دانلود تحقیق وحدت از دیدگاه امام خمینى (ره)؛ استراتژى یا تاکتیک

وحدت از دیدگاه امام خمینى (ره)؛ استراتژى یا تاکتیک//

خبرگزاری شبستان: وحدت گرچه در ادبیات اسلامى کاربرد و نقش اساسى دارد، امّا در ادبیّات سیاسى رایج کمتر مورد بررسى قرار گرفته است و آن‏چه در این زمینه به‏کار رفته، بیشتر مفاهیمى است که برترى یک شیوه و یا تفکّر را به دنبال داشته و بیشتر کاربرد خارجى دارد؛ مفاهیمى چون ناسیونالیسم، پان عربیسم، پان ترکیسم و... از این دسته به‏شمار مى‏رود، اما مفهوم وحدت در اندیشه‏ى سیاسى اسلام علاوه بر کاربرد در حوزه داخلى و خارجى، در هر مورد نمود مختلفى دارد. براى مثال وقتى سخن از «وحدت امت اسلامى» به‏میان مى‏آید، به معنى برداشتن مرزهاى جغرافیایى نیست، بلکه به معنى وحدت عمل و درک متقابل در خصوص موضوعات مشترک، حول مصالح اسلامى است.

از طرف دیگر، وقتى در محیط داخلى سخنى از وحدت به‏میان مى‏آید، نه‏تنها به معنى وحدت تفکّر یا سلیقه است، بلکه به معنى وحدت عمل در زمینه‏ى منافع ملّى، اسلامى و قانون اساسى است؛ چیزى که امروزه از آن به «وفاق اجتماعى» و یا انسجام داخلى و یا وحدت ملّى یاد مى‏شود.

از آن‏چه گفته شد، نقش و اهمّیت این مفهوم در پیشبرد اهداف داخلى و خارجى جامعه‏ى اسلامى مشخص مى‏شود. از دیرباز از زمان «سید جمال‏الدین اسدآبادى» تا زمان امام خمینى، مفهوم وحدت کاربرد زیادى داشته است. آن‏چه در این‏جا مورد بررسى قرار مى‏گیرد، بررسى این مفهوم در اندیشه‏ى امام خمینى و بررسى آن در داخل و خارج است. ایشان همواره بر این نکته چه قبل از پیروزى انقلاب و چه بعد از آن تاکید مى‏نمودند و از نظر عملى نیز راهکارهاى زیادى را براى تقریب و تحریک احساسات مسلمانان حول محور مصالح اسلامى وضع کرده‏اند.

محور وحدت در دیدگاه قرآنى «توحید» و در مرتبه‏ى دیگر دین اسلام است. قرآن کریم پیامبر را به سوى اهل کتاب مى‏فرستد و از آنان براى پیوستن به شعار توحید و جدایى از غیر او دعوت مى‏کند: «اى پیامبر! به اهل کتاب بگو، بیایید بر اساس کلمه‏اى که بین ما و شما مشترک است، غیر از خدا را نپرستیم و یک‏دیگر را در برابر خداوند بعنوان رب و پروردگار نگیریم (وحدت کنیم). پس اگر روى برگرداندند بگویید، شاهد باشید که ما اهل تسلیم در برابر حق هستیم».(11)

آیه شریفه فوق نشان مى‏دهد که مرز اتحاد «توحید» است و مشرکان و کافران که بر محور غیر توحید حرکت مى‏کنند، در وحدت دینى پذیرفته نخواهند شد. در تبیین محور وحدت، آیات دیگرى نیز وجود دارد که اعتقاد به رسول خدا، اعتقاد به اولى‏الامر و قبول حکم را اضافه مى‏کند. به این ترتیب وحدت واقعى با توجه به این آیات تفسیر مى‏شود: در سوره «آل عمران» آمده است: «واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرّقوا»؛ یعنى همگى به ریسمان الهى چنگ زنید و متفرّق نشوید. این آیه شریفه از مسلمانان مى‏خواهد که با اسلام از دنیا خارج شوند، از این رو اعتصام به ریسمان الهى با توحید منهاى نبوّت پیامبر و لوازم آن صادق نیست.

حضرت على(ع) نیز گرچه مسیر خلافت را ناحق مى‏دیدند و آنان را در مقابل فرمان خداوند و رسول عصیانگر مى‏یافتند، اما به خاطر مصلحتى مهم‏تر، ابراز مخالفت نمى‏نمودند. سخنان امام در این زمینه بسیار درس‏آموز است. این کلمات بیانگر آن است که وحدت اسلامى که غالبا با حیات واقعى مسلمانان همراه است، بر حق دیگرى گرچه حق معصومى، چون على(ع) باشد مقدم است.

