دانلود مقاله شاه و دوران او

روابط شاه – آمریکا – انگلستان روز چهاردهم آذرماه 1332 (پنجم دسامبر )اعلامیه مشترکی از طرف دو دولت ایران و انگلستان منتشر گردید .

دولتین انگلستان و ایران تصمیم گرفته اند روابط سیاسی را بین خود برقرار سازند هریک بزودی سفیر کبیر به کشور دیگر اعزام دارند وسپس در نزدیکترین زمانی که مورد موافقت طرفین باشد در باره حل اختلاف مربوط به نفت شروع به مذاکره نماید، باین طریق دوستی د یرینه خود را برقرار و تحکیم نماید .

هربرت هوور امریکائی قریب دوماه بین تهران – لندن – واشینگتن در رفت و آمد بود: تا توانست اصل تشکیل یک ((کنسرسیوم بین المللی))را برای بهره برداری از«نفت ایران» به دولت وهمچنین شرکت نفت انگلیس بقبولاند.

روز پانزدهم آذرماه 1332(ششم دسامبر1954) پس از آنکه امریکا وانگلستان برسر تقسیم منافع باهم به توافق رسیدند کنفرانسی در جزیره برمودا بین آیزنهاور رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیران انگلیس وفرانسه تشکیل شد .آیزنهاور قبل از عزیمت از واشنگتن در یک کنفرانس مطبوعاتی اظهارداشت (( مسئله نفت ایران و کانال سوئز)) مهمترین مسائل مورد بحث او با نخست وزیران انگلیس وفرانسه خواهد بود .

ودر همین کنفرانس بدون حضور ایران توافق نهائی در باره تشکیل (کنسرسیوم نفت ایران)بعمل آمد ، که امریکا – انگلستان – هلند – فرانسه در آن شرکت داشتند .

و ترتیب سهمیه بندی هرکدام داده شد روز25 آذر32 (شانزدهم دسامبر)نخستین اجلاس مشترک مقامات شرکت نفت انگلیس وایران وپنج شرکت آمریکائی که عبارت بودند از( استاندارداویل نیوجرسی – شرکت نفت تگزاس –سوکونی واکیوم – استاندار اویل کالیفرنیا- گالف اویل ) ونیز شرکت ( هلندی – انگلیسی رویال داچ شل)و شرکت نفت فرانسه تشکیل گردید وبا توافق کامل کنسرسیوم نفت ایران در «لندن» وبه مدیریت انگلیسها ایجاد گردید .

شرکت نفت انگلیس که تا دیروز صد درصد نفت ایران را در اختیارداشت ناگزیر به قبول فقط چهل درصد راضی شد وامریکائی هاهم چهل درصد رادر اختیارگرفتند وبقیه بین هلند وفرانسه تقسیم گردید .

وروزد هم شهریور1333 قرارداد بین کنسرسیوم وشرکت نفت ایران به امضا رسید .

ویلیام .او.

داگلاس در کتابی بنام «آمریکا وانقلاب» در سال 1961 مینویسد : آیا مداخله آمریکا در قضیه نفت در ایران و نتایجی که بدست آمد .

در دراز مدت بنفع امریکا بود ؟

بعد از قول (جرج مک گی مینویسد ) حاصل آن اقدامات منافعی بود که بجیب شرکت های نفتی امریکا سرازیر شد ، ولی اثر بارزترش ، از دست رفتن اعتمادی بود که قبلا ملل جهان به آمریکا بسته بودند .

پل نیتز در سال 1961 درشماره پائیزی مجله «فارین افرز» تحت عنوان مساعی جمیله آمریکا نوشت : یکی از بزرگترین اشتباهات امریکا آن بود که ایفای نقش حامی ومحافظ شاه را بعهده گرفت .و تا سال 1978هرگز متوجه نشد که سیاستش از اساس نادرست بوده جیمز بیل در کتاب «عقاب وشیر» تحت عنوان (تراژدی روابط آمریکا وایران )در سال1988 مینویسد : عملیات پنهانی آمریکا در ایران درسال 1953 اعتبار آمریکا را متلاشی کرد .

