تاج محل؛ ایده ای از قدرت و زیبایی یا نمادی از بهشت گروه فرهنگ، کیان مهر احمدی_همایش «باغ های ایران و هند» با حضور تعداد زیادی از اساتید، دانشجویان معماری و علاقمندان به تاریخ ،روز یکشنبه 19 مهرماه به همت دفتر پژوهشهای فرهنگی در سالن گفت و گو خانه هنرمندان گشایش یافت.
در این همایش دکتر ناصر تکمیل همایون ، استاد تاریخ دانشگاه شهید بهشتی و مدیر گروه تاریخ دفتر پژوهش های فرهنگی درباره روابط تاریخی ایران و هند سخن گفت.سپس پروفسور «ابا کخ» از آْلمان درباره تاج محل سخنرانی کرد.
با اینکه در ابتدا قرار بود دکتر حسین سلطان زاده رئیس دانشکده معماری قزوین و سردبیر فصلنامه فرهنگ و معماری در این نشست درباره «باغ مزار های ایران» سخنرانی کند اما عملا به دلیل طولانی شدن سخنرانی«ابا کخ» وی فقط کلیاتی از بحث خود را ارائه و شرح مفصل آن را به حلسه دیگری موکول کرد.
استقبال از این همایش آن قدر زیاد بود که تعداد زیادی از دانشجویان تا آخر همایش روی زمین نشسته بودند.
دکتر تکمیل همایون در ابتدای سخن ، کشورهایی را که با ایران رابطه فرهنگی دارند به سه قسمت تقسیم کرد و درباره هر یک گفت:یک سری کشورهایی هستند که تاکنون با آنها هیچ رابطه فرهنگی نداشته ایم و تازه در آغاز راه هستیم مانند برزیل یا آرژانتین.دسته دوم کشورهایی هستند مثل تاجیکستان و افغانستان که ما با آنها اشتراکات فرهنگی زیادی داریم و گویی قرن ها با هم در یک فرهنگ زندگی کرده ایم.
دسته سوم کشورهایی هستند که ما از گذشته با آنها داد و ستد فرهنگی داشته ایم ولی نه مثل تاجیکستان و افغانستان به ما نزدیکند نه مثل برزیل از ما دورند که این دسته شامل کشورهایی چون هند و چین می شود.
این استاد تاریخ درادامه برای تبیین بیشتر نوع رابطه ایران وهند به تاثیر گذاری فرهنگ و زبان فارسی بر هندی ها اشاره کرد و گفت:شما به نام باغ های هندی نگاه کنید.
جهان آرا، نورافروز، فرح بخش، آرامگاه همایون، باغ انگوری، انگوری باغ، چهلستون، هشت بهشت.......وقتی نام باغ های هند این اسامی باشد آن وقت ببینید از لحاظ معماری و باغ سازی چه تاثیراتی از ما گرفته اند.
وی با اشاره به لشگرکشی های سلطان محمود غزنوی به هند، این نوع ایجاد رابطه را «تماس بدی» خواند و گفت هیچ کس از طریق جنگ نمی تواند چیزی را به ارمغان ببرد اما در کنار این برخورد هی نظامی و سیاسی، عرفان و تصوف ایران نیز به هند راه پیدا کرد و هند چون مثل ایران مایه عرفانی داشت توانست عرفان اسلامی را بپذیرد و از آن تاثیر بگیرد.
پروفسور« اباکخ»خانم دانشمند آلمانی که مدت بیست سال است درباره باغ های هند و مخصوصا تاج محل تحقیق می کند نفر بعدی بود که میکروفون را به دست گرفت.
وی در آغاز شرح مفصلی درباره تاج محل داد و گفت: تاج محل یکی از باارزشترین و زیباترین ساختمان های مقبره گون است که امپراطور شاه جهان پنجمین پادشاه سلسله مغول(تیموریان) به عنوان آرامگاه برای همسرش ممتاز محل ساخته است.او که به زبان آلمانی سخن می گفت و سخنانش به فارسی ترجمه میشد در ادامه به این نکاه اشاره کرد که در عصر استعمار افراد زیادی از این محل دیدن کرده اند و مخصوصا در قرون 18 و 19 این بنا خیلی مورد توجه بوده است.
بنا به نظر کخ ، تاج محل نه فقط یک مقبره که نماد و سمبلی از اهمیت و قدرت حکومت مغول بوده است.
بنای تاج محل از یک ساختمان سفید اصلی و دو ساختمان قرمز کوچک تر که در دو طرف بنای اصلی ساخته شده اند تشکیل شده است.
کخ گفت که از حدود بیست سال پیش که مطالعه تاج محل را آغاز کرده به این نتیجه رسیده که « برای درک بهتر معماری این بنا باید این ساختمان را در تمامیت خودش ببینم نه قطعه قطعه.» در حالی که همیشه تاکید محققان روی ساختمان اصلی که سفید رنگ است متمرکز می شده است.
قسمت های زیادی از تاج محل اکنون از بین رفته است.
