دانلود تحقیق کاروانسرا ها

ساده تر از همه چنین می توان گفت که کاروانسرا ساختمانی است که کاروان را در خود جای می دهد و بزرگ ترین نوع ساختمانهای اسلامی است.

پلان آن معمولا مربع یا مستطیل شکل است، با یک ورودی برجسته عظیم و بلند، معمولا ساده و بدون نقش، با دیوارهایی که گاهی اوقات بادگیرهایی در انتهای آن تعبیه شده است.

یک دالان با طاق قوسی که مابین ورودی و حیاط داخلی قرار گرفته است، فضای کافی را برای جا دادن حیوانات بارکش فراهم ساخته است.

بر روی سکوی برآمده ای که در پیرامون این حیاط قرار گرفته است، طاقگان هایی واقع شده اند که نمای داخلی را مفصل بندی کرده اند.

در پشت آنها حجره های کوچکی برای منزل دادن مسافران تعبیه شده است.

در کاروانسرا های دو طبقه، از حجره های پایینی برای انبار کردن کالاها و از حجره های بالایی برای منزل دادن مسافران استفاده می شد.

p رباط ملک - 470 ه.ق - ایران با این حال، تمامی این نوع ساختمان ها و عملکرد ها، کاروانسرا نامیده نمی شوند.

تا به امروز، بسیاری از آنها به عنوان رباط تشریح شده اند.

این لغت از ریشه عربی ربط است که یکی از معانی آن افسار کردن اسب است.

البته تصور توقفگاه کوتاهی که در وجود این لغت نهفته است، دلیل مناسبی برای انتخاب این نام به نظر می رسد، اما رباط معنی تخصصی تری را در بر دارد.

این واژه در اواخر قرن چهارم ه.ق بیانگر نوعی دژگونه است که به عنوان مبنایی برای تداوم جهاد، مورد استفاده قرار می گرفت.

بیشتر نمونه های سالم مانده از این نوع ساختمان در مغرب یافت می شوند، مانند موناسیر، سوسه، طافرطست و طیط.

p رباط سوس - قرن سوم هجری - تونس دلاوران دین در چنین ساختمانی، برای اقامت کوتاه مدت بر ضد کافران گرد می آمدند.

رباط ها در سراسر جهان اسلام ساخته می شدند.

با توسعه مرزهای اسلام و برقراری آرامش نسبی، فعالیت دلاوران دین(غازیان) کاهش یافت.

اما ساختمانهایی که مورد استفاده آنها بود، باقی ماند.

احتمالا تبدیل رباط برای استفاده در زمان صلح، مستلزم کار زیادی نبوده است.

بنا بر این زیاد تعجب آور نیست که این واژه نیز بر کاروانسرا دلالت داشته باشد.

واژه دیگری که به چنین بنا هایی اشاره دارد، «خان» است که در مناطق ترک زبان به آن «هان» می گویند.

معنای اصلی این واژه، هم در عربی و هم در فارسی، خانه است.

بنا بر این، ویژگی های ریشه این واژه را می توان دست کم در تعدادی از ساختمان های اولیه ای جستجو کرد که به خانه ای برای رفع نیاز مسافران شباهت داشتند.

در زیر به اختصار تفاوتهای چنین بنا هایی عنوان می شود: ساباط این واژه که به بسیاری از زبان ها راه یافته، در فارسی کهن ریشه دارد.

جزء اول آن، سا به معنای آسایش و جزء دومش پسوند بات نمودار ساختمان و بنا و عمارت است که در انتهای واژه های دیگری نظیر رباط، کاربات و خرابات آمده است.

روی هم رفته، این واژه به جای آسایشگاه و استراحتگاه امروز به کار می رفته است.

ساباط به کلیه بنا هایی که به منظور آسودن به پا می شده، چه در شهر و چه در بیرون از آن اطلاق می شده، در شهرستانهای جنوبی ایران هنوز هم این واژه در جای درست خود به کار می رود.

این بنا ها عمدتا به چند تختگاه، یک آب انبار و گاهی یک یا دو اتاق کوچک که تنها می توان به منظور رفع خستگی و اندکی آسودن مورد استفاده قرار داد.

ساباط دارای سه تا هفت دهانه سرپوشیده است که دو سوی آن، تختگاه های کوچکی به اندازه یک تخت یا نیمکت قرار دارد و اغلب دهانه میانی آن، درگاه آب انبار است.

p نمای سه بعدی رباط شرف - قرن ششم هجری - خراسان رباط این واژه به ساختمان های کنار راه و به ویژه بیرون از شهر و آبادی اطلاق می شود و از روزگاری بسیار کهن به زبان تازی راه یافته است.

