سرخجه
سرخجه چیست؟
سرخجه یک بیماری ویروسی است که سرخک آلمانی یا سرخک سه روزه نیز نام دارد زیرا تب بیماری بعد از 3 روز قطع میشود. گاهی اوقات ضایعات پوستی آن شبیه سرخک یا مخملک تظاهر پیدا میکند.
علائم و نشانههای بیماری سرخجه
این بیماری در کودکان، نشانههای عمومی ندارد یا اینکه نشانههای بسیار جزئی دارد اما نزد بزرگسالان میتواند به صورت تب خفیف 1 تا 5 روزه، سردرد، بیقراری، ترشح خفیف بینی و التهاب ملتحمه بروز کند. از نشانههای بالینی مشخص سرخجه التهاب غدههای لنفاوی پشت چشم، زیر استخوان پس سری یا پشت گردنی میباشد که حدود 5 تا 10 روز قبل از ظاهر شدن ضایعات پوستی ایجاد میشود.
در 50 درصد موارد ممکن است بیماری بدون ضایعات پوستی باشد.
سندرم سرخجه مادرزادی
سرخجه بدلیل ایجاد ناهنجاریهای جنینی از بیماریهای بسیار مهم محسوب میشود. 90 در صدر نوزادان مادرانی که در سه ماهه اول حاملگی به طور قطع مبتلا به سرخجه شدهاند، به سندرم سرخجه جنینی مبتلا میگردند.
ناهنجاریهایی که در سندرم سرخجه مادرزادی ایجاد میشود
جنینهایی که در مراحل اول تشکیل مبتلا میشوند بیشتر از همه در معرض خطر مرگ داخل رحمی، سقط جنین خودبخود و ناهنجاریهای اندامهای مهم بدن هستند. این ناهنجاریها ممکن است شامل یک یا چند نوع از جمله: ناشنوایی، آب مروارید، کوچکی چشم، آب سیاه جنینی، کوچکی جمجمه، عقبماندگی ذهنی، ارتباط بین سرخرگ ششی و آئورت، نقص دیواره بین بطنی و یا دهلیز در قلب، ضایعات پوستی، بزرگی همزمان کبد و طحال، یرقان، نقایص استخوانی باشد.
تشخیص بیماری سرخجه
سرخجه در تشخیص افتراقی با بیماریهای سرخک، مخملک و تعداد زیادی از عفونتهای پوستی و مونو نوکلئوز عفونی قرار میگیرد.
تشخیص بالینی سرخجه در اغلب مواقع درست انجام نمیشود. در موارد حاد بیماری تنها با کمک آزمایشگاه میتوان بیماری را تشخیص داد. تشخیص بیماری براساس افزایش آنتیبادی اختصاصی ضدویروس سرخجه در دوبار آزمایش تایید میشود در فاصله 1 تا 2 هفته پس از ظهور ضایعات پوستی میتوان ویروس را از ترشحات گلوی بیمار جدا کرد. خون، ادرار و مدفوع بیمار میتواند حاوی ویروس باشد. اما جداکردن ویروس بسیار وقتگیر بوده و به 10 تا 14 روز وقت احتیاج دارد.
برای تشخیص سرخجه مادرزادی در نوزاد تازه متولد شده میتوان خون بیمار را مورد آزمایش قرار داد در صورت وجود آنتیبادی اختصاصی ضدویروس سرخجه در یک نمونه خون میتوان بیماری را تشخیص داد.
شیوع بیماری سرخجه
این بیماری در تمام نقاط دنیا از اجتماعات دور و مجزا شایع است. شیوع سرخجه در زمستان و بهار افزایش مییابد:
مخزن سرخجه
انسان تنها مخزن این ویروس است.
روشهای سرایت بیماری سرخجه
سرخجه از طریق تماس با ترشحات بینی و گلوی افراد آلوده منتقل میشود. این بیماری به طور مستقیم از طریق قطرههای آب دهان ضمن تماس مستقیم بیماران منتقل میشود.
