به نام خدا
فصل یکم (1)
روستاهای مورد نظر قرتین حسنجون وسیه آباد می باشند که در منطقه طالقان قرار دارند.
لازم است که در گفتار اول از این فصل به بررسی موقعیت مکانی و جغرافیایی منطقه طالقان بپردازیم.
منطقه طالقان از نظر جغرافیایی در قسمت غربی استان تهران قرار گرفته است. در واقع از شهرستانهای غربی استان تهران می باشد. همان طور که میدانیم در قسمت شمال استان تهران رشته کوههای البرز قرار گرفته اندکه در واقع حایل میان منطقه معتدل خزری( سواحل دریای مازندران)واستانهای تهران وقزوین می باشند این رشته کوهها چون کمربندی از سمت شرق به غرب کشیده شده اند وسواحل دریای خزر را از قسمت جنوبی جدا کرده اند. می توان گفت که واستان تهران در میان این کمربند قرار گرفته است. اگر ما درامتداد این رشته کوهها از شهر تهران به سمت غرب حرکت کنیم یعنی بدست قزوین به منطقه طالقان می رسیم: طالقان از سم شمال پس از گذشتن از رشته کوههای البرز به آب گرم دو هزار وسه هراز وتنکابن (شهسوار) راه دارد. البته در میان این کوهها منطقه الموت نیز قرار گرفته است. از سمت جنوب به شهرستان آبیک راه پیدا می کند. از سمت جنوب غربی به استان قزوین وشهر قزوین راه دارد. از سمت شرق این منطقه به کرج برخورد می کند. البته این مرزها و تقسیمات به صورت پیوسته بلافاصله نیستند. وباطی مسافتی می توان به این مناطق رسید اگر بخواهیم برطبق سیستم راههای کشوری به منطقه طالقان است دست پیدا کنیم. به این صورت این امر مسیر می شود که از شهر تهران به سمت غرب در اتوبان تهران کرج شروع به حرکت می کنیم پس از گذشتن از شهر کرج وارد اتوبان کرج قزوین می شویم.
تقریبا در 50 کیلومتری شهر قزوین به علامتی بر می خوریم که جاده طالقان را نمایش می دهد. از این قسمت به سمت راست پیچیده و وارد جاده های کاملا کوهستانی می شویم. پس از طی کردن مسافتی حدود 30 کیلومتر به گردنه ای می رسیم که از بالای آن دره طالقان کاملا مشخص می باشد. پس از سرازیر شدن در این دره وطی مسافتیحدود 20 کیلومتر به مرکز شهرستان که همان شهرک طالقان می باشد می رسیم.
از نظر تصمیمات کشوری منطقه طالقان در استان تهران می باشد. و از شهرستانهای استان تهران است البته این امر جدیدا به وقوع پیوسته است یعنی قبل از سال 1378 طالقان یکی بخش بود که دارای ره داری و.. بوده است که پس از این تاریخ طالقان به شهر تبدیل شد و شهرداری طالقان افتتاح گردید. البته قسمتی از جاده کوهستانی طالقان در محدوده استان قزوین قرار دارد. شهرستان طالقان دارای 85 پارچه آبادی یادهستان می باشد که مرکز این شهرستان (شهرک طالقان می باشد. وتمام امکانات اصلی ومرکزی یک شهر از قبیل شهرداری و بانکها وسایر امکانات اداری در این قسمت قرار گرفته است.
قریتین حسنجون و سید آباد که مبحث اصلی ما هستند از دهستانهی این منطقه می باشند.
گفتار دوم:
مطالعات اقلیمی
همان طور که گفته شد منطقه طالقان منطقه ای واقع در رشته کوههای البرز می باشد. بنابراین کاملا خواص ومشخصات مناطق کوهستانی را دارااست.