رباط علاوه بر حوض و آب انبار، دارای اتاق های متعددی است که گرداگرد حیاطی را فرا گرفته و مسافران می توانند یک یا چند شب در آن بیاسایند.

p کاروانسرای مهیار - قرن یازدهم هجری - راه اصفهان به شیراز کاروانسرا به رباط های بزرگ و جامع کاروانسرا می گویند چه در شهر و چه بیرون از آن واقع شده باشد.

کاروانسرا علاوه بر اتاق و ایوان، دارای باره بند، طویله و انبار است و اغلب ورودی آن را بازار کوچکی به نام غلافخانه تشکیل می دهد و بر روی سردر آن چند اتاق پاکیزه قرار گرفته که به کاروانسالار اختصاص دارد.

گاهی در دو سوی کاروانسرا، برجهایی قرار می گرفته که در مواقع نا امنی، مورد استفاده مدافعان و راهداران قرار می گرفته است.

در زبان عربی واژه خان به جای کاروانسرا مورد استفاده قرار می گیرد.

t کاروانسرای شهری قانصوه الغوری قرن دهم هجری - قاهره شهرستان راور با 11535 کیلومتر مربع در شمال شرقی استان واقع شده است.

این شهرستان تا سال 1376 بخشی از شهرستان کرمان بوده و از این سال به بعد با الحاق دهستان‌های راور، حرجند و هروز از شهرستان کرمان به وجود آمده است.

راور از شمال به استان‌های یزد و خراسان، از جنوب و شرق به شهرستان کرمان و از غرب به شهرستان زرند منتهی می‌شود.

آثار حرکت توده‌ای خاک در دامنه‌های سست اطراف راور به سمت نایبند بنابراین می‌توان راور را پل ارتباطی بین استان‌های کرمان و خراسان دانست و به همین دلیل از دیرباز مهم و مطرح و دارای کاروان‌سراهای متعددی از جمله آب بید، حوض پنچ، چاه کوران، چهل پایه، قلعه دختر، و ...

بوده است.

معادن ذغال سنگ همکار و هجدک در توسعه‌ی اقتصادی این شهرستان نقش به سزایی دارند.

پیکره‌های رسوبی راور شامل رسوبات پلاتفرم پالئوزوئیک مزوزوئیک همچنین قالی‌ های دستباف راور از شهرت جهانی برخوردار است.

این شهرستان دارای ییلاق‌های متعددی از جمله فیض‌آباد، طرز و ...

است و در روستای طرز تعدادی سرو کهنسال وجود دارد که در نوع خود بی‌نظیر محسوب می‌شوند.

سرو مشهور روستای طرز در راور بیشترین زمین‌های کشاورزی این شهرستان زیر کشت محصولات باغی و مهم‌ترین محصول باغی این شهرستان پسته و انار است.

خرابه‌های چاه آب اراضی کشاورزی متروکه گدار ریگی و روستای ده مودی که در اثر هجوم شن بلااستفاده مانده است (19/1/85).

بسیاری از مناطق بیابانی راور به دلیل کمبود آب مناسب طى سال‌هاى طولانى بلااستفاده باقى مانده بود که آستان قدس رضوى به منظور استفاده بهینه از موقوفات، تولید محصولات کشاورزى و همچنین ایجاد اشتغال مفید و مناسب براى اهالى منطقه اقدام به حفر 12 حلقه چاه عمیق و پسته کارى 745 هکتار از یک‌ هزار هکتار زمین بایر منطقه در سال 1366 کرد.

غرب راور- ثمره جنگ با طبیعت کویر!

علاوه بر آن آستان قدس رضوى در قسمتى از اراضى این باغات، سدهاى خاکى برای مهار سیلاب‌هاى فصلى ایجاد و 14 کیلومتر کانال سیمانى به منظور انتقال آب مورد نیاز احداث کرده است.

راور شهر کاروانسراها، سرزمین هنر و هنرمندانی که با سرپنجه خود زیباترین نقشها را آفریده و نفیس‌ترین قالیهای دستباف را به بازارهای جهانی عرضه کرده و نام این خطه کهن را همچنان پرآوازه نگاه داشته‌اند.

راور از توابع استان کرمان شهری با تاریخ کهن در حاشیه کویر، بر سر راه کاروانهای زیارتی قرار گرفته است.

وجود برخی مناطق دیدنی و آثار تاریخی به خصوص سروهای چند هزار ساله "طرز" و کاروانسراهای زیبای بین‌راهی از این شهر چهره‌ای گردشگری ساخته است.

ماشاالله کاربخش راوری در کتاب "راور شهری در حاشیه کویر" پیرامون وجه تسمیه راور می‌نویسد: چون این منطقه مرکز و محل راهداری لوت کرمان بوده و همیشه عده‌ای سرباز از این جاده محافظت می‌کردند و آن را از حمله دزدان و غارتگران در امان می‌داشته‌اند لذا این محل را "راور" مخفف "راهور" به معنای نگاه دارنده و محافظ جاده نامیده‌اند که بعد به "راور" تغییر یافته است.

