سیاه سرفه یا pertussis :
سیاه سرفه بیماری عفونی دستگاه تنفسی است که به توسط میکروارگانیسم مخصوصی بنام Bordetella pertussis بیماری از فردی به فرد دیگر منتقل می شود .
بیماری در فرم تی پیک به توسط سرفه های قطاری و پشت سر هم تظاهر و این سرفه های قطاری با مرکت دماغی ختم و منجربه استفراغ می گردند .
در فرم های خفیف سرفه های قطاری جلب توجه می نماید .
Etioleyy : بیماری سیاه سرفه یک بیماری مسری می باشد . که به صورت اندمیک واپی دمیک ممکن است تظاهر نماید . معمولاً هر 2 سال تا 4 سال یک بار اپیدمی ظاهر می شود . در طبقات پائین اجتماع ( از نظر بهداشتی ) بیماری بیشتر می شود و به وجود می آید .
مسری بودن بیماری در خانواده ها معمولاً در 75 تا 90 درصد موارد دیده شده است سن ابتلای به بیماری متفاوت است نوزاد ممکن است دچار بیماری شود ، اشخاص پیر نیز ممکن است به این بیماری مبتلا گردند .
در 50 درصد موارد بیماری زیر 5 سال دیده می شود – در ممالک پیشرفته در اثر واکسیناسیون و همچنین پیشزفتهای اقتصادی و بهداشتی این بیماری کمتر دیده می شود . در نقاط محروم این بیماری باعث مرگ و میر کودکان می گردد . در بعضی از آمارها دیده شده است که بیماری در دخترها زیادتر از پسرها می باشد.
مصونیت tmmunity :
حساسیت بدن به این بیماری زیاد است . در نوزادان بر خلاف سرخک و دیفتیری که تا اندازه ای از ابتلای به این بیماری مقاومت از خود نشان می دهند نسبت به سیاه سرفه بسیار حساس بوده و خیلی زود ممکن است به این بیماری دچار شوند . معمولاً در این بیماری حملات ثانوی دیده نمی شوند و به همین جهت باید در نظر داشت که بیماری مصونیت می دهد . ولی دیده شده است که آنتی ژن به صورت خود کسیر و ارگانیسم عمل می نماید و نه به صورت toxine آن .
آسیب شناسی :
تغییرات سنجی و آسیب شناسی ناشی از بیماری بیشتر در ناحیه برنش ها و برنشیون ها ، تراشد لارنکس و مخاط حلق به وجود می آید .
ضایعات نکروزی اپی تلیوم در این نواحی جلب توجه می نمایند در این نواحی انفیلترارسونهایی نوتروفیل و وجود سلول های ماکروفاژ جلب توجه می نمایند . گاهی از اوقات انفیلتراسونهایی لنفولیستی در برونشیونهای کوچک وجود دارند .
ترشحات مخاطی غلیظ در برونشیول ها ممکن است باعث ضایعات آنفیزماتو و بسته شدن راههای هوایی در یک نقطه ریه بشوند . و در نتیجه اتلتکازی به وجود بیاید . در اثر مرور زمان ممکن است ضایعاتی از نوع استاع برنشها در کودک مبتلی دیده شود .
گاهی از اوقات خونریزیهای خفیفی در ناحیۀ مغز و بخصوص داخل نسج مغز ممکن است به وجود بیایند .
پیش آگهی :
مرگ و میر از سیاه سرفه قبل از زمان آنتی بیوتیک ها و تلقیح واکسن زیاد بوده است ولی امروز بخصوص در کشورهای پیشرفته از طرفی از تعداد کودکان مبتلی به بیماری کاسته شده و از طرف دیگر مرگ و میر بیماران مبتلی نیز در اثر درمان صحیح کم شده است .
ولی این بیماری هنوز در کشورهای در حال رشد باعث مرگ و میر کودکان می گردد .
پیش آگهی بیماری پس از بهبودی بستگی به وجود عوارض ریوی و مغزی خواهد داشت و در واقع این دو عارضه هستند که پیش آگهی دو بیماری را توجیه می نمایند .
هر چه سن ابتلای به بیماری کمتر باشد پیش آگهی بدتر است .
عوارض سیاه سرفه :
عفونت گوش میانی :
در سیاه سرفه معمولاً دیده می شود و شایع است و معمولاً به علت عفونت اضافی می باشد .
2- برنشیت معمولاً آنقدر این عارضه زیاد دیده می شوند که ممکن است در جز خود بیماری به حساب آورده شده باشد .