این وحدت در حقیقت ائتلاف است، و بالاتر از وحدت «گذشت» از هرآن‏چه را که قطب مخالف آن را برنمى‏تابد، و بسنده کردن بر هرچه «از حق» که در نظر قطب مخالف مناسب مى‏نماید. هم‏چنین حضرت على(ع) جداى از خطبه‏ى کوتاه و پرمعناى شقشقیه، در موارد متعددى به سکوت معنادار و سخت خویش اشاره مى‏کند. این سکوت که همراه با خار در چشم و استخوان در گلو توصیف شده است، براى حفظ وحدت مسلمانان و بقاى اساس دین بوده است. امام در یکى از خطبه‏هاى اوایل دوره حکومت خود مى‏فرماید:

«قسم به خداوند که اگر ترس از اختلاف و جدایى مسلمانان نبود و اگر ترس از آن نبود که کفر بازگردد و «دین» فانى شود، هرآینه در غیر از موضعى که نسبت به آن‏ها نفع داشتیم، قرار مى‏گرفتیم.»(12)

با توجه به اختلافات مذهبى فرق اسلامى که خود نیز موجب اختلافات سیاسى عمیق‏تر مى‏گردید، دو نوع تلاش در راه ایجاد وحدت به‏وقوع پیوست: گروهى براى تقریب بین مذاهب اسلامى قیام کردند که حوزه‏هاى علمیه‏ى شیعى و دانشگاه «الازهر» عموما با توجه به شأن علمى خود از این طریق به اتحاد اسلامى نزدیک مى‏شدند. گروه دیگرى نیز با کنار گذاردن و طرح نکردن اختلافات مذهبى به دنبال ایجاد اتحاد سیاسى و توجه به قدرت بى‏بدیل مسلمانان بودند.

وحدت عامل پیروزى

در میان اندیشمندانى که اندیشه وحدت را در میان جامعه اسلامى مطرح کرده‏اند، فقط برخى از آنان مانند آیت اللّه العظمى بروجردى امکان دستیابى به موقعیت‏هاى قابل توجه را یافتند. متأسفانه به دلیل وجود افراد متعصّب و قشرى در هر دو گروه، و تلاش‏هاى استعمار براى دامن زدن به اختلافات فرقه‏اى، این تلاش در بسیارى از مراحل ناکام ماند. مفهوم وحدت به دوره برپایى جمهورى اسلامى در ایران اختصاص ندارد، بلکه ایشان حتى قبل از پیروزى انقلاب اسلامى نیز این مسأله را گوشزد نموده‏اند:

«باید این رمز پیروزى را که وحدت کلمه و اتکاى به قرآن مجید است، حفظ کنیم و همه با هم به پیش برویم و حکومت جمهورى اسلامى را در ایران مستقر کنیم.»(13)

ایشان پس از پیروزى انقلاب اسلامى نیز به این مسأله اشاره نموده و مى‏فرمایند: «ما اگر این وحدت کلمه و این خاصیّت که عبارت از اسلامیت است که در آن همه چیز هست، اگر این را ما حفظ کنیم، تا آخر پیروز هستیم و اگر خداى ناخواسته آن‏ها اخلال کنند یا ما شُل باشیم و جلوشان را نگیریم و یا خودمان خیال کنیم که پیروزیم و به سستى گرایش پیدا کنیم، من خوف این را دارم که خداى ناکرده با فرجامى دیگر، همان مسایل را پیش بیاورند. اگر ما ایستادگى کنیم و قدرتى که الان در دستمان است که قدرت ملت است، حفظ کنیم، وحدت کلمه را حفظ کنیم، همه پیروز خواهیم شد».(14)

امام خمینى(ره) وحدت را علت «محدثه» و «مبقیه»ى نظام اسلامى دانسته، اسلام و وحدت را ضامن بقاى مسلمانان دانسته‏اند: «اگر مسلمین آن عزت و عظمتى که در صدر اسلام داشتند، بازیابند، به اسلام و وحدت کلمه روى آورند، آن اتفاق بر محور اسلام بود که آن قدرت و شجاعت مافوق‏الطبیعه را به‏وجود آورد».(15)

وحدت یک تکلیف شرعى

در دیدگاه تکلیف‏گراى امام، اصولاً اقدام سیاسى یک تکلیف شرعى است. از این رو در بسیارى از موارد مشارکت‏هاى سیاسى؛ مانند شرکت در انتخابات یا تأیید نظام به واسطه گردهمایى و راهپیمایى و... که عموما در دیدگاه یک اندیشمند سیاسى از «حقوق» مردم است، از دیدگاه امام تکلیف و وظیفه مردم نیز هست. ایشان عدم توجه به وحدت و ترک آن را در زمره «گناه کبیره» و «جُرم بزرگ» مى‏شمارد: «اگر چنان‏چه در یک وقتى هم یک همچو مطلبى واقع شود، آن هم یک جرم است. امروز این مسأله تضعیف وحدت جُرم بسیار بزرگى است».(16)

