دانلود مقاله تخت جمشید

- فصل اول هخامنشیان سرزمین ما کشوری است بسیار بزرگ، این سرزمین که اسمش از قوم آریایی آمده «ائران اخشر» که ایرانشهر و بعد ایران شد.

در سرزمین پهناور اقوام بزرگی از آریائیان مثل مادها، پارسها، خوارزمیان، بلخیان، کراتیان همه آمدند و جمع شدند و یک دولت بزرگ را تشکیل دادند زیر سلطه مادها و هخامنشیان، این اقوام یک نوع توحید داشتند که زرتشت آن را بهتر کرده بود.

نیروهای طبیعت رو مثل آب و باد و آتش و خاک رو به عنوان نیروهای ایزدی می دانستند، البته نباید فکر کرد که به پرستش آنها اقدام می کردند کما اینکه در شاهنامه این مسئله بسیار واضح آمده که: نیا را همی بود آئین و کیش پرستیدن ایزدی بود پیش نگویی که آتش پرستان بدند پرستنده پاک یزدان بدند در آن گه بدی آتش خوب رنگ چو مر تازیان راست محراب سنگ قلمرو دولت هخامنشیان پهناور بود.

از آسیای میانه و رود سند در هندوستان تا رود نیل در مصر ورود دامون در اروپا را در برمی گرفت.

در بیش از 2500 سال پیش بود که حکومتی آزادیخواه توسط کوروش بنیان نهاده شد.

وی از بزرگان قبیله پارس و از نوادگان هخامنش، بزرگ خاندان پارسها بودو با یکپارچه کردن و متحد کردن قبایل ماد و پارس، بزرگترین و مقتدرترین حکومت آن دوران را پدید آورد و این امپراتوری تازه تاسیس را به نام جد خود «هخامنش» «هخامنشیان» نامید.

کوروش بیش از 25 سال حکومت کرد و سرانجام در جنگی در سال 530 ق.

م زخمی شد و درگذشت.

آثاری از کاخها و بناهای دوره حکومت کوروش از جمله مقبره وی در پاسارگاد و یکی از پایتخت های هخامنشیان در 135 کیلومتری شمال شرقی شیراز باقی مانده است.

پس از کوروش پسرش کمبوجیه بر تخت نشست که بعد از تصرف مصر در راه بازگشت به دلیل نامشخصی درگذشت و بعد از فوت وی داریوش پس عموی کوروش اوضاع نابسامان کشور را سروسامان بخشید.

و در سال 521 ق.م قدرت را به طور کامل در دست گرفت و شوش را به پایتختی برگزید.

داریوش در حدود سالهای 518 تا 520 ق.م فرمان ساخت مجموعه ای با شکوه را در دامنه کوه رحمت صادر کرد که امروزه به تخت جمشید معروف است.

تخت جمشید در مرودشت در 57 کیلومتری شمال شرقی شیراز واقع شده است.

در دوران حکومت داریوش که 36 سال بود.

بخشهایی از این مجموعه ساخته شد، پس از وی هر یک از پادشاهان هخامنشی سعی داشتند که بر این مجموعه، کاخی یا ساختمانی اضافه نمانید.

دوران ساخت بنای کاخهای تخت جمشید حدود 180 سال طول کشید.

2- فصل دوم دلایل ساخت پاسارگاد هخامنشیان سرتاسر سال را در یک جا مقیم نبودند بلکه بنابر اقتضای آب و هوا هر فصلی را در یکی از پایتخت ها، اقامت داشتند.

در فصل سرما در بابل و شوش به سر می بردند و در فصل گرما در همدان یا اکباتان در دامنه کوه الوند می رفتند که هوایی لطیف و تازه داشت.

این سه شهر پایتخت های اداری، سیاسی و اقتصادی بودند اما دو شهر دیگر هم بود که پایتخت آئینی و شهرهای مقدس هخامنشیان به شمار می آمد.

یکی پاسارگاد که جایگاه برگزاری آئین هاو تشریفات تاجگذاری شاهان هخامنشی بود ودیگری تخت جمشید یا پارسه که در آن عید نوروز را که عیدی دینی و ملی بود جشن می گرفتند.

اما در مورد دلیل ساخت تخت جمشید مهندس حبیب الله پو عبدالله هم چنین می گوید: «با اینکه می دانیم تخت جمشید بیش از 200 سال آباد بود، اما پله و مکانهایی که از زیر خاک بیرون آورده شده اند نشان از آن دارد که تخت جمشید محل آمد و شد هر روز نبوده وتنها در مراسمی خاص مانند جشن مهرگان و یا جشن نوروز مورد استفاده قرار می گرفته و زیستن و توقف و محل نظافت در مکانی بیرون از تخت جمشید بوده است.» پروفسور آرتورپوپ معتقد بود: تخت جمشید بیشتر جنبه آئینی و تشریفاتی داشته است.