"در این مورد از واژه "راهبر" نیز سخن به میان آمده که به معنی هادی و راهنما و راه‌آموز است زیرا در گذشته گروهی راهنما در این محل حضور داشتند که کاروانهای مسافری و زوار و قافله‌ها را راهنمایی کرده و از لوت عبور می‌داده‌اند." راور به علت قرار گرفتن در مسیر زوار حضرت امام رضا(ع) از روزگاران قدیم دارای کاروانسراهای متعددی بوده است.

محمدعلی گلابزاده در کتاب "راور جلوه‌گاه هنر" می‌نویسد: اگر راور را شهر کاروانسراها، قلعه‌ها و برجها بنامیم سخنی به گزاف نگفته‌ایم زیرا در هر گذرگاه این شهر یکی از این سه اثر جلب توجه می‌کند.

وی می‌افزاید: وجود راور بر سر راه کرمان به مشهد و حضور قابل توجه زائرانی که از این راه می‌گذشتند به ویژه آنکه کویر را نیز رویاروی خود داشتند، ایجاب می‌کرد تا ساخت کاروانسرا بانیان بسیار پیدا کند و خیرین زیادی ساخت کاروانسرا را همت بگمارند.

او می‌گوید: همچنین هجوم بی‌رویه راهزنان و شبیخون سارقان و دزدان موجب شده بود که برجهایی چند ساخته شود تا بتوان از این طریق، مردم را از حملات آنان با خبر کرد.

در این میان معروفترین کاروانسراهای راور "آب بید، حوض پنج، چاه کوران، شریف‌آباد، دربند، چهل پایه، اسماعیل‌آباد، هروز و حرجند" نام دارند.

کاروانسرای آبید از یادگارهای حاج‌آقا علی کرمانی معروف به حاج‌آقا علی زعیم‌الله است که در کرمان و رفسنجان مجموعه‌ای شامل مسجد، بازار، کاروانسرا و آب انبار از او برجا ماده است.

چشمه آب روان و درختان بیدی که در جوار این کاروانسرا قرار دارد به آن حال و هوای خاصی بخشیده و به همین دلیل این کاروانسرا را آبید یا همان آب و بید نامیده‌اند.

این اثر در ‪ ۵۰‬کیلومتری جاده راور به کرمان قرار گرفته است.

کاروانسرای حوض پنج در ‪ ۳۰‬کیلومتری جاده قدیم راور کرمان قرار گرفته است.

بنایی از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی سرپوشیده است که از ویژگی خاصی برخوردار می‌باشد.

در جوار این کاروانسرا آب انباری قرار دارد که بر ارزش آن افزوده است.

در قسمت شرقی این مجموعه راه‌پله‌ای وجود دارد که در هر طرف آن سه ایوانچه با طاق جناغی جلب توجه می‌کند.

همچنین دو سکوی آجری در دو طرف ایوانچه‌ها برای استراحت کاروانیان احداث شده و هشتی در حد فاصل ورودی و حیاط است.

از دیوار خارجی کاروانسرا هنوز آثاری از آبگذرها دیده می‌شود.

این بناها از جمله باقیات صالحات آقاابراهیم، تاجر بیرجندی ملقب به معین‌التجار است که در کرمان سکونت داشت.

کاروانسرای شریف‌آباد هم از بناهای عصر قاجار بود که بانی آن حاجی غلامعلی‌خان است.

این بنا تخریب شده و اثری از آن بر جای نیست.

کاروانسرای چاه کوران بر سر راه راور به مشهد قرار دارد و بانی آن سید هدایت‌الله سیرجانی است.

در این کاروانسرا یک چاه آب شور وجود دارد که در گذشته به مصرف مرکبهای کاروانیان می‌رسید.

قنات آب شیرینی هم در این محل قرار داشته که امروز جز آثار آن باقی نیست.

این مکان یادآور حادثه تلخ کور کردن جمعی از مردم راور به دست نادرشاه است به همین دلیل نام چاه کوران بر آن نهاده‌اند.

کاروانسرای دربند نیز بر سر راه راور مشهد قرار دارد.

موقعیت این کاروانسرا بگونه‌ای بود که به آسانی می‌توانستند راههای عبور را ببندند و تنها یک راه را باز گذارند و به این ترتیب راهزنان و مهاجمین را دربند بکشند.

به همین دلیل این نام را بر این کاروانسرا گذاشته‌اند.

این بنای محمد اسماعیل خان نوری وکیل‌الملک است که به سال ‪ ۱۲۷۱‬به حکومت کرمان منصوب شد و در طول ‪ ۹‬سال ماموریت دهها اثر خیر از خود باقی گذاشت که یکی از آنها کاروانسرای دربند است.

کاروانسرای چهل پایه نیز بر سر راه راور به مشهد و در محوطه‌ای که اطرافش شبیه به دیوار کوه است قرار دارد.

