دانلود مقاله عملکرد بانک بین المللی ترمیم و توسعه

سابقه

بانک جهانی که نام واقعی آن «بانک بین المللی ترمیم و توسعه»[1] است ، مهمترین سازمان مالی بین المللی است که در خصوص تامین مالی توسعه اقتصادی ممالک در حال رشد جهان فعالیت دارد . هدف اولیه از تاسیس بانک ، چنانکه از عنوان رسمی آن پیداست ، کمک مالی به بازسازی و ترمیم خساراتی بود که کشور ها در طی جنگ جهانی دوم متحمل شده بودند . لیکن به زودی آشکار شد که منابع بانک برای انجام این مقصود کافی نیست و لذا ایالات متحده امریکا راساً وظیفه مزبور را عهده دار گردید .

تاسیس بانک جهانی ، حاصل مذاکرات «کنفرانس پولی و مالی ملل متحد» است که در ژوئیه سال 1944 با شرکت 44 کشور جهان در شهر برتون و ودز ، واقع در ایالت نیوهمپشایر امریکا صورت گرفت . در واقع در جریان جنگ جهانی دوم به تدریج مشخص می گردید که ممالک درگیر جنگ پس از اتمام درگیری برای تامین مالی بازسازی خرابیها احتیاج مبرمی به همکاری بین المللی خواهند داشت . اساسنامه بانک جهانی در طول سال 1945 به 44 کشور شرکت کننده در کنفرانس برتون و ودز تقدیم شد تا آن را به تصویب برسانند و در 27 دسامبر 1945 که نمایندگان 28 کشور در شهر واشنگتن آن را امضاء کردند ،‌به مورد اجرا گذاشته شد ، سرانجام همه ممالکی که در کنفرانس برتون و ودز شرکت کرده بودند (به استثنای اتحاد جماهیر شوروی) عضویت بانک را پذیرفتند . بانک جهانی از 25 ژوئن 1946 رسماً فعالیت خود را آغاز نمود . هدف اصلی بانک جهانی این است که برای طرحهای عمرانی یا بازسازی که جنبه تولیدی داشته باشد به اعطای وام یا تضمین وام بپردازد . لیکن بانک جهانی در سراسر دوره فعالتی خود ، ظرفیت وام دهی نسبتاً پائین و سیاست اجرایی محافظه کارانه ای را تعقیب کرده است . اعطای وام از سوی بانک ، مستلزم متقاعد شدن بانک به صرف وام جهت افزایش بهره وری کشور وام گیرنده و نیز اطمینان از توانائی باز پرداخت وام است .

در سالهای اخیر سیاست وام دهی بانک تحت تاثیر انتقادهای ممالک فقیر ، تسهیل و تعدیل شده و ظرفیت وام دهی آن افزایش یافته است .

نخستین وامهای بانک جهانی که در سال 1947 اعطا گردید ، قریب نیم میلیارد دلار بود که به منظور ترمیم خرابیهای جنگ دوم جهانی به کشور های اروپائی اعطا شد . لیکن ، خسارات جنگ چنان عظیم بود که منابع بانک هیچ تناسبی با ابعاد آن نداشت . در نتیجه با شروع «برنامه مارشال»[2]توسط ایالات متحده در سال 1948 ، بانک جهانی تمامی مساعی خود را معطوف به عمران کشورهای در حال رشد نمود .

عضویت در بانک

اعضای اصلی بانک همان ممالک عضو صندوق بین المللی پول هستند که عضویت بانک و اساسنامه آن را پذیرفته اند . عضویت در بانک بر روی همه اعضای صندوق بین المللی پول باز است . شرایط عضویت را هیات رئیسه[3]بانک تعیین می کند . پیش شرط عضویت در صندوق از آن جهت گذاشته شده که کشور متقاضی عضویت در بانک قبلاً قواعد و مقرراتی را در مورد امور مالی بین المللی پذیرفته و ارائه اطلاعاتی را که برای ارزیابی صحیح قدرت اقتصادی کشور لازمند را قبول کرده باشد . اعضای اصلی یا اولیه 44 کشور به شرح جدول صفحه بعد بودند و به تدریج کشور های دیگر عضویت در بانک جهانی را پذیرفتند .

همان طوری که توضیح داده شد پس از مشاوره و تبادل نظر طولانی در سال 1945 صندوق بین المللی پول در واشنگتن تشکیل گردید . در جریان این مذاکرات لزوم تشکیل بانکی به منظور یاری به کشورهایی که در جنگ دوم جهانی دچار آسیب و خرابی گردیده بودند و همچنین برای کمک به کشورهای در حال توسعه گوشزد گردید . پس از بحث طولانی ، کنفرانس برتن وودز همزمان با تصویب اساسنامه صندوق بین المللی پول ، اساسنامه بانک بین المللی ترمیم و توسعه را نیز مورد تصویب قرار داد و این موسسه در 25 ژوئن 1946 در واشنگتن رسماً شروع به کارکرد .