دوره کمون بیماری سرخجه
دوره نهفتگی بیماری بین 14 تا 17 روز میباشد و میتواند تا 21 روز نیز متغیر باشد.
دوره سرایت بیماری
این دوره از یک هفته قبل از بروز ضایعات پوستی شروع میشود و تا حداقل 4 روز پس از آن ادامه مییابد. سرخجه یک بیماری به شدت مسری است. نوزادانی که مبتلا به سرخجه مادرزادی هستند ممکن است تا ماهها بعد از تولد، ویروس را دفع کنند.
چه کسانی به سرخجه حساسیت دارند و چه افرادی در مقابل این بیماری مقاومند؟
حساسیت به این بیماری در همه افراد عمومیت دارد. تنها نوزادان متولد شده از مادران ایمن تا مدتی میتوانند ایمنی مادرزادی را حفظ کنند. در اثر آلودگی طبیعی به ویروس و یا واکسیناسیون، ایمنی فعال در مقابل بیماری ایجاد میشود. ایمنیای که بعد از عفونت طبیعی به وجود میآید، معمولاً همیشگی است و بهنظر میرسد که برای تمام عمر باقی میماند ولی ایمنی ناشی از واکسیناسیون، بستگی به میزان تماس با بیماری در مناطق اندمیک دارد.
روشهای پیشگیری از ابتلا به سرخجه
تزریق واکسن و ایمونوگلبولین
مردم باید نسبت به روش انتقال بیماری و ضرورت واکسیناسیون آشنا شوند.
واکسیناسیون علیه بیماری سرخجه
تزریق یک نوبت واکسن ویروس زنده ضعیف شده در 98 تا 99 درصد افراد حساس منجر به ایجاد آنتیبادی قابل توجه میشود.
روشهای کنترل بیماری سرخجه
تمام موارد ابتلا به سرخجه یا سرخجه جنینی باید به مقاومت بهداشتی گزارش شود. گزارش سریع موارد مشکوک و بیماری وسیلهای برای اجرای اقدامات به موقع خواهد بود.
درمان بیماری سرخجه
این بیماری درمان اختصاصی ندارد.
اقدامات لازم در همهگیری بیماری سرخجه
تمام موارد تایید شده بیماری یا موارد مشکوک باید فوراً به مقامات بهداشتی گزارش شوند برای کنترل همهگیری لازم است که تمام تماسهای حساس واکسینه گردند. جامعه پزشکی و مردم باید از وجود همهگیری مطلع شوند تا بتوانند خانمهای حامله را مشخص کرده و آنها را محافظت کنند.
سرخجه در کودکان
چنانچه کودک گرفتار بیماری سرخجه شد ، نگران نشوید . اگر چه داشتن یک کودک بیمار ،همیشه ناراحت کننده است ، اما سرخجه ، یک دانه زدن ملایم واگیردار پوست است که ناراحتی های ثانویه ایجاد نمی کند . این بیماری تنها زمانی خطرناک است که یک خانم باردار ، به آن مبتلا شود . در این صورت بیماری از راه جفت به جنین منتقل شده وگاهی ممکن است موجب مرگ جنین شود و یا نقص هایی در نوزاد متولد شده ایجاد کند . این نوع سرخجه را سرخجه مادرزادی می نامند .
این بیماری پیش از تولید واکسن در سال ۱۹۶۹ ، جزو بیماریهای واگیر دار رایج در کودکان به شمار می آمد . اما در سالهای اخیر ، شیوع سرخجه کاهش یافته است .
ایمنی زایی
یک بار مبتلا شدن به بیماری سرخجه ،فرد را برای تمام عمر نسبت به این بیماری مصون می سازد . فردی که هرگز به این بیماری مبتلا نشده ، اما پس از یک سالگی از واکسن سرخجه استفاده کرده باشد ، او هم برای تمام عمر گرفتار سرخجه نخواهد شد . به هر حال بسیاری از جوانان و نوجوانان ، می پندارند که نسبت به بیماری سرخجه مصونیت دارند ، حال آن که به یاد نمی آورند در دوران کودکی به این بیماری مبتلا شده اند و یا واکسن آن را تزریق کرده اند یا خیر ؟ از این رو ، باید تمامی دانشجویان و پرسنل بیمارستانها ، مدرکی دال بر واکسینه شدن و یا یک بار مبتلا شدن به بیماری ارائه کنند .