آن چه که امروز باقی مانده یک باغ اصلی است به نام چهار باغ و ساختمان سفید مقبره که انگار روی یک سکو قرار گرفته و به رودخانه جامو مشرف است.پروفسور آلمانی تاکید کرد که قرار گرفتن ابن بنا کنار رودخانه نکته بسیار مثبتی برای آن است چون هم منظره جالبی دارد و هم اینکه رودخانه به انسان آرامش می دهد.
بنا به نظر کخ چهار باغی را که اطراف تاج محل قرار گرفته، می توانیم به چهار سوق های بازار تشبیه کنیم که دو راسته از دو طرف پیش می آیند واین چهارسوق ها را قطع می کنند.وی گفت که ممکن است در گذشته در این منطقه کاروانسرا یا بازاری نیز موجود بوده اما هنوز قطعیت این مسئله برای او کاملا روشن نیست.
وی تاکید کرد که ابن بنا فقط یک مقبره نیست بلکه مجموعه ای است از بازار، کاروانسرا، باغ و مقبره که با وجود عملکردهای متفاوت و مختلف هر یک از این بناها، تمامی آنها خیلی خوب طراحی شده اند.
کخ که برای درک بهتر سخنرانی اش مجموعه متنوعی از تصاویر و نقشه های تاج محل و ساختمان های اطرافش را نشان می داد به بناهای دوطرف ساختمان اشاره کرد .
این بناها به نام قلعه سرخ شهرت دارند.
وی ضمن نشان دادن تصاویری از جزئیات هر کدام از بناها ، هارمونی، نظم، تناسب و قرینه سازی آنها را ستود.
در این ساختمان ها سه نوع ستون به اسم ستون «سرو اندام»، ستون «هندسی» و ستون «طبیعی» به کاررفته است.
رنگ های به کار رفته در ساختمان اصلی سفید و رنگ ساختمان های طرفین قرمز است.
کخ گفت که استفاده از دو رنگ یکی از خصوصیات معماری عصر مغول است که بهترین جلوه اش در تاج محل بروز کرده است.
وی بانشان دادن کنده کاری ها، نقوش به کار رفته در« مقبره» ممتاز محل و آیات قرآنی که بر روی مقبره حک شده، این بنا را ساختمانی با تزئینات جالبی در خور یک مقبره و «خیلی احساس گرایانه» توصیف کرد و آن را ایده ای از قدرت و زیبایی و نمادی از بهشت خواند.
دکتر سلطان زاده، آخرین سخنران این همایش در سخنان کوتاه اما موجزی به پیشینه باغ مزار های ایرانی اشاره کرد و در ابتدا گفت: در آیین زرتشت، دفن اجساد مکروه بود و زرتشتیان مردگان خود را دفن نمی کردند.
بنابراین زرتشتیان نه تنها مقبره ای برای خود نساختند بلکه پادشاهان ساسانی هر آنچه مقبره بود به غیر از آرامگاه کوروش را از بین بردند.آن هم به این دلیل که گمان می کردند مقبره مادر حضرت سلیمان است.
با این حال چون در ایران اقوام مختلفی زندگی می کردند که اجساد خود را دفن می کردند آرامگاه هایی هم در یافته های باستانشناسی به چشم می خورد.
فردوسی در بیتی به باغ مزار اشاره می کند و می گوید: به باغ اندرون دخمه ای ساخته/ سرش را به آن اندر انداخته در سفرنامه های تاریخی هم اشاره شده که پیرامون آرامگاه کوروش ، حیاط محصوری وجود داشته.از سوی دیگر هرودوت نیز به باغ هایی اشاره می کند که به عنوان آرامگاه مورد استفاده قرار می گرفته است.
با این تفاصیل این سوال پیش می آید که پیشینه تاریخی این باغ مزار ها در ایران به کجا می رسد؟
وی در پاسخ به این سوال گفت: هخامنشیان بخش عمده ای از فرهنگ و هنرشان را مدیون عیلامی ها بودند و در امور مختلف از آنها اقتباس می کردند.
از آنجا که در عیلام مقبره و باغ مزار وجود داشته می توانیم سنت باغ مزار را به عیلامی ها منتسب کنیم.
این استاد معماری سپس به دوران پس از اسلام اشاره کرد و گفت با وجود اینکه باغ مزار های هندی تحت تاثیر فرهنگ ایرانی ساخته شده اند اما این سوال به جاست که چرا چنین باغ مزارهایی در ایران وجود ندارد؟
برای اینکه تا سه قرن پس از اسلام ساختن بنایی بر روی مقبره مکروه شناخته می شد و از قرن سوم به بعد است که شاهد مزار های یادمانی مثل گنبد قاموس یا مقبره سلطان سنجر هستیم.
سلطان زاده تاکید کرد: دوره غزنوی دوره بروز ملی گرایی در ایران است و انعکاس این ملی گرایی در معماری هم دیده می شود، مثل طرح چهار ایوانه که در مساجد و کاروانسراهای آن دوره به چشم می خورد.
از دوره ایلخانی این مزارها اهمیت پیدا می کنند و از دوره صفویه شاهد ساخته شدن مجموعه مزار هایی هستیم که داخل یک گورستان هستند.