وی در کتاب «معماری ایران، پیروزی شکل و رنگ» در این باره چنین نوشته است: این نظریه معمول که تخت جمشید در وهله اول مجموعه کاخهای فعالی بوده که در پایتخت یک امپراتوری بزرگ برای ابراز قدرت سیاسی و حس غرورآمیز شاهی بنا گردیده یک اندیشه غربی است که هر چند دقیق و خردمندانه است لیکن از درک مجموعه تصورات و برداشتها و امیدهای متکی بر عواطف و نمادهای بازمانده از شرق باستان ناتوان است.

در واقع این چنین به نظر می رسد که تخت جمشید یک مقرر حکومتی بوده است .

یرای رسیدگی به امور جاری مملکتی همچون : امور اقتصادی ، امور اداره کشور شامل وضع و ارجاع قوانین به سایر نقاط تابع ، تنظیم روابط خارجی و سیاسی دیدار و پذیرایی از سفیران سایر ملل و کنترل ایالات و اقوام تابع یعنی دیدار و پذیرش نمایندگان اقوام تابع و سایر امور مربوط به اداره و کنترل یک امپراتوری بزرگ ، و در کنار همه این امور هر سال در نوروز نیز مراسم تشریفاتی آئنی جشن نوروز در آن برگزار می شده است .

3- فصل سوم جایگاه تخت جمشید (شهر پارسه) در حدود سال 518 ق.م داریوش بزرگ صخره بزرگی را در حدود شمال غربی کوه مه یا کوه رحمت برگزید تا کوشک شاهانه ای بر روی آن بنا نهد.

داریوش و پسرش خشایار شا و پسر زاده اش اردشیر یکم هخامنشی بناهای باشکو تخت جمشید را به ترتیب بر روی آن بنا نهادند.

گوید خشار شا: «آنچه را که پدرم بنا نهاد من نگهداری کردم و کاری دیگر بر آن افزودم آنچه من بنا کردم و آنچه ا که پدرم بنا کرد همه به خواستاهورا مزدا بود.» سالها طول کشید که این تخت عظیم که بیش از 125000 متر مربع وسعت دارد را برای پایه گذاری کوشک شاهی آماده کنند، در همان زمان آبراهه هایی کنند و مظهر این آبراهه ها را در خندقی بزرگ و پهن که در پشت دیوار شرقی تخت حفر شده بود قرار دادند.

اما بعدها که این خندق پر شد آب باران کوهستانی قسمت اعظم برج و باروی شرقی را ویران کرد و به درون محوطه کاخها ریخت و بخشی از آن را رد زیر خاکها دفن کرد تا آنکه در اوایل این قرن باستان شناسان خاکها را بیرون ریختند و چهره بناها را دوباره نمایان ساختند.

تخت جمشید بازمانده ارگ شهرپارسه است.

پشت دیوار ارگ شهر وسیع پارسه قرار داشته که بر طبق روال سنتی ایران با معماری خشتی ساخته شده بوده در نتیجه بعد از اینکه اسکندر اونجا رو آتش زد و به نابودی کشاند شهر خودش به ویرانی بیشتر رفت و دشتی بیشتر از آن باقی نماند ولی مورخین اسکندر گفتند و دیازود ویسیدی اون رو نهی کرده که این غنی ترین شهر زیر آفتاب بود و امروز فقط از این شهر بسیار بزرگ در این دشت چندتکه سنگی از خانه های اعیانی بیشتر باقی مانده است.

4- فصل چهارم کاخ های تخت جمشید مجموعه بناهای باشکوه تخت جمشید بر روی سکویی ساخته شده اند که طبق متن کتاب تاریخ تمدن اثر ویل دورانت این صفه 500 متر طول و سیصد متر عرض دارد و بین 6 تا 15 متر از سطح زمین بلندتر است و کاخهای شاهی را بر روی آن ساخته بودند.

بنابراین ورود به مجموعه تخت جمشید با بالارفتن از پلکان ورودی آن امکانپذیر است.

در تخت جمشید که ارگ شهر پارسه به شمار می رفته چند بخش مهم وجود داشته است: 1- پلکان و دروازه ورودی 2- کاخی رسمی و تشریفات آپادانا 3- سراهای نشیمن و کاخ های کوچک اختصاصی 4- خزانه شاهی 5- کاخ صدستون و بالاخره دژ و باروی حفاظتی که در ورای آن شهر پارسه قرار داشته .