داشتن این مدرک برای خانمهای باردار بسیار اهمیت دارد .
اگر در مورد واکسینه شدن و یا مبتلا شدن به سرخجه در دوران کودکی خود شک دارید ، باید آزمایش خون بدهید تا مشخص شود که آیا در خون شما پادتنی علیه سرخجه وجود دارد یا خیر ؟ چنانچه پادتنی کشف نشد باید در نخستین فرصت ، خود را واکسینه کنید ، مگر این که در اوایل دوران بارداری باشید ، زیرا در این دوران نمی توانید واکسن بزنید .
نوزادانی که مادرانشان به سرخجه ایمنی دارند به طور معمول پادتن های مادری را شش تا نه ماه پس از تولد ، در خون خود دارند و علیه سرخجه مصون هستند .
علت بیماری
ویروس سرخجه در تمامی طول سال وجود دارد ، اما انتشار آن در فصل های زمستان و بهار بیشتر است . کودک ممکن است از طریق هوای آلوده به ویروس ، بیمار شود . هوای اتاق به طور معمول در اثر ترشحات حلق و بینی فرد بیمار آلوده می شود .
کودک ، دو تا سه هفته پس از تماس نزدیک با فرد بیمار ، علائم بیماری را آشکار میکند . دوره واگیری بیماری از هفت روز پیش تا پنج روز پس از پیدایش علائم آن ( دانه های قرمز رنگ پوستی ) است .
ویروس سرخجه می تواند از جفت عبور کند و از مادر به جنین منتقل شود . در این حالت سرخجه مادرزادی پدید می آید که احتمال آن در ماه های آخر بارداری بسیار ضعیف تر از ماه های نخست است . چنانچه مادر به سرخجه مبتلا شد ، احتمال انتقال آن به جنین در سه ماهه اول بارداری ۲۵ درصد است . این احتمال در ماه چهارم ، به ده تا بیست درصد کاهش می یابد و از ماه پنجم به بعد به صفر می رسد .
سرخجه مادرزادی نارسایی هایی در گوش ،چشم ، قلب و مغز نوزاد ایجاد می کند که ممکن است به کوری ، کری وعقب ماندگی ذهنی او بیانجامد .
نشانه های بیماری
علائم بیماری با دانه زدن در پوست آشکار می شود که با تب خفیف یک روزه ( ۳۸ درجه سانتی گراد ) همراه است . کودکان بزرگ تر و نوجوانان ، ابتدا نشانه های نخستین را بروز می دهند که سه تا چهار روز ادامه دارد . از جمله این علائم می توان سردرد ، تب خفیف ، گلودرد ، سرفه های ملایم ، بزرگ و حساس شدن غدد لنفاوی پشت گوش و سر را نام برد .
دانه زدن پوست با پیدایش نقاط قرمز رنگ روی صورت آغاز می شود . این دانه ها به سرعت به سایر نقاط بدن گسترش می یابند . گاهی اوقات ، دانه زدن پوست دیده نمی شود . زیرا فرد بدون این که بداند پیش از این دچار سرخجه شده یا نه ، نسبت به آن مصونیت دارد . دانه ها همراه با خارش ، در مدت یک روز در سراسر بدن پخش می شوند ، در روز دوم از صورت محو شده و تا روز سوم در سراسر بدن به کلی از بین می روند . غدد لنفاوی پشت گوش و سر ، ممکن است تا هفته ها متورم باقی بمانند ، بدون این که حساسیت و دردی داشته باشند . افراد بالغ گاهی پس از محو شدن دانه ها در صورت ، از درد مفاصل ( زانو ، مج و آرنج ) شکایت میکنند . این دردها ممکن است تا ده روز ادامه داشته باشند .