وی درباره تداوم نداشتن باغ مزارها در ایران به اعتقادات مذهبی اشاره کرد و گفت: در ایران؛ بزرگان، شاهان و خوانین همیشه تمایل داشته اند کنار مزارهای مقدس دفن شوند نه در یک باغ مزار بزرگ و شاید این مسئله یکی از علت های این انقطاع تاریخی باشد.
معرفی اجمالی ری و فهرست آثار تاریخی - فرهنگی آن مطالعه و جمع آوری اطلاعات باستانشناختی از آثار محدوده ری از گذشته مورد توجه بوده است که به دلایل مختلف ازجمله نبودن برنامه مدون و جامع برای این مهم به اجرا در نیامده است .
از سال 1312-1315 ه.ش که اولین دوره حفاریهای علمی باستانشناختی توسط دکتر اریک اشمیت در چشمه علی ری انجام شد تا حدود سالهای 6-1375 ه.ش که چندین حفاری دگر توسط باستانشناسان ایرانی صورت گرفت هیچگاه انجم یک برنامه گسترده بررسی و شناسایی از دیدگاه باستانشناختی مورد نظر نبوده است شاید با توجه به کمبود امکانات مالی و نیروی انسانی کارآمد در ادامه حفاریهای باستانشناسی ، و نیز کمبود اطلاعات ارتباطی میان محوطه های باستانی یکی از عوامل باشند که موجب شده اند هیچگاه حفاریهای باستانشناسی به نتیجه نهایی نرسیده و این کار نه تنها در مطالعات باستانشناسی وقفه بوجود آورده بلکه امانتی را که هزاران سال در دال خاک از نیاکان ما به یادگار مانده است را پس از آزاد شدن از دل خاک بنابودی کشانده است ، و شاید این گفته اشتباه (باستانشناسی علم مخرب است) درست باشد بررسیهای باستانشناسی ادون لطمه زدن به مدارک بازمانده از گذشتگان می تواند اطلاعات ارتباطی میان محوطه های دور از هم را از نظر فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی و نیز مسیر حرکت و مهاجرت اقوام را در یک نگرش در اختیار پژوهشگران قرار دهد ، اطلاعات بدست آمده در یک برنامه وسیع و شناسایی باستانشناسی می تواند کمک موثری باشد در انتخاب و برنامه ریزی صحیح یک حفاری نظام مند بر این اساس اداره کل میراث فرهنگی استان تهران در یک برنامه گسترده شهرستانهای استان تهران را زیر پوشش بررسی و شناسایی قرار داده است در این راستا بررسی و شناسایی شهرستان ری در یک زمانبندی فشرده انجام شد که با توجه به گسترش آثار فقط بخشها و روستاهای این شهرستان مورد بررسی قرار گرفتند و بررسی مرکز شهرستان ری می بایست در چاهر چوب یک برنامه گسترده مستقل گنجانیده شود .
در این برنامه 141 روستای دارای سکنه و 29 روستای خالی از سکنه مورد بررسی قرار گرفتند نکته قابل توجه اینکه در سالهای بعد از انقلاب روند مهاجرت از روستاهای قدیمی شدت یافته و تخلیه این روستاها که تعدادی از آنها دارای بافت بسیار قدیمی و از نظر معماری سنتی مناطق کویری ایران بسیار قابل توجه می باشند موجبات تخریب سریع و ویرانی این یادگارهای ارزشمند فرهنگی را فراهم آورده اند پاره ای از روستا قلعه ها بازمانده ای از دوره صفویه می باشند و تزئینات زیبایی از گذشته در آنها برجای مانده است ، روستا قلعه های برجای مانده از این دوران اهمیت دفاع و استحکام این دوره را بازگو می نمایند .
در منطقه ری صرفنظر از نقاط پیش از تاریخ که قبلا معرفی شده بودند چند نقطه در ارتباط با مهاجرت اقوام آریایی نیز مورد شناسایی قرار گرفتند نقاط مشخصه دوران تاریخی که به گونه ای در ارتباط با یکدیگر بوده اند به صورت قلعه ها و یا تپه هاییکه بعدها در دوران اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفتند در این منطقه بسیار وجود دارند که نشانگر تداوم استقرار از گذشته تا کنون در این منطقه می باشند .
به مرور زمان و در اثر تخلیه روستاها و یا گسترش روستاها و تبدیل آنها به شهرک های کوچک ، موجب تخریب بسیاری از آثار از جمله حمام های قدیمی ، خانه های قدیمی ، و ...
شده است که در گسترش این روند ، توسعه روستاها و نیز زمینهای کشاورزی از عوامل تسطیح تپه های محدوده روستاها می باشند که این روند همچنان ادامه دارد .
از عوامل معماری بسیار قابل تجه بناهای مذهبی نظیر امامزاده ها هشتند که بازمانده ای از بناهای اواسط دوره اسلامی به شمار می روند این بناها که مورد بی مهری قرار گرفته اند به مرور زمان در حال تخریب می باشند که هنوز میتوان به نجات بخشی آنها اقدام کرد ، نظیر بنای امامزاده شعیب در روستای کوشک و سه برادران در روستای خورایین ، امامزاده عبداللله در قلعه نو فشاپویه و ،...