در ماده اول اساسنامه بانک بین المللی مقاصد این موسسه به شرح زیر توضیح داده شده است[4] :

1. مساعدت به امر ترمیم و توسعه کشورهای عضو ، به وسیله فراهم کردن تسهیلات در به کار انداختن سرمایه برای امور مولد ثروت که شامل احیای آن قسمت از فعالیت های اقتصادی خواهد بود که در نتیجه جنگ از بین رفته یا مختل شده است و کمک به توسعه منابع کشورهایی که توسعه کافی نیافته اند .

2. تشویق در به کار انداختن سرمایه های خصوصی خارجی به وسیله تضمین وام یا شرکت در پرداخت آن و سایر سرمایه هایی که افراد به کار می اندازند . هرگاه سرمایه های خصوصی برای مقاصد تولیدی با شرایط مناسب به دست نیاید ، فراهم کردن پول با شرایط عادلانه از سرمایه بانک و سایر منابع.

3. کمک به توسعه بازرگانی بین المللی به مدت طولانی و حفظ تعادل در موازنه های پرداخت به وسیله به کار انداختن سرمایه های جهانی برای توسعه منابع تولیدی اعضاء تا بدینوسیله قدرت تولید ، افزایش یابد و سطح زندگی در کشورهای عضو ارتقاء پیدا کند .

4. اعطاء وام از طرف بانک یا تضمین وامهایی که از منابع دیگر فراهم گردیده است تا به وسیله این وامها ، طرح های مفید و فوری ، اعم از کوچک و بزرگ ، به مرحله اجرا گذاشته شود . [5]

5. دنبال کردن عملیات بانکی با توجه به تأثیری که سرمایه های بین المللی در وضع بازرگانی کشورهای عضو دارد و مساعدت برای عبور ا مرحله زمان جنگ و رسیدن به حالت اقتصاد زمان صلح .

اعضاء بانک ، کشورهایی هستند که در صندوق بین المللی پول نیز عضویت دارند . کلیه کشورهای عمده صنعتی ، در این موسسه جهانی عضویت دارند . بزرگترین رقم سرمایه را در این موسسه ایالات متحده امریکا ، انگلستان ،‌هندوستان ، آلمان ، فرانسه و کانادا دارا هستند .

به موجب بخش پنجم ماده دوم اساسنامه بانک بین المللی ، 20 درصد از سهام تعهد شده بوسیله هر یک از کشورهای عضو نقداً یا هنگام مطالبه پرداخت می گردد و 80 درصد بقیه فقط زمانی مطالبه می شود که پرداخت آن برای انجام دادن تعهدات بانک ضروری باشد . بخش هفتم ماده دوم اساسنامه حاکی است که 2 درصد از سهام باید به طلا یا دلار امریکا و 18 درصد دیگر با پول کشور عضو پرداخت شود .

استفاده از منابع مالی بانک ، اختصاص به کشورهای عضو دارد و بانک بین المللی از طریق پرداخت وام یا شرکت در وامهای مورد احتیاج کشورها و بالاخره بوسیله تضمین کل مبلغ وام یا قسمتی از آن ، برای رفع احتیاج مالی کشورهای عضو اقدام می نماید . [6]

در سال های 1946 تا 1955 کمکهای بانک در درجه اول برای ترمیم خرابیهای ناشی از جنگ مورد استفاده قرار می گرفت ، ولی در حال حاضر از این کمکها بیشتر برای اجرای برنامه های اقتصادی کشورهای در حال توسعه استفاده می شود .

بانک قبل از اعلام موافقت خود با پرداخت وام ، کارشناسان خود را مأمور مطالعه و بررسی برنامه ای می نماید که برای اجرای آن تقاضای وام شده است . همچنین ، دلایلی که برای لزوم دریافت وام از بانک ذکر گردیده است ، مورد توجه کارشناسان بانک قرار می گردد . علاوه بر این ، قابلیت اجرای این برنامه و مفید بودن آن نیز بررسی می گردد . علاوه بر این ، قابلیت اجرای این برنامه و مفید بودن آن نیز بررسی می گردد و پس از اینکه قدرت درخواست کننده وام برای قبول شرایط بانک کافی تشخیص داده شد ، با پرداخت وام موافقت می شود . بانک بین المللی بر اجرای برنامه نیز بوسیله کارشناسان خود نظارت می کند .

بانک بین المللی به موجب ماده 3 اسانامه ، باید با اتخاذ تصمیمات لازم اطمینان حاصل نماید که وام دریافت شده به همان مصارفی می رسد که برای انجام شدن آن وام گرفته شده است و در استفاده از آن مبانی صرفه جویی و حسن اداره رعایت می‌گردد .

بانک بین المللی دارای هیئت مدیره ، تعدادی مدیر اداری و یک رئیس و تعدادی کارمند می باشند . اعضاء هیئت مدیره از طرف کشورهای عضو انتخاب می گردند . کلیه اختیارات بانک در دست هیئت مدیره متمرکز گردیده است و اعضاء آن برای مدت 5 سال انتخاب می شوند ، در حالی که تجدید انتخاب آنان نیز بلامانع است . هیئت مدیره از میان خود یکنفر را به سمت رئیس هیئت مدیره انتخاب می کند .