اما اگر به طور جداگانه کاخ ها و بخش های مختلف این ارگ را نام ببریم به شرح زیر است: 1- پلکان ورودی 2- دروازه ورودی خشایار شاه (دروازه ملل) 3- خیابان سپاه (خیابان رژه) 4- دروازه ناتمام 5- کاخ آپادانا (تالار مرکزی) 6- ایوان و پلکان شرقی کاخ آپادانا 7- ایوان وپلکان شمالی کاخ آپادانا 8- کاخ صد ستون 9- کاخ مرکزی یا تالار شورا 10- تچد، کاخ داریوش 11- هدش، کاخ خشایارشا 12- بخش اندرونی (حرمسرا) 13- کاخ ملکه 14- خزانه 15- سرباز خانه 16- آرامگاه اردشیر دوم 16- آرامگاه اردشیر دوم 17- آرامگاه اردشیر سوم 5- فصل پنجم پلکان و دروازه ورودی (دروازه ملل) دو پلکان موازی دو طرفه در سمت شمال غربی صفه تخت جمشید ساخته شده است که ورودی اصلی صفه به شمار می آید.

بعضی از باستان شناسان معتقدند که ورودی صفه در ابتدا در جبهه جنوبی صفه قرار داشته و بعدها خشایارشاه دستور داده است پلکان بزرگ و ورودی اصلی صفه را در گوشه شمال غربی یعنی محل کنونی ورودی اصلی مجموعه بسازن.

هر پلکان دارای 111 پله است که هر پله نزدیک به 7 متر طول 38 سانتی متر عرض و فقط 10 سانتی متر بلندی دارد.

پهن بودن پله ها و کوتاه بودن ارتفاع آنها احتمالاً از ا« جهت است که عده بسیار زیادی از بزرگان اداری و لشگری و هدیه آورندگان گوناگون بتوانند به آسانی و در کنار هم از آن ها بالا بروند.

برخی هم اظهار کرده اند که ارتفاع هر پله را به دلیلی اندک گرفته بودند که افراد با اسب و به صورت سواره نیز بتوانند از آن بالا بروند چنانکه در نقش های برجسته پلکان های کاخ مرکزی و کاخ آپادانا چنین صحنه هایی مجسم شده است.

جان پناهی در لبه پلکانها وجود داشته که آثاری از آن باقی مانده است.

ویل دورانت در کتاب خود «تاریخ تمدن، مشرق زمین: گاهواره تمدن» در مورد پله های صفه تخت جمشید نوشته است «این پلکان های بزرگ و باشکوهی که مشخص را از زمین هموار به بالای پشته ای که کاخ ها بر آن ساخته شده می رساند، در سراسر تاریخ معماری جهان هیچ نظیری ندارد.

به احتمال قوی، پارسیان این شکل ساختن پله را از پلکانهای مخصوص برجها یا «زیگوراتها» ی بین النهرین که برگرد آن برجها می گشته، اقتباس کرده بودند ولی پلکانهای تخت جمشید خصوصیاتی دارد که منحصر به خود آن است.

به این معنی که به اندازه وسیع و بالا رفتن از آنها آسان است که ده سوار می توانند پهلو به پهلو از آنها بالا روند همچنین به نقل از ویل دورانت در این کتاب فرگوسن این پلکان ها را عالی ترین نمونه پلکانهایی می داند که در تمام نقاط عالم ساخته شده است.

-در مشرق پلکان ورودی کاخ کوچکی که دروازه ملل نام دارد بنا شده است که نمایندگان همه ملت های تابع امپراتوری هخامنشی ابتدا به آن وارد می شده و سپس به سوی کاخ های دیگر می رفتند.

در دو جانب درگاه غربی دو نره گاو و بسیار عظیم جرزهای درگاه را بر پشت خود نگه داشتند.

روی این مجسمه ها به سمت غرب است یعنی دشت و بازدید کننده تازه وارد شده را می نگرند.

این دروازه با پلان مربع شکل دارای 3 درگاه است.

یک درگاه در جبهه غربی است که درگاه ورودی است، درگاهی در جبهه شرق است کسانی که می خواستند به تالار صدستون بروند از آن عبور می کردند و پس از گذشتن از معبری مستقیم یا همان خیابان رژه به دروازه دیگری یعنی همان دروازه ناتمام می رسیدند که بعد از عبور از آن به حیاط و سپس تالار کاخ صد ستون می رسیدند.

اما درگاه سوم درگاه جنوبی بود کسانی که می خواستند به کاخ آپادانا بروند پس از وارد شدن به دروازه ملل از این درگاه به حیاط جلوی این کاخ هدایت می شدند.

از درگاه غربی که بگذیریم وارد اتاق بزرگ 4 ستون می شویم که اکنون 3 ستون آن برجاست.

ارتفاع هر ستون 5/16 متر و ارتفاع هر کدام از درگاه های غربی و شرقی 10 متر و عرض آنها 80/3 متر بوده است، اما درگاه جنوبی که به سمت کاخ آپادانا بود بلندتر و عرض دهانه آن 12/5 متر بوده است.

دورتا دور اتاق سکویی به طول 52 متر و ارتفاع 52 سانتی متر از سنگ سیاه رنگ خوش تراش تعبیه کرده بودند که محل نشستن میهمانانی بود که به این اتاق انتظار می آمدند.

اقوام مختلف از جاهای بزرگ شاهنشاهی ایران می آمدند و بعد بر روی سکوهای دور این اتاق گروه گروه می نشستند.

پشت دیوارهای این اتاق تماماً از کاشی های رنگی تا سقف به تزئینات نخل و سرو و ستاره و لوتوس آراسته بود و یک شکوه خاصی به این محوطه می داد.

بعد از اینکه مهمانان اجازه ورود پیدا می کردند بر حسب اهمیت از درگاه جنوبی و شرقی به صورت گروه گروه وارد خیابان رژه می شدند.

درگاه شرقی همان وضع و اندازه درگاه غربی را دارد جز آنکه به جای نره گاو ان دروازه بان ابوالهولهایی با سر انسان تنه گاو و بال عقاب جرزهای درگاه را بر پشت خود نگاه داشتند.

6- فصل ششم کاخ آپادانا نمایندگان ملل گوناگون تابع امپراتوری با پیشکش ها و هدایای خود برای شرکت در مراسم بار عام از پلکان آپادانا بالا رفته و وارد کاخ می شدند.

نمانیدگان و مهمانان شاهی که از پلکان بالا می آمدند برای وارد شدن به کاخ باید از یکی از درگاه ها وارد بشوند.

درگاهی بسیار بزرگ با دو لنگه در که اکنون از این درگاه ها جز پاشنه های در مدور و یک جای قفل در بر روی زمین هیچ چیز دیگری باقی نمانده است.

درها هر یک 18 متر ارتفاع داشته و مزین بوده به ورقهای نقره گل و تبه دار با نقش شیر که وقتی این درها برای تشریفات بار عامی باز می شده به دو طرف باز می شدند و می ایستادند.

کاخ آپادانا یا کاخ بار داریوش و خشایار شاه که به تائید مورخان و باستانشناسان با شکوه ترین و بزرگترین بنای تخت جمشید و همچنین قدیمی ترین بنای مهم ساخته شده در تخت جمشید بوده است، از یک تالار چهارگوش مرکزی با 36 ستون و ارتفاع هر یک 20 متر، دارای 3 ایوان هر یک با 12 ستون، درجهات شمالی، شرقی، غربی و 4 برج در 4 گوشه بیرونی تالار وتعدادی اتاقهای سکونت گاهی و خدماتی و نگهبانی در جنوب تشکیل شده بود.

ساختن این کاخ در زمان داریوش آغاز شد و در زمان خشایار شاه به اتمام رسید و 30 سال طول کشید.

سطح این کاخ از سطح کف حیاط آپادانا و کف دروازه ملل بلندتر ساخته شد.

تالار آپادانا بزرگترین و باشکوه ترین قسمت تخت جمشید است.

این تالار و ایوانهای 3 گانه آن با شکوهترین و زیباترین اثر جهان قدیم است و به تنهایی 3600 متر مربع و سعت دارد ستونهای آن 19 متر و 70 سانتی متر با آن رعنایی و زیبایی در انواع مختلف نظیر ندارد.

دیوارهای آن سرتاسر پوشیده بود و از کاشیهای رنگین با نقوش نخل و گل و بوته و سربازان، حتی کتیبه و داخل تالار پر از قالی و فرشهای اعلی بوده است.

داخل تالار عده زیادی از اقوام مختلف به حضور پادشاه می رسیدند و اوج جشن نوروز در انجا به انجام می رسید.

از 72 ستونی که روزی سقف آپادانا را برپا می داشتند امروز تنها 14 عدد برپاست هر ستون تالار مرکزی مرکب بود از ساقهای استوانه ای شیاردار و سر ستون گاو دو سر، سقف وسیع و سنگین تالار بر روی الوارهای گران استوار بود.

سر ستونهای ایوان شرقی به شکل شیر دو سر بوده است.

دیوارهای تخت جمشید از خشت خام و عمدتاً مربع شکل بوده است.

لایه کوتاهی از این دیوارها در جاهای مختلف تخت جمشید پابرجاست.

دیوار دور تالار آپادانا 6 متر پهنا دارد، این دیوار در حدود 22 متر ارتفاع داشته و دور تا دور کاخ را می پوشانده، سقف آپادانا بر روی این دیوار و ستونهای 72 گانه آن استوار بوده است و یک فضای خیلی بزرگ را شبیه زمین فوتبال می پوشاند.

نقشه کاخ آپادانا از لحاظ اصول معماری به نقشه کاخ بار کوروش در پاسارگاد و بخصوص نقشه کاخ داریوش در شوش شباهت دارد.

ساختمان این کاخ عظیم کاری بود شگرف و ماندنی به همین سبب داریوش بزرگ فمران داد تا نام او و بزرگی ایرانشهر را در چهار خشت زرین و سمین در 3 زبان فارسی باستان، واقعی و ایلامی نقل کنند، پس 4 جعبه سنگی ساختند و در هر جعبه یک لوح زرین و یک لوح سیمین قرار دادند ودر 4 گوشه تالار زیر پی دیوارها مدفون نمودند.

زیباترین و مهم ترین قسمت آپادانا و شاید همه تخت جمشید ایوان شرقی آن است که نقشهای زیباش شکوه و گیرایی بی مانندی دارد، در میان نقوش گلهای 12 پر و درختان سرو جایگاه ویژه ای دارند.

سرو در ایران باستان درخت فرخنده و بهشتی است اما گلهای 12 پر گذشته از شادابی احتمالاً نمایانگر 12 ماه سال است و نوارهای مزین به این گلها و همچنین درختان سرو و درختان نخل احتمالاً نشانه خوشبختی و برکات مداوم به شمار می آید.

در زیر سروها نقش شر گاو شکن دیده می شود سر شیر از روبرو نشان داده شده و این در حجاریهای تخت جمشید کم نظیر است.

بهترین تعبیر این صحنه تفسیر نجومی آن است، همه می دانند که از روزگاران قدیم شیر یا برج اسد یکی از صور فلکی به شمار می آمد و همواره در هنر و نجوم و ادبیات با خورشید مربوط و حتی یکی بوده است و گاو نیز از علائم فلکی است برج ثور، در حدود سال 500 ق.م ورود خورشید به برج گاو در قوت اعتدال ربیعی یا نوروز در تعبیر کنونی بوده است.

بدین ترتیب شیر گاوشکن به احتمال زیاد زمان جشن نوروز را خاطر نشان می سازد.

و اما جبهه بیرونی رو به حیاط آپادانا آراسته است به نقوشی از سربازان، بزرگان، درباریان و 23 گروه هدیه آور باید توجه کرد که در دوره باستان هنرمندان از علم مرایا یا پرسپکتیو به روش امروزی استفاده نمی کردند بنابراین برای نشان دادن چند صف کنار هم ناگزیر هر یک از آن صفها را بر فراز دیگری قرار می دادند.

بنابر متون قدیم نخبه ترین سپاه ایران مرکب از 10 هزار سرباز پیاده بود که هر گاه یکی از ایشان بیمار یا کشته می شد سربازی دیگر بی درنگ جای او را می گرفت یعنی تعداد سربازان این سپاه هیچگاه از 10000 تن کمتر نمی شد از این جهت این سپاه را جاویدان یا بی مرگ می خواندند، نوشتند کجاوه این سربازان بسیار رنگین بوده و ارغوانی و زد و گلبهی جلوه ای خاص به آن می داده است از اینجاست که نویسندگان معاصر نگهبانان منقوش بر آجرهای لعابدار شوش را نمادهایی از جاویدانان میخوانند.

پشت نگهبانان شاهی در 2 ردیف پائینی 2 صف از بزرگان ایرانشهر می آیند چنین به نظر می آید که بسیاری از ایشان بدون توجه به رسوم تشریفاتی سرخوش و گفتگوکنان گام برمی دارند.

اینان ستونها و گرداننده های سرنوشت ایران بودند و در نتیجه مقام بلند و ارج فراوان داشتند.

بیشتر بزرگان گلی و یا غنچه ای معمولاً شبیه نیلوفر آبی در دست دارند.

کسانی هم اشیاء کروی به شکل سیب یا تخم مرغ رنگی رنگین در دست دارند و همه اینها از ویژگیهای جشن نوروز است.

تحقیقات به عمل آمده نشان می دهند که دو نقش بسیار زیبای بار عام شاهی که یکی در خزانه شاهی تخت جمشید می باشد و دیگری در موزه ملی ایران در واقع قرینه یکدیگر و متعلق به پلکان های شمالی و شرقی آپادانا بوده که بعدها به دلائلی جابجا شده است.

این صحنه بی گمان آغاز بار عام را نشان میدهد، فرمانروا زیر سایبان شاهی جلوس کرده و ولیعهد و بزرگان درباری پشت سرش ایستادند در پیش روی فرمانروا رئیس تشریفات گزارش جشن را می دهد و ماموران تشریفات هدیه آوران را که هر یک از سرتاسر ایران آمده اند گروه گروه به پیشگاه پادشاه راهنمایی کرده و معرفی می کند.

7- فصل هفتم کاخ صدستون دومین کاخ تخت جمشید از حیث وسعت بنای شکوهمندی است که تالار مرکزی آن صدستون سنگی داشته و از این رو آن را صد ستون خواندند این کاخ را خشایار شاه شروع کرد و اردشیر پسرش به پایان رساند.

قسمت اصلی کاخ، همین تالار بزرگ است که شکلی 4 گوش ( متر) و کمی بیشتر از 4600 متر مربع وسعت دارد و سطح آن را 2 متر پائین تر از سطح آپادانا گرفته اند.

این کاخ یکی از باشکوه ترین کاخ های تخت جمشید است که 10 ردیف در 10 ردیف ستون داشته و همه از عالی ترین سنگهای آن دوره ساخته شده اند سنگ سیاه مرمر و زیر ستون ها به شکل زنگوله، ساقهای شیار دار و در بالا سرستونهای دو سر گاو، بر روی این مرمرهای سیاه، زرنگاری هم کار شده بود که توانسته یکی از زیباترین مناظر تخت جمشید را نمایش دهد.

آثار بدست آمده از تخت جمشید: از درون این ساختمان ها آثار زیادی از دوره هخامنشی بدست آمده که مهمتر از همه مجسمه کوچکی از سر یک جوان است از جنس خمیر لاجور به طول 5/6 و عرض 6 سانتی متر، مجسمه این جوان چشمانی از سنگ گرانقیمت داشته که بعدها به یغما رفته است.

دیگری یک آجر کوچک لاجوردی است که در میانش عقابی گشاده بال نقشت بسته است.

نقش عقاب زینت بخش درفش ایران هخامنشی بوده است و از آنجا به اروپا رفته و بر پرچم بعضی کشورهای اروپایی نقش بسته است.

کاخ صدستون دارای 2 درگاه ورودی اصلی جنوبی و 2 درگاه اصلی شمالی است روی درگاه های جنوبی نقش اورنگ بران را می بینیم که تخت پادشاهی را بر دوش خود حمل می کنند و اما درگاه های شمالی.

بر روی هر جرز ما 5 ردیف 10 نفری می بینیم هریک از این افراد از یک طرف نشان داده شده اند و قرینه آنها هم از طرف دیگر بر روی آن یکی جرز قرار دارد.

بر روی هر درگاه جمعاً 50 نفر دیده می شوند و اگر هر دو درگاه شمالی را با هم جمع کنید 100 نفر می شود که اینها 100 افسر امپراتوری ایران بوده اند که مظهر و نماد صد ستون داخل کاخ هم هستند.

8- فصل هشتم کاخ داریوش (تجر) از نخستین کاخهایی که در صفه تخت جمشید بر پا شد بنایی معروف به تچر بود که در جنوب غربی آپادانا رو به جنوب یعنی به سمت آفتاب، این کاخ اختصاصی داریوش اولین کاخ هخامنشی است که در تخت جمشید ساخته شده از بسیاری جهات تفاوت های زیاد و امتیازات خوبی دارد اول اینکه مانند این کاخ را قرینه روی آرامگاه های هخامنشی که از داریوش به بعد ساخته اند و دوم اینکه کارهای هنری این کاخ به اندازه ای زیبا و به اندازه ای صیقلی است که مردم ان را به عنوان تالار آئینه می خوانند.

در جبهه های شمالی تالار مرکزی دو اتاق بزرگ ستون دار وجود دارد که در یک طرف هر کدام و در میان آنها اتاقهایی کوچک یا پستوهایی قرار دارند که به نظر می رسد برای انبار از آنها استفاده می شد.

برخی از درگاه ها، قاب پنجره ها و طاقچه های سنگی این کاخ بر جای مانده است.

بعضی از این عناصر از یک قطعه سنگ یکپارچه ساخته شده اند.

کاخ تچر بر روی سکویی بلندتر از کف آپادانا و حیاط مجاورش ساخته شده است.

طرح کلی آن به صورت مستطیلی است با محور طولی شمالی- جنوبی.

ستونهای این کاخ احتمالاً از چوب بوده است و هیچ اثری از آنها باقی نمانده است.

کف اتاق ها با فرش قرمز رنگ پوشیده بوده است.

9- فصل نهم آرامگاه اردشیر دوم و اردشیر سوم در شرق صفه تخت جمشید به موازات کاخ صد ستون و در ارتفاع 40 متری آثار یک عمارت با سکوی مفصل و یک آرامگاه در سنگ کنده شده دیده می شود بنا مشتمل است بر یک اطاق دو ستونی و در جنب آن یک ایوان با دو ستون در غرب و صفه و قخانه هایی در شمال و جنوب و نیز تالاری 4 ستونی با یک اطاق جنبی در شمال.

همه اینها را بر سکویی چند پله ای بنا کرده اند که از سنگهای بزرگ و کوچک درست شده و سنگهایش را بدون ملاط به هم چسبانیده اند.

بعد از اینها فضای بازی در شرق بنا وجود دارد و بعد مقدار زیادی از کوه را درآوردند و سکویی از سنگ در جلوی آرمگاه درست کرده اند.

نمای آرامگاه به صورت صلیبی با چهاربازوی متساوی است و به تقلید از آرامگاه داریوش بزرگ در نقش رستم پرداخته است.

نمای آرامگاه ها با نقوش آئینه های دینی و شاهی کنده کاری شده است.

سقف باطره و نمای شاه تیرها و ردیفی از شیرهای غرّان و در حال حرکت تزئین شده است.

در ها کشویی و خودکار بوده است.

یعنی پس از بسته شدن دیگر باز نمی شده.

درون دخمه صندوقهایی به شکل مکعب مستطیل متر برای جای دادن کالبد مردگان تعبیه کرده اند.

روی هر یک از اینها دری سنگی و محدب انداخته اند تا راه هر گونه نفوذی را ببندند.

آرامگاه شمالی تخت جمشید طبق کتیبه هایی که از آن بدست آمده است به اردشیر سوم منسوب است اما آرامگاه جنوبی تخت جمشید بر اساس دلیلهای فنی و نقشهای بر جسته اش به اردشیر دوم نسبت داده می شود.

10-فصل دهم کاخ خشایار شاه (هدیش) کاخ هدیش منصوب به خشایار شاه بر سینه سنگ ساخته شده که کف آن از سطح دشت نزدیک به 18 متر بلندی داشته است.

موقعیت این کاخ نشان میدهد که از آن بیشتر برای سکونت استفاده می شده.

این کاخ یک تالار مرکزی مربع شکل با 36 ستون دارد.

پایه ستون های آن نیز مانند تالار صد ستون گرد بوده است.

در جلوی جبهه شمالی تالار ایوانی با 12 ستون قرار داشته که دوسوی آن را اتاقهایی با دیوارهای خشتی و آجری تشکیل می داده است.

در جلوی این ایوان حیاط نسبتاً بزرگی بوده که در پلکانی در دو سمت شرقی وغربی آن را با کاخهای مجاور مرتبط می ساخته است.

در هر یک از دو سوی شرقی و غربی تالار اصلی کاخ دو اتاق بزرگ با 4 ستون و شماری اتاق کوچکتر با دیوارهایی ضخیم ساخته شده بود.

در جبهه جنوبی تالار راهرویی طویل دیده می شود که در 2 انتهای شرقی و غربی آن 2 پلکان وجود داشته که پلکان غربی آن کمابیش باقی مانده است.

در چند جای این کاخ حجاریهایی وجود دارد که خشایار شاه در آنها اشاره کرده که این کاخ را که «هدیش» نامیده، وی ساخته است و در کاوشهای به عمل آمده توسط باستان شناسان نبشته ای بر بالای چتر خشایار شاه منقوش بر جرزی در گوشه شمال شرقی هدیش پیدا کرده اند که در آن به جای خشایار شاه «داریوش شاه» نوشته شده است.

یعنی ثابت می شود که این اکخ هم به دست داریوش آغاز شده بود و به دست پسرش خشایار شاه به انجام رسیده است.

11- فصل یازدهم دروازه ناتمام و خزانه شاهی در قسمت شمالی صد ستون جرزهای هر دو درگاه را می خواستند به صورت گاوهای بالدار در بیاورند اما فرصت تکمیل نیافتند.

این دروازه نیمهتمام قرینه دروازه ملل است.

دیده می شود که سنگها را از زیر چیده اند و به صورت نیمه تراش به بالا برده اند و می خواستند از بالا شروع به تراشیدن کنند طوری که خرده ریزهای سنگها قسمت پائینی را خراب نکند.

از این جهت برای ما این یک کارگاه خیلی با عظمت بوده است.

خشایار شاه برای اهمیت بخشیدن به کاخ صدستون دستور داد این دروازه در محوطه واقع در روبروی ایوان این کاخ ساخته شود تا برخی میهمانان، سفرا و کسانی که از طریق پلکان بزرگ ورودی به صفه وارد می شدند پس از عبور از دروازه ملل در امتداد مسیری مستقیم (خیابان رژه) به این دروازه برسد و پس از عبور از آن به کاخ وارد شدند.

طرح کلی این دروازه مانند دروازه ملل است با این تفاوت که در دو جبهه شرقی وغربی تالار ستوندار و مربع شکل مرکزی آن، دو اتاق طویل وجود داشته که احتمالاً برای محل نگهبانان در نظر گرفته شده بود.

-یکی از نخستین بناهایی که روی صفه ساخته شده خزانه تخت جمشید است که آثارش هنوز پابرجاست.

قدیمی ترین بخش خزانه « خزانه اصلی» داریوش بوده، به شکل مستطیل متر که طول آن در امتداد شرقی –غربی و به موازات ضلع جنوبی صفه قرار داشته است.

در میان اشیاء مهمی که از این قسمت یافت شده 75 لوح کلی است که بر روی آنها مطالبی در مورد دستمزد کارگران ساختمانی تخت جمشید به خط و زبان ایلامی نقل شده این الواح از نظر روشن ساختن وضع کارگران در تخت جمشید بسیار مهم است اولاً نحوه تقسیم کارها، ملیت کارگران و طبقه بندی آنان معین شده و ثانی ثابت شده است که هخامنشیان مردم را به بیگاری نمی گرفتند و هر فردی را چه مرد چه زن اگر به کاری وامی داشتند مزدی عادلانه به صورت نقدی یا جنسی به وی می پرداختند.

12-فصل دوازدهم مصالح و زیر بنای تخت جمشید بیشترین مطالح به کار رفته در تخت جمشید سنگ و چوب بوده است .

برای ساخت ستونها ، در گاهی ها ، درها ، سقفها و ....

بیشتر از سنگ و چوب استفاده کرده اند ملاط استفاده نمی شد و دیوارها بیشتر خشت و آجری بودند .

ولی با سفالهای لعابدار خوشرنگ درخشان روی آنها را با نقش گلها و جانوران پوشانده بودند .

ستونها .

پله ها و درگاهی ها از سنگ ساخته شده بودند .

البته در قسمتهایی ستونها چوبی نیز به کار رفته بوده است مانند بخشهایی از اندرونی یا حرمسرا و یا ستونهای خزانه اصلی، تمام ستون های این بنا از چوب ساخته شده بود با پوشش گل و گچ.

در آرایش نقرش از فلزات گرانبها استفاده می کردند.

همچنین از فلزات برای اتصال قطعات سنگ استفاده می کردند.

هیچ بعید نیست که سقف کاخها از چوب بوده باشد زیرا این ستونهای ظریف که از یکدیگر فاصله زیادی دارند هرگز تحمل بار بسیار سنگین تخته سنگ های بزرگ را نداشته اند.

سنگهایی که در تخت جمشید به کار رفته اند بیشتر بر دو نوع هستند، نوع اول را از کانالهای شمال غرب صفه و اطراف تخت جمشید (کوه رحمت) و نواحی دور و نزدیک آن می آورند که از جنس سنگ آهکی به رنگ خاکستری شفاف بود و نوع سنگی صخره ای از جنس سنگ آهک ولی سخت تر و فشرده تر از نوع اولی و به رنگ خاکستری مایل به سیاه بود که از کانهای مجدآباد در 40 کیلومتری غرب تخت جمشید می آوردند.

در مورد تراش سنگها نیز مراحل مختلف تراش را با قلمهای مختلف انجام می دادند در مرحله اول قلمهای زمخت و کنر و پتک و تشیه مخصوص و چکش و دیگر افزارهای مناسب برای جداکردن به کار می رفت.

بعد قلمهای یک یا چند دندانه ای به کار می بردند و سطح را به صورت دلخواه در می آوردند و سپس با براده های سنگی و یا سمغ های مخصوص، برای قسمت تراشیده شده صافی و شفافیت درست می کردند.

تخت جمشید دارای سیستم حرارتی و تهویه بوده که فضاهای داخلی آن را در زمستان گرم و در تابستان خنک و معتدل می کرده است.

از جمله تجهیزات زیربنایی تخت جمشید، می توان به تأسیسات آبی آن اشاره کرد.

یک چاه عظیم سنگی در عرصه ای واقع در شمال شرقی بخش خزانه و در دامنه کوه در ارتفاعی حدود 22 متر بالاتر از سطح صفه وجود دارد.

از درون این چاه هیچ مجرایی که برآبروهای زیرزمینی صفه تخت جمشید متصل باشد یافت نشده است به احتمال زیاد می توان حدس زد که این منبع یکی از مخزنهای تأمین آب برای بهره برداری در تخت جمشید به شمار می آمده است.

برای دفع آبهای سطحی و فاضلاب روی صفه نیز آبروهایی زیرزمینی وجود داشته که تاکنون قسمتهایی از آن شناسایی شده است و این نشان می دهد که تخت جمشید مجهز به شبکه فاضلاب در زیر صفه بوده است.