3- برنکوپنومونی از سایر عوارض مهم تر و وخیم تر بوده و ممکن است عوارض ثانوی دیگری را برای کودک داشته باشد .
4- استاع برنشها پس از مدت زمانی ممکن است تشخیص داده شود این عارضه نسبتاً شایع می باشد .
5- تشدید ضایعات سلی مبتلی در کودک مبتلی وجود داشته است .
6- کمبود غذایی در اثر استفراغ می گردد و ادامه می یابد و کودک دچار سؤتغذیه می گردد .
7- گاهی از اوقات پرولاسپوس فتق ممکن است در طفل ظاهر شود .
8- عوارض عصبی در سیاه سرفه کم یاب است . این عوارض به صورت حملات تشنجی ظاهر می شوند . که ممکن است حکایت از خونریزیهای داخل مغزی کودک بنماید و یا آدم مغزی نیز ممکن است ظاهر شود .
عوارض مغزی دیگر مانند آنسفالیت فلج اعصاب مرکزی و بخصوص ضایعات کورتکس در طرف چپ باعث آفازی و همیپژی طرف راست بدن کودک می گردد.
9- خونریزیهای مختلف بخصوص از مخاط ها ( بینی و چشم ها ) در این بیماری شایع است .
درمان بیماری :
نرسینگ صحیح کودک ، کودک باید ایزوله شود و درجه حرارت متوسطی قرار گیرد .
تغذیه کودک به دفعات زیاد و هر بار کم باشد . ( بدین ترتیب از سؤتغذیه جلوگیری می شود . )
کودکانی که دچار تنگ نفس یا حملات تشنجی هستند باید زیر چادر اکسیژن قرار بگیرند . ترشحات حلق و نای باید به آهستگی آسپیده شدند می توان سر طفل را پائین تر از معمول در بستر قرار داد و بدین ترتیب ترشحات به خارج می ریزند.
جهت کم کردن حملات سرفه و حملات تشنجی می توان از فنوباریستال ها استفاده نمود . تزریق گاماگلوبولین در ابتدای بیماری ممکن است از شدت بیماری جلوگیری نماید .
اریترومایسین و آمپی سیلین از قرار 120 تا 150 میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن در 24 ساعت بر ضد میکروارگانیسم سیاه سرفه اثر می نمایند . دوره درمان با آنتی بیوتیک معمولاً 7 تا 10 روزی می باشد .
پیشگیری از سیاه سرفه :
در درجه اول باید کودکان را از اشخاص مبتلی دور نمود تا دچار بیماری نشوند .
پیشگیری از سیاه سرفه به طریق واکسیناسیون صحیح مقدور می باشد واکسن به کار برده شده معمولاً واکسن میکروبی بوده و از سوش های مختلف Bordetell گرفته شده است معمولاً در هر یک روز واکسن بین 5 تا 15 میلیارد ژرم ها معمولاً ب الدئیدندمیک خفیف شده اند این واکسن را معمولاً برای اینکه قدرت آنتی ژن پیدا نماید با واکسن هایدیگر بخصوص دیفتری و کزاز مخلوط نموده و به نام واکسن سه گانه نزد کودکان بکار می برند و بدین ترتیب مصونیت زودتر به وجود آمده قوی تر و طولانی تر خواهد بود .
سه تزریق به فاصله ی 6 الی 8 هفته انجام می گیرد .
یک تزریق یاد آور یک سال پس از آخرین تزریق انجام می گیرد .
بعضی از اطبا ، یک تزریق دیگر در سن پنج سالگی به عمل می آورند ولی عدۀ زیادی از این تزریق پنجم به علت عوارض واکسیناسیون نزد کودکان بزرگسال خودداری می نمایند .
واکسن سیاه سرفه معمولاً با واکسن دیفتری و کزاز همراه است و به نام D.p.t معروف می باشد .
محل تزریق واکسن معمولاً داخل عضله در ناحیه سر سینی یا ناحیۀ خارجی دلتوئید می باشد .
گاهی اوقات سطح خارجی ران را ممکن است جهت تزریق انتخاب بنمائیم .
موارد غیر مجاز واکسیناسیون :
1- کودکانی که دچار عوارض عصبی هستند بنابرواکسینه شوند .
2- بیماری های حاد کودکان ممنوعیت موقت پیدا می نماید .
3- در بیماری های بدخیم کودکان نیز از واکسیناسیون آنها خودداری می نمائیم .
در مواقع اپیدمی پولید بهتر است از این واکسیناسیون صرف نظر شود . ( به طور موقت ) .
پایان