مدیران اداری مسوول عملیات بانک هستند و برای انجام دادن امور مربوط به بانک از اختیاراتی که از طرف هیئت مدیره به آنان داده می شود استفاده می نمایند .

بانک دارای 12 نفر مدیر اداری است که 5 نفر از اعضایی که سهام آنان از همه بیشتر است ، انتخاب می نمایند و 7 نفر بقیه با توافق کشورهای دیگر تعیین می گردند . مدیران اداری هر 2 سال یکبار انتخاب می شوند . مدیران اداری یکنفر را بعنوان رئیس انتخاب می کنند و این شخص نباید عضو هیئت مدیره یا یکی از مدیران اداری بانک باشد .

بانک بین المللی با وام هایی که در اختیار کشور های عضو گذارده به اجرای بسیاری از برنامه های اقتصادی این کشورها کمک نموده است .

اسانامه صندوق بین المللی پول و اساسنامه بانک بین المللی ترمیم و توسعه در تاریخ 6 دیماه 1324 به تصویب مجلس شورای ملی سابق رسید و به این ترتیب ایران در این دو موسسه جهانی عضویت پیدا کرد [7].

هر یک از اعضاء باید خرید سهامی را از سرمایه بانک تعهد نماید . حداقل سهامی که اعضاء اصلی باید تعهد می کردند مطابق جدول فوق بود . کشورهایی که بعداً تقاضای عضویت نموده و یا می نمایند مطابق فرمولی که متکی به بنیه اقتصادی و مالی آنهاست . سهام خریداری می نمایند . هر کشور در موقع پیوستن به بانک 10 درصد سهم تعهد شده خود را پرداخت می کند . یک درصد این مبلغ به دلار یا به طلا خواهد بود و بانک می تواند آن را بدون قید و شرط در عملیات خود مورد استفاده قرار دهد . 9 درصد بقیه به پول کشور مربوط تادیه می شود و فقط با موافقت آن کشور قابل استفاده است . مابقی 90 درصد عملاً پرداخت نمی شود و به صورت تعهد کشور باقی می ماند[8]تا اگر بانک برای ایفای تعهدات خود که ناشی از استقراض یا تضمین و امها باشد بدان احتیاج پیدا کند ، پرداخت گردد .

حق رای هر کشور

تعداد آراء هر کشور عضو با مقدار سرمایه تعهد شده آن در بانک ارتباط مستقیم دارد . هر عضو دارای 250 رای به علاوه یک رای اضافی برای هر سهم از سرمایه بانک است . ارزش یک سهم معادل یک صد هزار دلار است . در نتیجه کشوری که سرمایه اش 100 میلیون دلار است جمعاً 1250 رای دارد . در سال 1992 ایالات متحده امریکا به تنهائی دارای حدود 226000 سهم از مجموع 1153000 سهم بانک بوده است . یعنی حدود 18 درصد آراء تنها متعلق به ایالات متحده امریکا بوده است . کمترین تعداد سهام در همین سال متعلق به کشور لائوس بود . که با تنها یک صد سهم حدود 1% درصد سهام را صاحب بوده است . [9]

سازمان و نحوه اداره بانک

بانک جهانی تحت مدیریت عالیه «هیات رئیسه[10]»آن و توسط مدیران اجرائی اداره می شود و برای اداره امور جاری آن دارای ادارات و دوایری است که وظایف و اختیارات هر کدام ذیلاً توضیح داده شده است .

هیأت رئیسه

بالا ترین رکن اتخاذ تصمیم در بانک جهان هیات رئیسه آن است . هر کشور عضو در هیات رئیسه دارای یک نماینده است . هیات رئیسه می تواند همه اختیارات خود ، به جز موارد ذیل را به مدیران اجرائی تفویض نماید :

الف – انتخاب اعضاء جدید و تعیین شرایط ورود آنها .

ب- افزایش یا کاهش سرمایه بانک .

ج- تعلیق عضویت یک کشور .

د- تفسیر مفاد اساسنامه بانک .

ه- تشریک مساعی با سایر سازمانهای بین المللی .

و- توقف فعالیت بانک .

ز- توزیع سود سالیانه بانک .

جلسات هیات رئیسه معمولاً‌ سالی یک بار برای رسیدگی به عملکرد بانک و تعیین خط مشی آینده آن تشکیل می شود . برای رسمیت جلسات هیات رئیسه حضور اکثریت افراد هیات که اقلاً دارای دوسوم مجموع کل آراء باشند کافی است .

هیات رئیسه بانک هیچ گونه حقوقی دریافت نمی کند ولی حق حضور در جلسات را دریافت خواهند کرد . حقوق و مزایای هیات اجرائی و رئیس بانک توسط هیات رئیسه تعیین می شود .