این مسأله موجب گردید که امام در بسیارى از موارد که مطلب یا کارى که با دیدگاه‏هاى ایشان سازگارى نداشت، ولى مسئولین و صاحب‏نظران امور مملکتى بر آن اتفاق‏نظر داشتند، به خاطر حفظ وحدت و جلوگیرى از تفرقه و اختلاف بیشتر سکوت اختیار نمایند و حتّى زمینه‏ى اتحاد را فراهم آورند. ایشان مى‏فرمایند: «البتّه ما نمى‏توانیم از نفسانیت خودمان به‏طور مطلق جلوگیرى کنیم، ما همچو قدرتى نداریم، امّا قدرت این را داریم که جلوى خودمان را بگیریم که اظهار نکنیم. قدرت نداریم اگر با یک کسى واقعا مخالفیم، مخالفت را در قلبمان هم نداشته باشیم، اما قدرت این را داریم که در مقام عمل اظهار نکنیم...».(17)

ج) گستره وحدت از دیدگاه امام خمینى

وحدت از دیدگاه امام داراى گستره وسیعى است که شامل وحدت نیروهاى داخلى و امت اسلامى مى‏شود. قبل از پیروزى انقلاب اسلامى، در میان عوامل داخلى وحدت نیروهاى فرهنگى و دینى کشور، بیش از هر چیز دیگر مورد نظر امام بوده است. ایشان با هوشیارى خاص کوشیدند تا وحدت داخلى را در میان گروه‏ها و نیروهاى داخلى برقرار نمایند که به بعضى از آنان اشاره مى‏شود:

وحدت حوزه و دانشگاه

شخصیت حضرت امام به گونه‏اى بود که اکثر افراد در جناح روحانى و دانشگاهى او را قبول داشتند. به همین دلیل ایشان دائما خطر اختلاف و تفرقه را میان این دو قشر گوشزد مى‏نمودند. ایشان در این زمینه مى‏فرمایند:

«ما چندین سال است که زحمت کشیدیم و دانشگاه را به ملاّها، مدارس علوم قدیمه و به طلاّب علوم قدیمه نزدیک کردیم. ما بازار را به این دو نزدیک کردیم. این جبهه‏هاى مختلف را با هم نزدیک کردیم و همیشه‏سفارش کردیم که وحدت کلمه[موجود] باشد تا بتوانید کارى انجام دهید.»(18)

ایشان سپس به تخصص حوزه و دانشگاه اشاره مى‏کنند و گروهى را کارشناس اسلامى و گروه دیگر را کارشناس امور کشورى و مسایل سیاسى معرفى مى‏نمایند و بدین جهت وجود هر دو را براى فرداى پیروزى ضرورى اعلام مى‏کنند. ایشان در تحلیلى از نتایج انقلاب اسلامى مى‏فرمایند: «وحدت قشر روشنفکر و روحانى، اگر تنها نتیجه نهضت باشد، مناسب است».(19) از دیدگاه ایشان حوزه و دانشگاه با توجه به توانایى‏هاى خود، باید یک‏دیگر را کامل کنند و در راستاى اهداف نهایى انقلاب و نظام قرار گیرند، به همین دلیل مى‏فرمایند:

«مى‏دانیم که این دو مرکز در حقیقت دو شاخه‏اند از یک شجره طیّبه، و ما دو بازو از یک مقام که اگر به اصلاح گرایند و تعهد روحانى خود را حفظ کنند و دست در دست هم در صف واحد در خدمت حق و خلق قیام کنند، ملت را به کمال خود در دو بعد معنوى و مادى مى‏رسانند و آزادى و استقلال کشور را حفظ مى‏کنند».(20)

در سرتاسر بیانات و مکتوبات امام خمینى(ره) مى‏توان به موضوعاتى دست یافت که در جهت مبارزه مسلمانان و اتحاد آنان علیه اسراییل و ظلم و ستم این رژیم علیه ملت مظلوم فلسطین بیان شده است. جالب آن که این اعلام ایشان در جهت اقدام علیه اسرائیل، به پس از پیروزى انقلاب اسلامى و رهبرى ایشان اختصاص ندارد، بلکه قبل از آن نیز از سال 42 به این طرف این اعلام خطرها را به وضوح بیان مى‏نمودند، به طورى که امروزه به دلیل جنایات صهیونیست‏ها علیه ملّت مظلوم فلسطین و انفعال کشورهاى اسلامى در قبال آن جنایات، حساسیت این مساله دو چندان مى‏شود.

زمانى ایادى صهیونیسم در ایران حکمفرمایى مى‏کردند و ساواک به عنوان یکى از مخوف‏ترین تشکیلات زیرزمینى و پلیسى تحت هدایت و آموزش کارشناسان صهیونیست قرار داشتند. آنان در هرم قدرت ایران نفوذ بى‏سابقه داشتند. ایشان در عراق با این که در تبعید به سر مى‏بردند با کمال شجاعت و شهامت چنین مى‏گویند: