دانلود تحقیق موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی در ایران

شناسایی موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی (EC) در ایران

سید رحیم صفوی میرمحله *

تجارت الکترونیکی/ موانع/ ایران

چکیده:

بحث EC بحث روز اقتصاد جهانی است و هر کشوری که توجه لازم را به EC (تجارت الکترونیک) نداشته باشد از گردونه رقابت جهانی عقب می افتد. یکی از مراحل اصلی برنامه ریزی EC، شناخت موانع آن می باشد. در این راستا در این مقاله و پژوهش به شناسایی موانع تجارت الکترونیک در ایران پرداخته می شود. داده های لازم برای شناسایی موانع از جامعه آماری متخصصان دست اندر کار در این زمینه در ایران از طریق پرسشنامه جمع آوری گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که موانع بکارگیری EC در ایران به ترتیب اولویت عبارتند از: مشکلات و موانع بازرگانی و گمرکی، مشکلات مربوط به پرداختهای اینترنتی و الکترونیکی، مشکلات و موانع آموزشی و فرهنگی و رفتاری، مشکل اینترنت، مشکلات حقوقی و قانونی و امنیتی،مشکلات و موانع فنی و زیر ساختاری و سخت افزاری، مشکلات مالی و نرم افزاری.

مقدمه

پیشرفت فناوری اطلاعات مبتنی بر کامپیوتر موجب تغییرات بزرگی در کسب و کارهای مختلف شده و در حال متحول ساختن اقتصاد می باشد. تجارت الکترونیک، بازار کارآمدی را که در حالت رقابت کامل پیش می آید را ایجاد می کند، و برای موفقیت در تجارت الکترونیکی مهمترین اقدام شناخت موانع تجارت الکترونیکی می‌باشد. (شهریار عزیزی، سید حمید خداداد حسینی، شعبان الهی ، 1384)

برای بکارگیری تجارت الکترونیکی زیر ساختارهای لازم نظیر فرهنگ سازی در  دولت و مردم، تدوین قوانین و مقررات و زیرساختهای اطلاعاتی و ارتباطی و اعتمادسازی در جامعه، نرم افزار، سخت افزار، آموزش الکترونیک، امنیت و خدمات و سرویسهای اطلاعاتی و ارتباطی نظیر اینترنت و پرداختهای الکترونیکی و استقرار اقتصاد الکترونیکی لازم است. در این مقاله سعی خواهد شد موانع بکارگیری EC در ایران شناسایی و در ادامه بعضی از راهکارهای اجرایی نیز برای رفع آنها ارائه گردد.

1- مبانی نظری تحقیق

تجارت الکترونیک محدودیتهای نظیر زمان و مکان را حذف نموده و مبادله اطلاعات و کالا و مبادلات تجاری را تسریع می نماید و سبب افزایش بهره وری اقتصادی می گردد. دربخش ادبیات موضوع به دو بحث پرداخته می شود: 1- مبانی و مفاهیم تجارت الکترونیک 2- موانع تجارت الکترونیک

1-1 مبانی و مفاهیم تجارت الکترونیک

تعاریف زیادی از تجارت الکترونیک شده است. جستجو برای دستیابی به روشهای کاراتر برای انجام امور تجاری منجر به انقلابی دیگر در عرصه تجارت شده است که این انقلاب را تجارت الکترونیک نامیده اند.

چافی (2002) تجارت الکترونیک را خرید و فروش محصولات از طریق شبکه اینترنت می داند. EC چیزی بیش از یک تکنولوژی می باشد چون از تعریف واحدی برخوردار نیست. تجارت الکترونیک عبارت است از بکارگیری فناوری اینترنت در راستای مبادله یک کالا یا خدمت. از دیدگاه محتوایی یا اجزایی، تجارت الکترونیک شامل مجموعه ای از قطعات می باشد و میلر (1996) سازمان، بانک و بازاریابی را اجزاء تجارت الکترونیک معرفی می کند. (همان، 1384)

2-1. موانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران

توسط APEC (سازمان همکاریهای اقتصادی آسیا و اقیانوسیه) شش شاخص که وضعیت کشورها را در زمینه توسعه تجارت الکترونیک براساس آن مورد ارزیابی قرار می دهند عبارتند از: 1- زیرساختار و فناوری اساسی: دسترسی به زیر ساختار عمومی و عملکرد مناسب شبکه مخابراتی، سرعت زیر ساخت و عملکرد مناسب آن برای بهره برداری کاربران، هزینه راه اندازی تجارت الکترونیک توسط شرکتها و اشخاص و قابلیت اعتماد به خدمات ارتباطی و زیرساختار.

2- سطح دسترسی به خدمات: زمینه سازی برای دسترسی بهتر و بیشتر توسط سرویس دهندگان اینترنت، مجراهای خدمات و توزیع و نظام توزیع فیزیکی مناسب برای ارائه خدمات کسب و کار کافی.

3- میزان استفاده از اینترنت: تعداد میزبانان اینترنت، تعداد افراد و شرکتهایی که به اینترنت دسترسی دارند، تعداد سایتهای اینترنتی، نحوه دولت از اینترنت.