این کاروانسرا از امکانات اولیه برای اطراق کاروانها بهره‌ای نداشت به همین دلیل بیش از ‪ ۱۰۰‬سال قبل سلیمان‌خان بهجت‌الدوله یکی از خیرین بم کاروانسرای مناسبی احداث کرد که مخزن آن از آب باران پر می‌شد و تا یک سال نیاز کاروانهای عبوری را تامین می‌کرد.

کاروانسرای اسماعیل‌آباد نیز در روستای اسماعیل‌آباد واقع در ‪ ۱۶‬کیلومتری راور واقع شده است.

مصالح ساختمانی آن خشت و گل است و قریب دو قرن قدمت دارد.

کاروانسرای هروز نیز قدمتش به عصر صفوی و زمان شاه عباس اول می‌رسد.

این کاروانسرا در مسیر کرمان مشهد قرار دارد و برخی کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند این اثر متعلق به عصر قاجار است.

کاروانسرای حرجند هم در روستای حرجند و بر سر راه ارتباط قدیمی راور شهداد قرار دارد.

این مجموعه دارای ‪ ۹‬باب اتاق با آجرهای چهار گوش و سقفی ضربی شکل است.

یخدان راور، آب انبار غیاث، حوض خان، قلعه قهقهه، قلعه گوجهر، قلعه شفیع‌خان و برجهای یاور، گرمه‌ای، محله بلوچی، خانه کل حسین، ده علی، محمد آباد، دهوج، میرزا شفیع‌خان ، دیمسکان، جلال‌آباد و گلنار نیز از جمله قلعه‌ها و برجهای قدیمی و معروف در راور بشمار می‌روند.ک/‪۴ کاروانسراها - قم کاروانسرای حوض سلطان ( رباط حوض سلطان کاروانسرای حوض سلطان یا رباط حوض سلطان ، بنایی است آجری که در جاده تهران – قم بر روی پایه ای سنگی استوار شده و در کنار یک کاروانسرا ی دوره صفویه در دشت های جنوبی کوهمره قرا ر دارد .

این کاروانسرا در دوره ناصرالدین شاه قاجار احداث شد.

تنها مدخل کاروانسرا به صورت پیش خوانی دربرابر حیاط اصلی قرار می گیرد .

از آنجا می توان وارد دروازه اصلی کاروانسرا شد .

درطرفین این دروازه اتاق هایی برای نگهبانان و دوقهوه خانه وجود دارد.

حیاط اصلی با قرینه سازی کامل ، شامل ایوان هایی است که در دیگر کاروانسراها مشاهده می شود .

در کنار ایوان ها ، راهروهایی وجود دارد که به اصطبل ها راه دارد .

در کناریکی از ایوان ها پلکانی به طرف بالاخانه می رود .

پشت سراین ایوان ها تالاری وجود دارد که هوایش به وسیله چهارتنوره ، مطبوع و خنک می شود.

اصطبل مرکب از دهلیز وسیعی درگوشه شمال شرقی است که به یک تالار ستون دار منتهی می شود.

مجموعه ، آب انباری دارد که محل ذخیره آب مورد استفاده روزانه بود.

اطراف حیاط نیز اتاق های آجری با ازاره ها یی از سنگ سفید آهکی وجود دارد.

جلوی کاروانسرا حیاط دیگری با طاق نما دیده می شود .

پیش از حیاط اصلی مکانی است که هنگام وزش غبار و بادهای سوزان ، کاروانیان با اقامت درآن محفوظ می ماندند .

اطراف کاروانسرا طاق نماهایی وجود دارد که اسب سواران از آن استفاده می کردند .

درسمت جنوب نیز چند اتاق ساخته شده که دیوارشان به دیوار کاروانسرای قدیمی صفویه چسبیده است.

در گوشه جنوب غربی پیشخوان ، یک حمام ، مرکب از یک اتاق بزرگ و دو اتاق کوچک قرار دارد.

اتاق بزرگ تر به عنوان رخت کن و سربینه به کا ر می رفت .

یکی از دو اتاق کوچک برای شستشو بود و اتاق دوم حوضچه ای برای آ ب تنی داشت .

کوره حمام در زیر این مجموعه قرار دارد.

این کاروانسرا مدت زیادی دایر نبود و به سبب ایجاد دریاچه حوض سلطان راه عبور ازآن مسیر مسدود شد .

کاروانسرای قلعه سنگی این کاروانسرا در کنار جاده ری – قم ساخته شده و تا سال 1883 م مورد استفاده بود و به همین دلیل سالم تر باقی مانده است .

با توجه به کشف چند سکه مغولی از سده های هفتم وهشتم هجری ، احتمال می رود بانی این کاروانسرا غازان خان ( 694هـ .

ق ) باشد وحتی تاریخ بنای کاروانسرا مقدم بر حکومت پادشاه مغول باشد، د راین صورت باید قدمت آن را به اواخر دوران سلجوقی نسب داد.