رشته کوههای البرز مانع از نفوذ رطوبت وابرهای باران زای سواحل دریای خزر به قسمتهای مرکزی ایران هستند ولی به علت نزدیکی منطقه طالقان به این منطقه (معتدل خزری) ،طالقان دارای بارندگی بسیاری زیاد می باشد. که به علت ارتفاع زیاد این منطقه این بارندگی هادر فصول سردسال بیشتر به صورت برف است.
در کوههای طالقان حتی ما در فصل تابستان شاهد توده هایی از برف می باشیم که همان یخچالهای طبیعی هستند.
و معمولا اولین بارندگیهای برف برفراز مرتفع طالقان صورت می گیرد. با توجه به اختلافات ارتفاعی که در این منطقه بواسته کوهستانی بودن وجود دارد شاهد تنوع پوشش گیاهی می باشیم.
در این منطقه تابستانها دارای هوایی خنک و دلپذیری هستند البته در طول روز در تابستان به علت این که آلودگی هوا بسیار اندک است. ما شاهد تابش مستقیم خورشید می باشیم که این امر باعث گرم شدن هوا می شود ولی این گرما کاملا معتدل و قابل تحمل است با غروب خورشید هوا کاملا تغییر می کند و به گونه ای سرد می شود که نیاز به پوشیدن لباسهای گرم احساس می شود.
در سالهای گذشته در این منطقه گندم وجو کاشته شده است. ولیکن در سالهای اخیر روی مردم به کاشت درختان میوه بوده است. از جمله درختان میوه ای که در این منطقه وجود دارند. می توان به گیلاس ، آلبالو، سیب، گلابی ،هلو،زردآلو، آلو،انگور،گردو و.. اشاره کرد.
البته سبزی جات ومیوه جات جالیزی از جمله خیار وگوجه فرنگی نیز در این ناحیه کاشت می شود. بنابراین تابستانهای این منطقه بسیار سرسبز است.
رودهای زیادی از کوههای البرز سرچشمه می گیرند و در این منطقه روان هستند، اگر دره های این منطقه در فصول سردتر سال دارای جویبارهای روانی هستندکه آب خودرا از کوهها تامین می کنند و به هرمی پی وندند وتشکیل رودخانه می دهند.
چندین رودخانه دائمی در این منطقه وجود دارد که در نهایت به هم پیوسته و شاهرود را که از شهرک طالقان می گذردتشکیل می دهند و شاهرود نیز در ادامه مسیر خود به سیفید رود می ریزد که به دریای خزر می رسد. در فصل تابستان که هوا خشک است آبیاری باغستانها و درختان میوه با آب این رودخانه های دائمی صورت می گیرد که مسیر پر پیچ وخم در دره طالقان را طی می کنند. سیستم استفاده ازاین آب نیز به نوبه قابل توجه است که در بخش های بعدی به آن اشاره می کنیم.
فصل پاییز در این منطقه بسیار زیباست وهوابسیار خنک می باشد. این فصل پربازندگی است.
وتنوع رنگهای درختان طبیعت چشم نوازی را رقم می زند. میوه های پاییزی تیز در این فصل فراوان می باشند زمستانهای طالقان معمولا زودرس هستند و زمستانها با حجم سنگینی از بارندگی برف روبه رو هستیم به گونه ای که ارتفاع بارش برف گاها به 1 تا 5/1 متر نیز می رسد.
با گرم تر شدن هوا وتمام فصل زمستان برف کوهها شروع به آب شدن می کنند وپوشش سبز تمام کوهها و مناطق را در بر می گیرد.
آب رودخانه ها بسیار زیاد می شود وشاهد سرآزیر شدن سیلابهای فراوانی در این فصل می باشیم.
عطر شکوفه های وگلهای بهاری و رایحه سبزیجات کوهی ونغمه پرندگان خوش الحان فضا را همچون بهشت شیرین و دلنواز می کنند.
با توجه به پوشش گیاهی وشرایط اقلیمی وآب و هوایی شاهد پراکندگی گونه های مختلف حیوانی دراین منطقه هستیم که میتوان به حیوانات وحشی همچون: خر،گراز وحشی، گرگ،روباه .کلهای کوهی و جوندگان مختلف اشاره کرد.