4- فعالیتهای ترویج و تسهیل: ترویج و استفاده از استانداردهای فیزیکی.

5- منابع و مهارتهای انسانی: مهارتهای مورد نیاز برای توسعه و استقرار تجارت الکترونیک، توسعه مهارتهای لازم در جامعه از طریق ساز و کارهای مختلف آموزش به منظور بکارگیری افراد از تجارت الکترونیک.

6- استقرار اقتصاد الکترونیک: مالیات الکترونیک و تنظیم قوانین مناسب، چهارچوب قانونی برای کاهش ناامنی قانونی، اعتبار الکترونیک براساس اسناد و امضاهای دیجیتال، امنیت و رمز نگاری برای افزایش امنیت اطلاعاتی، قانون کپی رایت برای احترام به مالکیت معنوی و ایجاد انگیزه در محتواسازی.

محورهای دارای هزینه درEC، آموزش، تبلیغات و آگاه سازی عمومی در کشور است.

از موانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1- عدم دسترسی آسان و ساده و ارزان به اینترنت 2- سرعت پایین اینترنت در ایران 3- کیفیت پایین اینترنت در ایران 4- انحصار بلا منازع شرکت مخابرات ایران به اینترنت ونبود بخش خصوصی 5- خلاء قانونی اینترنت 6- انحصار دولتی خدمات مخابراتی 7- نگرانیهای امنیتی 8- نبود قوانین و مقررات 9- پرداختهای الکترونیکی 10- عدم شناسایی استفاده کنندگان اطلاعات 11- عدم فرهنگ سازی در دولت و مردم 12- زیرساختهای اطلاعاتی و ارتباطی 13- نبود اعتمادو عدم اعتماد سازی در جامعه 14- مشکل نرم افزاری 15- مشکل سخت افزاری 16- نبود تکنولوژی ارتباطی با کیفیت 17- نبود یک بخش آموزشی و عدم ایجاد زمینه های آموزشی فناوری اطلاعات 18- عدم دسترسی به ابزارهای مخابراتی 19- خطر از دست رفتن اطلاعات و دسترسی غیرمجاز به اطلاعات و کامپیوتر اصلی 20- هزینه بالای راه اندازی تجارت الکترونیک توسط شرکتها و اشخاص 21- نبود مهارتهای انسانی مورد نیاز و منابع کافی برای توسعه و استقرار تجارت الکترونیک22- عدم استقرار اقتصاد الکترونیک نظیر مالیات الکترونیک و اعتبار الکترونیک براساس اسناد و امضاهای دیجیتال، امنیت و رمز گذاری، قانون کپی رایت و... 23- نبود زیر ساختار اصلی تجارت الکترونیک 24- عدم دگرگونی در روش گمرکی و ساختار بازرگانی کشور و تجارت خارجی (در حال حاضر در گمرک ایران برای ترخیص کالا 111 امضاء لازم است.) 25- عدم تأمین مالی و عدم سرمایه گذاری برای توسعه تجارت الکترونیک.

در تاریخ 29/2/1381 آئین نامه ای بنام سیاست تجارت الکترونیکی ایران از تصویب هیأت دولت گذشت که هدفش گسترش سریع تجارت الکترونیک از یک سو و فراهم آوردن زیر ساختارهای اصلی و زمینه های حقوقی و اجزاء مورد نیاز برای استفاده از تجارت الکترونیکی بود. (یحیی تابش، 1383)

به دلیل وجود اولویت های دیگر در توسعه اقتصادی کشور، مشکلات اقتصادی و همچنین انحصار دولتی در زمینه ارائه خدمات مخابراتی، ایران در زمینه توسعه زیرساختهای لازم برای دسترسی عموم به اینترنت از رشد چندانی برخوردار نشده است و ضریب نفوذ اینترنت در ایران 2/5 درصد است و تعداد کاربران اینترنتی در حال حاضر در ایران تقریباً 5/4 میلیون نفر است. بازار مخابرات ایران بسته است و خدمات آن دولتی هستند و خدمات و امتیازات زیادی به عرضه کنندگان این خدمات توسط دولت داده نمی شود. و ساختار تجارت خارجی کشور باید تحول زیادی پیدا کند و باید در ساختار بازرگانی کشور تغییر اساسی بدهیم و در این تغییر، ساختار با روشها بهینه شوند و دوباره کاریها از بین بروند، بوروکراسی حذف شود و شرایط مساعدی را در تجارت خارجی کشور خلق کرد. بطور خلاصه می توان موانع تجارت الکترونیک را در ایران در چند گروه طبقه بندی کرد: 1- مشکلات فنی و زیرساختاری و سخت افزاری 2- مشکلات و موانع مالی و نرم افزاری 3- مشکلات و موانع گمرکی و بازرگانی 4- مشکلات و موانع حقوقی و قانونی و امنیتی 5- مشکل اینترنت 6- مشکلات و موانع مربوط به پرداختهای الکترونیکی 7- مشکلات آموزشی و فرهنگی و رفتاری.