در این بررسی تنها دو یخچال شناخته شدند که هر دو یادگاری از نیاز مردم در روزهای گرم می باشند ، زیباترین و سالمترین آنها در قشلاق حکیم آباد است که با بازسازی آن می توان یک یادگار را نجات بخشید و دیگری در روستای شیخ کلین که نسبت به اولی ناقص تر است .
تنها آب انبار موجود در منطقه با بادگیرهای سرپا و بناهای وابسته در روستای (اراد) قرار دارد که متاسفانه با دخالت میراث فرهنگی و جلوگیری از مرمت آن توسط اهالی ، تبدیل به زباله دانی شده است .
امید است این نکات مورد توجه قرار گیرند روش بررسی شهرستان ری همچون دیگر شهرستانهای ایرنا از نظر محدوده جغرافیایی هر از چندگاهی دچار تغییرات شده و از تعداد روستاهای آن کاسته یا افزوده می شودلذا در بررسی های باستانشناسی این مشکل از نظر تهیه نقشه کار همیشه وجود داشته است خصوصا که هیچگاه نقشه دقیقی از محدوده یک بخش به طور کامل در دسترس نبوده است .
لذا به منظور رفع این نقیصه و سعی در دقت عمل ، پس از تهیه نقشه ای مناسب با در نظر گرفتن تغییرات سیاسی در نقشه ها و مشخص نمودن روستاهای واقع در محدوده مورد نظر و ملکیت آن روستاها به طور جداگانه با همراهی راهنمایان محلی و شنیده ها و باورهای انها مورد بازدید و بررسی قرار می گرفتند .
بر این اساس در این مجموعه هر روستا با در نظر گرفتن موقعیت فعلی آن از نظر فاصله با مرکز بخش و خانوار و جمعیت و آثار واقع در محدوده آن معرفی شده است .تعداد زیادی از روستاها در سالهای اخیر خالی از سکنه شده و اهالی به شهرها و یا روستاهای مجاور مهاجرت کرده اند و یا ملکیت خود را به روستاهای مجاور واگذار نموده اند اینگونه روستاها نیز به صورت اهمیت در بررسی منظور شده و معرفی شده اند به نظر نگارنده بهترین روش کار ، در جمع آوری اطلاعات دیدن خود آثار و محدوده آن توسط خود باستانشناس می باشد در بسیاری از منابع ضمن توصیف یک اثر یا محل نوسینده با مراجعه به منابع کتابخانه ای اظهار نظر نموده که به علت برداشت از منابع غلط خود نیز در نقل قول دچار اشتباه شده و این اشتباه مورد استناد دیگران نیز قرار گرفته است ، لذا در بررسی های باستانشنای محقق موظف می باشد خو اثر را یا محوطه مورد نظر را مطالعه کرده و سپس به معرفی و اظهار نظر درباره آن بپردازد بدین منظور نگارنده در بیشتر موارد از روش پیمایش (پیاده روی ) استفاده نموده است که شایسته ترین روش مطالعه محوطه ها می باشد در این گزارش به منظور دستیابی به اطلاعات مربوط به هر روستا از فهرست روستاهای درج شده در نشریه مرکز آمار ایران استفاده شده و روستاهای هر بخش به ترتیب تفکیک حروف الفبای مرکب معرفی شده اند .
در مطالعه محوطه هاو آثار از بیشتر آثار عکسبرداری شده و به صورت مستند در مورد آنها اظهار نظر شده است در این راستا از آثار و بناهای موجودی که امکان تهیه پلان از آنها بدون استفاده از دوربین نقشه برداری میسر بوده است پلان تهیه شده است فلات مرکزی ایران فلات ایران در جنوب غرب آسیا واقع شده است ولیاز دیدگاه باستانشناسی فلات مرکزی به آن قسمت از فلات ایران اطلاق می شود که از شمال غرب و غرب به رشته کوههای زاگرس و از شمال به البرز محدود است ، در جنوب آن زمینهای پست خشک واقع شده و در کرانه های شمالی خلیج فارس و دریای عمان ارتفاع آن از سطح دریا به صفر می رسد.
در مشرق آن دو کویر از حوالی کاشان در جنوب تا منطقه بسطام در شمال شاهرود را در بر می گیرد.
این محدوده از دیدگاه باستانشناسی فلات مرکزی ایران محسوب می شود بنابراین موانع طبیعی مانند کوههای زاگرس و البرز و کویرهای شرق ایران ، هر چند ارتباط فرهنگیاین منطقه را با سایر نواحی ایران در دنیای باستان بکلی قطع نمی کند ولی اشکالات فراوان ایجاد کرده اند .
این انزوای طبیعی ، هویتی فرهنگی به منطقه داده است ، در تمامی این حوزه وسیع فرهنگی شاید به تعداد انگشتان یک دست در محلهای باستانی بررسی و حفاری پیگر انجام شده است مانند تپه سیلیک در کاشنا ، تپه حصار در دامغان و قره پیه شهریار ،محدود است به گزارشهای مقدماتی و به ندرت کامل این محل ها در محدوده شهرستان ری نیز محوطههای پیش از تاریخ همزمان و قابل مقایسه یا حوزه های فرهنگی یاد شده وجود دارند که چندین نقطه آن شناسایی شده اند و باز نیز امید است به توان نقاط دیگری را بر روی نقشه باستانشناسی ایران مشخص کرد .