حصارعظیمی مجموع کاروانسرا را احاطه کرده که ، برج ها ی متعددی آن را حمایت می کند .

بقیه تأسیسات با ارتفاعی برابر با نصف ارتفاع حصار ساخته شده اند.

در کاروانسرا چهارایوان عمیق در چهار طرف حیاط مرکزی قرار دارد که دارای طاق گهواره ای هستند و در انتهای آنها راهی برا ی ورود به اصطبل ها دیده می شود.

اتاق هایی نیز برای قراردادن توشه و بار مسافران وجود دارد که مستقیماً با هوای آزاد در ارتباط هستند.

برای مسافران ویژه ، بخش های خصوصی در طرف چپ مدخل کاروانسرا ساخته شده بود.

یکی از تالارهای این قسمت از کاروانسرا با گنبد بسیار زیبایی پوشیده شده بود.

قلعه در برابر گردنه کوچکی قرار دارد.

دراین محل پلی وجود دارد که اززیر آن نهری عبور می کند و آب رودخانه ای را که در 25 کیلومتری کاروانسرا قرار دارد به طرف کاروانسرای حوض سلطان هدایت می کند.

بالای گردنه ، برج کوچک دیده بانی از دور پیدا ست .

کاروانسرای علی آباد وقتی سیل راه کاروانسرای حوض سلطان را از میان برد ، راه جدید تهران – قم ساخته شد و در کنارآن مجموعه ی علی آباد شکل گرفت .

ساختمان این کاروانسرا به سبک معمول دارای سه تالار ستون دار در سه گوشه ی بنا است .

در هر یک ازاین تالا رها، سکویی بین چهار ستون وجود دارد .

از خصوصیا ت کاروانسرا این است که سر در آن به جای این که جلوتر از دیوارهای اطراف باشد ، عقب رفته و با ازاره های دالبری و ستون های کوتاه بالای دیوارها تزیین شده است .

همچنین به جای ایوان اصلی ، یک عقب رفتگی در حیاط وجود دارد و پشت آن تالار پذیرایی ساخته شده است .

این سبک ساختمانی در خانه های کاشان و یزد معمول بود ولی نظیر آن در کاروانسراهای دیگر مشاهده نشده است.

در گوشه ی بنا برج هایی به کلاه فرنگی منتهی می شود .

در محور بنا، قهوه خانه و حمام و سمت دیگر مسافرخانه ای برای مسافران درجات بالاتر اجتماعی وجود دارد.

در پشت مسافرخانه باغ کوچکی با درخت های انار و حوض آب تمیزی وجود داشت .

مجموع عناصر تشکیل دهنده این کاروانسرا و بناهای جنبی آن نشان از دورنگری بانی آن دارد.

کاروانسرای منظریه کاروانسرای منظریه در ابتدا ی راه ساوه ، نزدیک پلی ساخته شده که از زیر آن رودخانه ای می گذرد.

کاروانسرا که درمیان ناحیه خشک وبی حاصلی قرارگرفته ، ازنظر بازرگانی اهمیت ویژه ای داشت .

این کاروانسرا از یک سو در کنار کویر و از سوی دیگر در مجاور دریای نمک قرار دارد و نور خورشید از روی آن انعکاس شدیدی می یابد.

کاروانسرای شاه عباسی ( قصر) این کاروانسرا با دو د ر، رو به شمال و رو به جنوب با کمی تفاوت نظیر کاروانسراهای معروف است .

دروازه ی ورودی ، سرپوشیده ودر دو طرف آن دو سکو و دو اتاق دیده می شود.

نمای خارجی کاروانسرا از سنگ های صافِ تراش صورتی رنگ پوشیده شده و دارای حیاط بزرگی است که دورادور آن را اتاق ها ی کوچک فرا گرفته است .

پشت ساختمان های داخل حیاط ، اصطبل سراسری با آخورهای متعدد ، سکوهایی برای استراحت چهار پادار و اجاقی برای طبخ ساخته شده است .

آب مشروب از " چشمه شاه " در دامنه سیاهکوه که تا کاروانسرا هفت کیلومتر فاصله دارد، تأمین می شود معرفی کاروانسراهای استان کرمانشاه کاروانسرای ایلخانی (بیستون) این کاروانسرا بر روی بقایایی از یک بنای سنگی دوره ساسانی معروف به کاخ خسرو ساخته شده است.

ایلخانیان با الحاق دیوارهایی به دیوارهای محیطی بنای ساسانی، این کاروانسرا را احداث نمودند.

این کاروانسرا به ابعاد 85×80 متر با لاشه سنگ و آجر به همراه ملاط گچ ساخته شده است.

درگاه ورودی آن در جبهه شرقی بنا قرار دارد و به حیاط مرکزی منتهی می شود.