2- مدل مفهومی تحقیق

با توجه به آنچه گفته شد می توان گفت که موانع تجارت الکترونیک در ایران عبارتند از: 1- مشکلات و موانع فنی و زیرساختاری و سخت افزاری 2- مشکلات و موانع نرم افزاری مالی 3- مشکلات و موانع بازرگانی و گمرکی4- مشکلات آموزشی و فرهنگی و رفتاری 5- مشکل اینترنت 6- مشکلات و موانع حقوقی و قانونی و امنیتی 7- مشکلات و موانع پرداختهای الکترونیکی و اینترنتی.

3- هدف تحقیق

هدف این تحقیق عبارت است از شناسایی موانع تجارت الکترونیک در ایران که شامل شناسایی موانع و محدودیتهای بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران می باشد.

4- فرضیات تحقیق

فرضیاتی که در این تحقیق مورد آزمون قرار گرفتند عبارتند از:

1- مشکلات فنی و زیرساختاری و سخت افزاری مانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران می باشد.

2- مشکلات مالی و نرم افزاری مانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران می باشد.

3- مشکلات بازرگانی و گمرکی مانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران می باشد.

4- مشکلات حقوقی و قانونی و امنیتی مانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران می‌باشد.

5- مشکل اینترنت مانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران می باشد.

6- مشکلات مربوط به پرداختهای اینترنتی و الکترونیکی مانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران می باشد.

7- مشکلات آموزشی و فرهنگی و رفتاری مانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران می باشد.

8- موانع بکارگیری تجارت الکترونیک در ایران به ترتیب اولویت عبارتند از:

1- مشکلات و موانع آموزشی و فرهنگی و رفتاری

2- مشکلات فنی و زیرساختاری و سخت افزاری

3- مشکلات بازرگانی و گمرکی

4- مشکلات حقوقی و قانونی و امنیتی

5- مشکل اینترنت

6- مشکل پرداختهای اینترنتی و الکترونیکی

7- مشکلات مالی و نرم افزاری

5. روش تحقیق

1-5. جامعه آماری

برای انجام این تحقیق جامعه آماری در نظر گرفته شده شامل کارشناسان و تخصصان وزارتخانه های بازرگانی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می باشند که در زمینه های EC و IT دارای اطلاعات می‌باشند. و حدود 50 نفر در جامعه آماری شناسایی و از آنها پرسش به عمل آمد.

2-5. روش گردآوری داده ها

برای جمع آوری داده ها جهت آزمون فرضیات و ارائه راهکارها از یک نوع ابزار استفاده شد. پرسشنامه چهل سوالی برای شناسایی موانع بکارگیری EC در ایران طراحی گردید که توسط جامعه آماری تکمیل گردید و تعداد پرسشنامه برگشتی 48 عدد بوده که نرخ بازگشت بالایی را نشان می دهد.

3-5. روش تحقیق

روش تحقیق بکار گرفته شده در این تحقیق از لحاظ زمانی از نوع پیمایشی و از لحاظ هدف توصیفی می باشد.

4-5. متغیرهای تحقیق

در این تحقیق دونوع متغیر مورد بررسی قرار گرفته است:

الف) متغیرهای مستقل شامل: مشکلات فنی و زیرساختاری و سخت افزاری، مشکلات مالی و نرم افزاری، مشکلات بازرگانی و گمرکی، مشکلات حقوقی و قانونی و امنیتی، مشکل اینترنت، مشکلات پرداختهای اینترنتی و الکترونیکی، مشکلات آموزشی و فرهنگی و رفتاری.

ب) متغیر وابسته: بکار گیری تجارت الکترونیک در ایران متغیر وابسته می باشد.

5-5. روش تجزیه و تحلیل

از آنجا که کل جامعه آماری 50 نفر مورد سرشماری و محاسبه قرار گرفتند، از آمار توصیفی برای آزمون فرضیات استفاده شد و معیار رد یا قبول فرضیات براساس میزان میانگین می باشد.

طیف لیکرت 5 نقطه ای درنظر گرفته شد و میانگین  فرض قرار گرفت.

6. تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات

1-6. آزمون فرضیه اول

برای آزمون این فرضیه هشت شاخص جزئی در پرسشنامه در نظر گرفته شد. این شاخصها عبارتند از:

عدم سرمایه گذاری در زمینه توسعه EC، عدم دسترسی به ابزارهای مخابراتی، نبود کامیپوترهای ارزان و در دسترس و تجهیزات در زمینه EC، دشواری در به روز کردن مداوم سیستمها و نرم افزارهای EC، نبود تعداد کافی کامپیوترهای متصل به اینترنت، دشواری هماهنگ کردن سیستمهای اطلاعاتی، نبود تکنولوژی با کیفیت، نبود زیر ساختهای اطلاعاتی و ارتباطی و زیرساختارهای اصلی EC. نتایج حاصله از داده‌های آماری در جدول شماره (1) آمده است.