موقعیت شهرسازی ری شهرستان ری در جنوب شهرستان تهران و متصل به آن است .
وسعت شهرستان 2293 کیلومتر مربع بوده و از 163 ابادی تشکیل شده که 35 ابادی آن خالی از سکنه می باشد .
شهرستان ری در 51 درجه و 26 دقیقه طول جغرافیایی و 35 درجه و 36 دقیقه عرض جغرافیایی و در ارتفاع 1060 متری از سطح دریا واقع شده است .
شهر ری مرکز شهرستان ری می باشد.
ری با 28 کیلومتر مربع وسعت از شمال به تهران ، و از جنوب به فشاپویه و از شرق و جنوب به ورامین و از غرب به اسلامشهر محدود و در مسیر بزرگراه تهران ورامین قرار گرفته است مرکز شهرستان در دشتی واقع گردیده که کوه بی بی شهربانو در خاور و متصل به آن می باشد .
منابع طبیعی به طور کلی شهرستان ری در جنوب در ناحیه دشتی استان تهران واقع شده و تنها کوه بی بی شهربانو در شمال خاوری و کوه آزاد (آراد) در 21 کیلومتری جنوب باختری شهر ری واقع شده است معادن فعال این شهرستان عبارتند از : منگنز محمدآباد واقع در 40 کیلومتری جنوب شهر ری و جنوب خاوری کهریزک سولفات دو سود فشاپویه در 28 کیلومتری جنوب خاوری حسن آباد کوارتزیت غنی آباد واقع در 5 کیلومتری خاور شهر ری ، حاشیه جنوبی کوه بی بی شهربانو سنک آهک لپه زنگ در 19 کیلومتری خاور شهر ری سنگ آهک دولت آباد در 2 کیلومتری سرپل سیمان (میدان شوش به شهر ری) جن.ب کارخانه سیمان ری سنگ آهک صفاییه و چاه حمزه در 4 کیلومتری خاور پل سیمان در مسیر رودخانه کرج معادن شن و ماسه موجود است که در چندین نقطه استخراج و مورد بهره برداری قرار می گیرد مهمترین رودخانه هایی که در محدوده شهرستان ری جریان دارند عبارتند از : الف) رودخانه کرج که از کوه پالون گردن از رشته کوههای البرز مرکزی سرچشمه گرفته در فصل زمستان و اوایل بهار (به هنگام ) پر آبی ) با جهت شمال باختری به جنوب خاوری از 20 کیلومتری جنوب باختری شهر ری گذشته و پس از پیوستن به رودخانه جاجرود سرانجام به دریاچه نمک می ریزد .
ب) رودخانه جاجرود از کوههای صندوق ، جانستون و دریوک (خرسنگ کوه ) از سلسله جبال البرز مرکزی سرچشمه می گیرد زمستانها و اوایل بهار از 20 کیلومتری جنوب خاوری شهر ری جریان یافته و در نزدیک محلی بنام سالاریه به رودخانه کرج ملحق شده و نهایتا به دریاچه نمک منتهی می گردد .
پ) رودخانه شور از به هم پیوستن دو رودخانه خر رود و ابهر رود و برخی رودهای کوچک فرعی دیگر تشکیل می شود با جهت کلی شمال باختری به جنوب خاوری از شش کیلومتری جنوب باختری حسن آباد ( مرکز بخش فشاپویه ) گذشته و به شوره زار خاور حوض سلطان جذب می گردد .
ت) رودخانه سرخه حصار از کوه سرخه حصار واقع در 4 کیلومتری شمال روستاهای همه سین سرچشمه گرفته ، از خاور شهر ری می گذرد و با تغییر جهت به سمت جنوب خاور و مشروب نمودن زمینهای مزروعی به رودخانه جاجرود می ریزد .
اقتصاد بازرگانی ، صنعتگری ، کشاورزی و دامداری از مشاغل اصلی اهالی این شهرستان به شمار می رود.
شهرستان ری از نظر کشاورزی بسیار فعال و 50% آن به طریقه صنعتی و مکانیزه و مابقی به روش نیمه مکانیزه و سنتی انجام می گیرد ، فرآورده های کشاورزی شامل گندم ، نباتات ، علوفه ای ،پنبه ، چغندر قند و ذرت و تره بار می باشد.
از لحاظ باغداری 2000 هکتار از اراضی شهرستان ری را تاکستان پوشانده و 2000 هکتار آن شامل سیب ف گوجه ، آلو "زرد آلو، هلو> البالو و گلابی است .
جهت آبیاری زمینهای زیر کشت و باغات از چاههای عمیق و نیمه عمیق استفاده می گردد.