در اطراف حیاط نیز مجموعه ای از اتاق های مستطیل شکل دیده می شود.

در سه ضلع شرقی، شمالی و جنوبی، ایوان ها و اتاق ها قرار دارند و در کنار هر ایوان دو اتاق ساخته شده است.

در ضلع غربی در جلوی هر اتاق، ایوان کوچکی وجود دارد.

دیوارهای این کاروانسرا تا قسمت پاکار قوس با لاشه سنگ و از پاکار تا تیزه قوس با آجر چیده شده است.

در داخل حیاط مرکزی آن، مسجد کوچکی به چشم می خورد.

در کنار این مسجد نیز سکویی مربع شکل احداث شده است و در هرگوشه آن پشتبند مستطیل شکلی قرار دارد.

در مرکز این سکو نیز فضای مدور تو خالی ایجاد شده است.

متأسفانه کاربرد این سکو تاکنون مشخص نشده است.

کاروانسرای (شاه عباسی) بیستون کاروانسرای بیستون معروف به کاروانسرای شاه عباسی در سی کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در محل روستای «بیستون کهنه» قرار دارد.

این کاروانسرا به سبک چهار ایوانی دارای 83/60 متر طول و 74/50 متر عرض است.

در چهار گوشه این بنا، برج هایی قرار دارد؛ برج های ضلع غربی مدور و برج های ضلع شرقی هشت ضلعی است.

دیوار محیطی این کاروانسرا از داخل و خارج تا کف طاق نماها با سنگ های تراشیده و از کف کطاق نماها به بالا با آجر ساخته شده است.

دروازه ورودی این کاروانسرا به عرض 50/3 متر در ضلع جنوبی است.

در هر طرف این دروازه هفت طاق نما قرار دارد.

پس از دروازه، فضایی سرپوشیده با طاق جناغی دیده می شود که در طرفین آن، دو ایوان با طاق هلالی است.

در ابتدای این ایوان ها، راه پله ای برای ورود به پشت بام ساخته شده است.

این فضای سرپوشیده به یک فضای هشت ضلعی با طاق گنبدی منتهی می شود.

در طرفین این فضای هشت ضلعی، دو ایوان وجود دارد و هر یک از این ایوان ها دارای سه درگاه است.

این فضای گنبددار به حیاط کاروانسرا راه دارد.

در هر یک از اضلاع کاروانسر، شش اتاق چهار ضلعی قرار دارد.

در جلوی هر یک از اتاق ها ایوان سنگ فرشی دیده می شود.

در چهار کنج حیاط نیز چهار ایوان شش ضلعی وجود دارد.

در ضلع مقابل درگاه ورودی کاروانسرا، شاه نشینی ساخته شده است.

در پشت اتاق های کاروانسرا، اصطبل های درازی ساخته شده است.

این کاروانسر به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شد.

با توجه به کتیبه ای که از شاه سلیمان صفوی (1105-1077 ه.ق) در این بنا باقی مانده، به نظر می رسد بنای این کاروانسرا در زمان پادشاهی شاه سلیمان و صدارت شیخ علی خان زنگنه خاتمه یافته است.

این مکان در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار و صدرات «میرزا آقا خان نوری» توسط «حاجی جعفرخان معمار باشی اصفهانی» مورد مرمت قرار گرفت.

کاروانسرای ماهیدشت این کاروانسرای چهار ایوانی در داخل شهر ماهیدشت قرار دارد و ابعاد آن 65×65 متر است.

ورودی آن در قسمت جنوبی بنا است.

دو سکوی دراز و بلند در طول این ورودی قراردارد.

گوشه های بیرونی این کاروانسرا به صورت مدور است.

در هر طرف ورودی کاروانسرا دو فضای دو طبقه ایوان مانند قرار دارد.

در نمای جنوبی کاروانسرا نیز در هر طرف ورودی، چهار طاق نما با طاق جناغی ساخته شده است.

پس از ورودی، هشتی گنبدداری قرار دارد که به حیاط کاروانسرا منتهی می شود.

در اطراف حیاط نیز مجموعه ای از اتاق ها جهت استراحت کاروانیان و در پشت آن ها نیز اصطبل های سراسری ساخته شده است.

این کاروانسرا به دستور شاه عباس اول صفوی احداث شد و طبق کتیبه موجود در زمان ناصر الدین شاه تعمیر شد.

کاروانسرای قصر شیرین این کاروانسرا در داخل شهر قصر شیرین قرار دارد و متأسفانه در اثر حملات نظامیان عراقی آسیب زیادی دیده و تنها قسمت ورودی آن باقی مانده است.

در سال های اخیر میراث فرهنگی اقدام به بازسازی آن نموده است.

این کاروانسر نیز تا حدودی شبیه کاروانسراهای بیستون و ماهیدشت است.

ورودی طاق دار آن در ضلع جنوبی قرار دارد.