امید است که تا حدودی شرایط اقلیمی وپوشش گیاهی این منطقه روشن ومشخص شده باشد. بیان این توضیحات به منظور این بود که بتوانیم قضاوت درستی در مورد چگونگی معماری منازل و اماکن این منطقه داشته باشیم. دید روشن تری نسبت به این مسئله پیدا کنیم که در فصل مربوط به معماری به طور مفصل به این مقوله می پردازیم.
گفتار سوم
پیشینه تاریخی
منطقه طالقان دارای قدمت تاریخی قابل توجهی می باشد. وجود تپه های تاریخی و دفینه های فراوان این موضوع را به اثبات رسانده است. دره طالقان به علت شرایط مناسب برای زندگی کشت وکار ودامداری از دیر باز دارای سکنه بوده است.
البته نژاد این ساکنان به درستی مشخص نمی باشد. مشخص کردن نژاد و تیره ساکنان قدیمی این منطقه توسط باستانشناسان با توجه به آثار تاریخی بر جای مانده غیرممکن نیست. ولیکن از دوره ای خاص دید روشن تری نسبت به این موضوع میتوانیم پیدا کنیم. در زمانهای قدیم یکی از مسیرهای ارتباطی مابین دامنه های جنوبی رشته کوههای البرز ومنطقه تبرستان یا مازندران کنونی. همان منطقه طالقان بوده است که مردم از دشت های قزوین ومناطق جنوبی با گذر از دره طالقان وکوههای مرتفع به شمال کشور دست پیدا می کرده اند.
از جمله شخصیتهای تاریخی را که رفت و آمد زیادی در این منطقه داشته است. می توان حسن صباح را نام برد. مشخصات و اطلاعات بسیار زیاد وخوبی را میتوان درکتاب خداوند الموت در موردحسن صباح استخراج کرد. حسن صباح و یارانش مسلمان بودند ومذهب خاصی را قبول داشتند. حسن صباح در کوهستانهای طالقان و قسمت الموت استحکامات و قلعه های زیادی را بر پا نموده بود.
می توان گفت که وی از قدرت نظامی بالایی برخوردار بوده است. از جمله این قلعه ها می توان به قلعه کی قباد وقلعه الموت اشاره کرد. که راههای ارتباطی این قلعه ها بسیار استاندانه وبا معماری دقیق طراحی شده بودند ونیز اشراف این قلعه ها نیست به یکدیگر نشان دید معماراند و ظریف معماران این بناها بوده است که موقعیت نظامی وخاص این مناطق را درک کرده بودند. مطالعات در این زمینه نشان مید هدکه درون اینقلعه ها بخصوص قلعه الموت که مقر اصلی حسن صباح بوده است. تمام امکانات رفاهی فراهم بوده است. می توان به سیستم فاضلاب وسیستم آب رسانی بسیار پیشرفته ای توجه کرد که درون این قلعه ها تشبیه شده بود. معماری این قلعه ها به گونه ای بود که در مواقع خطر ساکنان این قعله ها کاملابی نیاز از بیرون بودندومدتهای مدیدی می توانستند از امکانات داخل قلعه بدون نیاز به دسترسی یبه خارج استفاده نمایند.
از خصوصیات این قعله ها دیوارهای بسیار بلند آنها می باشند. قابل توجه است به علت این خصوصیت معماری دشمنان توانایی مقابله با حسن صباح رانداشتند. آن طور که ازکتاب خداوند الموت بر می آید حسن صباح با تکیه بر استحکامات خود و نیز فدائیان زیادی که داشته است.در مقابل حمله مغول مقاومت بسیار زیادی از خود نشان داده است.
بنابراین در دره طالقان که مسیری پر رفت وآمد بوده است. گنج ها و آثار تاریخی زیادی دیده میشود. که تپه باستانی کولج یکی از این آثار تاریخی است این اماکن تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی کشور می باشند.