ضمنا اداره کل کشاورزی استان تهران برای هدایت آب رودخانه کن به منطقه کم آب فشاپویه کانالی در 2 فاز حفر کرده که آب مورد نیاز منطقه فشاپویه را تامین می نماید در رشته صنایع ،کارخانجات صنعتی و تولیدی مستقر در شهرستان ری نیروهای زیادی به خود جذب نموده که عبارتند از : پالایشگاه بزرگ تهران ، روغن پارس و اسو ، چیت سازی زی ، گلیسیرین و صابون دولتی (اتکا) ،ریسندگی و بافندگی ممتاز ایران ، توری بافی ایران ، بنز خاور ، ریسندگی الیاف ، سیمان ری ، کنسرو سازی شمشاد ، روغن ورامین ، شرکت سهامی کفش اطمینان ، روغن نباتی گل ، ظروف لعابی قائم ، روغن نباتی مارگارین ، پلاسکو سازی (سانتال) ،دیگر تولید صنایغ این شهرستان را در دست دارند که از نظر اقتصادی و ایجاد بازار کار سهم به سزایی را در رشته اقتصادی ایفا می نمایند .
تقسیمات سیاسی شهرستان ری از سه بخش تشکیل شده 1- بخش فشاپویه الف) دهستان حسن آباد : دارای 35 روستای مسکونی با جمعیتی در حدود 6936 نفر و 14 روستای خالی از سکنه می باشد ب) دهستان وهن آباد : با 8 روستای مسکونی و جمعیتی در حدود 33434 نفر 2- بخش کهریزک الف) دهستان قلعه نو: با 25 روستای مسکونی و دو روستای خالی از سکنه با جمعیتی در حدود 43926 نفر ب) دهستان کهریزک :با 52 روستای مسکونی و 13 روستای خالی از سکنه با جمعیتی در حدود 84818 نفر 3- بخش مرکزی الف) دهستان خلازیر : با 7 روستای مسکونی و جمعیتی در حدود 16529 نفر ب) دهستان غنی آباد با 11 روستای مسکونی و 5 روستای خالی از سکنه و جمعیتی در حدود 46431 نفر ری در سیر تاریخ با توجه به وجود اقوام بومی ساکن در فلات مرکزی ایران که دارای فرهنگ و تتمدن و زبان و صنعت پیشرفته ای بوده اند .
نزدیکی مراکز فرهنگی پیش از تاریخ حوزه فلات مرکزی نظیر چشمه علی ری که در هزاره هفتم یکی از نخستین نقاط استقرار اقوام بومی بوده است .
نقاط دیگر فرهنگ های پیش از تاریخ ایران نظیر ، سلیک کاشان ، قره تپه شهریار ،اسماعیل آبد و ...
که با هم در یک حوزه فرهنگی قرار داته اند گسترش و نفوذ جوامع پیش از تاریخ را در این محدوده نشان می دهند .(نخستین آثار تمدن چشمه علی به ویژه در تولید سفالینه های سرخ که با رنگ سیاه یا قهوه ای سیر تصاویری بر آنها نقش شده پدیدار شده تقریبا در همین دوران جماعت دیگری در طول همین رشته زمین های قابل کشت که در پای البرز بین کویر و کوه واقع اسکان یافتند.
البته استقرار در ری به مراتب پیش از دیگر جاها و به گونه ای پایدار توسعه یافت زیرا این شهر از موقعیت استراتژیکی خاصی برخوردار است .
ری در مکانی قرار دارد که جاده هایی که شرق و غرب و شمال و جنوب ایران را به یکدیگر متصل می کنند ناگزیر از آن می گذرند.
بنابراین ، موجب پیدایش شهر ری شدند و سرنوشت آن و فرزندان آن ، یعنی تهران آتی را رقم زدند .
ورود آریاها در حدود هزاره دوم پیش از میلاد به ری و استقرار شعبه ای از آنها در مسیر حرکت خود به شمال و غرب ، آثاری از خود بر جای گذاشته که شواهد آن به صورت کوره های سفال پزی در کهریزک و نیز در سال 1373 در تپه معمورین در فرودگاه بین المللی امام خمینی به دست آمده است ،پس از ورود به آریاییها که مهمترین آنها مادها و پارسها می باشند و در آمیختن آنها (مادها) با بومیانی که پیش از آنها در این سرزمین مستقر بودند این منطقه نیز در تقسیم بندی مادها به رماد رازی یا راگا ،راگس که در جنوب تهران قرار داشت قرار گرفت (720 - 550 پ.م) با پیروزی کوروش بر جد خود آژبدهاک در سال (550پ.م) پایه های اولین امپراتوری بزرگ جهانی پی ریزی شده که مدت دو قرن تا سال (330 پ.م) دوام یافت این امپراتوری علاوه برسرزمینهای واقع در محدوده حکومت ماد از شرق تا سند ، غرب تا آسیای صغیر را نیز در بر می گرفت ، در تقسیم بندی داخلی تغییرات چندانی نسبت به دوره ماد داده نشد و ایالات مادی همچنان با همان نام بر جای ماندند در این دوره این منطقه در محدوده (رک) قرار داشته است .
در بند 12 از ستون 1 متن پارسی باستان کتیبه بیستون آمده است : ((داریوش شاه گوید :پس از آن ، (فرورتیش) با سواران کم گریخت ، سرزمینی (ری) نام در ماد سو روانه شد...)) در بند 11 ستون 3 متن پارسی باستان بار دیگر از ری نام برده می شود ((داریوش شاه می گوید : پس از آن من سپاه پارسی را از ری نزد ویشتاسپ فرستادم ...)) .