در هر طرف ورودی سکویی دراز ساخته شده است.

پس از ورودی، هشتی گنبدداری قرار دارد که به حیاط مرکزی راه دارد.

در چهار طرف حیاط، ایوان های بزرگی با طاق جناغی دیده می شود.

همچنین در اضلاع حیاط مرکزی تعدادی اتاق ساخته شده است.

در جلوی هر یک از این اتاق ها ایوان کوچکی و در پشت اتاق ها، اصطبل های درازی احداث شده است.

این کاروانسرا با لاشه سنگ و آجر ساخته شده و در برخی از قسمت های آن از جمله ورودی، از آجرهای بناهای ساسانی نیز استفاده شده است.

منبع: سازمان میراث فرهنگی استان کرمانشاه لینک : معرفی کلیساهای استان کرمانشاه معرفی تکیه ها و حسینیه های استان کرمانشاه معرفی بقعه های استان کرمانشاه گشت و گذاری در استان کرمانشاه ( قسمت اول) معرفی مساجد استان کرمانشاه (گشت و گذاری در استان کرمانشاه (2)) معرفی امامزاده های استان کرمانشاه معرفی کاروانسراها و قلعه های تاریخی استان فارس کاروانسرای احمدی کاروانسرای احمدی در کنار بازار وکیل، متشکل از قسمت اندرونی و بیرونی با تعداد زیادی حجره در دو طبقه و ایوان هایی با ستون های یکپارچه سنگی ، تزئینات کاشی کاری، صحنی با حوض مدور و خوش نقش، درهای چوبی و قدیمی و یک سنگاب ( ظرفی بزرگ که از سنگ سازند و در حیاط مساجد و تکایا جای دهند و در آن آب ریزند تا تشنگان از آب آن بنوشند) قدیمی است.

کاروانسرای روغنی این کاروانسرا در کنار راسته اصلی بازار وکیل قرار دارد و از طریق دالانی با آن مرتبط است.

این بنا دارای صحن در میانه و حجره هایی در اطراف آن، ازاره ( آن قسمت از دیوار اتاق و یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین بود) سنگی حجاری شده و تزئینات کاشی کاری است.

کاروانسرای سروی کاروانسرای سروی در مرکز نی ریز قرار دارد و در قدیم کاروان های تجاری استان های کرمان، یزد، بندرعباس و فارس ، در این کاروانسرا استراحت می کردند.

کنار کاروانسرا حمام حاج محمدحسن به سبک حمام گنجعلی خان کرمان ، دارای ارزش تاریخی و معماری است.

کاروانسرای فیل این بنا بین بازار شمشیرگرها و ترکش دوزها، در سمت غربی بازار وکیل قرار دارد و ورودی آن از طریق بازار شمشیرگرها است.

طرح بنا مربع است و در هر ضلع آن هفت حجره و در هر زاویه ، یک حجره وجود دارد.

درهای قدیمی و زیبای حجره ها اغلب برجاست.

کاروانسرای گمرک این بنا بعد از کاروانسرای احمدی در بازار وکیل واقع شده و کارکرد اصلی آن در ارتباط با گمرک بود.

پنجره های مشبک زیبا، ازاره سنگی ، حوضی با لبه و پاشویه سنگی سرخ از ویژگی های بناست.

کاروانسرای نی ریز این کاروانسرا در مرکز شهر نی ریز قرار دارد.

در گذشته کاروان های تجاری استان های کرمان، یزد ، بندرعباس و فارس که از این مسیر عبور می کردند ، در این کاروانسرا که به عنوان یک مرکز مهم تجاری مطرح بود، استراحت می کردند.

در کنار این کاروانسرا حمامی به سبک حمام گنجعلی خان کرمان وجود دارد.

این کاروانسرا و حمام هنوز بر جای هستند.

تپه ها و تل ها تل ضحاک در سه کیلومتری جنوب فسا ، تل خاکی قرار گرفته که مشهور به تل ضحاک است.

این تپه طبق کارشناسی اروپاییان در بر گیرنده آثار پیش از قرن چهارم هـ.

ق است.

با کاوش های دانشمندان اروپایی در سال 1936 میلادی ، ظروف سفالین پیش از تاریخ و اعصار بعد از آن ، از این محل به دست آمد و بسیاری از لوازم زندگی بعد از اسلام نیز کشف شد که آبادی تپه را تا خلفای عباسی گواهی می دهد.

تل نعلکی این تل در دو کیلومتری شمال روستای جلیان از بخش نوبندگان فسا ، قرار گرفته و آثار ماقبل تاریخ در آن یافت شده است.

این آثار از آنجا که کاملاً صاف و هموار نشده اند ، به دوران قبل از حجر صیقلی نسبت داده می شوند.

پیکان ها و کاردهای سنگی زیادی از دل این تپه به دست آمده که در موزه پارس در معرض نمایش است.

