در صورت وسیع بودن انبار، تنوع اقلام انبار شده بسیار کم باشد.

با وجود این، در صورتی که فاصله بین دریافت و صدور اقلام ذخیره شده طولانی باشد، ممکن است که اقلام کالا در این سیستم گم شود و پی بردن به محل استقرار آنها ممکن نباشد.

معمولاً در مراکزی که فضا محدود و میزان جستجو برای یافتن اقلام کم باشد، این روش مناسب است.

اکنون استفاده از این روش را در یک شرکت بزرگ تصور کنید، در این مرکز، فضای انبار وسیع، تعداد اقلام کالا بسیار زیاد، و تعداد افرادی که با کالا ارتباط دارند متوسط و تغییر در افراد ممکن می‌باشد؛ می‌بینیم که کار در چنین محلی به سرعت دچار اشکال می‌شود.

غیبت افراد در این گونه موارد می‌تواند باعث بی نظمی و توقف کار گردد.

ممکن است شخصی که کالایی را در محلی قرار داده است در موقع در خواست و تحویل آن حاضر نباشد، در این صورت وقت زیادی برای پیدا کردن آ“ کالا صرف خواهد شد.

پیدا نشدن اقلام در چنین انباری، معمولاً منجر به افزایش موجودی آن خواهد شد، زیرا ممکن است علیرغم اینکه کارت انبار وجود موجودی در انبار را نشان می دهد، به خاطر پیدا نشدن کالا، دستور خرید آن صادر گردد.

همچنین در برخی موارد، لازم می‌شود که با افراد در منزل آنها ارتباط برقرار گردد و آدرس محل استقرار کالا از ایشان پرسیده شود.

با توجه به توضیحات فوق، مشخص می‌شود که استفاده از این روش به انبارهای بسیار کوچک محدود خواهد شد.

الصاق کارت مشخصات کالا بر روی قفسه یا انباشته مواد در این روش از کارتی به نام کارت مشخصات مواد یا کالا استفاده می‌شود؛ در قسمتهای مختلف قفسه و یا انباشته‌های مختلف در انبار نصب یا الصاق می‌گردد.

در صورتی که در انبار وسیع نبوده و تغییرات افراد در شیفت‌های کاری مختلف، زیاد نباشد و تنوع اقلام انبار شده نیز اجازه دهد، می توان از این طریق به محل اقلام در انبار پی برد.

این روش، بخصوص در انبارهای ترانزیتی، مفید خواهد بود.

در این انبارها معمولاً اقلام در حجم زیاد وارد می‌شود و زمان نگهداری آنها نیز بسیار کوتاه است با این روش، در چنین مواردی، می توان سرعت عمل را بسیار زیاد نمود.

در انبارهای قفسه‌بندی شده، که تنوع اقلام زیاد نیست، نصب کارت مشخصات بر روی قفسه‌بندی، دسترسی به کالای مورد نظر را سریعتر می‌سازد.

کارت مشخصات ـ در این کارت، مشخصات کالا ذکر می شود.

در صورت لزوم می‌توان مشخصه خاص دیگری را نیز در مورد کالای انبار شده به ارت اضافه نمود و مشخصات کالا عبارتند از: ـ شرح موجودی ـ کد موجودی ـ شماره فنی ـ تاریخ ورود به انبار ـ آخرین زمان مجاز برای توقف موجودی در انبار منظور از کد موجودی شماره‌ای است که در طراحی ” سیستم اطلاعاتی انبار“ به کالا داده می‌شود و در قسمتهای مختلف کارخانه و یا انبار، کالا با آن شماره شناخته می‌شود.