اسکندر مقدونی در تعقیب داریوش سوم از راه همدان به ری وارد می شود و ویرانیهابه بار می آورد و با سقوط امپراطوری هخامنشی در سال (330 پ.م) توسط اسکندر مقدونی و مرگ او در سال (323 پ.م) در بابل امپراتوری بزرگ هخامنشی که در مدت شش سال حکومت وی بدون هیچ تغییراتی در تشکیلات ایلتی باقی مانده بود بلافاطله ÷س از مرگ وی به دست سردارانش تقسیم شد و در این میان سلوکوس سردار نامی او با غلبه بر آنتیگون قسمت اعظم آسیای غربی را تصرف نموده و سلسله سلوکی را در سال (312 پ.م) تشکیل داد .
سلوکیان به پیروی از سیاست جهانداری اسکندر سعی در جذب فرهنگ و تمدن کشورهای مغلوب در فرهنگ و تمدن یونان داشتند اما یونانیها ایران را به کلی مملکت بیگانه ای نمی دانستند، از این روی محققین سلسله سلوکی را سلسله ای ایرانی ، یونانی می دانستند که این فکار در ابعاد وسیعی در ایران تاثیر داشته اند ، این تاثیر را در طی دوره یونانی مآبی در ایرانکه دقیقا از پایه گذاری دودمان سلوکی آغاز می شود و تقریبا تا پایان دوره پارتیان و در برخی جهات اندکی نیز پس از آن می رسد می توان یافت .
در دوره زمامداری سلوکوس معروف به نیکاتر(312 - 28 ق.م) زلزله ای مهیب ری را ویران نمود ، سلوکوس فرمان داد مجددا شهری بر ویرانه های ری ساخته شود پس از جبران خرابیهای ری را به مناسبت نام موطن خود (اروپوس) نامید و به همین علت در دوره سلوکیان ری را اروپوس می گفتند.
نخستین عکس العمل ایرانیان در مقابل یونانیان با اعلام استقلال پارتها جلوه گر می شود سال (246 ق.م) آخرین سال فرمانروایی دولت پارت را برقرار نمود پارتیان پایتخت های متفاوت داشتند که از جمله آنها ری بود که بر سر راه ماد علیا و پارت قرار داشته است و اقامتگاه موقت آنها وبده است و این منطقه جزو ایالت والی نشین ماد بزرگ به حساب می آمد.
این خطه را به مناسبت نام بنیانگذار دودمان اشکانیان - ارشکیه - می گفته اند و شاید نام روستای عشق آباد که در اصل (اشک آباد) بوده است و امروزه در سیزده کیلومتری جنوب شهر ری قرار دارد از این زمان بر جای مانده است .
افسانه هفت خاندان بروزگار پارتیان و منطقه تیولهای بزرگ ایشان در منابع عربی و از برخی اشارات یاد شده در متن های کهن یونانی و رومی می توان دریافت که کانون خاندان مهران نزدیک ری (نزدیک تهران) بود خاندان اخیر شاید از بعضی لحاظ با خاندان دیگری از ری به نام (اسپندیا) پیوندهایی داشته اند.
اردشی اول بنیانگذار سلسله ساسانی در سال (223 میلادی ) با شکسنت دادن اردوان پنجم حکومت ساسانی را بر اساس بنیاد وحدت مذهبی و ستایش اهورامزدا پایه گذاری کرد در این دوره آتشکده های مهمی در نقاط مختلف ایران با تفکر خاص ساخته شدند که هر کدام به طبقه ای خاص اختصاص داشته اند از این دوره آثار قابل توجهی در خطه ری بر جای مانده است که زینت بخش موزه ها می باشند که از جمله گچ بریهای زیبایی که از تپه عشق آباد به دست آمده و آن را به غلط از آثار چال طراخان معرفی کرده اند در فهرست بزرگ و درباریان شاپور یکم از دبیری از ری به نام ((ارشتات دبیر از مهرانها و از شهر ری )) نام می برد در این دوره ری دارای ضرابخانه معتبری بوده است در موزه ارمیتاژ نمومنه ای از سکه های دوره ساسانی وجود دارد که بر روی آناه نام ضرابخانه ری به صورت Idy ((ری )) نوشته شده است.
با حمله اعراب به ایران قدرتمندترین شاهنشاهی ایران بعد از هخامنشیان از پای در آمده و بسیاری نامها و تقسیمات قبل از استقرار اعراب تحت تاثیر غلبه زبان عربی قرار گرفته و تغییراتی در آنها به وجود آوردند.