نکته قابل توجه از حفاری منطقه جلیان این است که می توان ادغام ادوار دوگانه" حجر صیقلی" و "مفرغ" را در گورستان های پیش از تاریخ این منطقه مشاهده نمود.

از دیگر تل ها و تپه های باستانی و تاریخی استان فارس می توان به تل سیاه ، نزدیک روستای فدشکویه با آثار ما قبل تاریخ و تل نخودی در حوالی کوشک قاضی و تپه های تیمارستان و گلستان و نعلکی در منطقه جلیان شهرستان فسا ، تل سیاه و تل اسکو و تل ریگی یا خسرویه از دوران ما قبل تاریخ در شهرستان داراب ، تل بابایی از اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی و تل باستانی و تل شاه نشین و تل لاله گون و تل پهلوانی و حاجی نوروز از دوران تاریخی در شهرستان اقلید اشاره نمود.

قلعه ها قلعه اژدها پیکر این قلعه که در سمت غرب شهر لار و بر بالای کوه واقع است، از دوران پیش از اسلام به جای مانده است.

از آنجا که فرم ظاهری بنا به شکل اژدهاست این قلعه چنین نام گرفته است.

در مجاور قلعه بقایای چند اثر قدیمی از جمله سرداب ، مسجد ، حمام مقبره ، آب انبار، چاه و دولاب ( چرخ آب ، گنجه ی کوچک در دار که در دیوار تعبیه کنند) هنوز باقی است.

قلعه اس.

پی.

آر ( S.P.R) به علت سوق الجیشی بودن منطقه نی ریز و قرار داشتن بر سر راه های کرمان ، یزد ، بندرعباس ، شیراز و اصفهان ، در جنگ جهانی اول نیروهای بیگانه انگلیس و هند، اقدام به ساخت قلعه ای از جنس سنگ ، خاک و ساروج تحت عنوان قلعه اس .

پی ، آر ( پایگاه پلیس جنوب) در این شهر نمودند که آثار آن هنوز پابرجاست.

اداره کل میراث فرهنگی فارس اقدامات لازم جهت تعمیر و ثبت بنای تاریخی این اثر را در دست دارد.

قلعه برزو در انتهای شرقی سروستان ویرانه های قلعه ای به صورت توده ای از خاک به چشم می خورد.

قلعه برزو که در کنار قناتی به همین نام و آسیاب آبی متروکی قرار دارد ، توسط حصاری چهار گوش محصور بود که در چهار گوشه آن بقایای برج هایی دیده می شود.

بیشتر سفال های سطحی قلعه مربوط به قرون میانه دوره اسلامی است.

سپید دژ رو به روی تنگ کمان در شهرستان ممسنی ، آثار قلعه مستحکمی از سنگ و گچ بر فراز کوهی منفرد و مجزا وجود دارد که به نام سپید دژ یا قلعه سفید معروف است ، و از دوره ساسانیان باقی مانده .

در گذشته بالا رفتن و رسیدن به قلعه از چهار مسیر ممکن بود، اما امروزه تنها از راه " شتر خَسَب" می توان به آن رسید.

بقایای دیوار و قسمتی از دروازه سنگی و طاق ضربی سنگی قلعه هنوز باقی است ، و سنگ های نیمه تراش که در اصطلاح " باربر" نامیده می شود، در آنها به کار رفته است.

سپید دژ تا دوره محمد شاه قاجار مورد استفاده بود.

قلعه دری فولادی داشت که اکنون در امامزاده سید علاءالدین نصب شده و از این رو امامزاده " درب آهنین" لقب گرفته است.

قلعه گبری ( قلعه انگشت گبری) در ارتفاعات شمالی سروستان موسوم به " کوه قلات " آثار قلعه ای به چشم می خورد که از سنگ و ملات گچ ساخته شده است.

نحوه ساخت و موقعیت مکانی، حاکی از آن است که خصوصیات تدافعی در این قلعه مد نظر بود.

این قلعه شامل حصاری است که در چهار گوشه آن چهار برج قرار داشت.

مجموعه ای از ساخت و سازهای این حصار ویران شده و بخشی از آن در زیرخاک مدفون است.

در ضلع جنوبی این قلعه چاهی در میان صخره های سنگی حفر شده که مردم آن را پر از استخوان انسان می دانند.

سطح زیادی از درون قلعه با سفال های نخودی رنگ پوشانده شده که ضخیم و دارای خطوط موازی و هندسی کنده شده هستند و شن به عنوان ماده چسباننده در آن ها به کار رفته است.

تاریخ این سفال ها بیشتر به قرون اولیه اسلامی باز می گردد.

از نظر قدمت و کاربرد ، این مکان را می توان با قلعه هایی به همین نام در ارتفاعات فراشبند ، فیروزآباد ، قیر، استهبان ، چکاب کربال و ...

مقایسه نمود.