به نوشته طبری سال 22 هجری سپاه عرب به فرماندهی نعیم بن مقرن به ری حمله برد و سردار ساسانی سپهبد سیاوش بن بهرام چوبین مرزبان ری را شکست داد.در خلافت حضرت علی (ع) یزیدبن قیس الارجبی والی ری بود که به دستور معاویه بن ابی سفیان از کار برکنار و زیادبن ابیه در سال 51 هجری قمری به جای وی منصوب شد و مقدمات فاجعه کربلا و عده حکومت ری بود به عمر سعدو شمربن ذی الجوشن در سال (75 - 95) هجری قمری حجاج بن یوسف تقفی والی ری شد ، پس از قیام ابومسلم خراسانی (سیاه جامگان) و برانداختن حکومت بنی امیه ، ابومسلم رو به ری آورد و ری را مقر فرماندهی خود قرار داد ایالت مرزی قلمرو خلفا در این ناحیه مدتها همان منطقه قدیمی مادها که در آن زمان جبال (کوهستان) نامیده می شد بود ایالتی که سرزمینهای ...
همدان را در بر می گرفت مرکزی آن شهر ری بود .
ناحیه کوهستانی پهناوری که یونانیان آن را مدیا Media می گفتند و از باختر به جلگه های بین النهرین و از خاور به کویر بزرگ ایران محدود می گشت نزد جغرافی نویسان عرب به نام ایالت جبال معروف بود این نام بعدها متروک شده و در قرن ششم هجری قمری در زمان سلجوقیان به غلط آن را عراق عجم نامیدند .
تا با عراق عرب که مقصود از آن بخش سفلای بین النهرین بود اشتباه نگردد.
یاقوت در این خصوص می گوید ، ایرانیان در این زمان کلمه عراق عجم را به جای ایالت جبال بکار می بردند و این تسمیه هم غلط است و هم نوظهور ، قزوینی معاصر یاقوت این ناحیه را با اسم قوهستان (کوهستان) که مترادف فارسی واژه جبال می باشد مورد استفاده قرار داده است .ظاهرا بعد از حمله مغول نام جبال برای این ناحیه دیکر به کار نرفته است و حمدالله مستوفی نیز که در قرن هشتم می زیسته هیچ جا این اسم را ذکر نمی کند .
چهار شهر بزرگ قرمیسین (کرمانشاه) ، همدانه ، ری و اصفهان از زمان قدیم بزرگترین شهرهای ن.احی چهارگانه ایالت جبال بود.
شهر ری که در گوشه شمال شرقی ایالت جبال واقع است و نویسندگان عرب معمولا آن را به صورت (الری) می نویسند در واقع همان است که یونانیان آن را rhages می گفتند ظاهرا این شهر در قرن چهارم از بزرگترین مراکز چهارگانه ایالت جبال بوده است .
ابن حوقل وسعت شهر را یک فرسخ و نیم در یک فرسخ و نیم ذکر کرده و بناهای آن را اغلب از گل و گاهی از گچ و سنگ نوشته است .
در زمان خلافت پدرش منصور در ری اقامت گزید و بیشتر آن شهر را تجدید عمارت نمود و پسرش هارون الرشید نیز در آنجا متولد گردید شهر محمدیه مهمترین ضرابخانه آن ایلت بود و نام آن روی بسیاری از سککه های دوره خلفای عباسی دیده می شود.
در قرن چهارم هم ابن حوقل و هم مقدسی گفته اند که اکثر شهر ویران و تجارت آن به حومه های شهر قدیم انتقال یافته است .
در زمان قدیم مهمترین نواحی ری از حیث حاصلخیزی عبارت بود از روستای روده (الروده) و نیز فشاپویه که هنوز با نام فشاپویه باقی است و سرانجام قویسین و دیزه با دو ناحیه قصران ،یعنی قصر داخلی و خارجی .
دیزه نام دو دهکده بزرگ ب.د به مساحت یک روز راه تا ری قرار داشتند و آنها را دیزه ورامین می گفتند.
در سال 617 مغولان ری را گرفته و آن را غارت کردند و پس از آن ری دیگر اباد نشد و اهالی به دو شهر ورامین و تهران نقل مکان کردند .
در دوره ایلخانیان بعد از مرگ سلطان ابوسعید بهادرخان در سال 736 ه.ق و تجزیه سرزمین تحت تسلط وی منطقه ری تحت حکومتتغا تیمور در آمد(749 - 759) ه.ق در سال 786 ه.ق ری به تصرف تیمور در آمد .
پس از روی کار آمدن دولت صفوی در سال 905 ه.ق توسط شاه اسماعیل شاه طهماسب اول در سال 943 ه.ق وارد ری شد.
و در سال 944 ه.ق ایوان حضرت عبدالعظیم به دستور وی ساخته شد.
از این دوره بناهای مذهبی زیادی در منطقه ری ساخته شده است .
به سال 1128 ه.ق دولت صفوی بدست نادرشاه افشار منقرض شد در این دوره با توجه به پرداختن جنگ در بیشتر نقاط کشور و لشگرکشیهای متعدد به خارج از ایران فرصتی برای نادر به منظور رسیدگی به اوضاع عمومی دست نداد.
در دوره زندیه آبادانی و سیاست اجتماعی معطوف به نقاط خاصی شده بود و جنبه عمومی پیدانکرد .از سال 1200 ه.ق با روی کار آمدن قاجار نظر خاصی نسبت به پاره ای از بناهای مذهبی ری پیدا شد.
بارگاه حضرت عبدالعظیم و دیگر بناهای مذهبی پراکنده ری مرمت شدند که این روند تا دوره پهلوی نیز ادامه یافت .