انقلاب ضد آمریکائی وضد شاه سالهای 79- 78 نشان دادکه بحرانهای کنونی غالبا فورانی از وابستگی های طولانی اجتماعی و سیاسی گذشته است .

مهمترین نگرانی دستگاه دولتی آیزنهاور این بود که ایده ملی شدن نفت ممکن است به نقاط دیگر خاورمیانه نیز سرایت کند ودرنهایت منافع کمپانیهای نفتی آمریکائی را بخطر اندازد.

باین جهت امریکا به یاری انگلستان برخاست0 آنتونی ایدن در کتاب خاطراتش که کاوه دهگان ترجمه کرده مینویسد : هنگامیکه امریکائی ها از بدست اوردن امتیاز نفت شمال ایران مایوس شدند .

خواستار تقسیم نفت جنوب ومشارکت با شرکت نفت انگلیس بودند .

و در سال 1331 که تب نفت در ایران بالا گرفت .انگلیسها به این نتیجه رسیدند که بدون تقسیم این منبع عظیم غارت وچپاول (( با دوست ودر عین حال رقیب ))خود امریکا به نتیجه نخواهد رسید ، انتونی ایدن مینویسد که در پائیز 1330( یعنی چندماه قبل از اینکه وزیر خارجه بشود)همراه چرچیل در امریکا بود وبرای اولین بار به امریکا پیشنهاد تقسیم نفت ایران را داده است .

آمریکائیها میپرسیدند که چه راه حل دیگری را ما عملی و قابل قبول میدانیم .

من پیشنهادخودمان را برای شریک کردن امریکائیها مطرح کردم .

و همین طور هم عمل کردیم .

وطرح کنسرسیوم را ریختیم .

در ابتدای جدال ایران و انگلستان .

نظرات امریکا وانگلیس باهم منطبق نبود.

زیرا انگلیس هادر مرحله نخست خواستار حفظ تسلط کامل بر نفت ایران بودند ونمیخواستند کسی را در آن ذخائر شریک کنند ( به همین جهت هم امریکائی ها ایرانی ها را تشویق به ملی کردن نفت مینمودند )ولی وقتی انگلیس متوجه شد که ممکن است در این مبارزه شکست بخورد وامریکا ئی ها باتفاق فرانسه وهلند بتوانند موانع عظیمی را سرراه توفیق آنها بوجود بیاورند .

ناگزیر شدند تا با امریکائی ها در تقسیم منافع چپاول وغارت شرکت نمایند وباهم طرح کنسرسیوم را پیشنهاد نمودند .که از ان تاریخ به بعد امریکائی هاهم دیگر علاقه ای به کمک به ایرانی ها نداشتند.

درکتاب شاه – مصدق – سپهبد زاهدی آمده است : پادشاه بدعوت آیزنهاور رئیس جمهور آمریکا روز چهاردهم آذرماه 1332 برای یک دیدار رسمی به امریکا مسافرت نمود .

سی وپنج روز سفر پادشاه طول کشید .چنانکه اخبار و گزارش ها نشان میدهد هم آیزنهاور وهم ریچارد نیکسون که آنروزها معاون رئیس جمهوری بود روابط بسیارگرمی با پادشاه برقرار نمودند و ظاهرا آنگونه که میخواستند و سیاست روز اقتضا میکرد پادشاه دموکرات و جوان ایران را به یک رهبر ی یک سویه تبدیل نمودند تا بتوانند بادستیاری شاه سدی در مقابل کمونیسم بعد از جنگ جهانی دوم ایجادنمایند در آنروز ها انگلستان که هنوز در دور اندیشی های سیاسی سرآمد سایرین بود ، باتوجه به کیفیت وروند تغییرات روز جهان و کم رنگ شدن مبانی اخلاقی و اجتماعی که پیامد جنگ دوم بود و بر اثر اختلاط اقوام واندیشه های گوناگون ملت ها ، به گونه شگفت انگیزی سراسر اروپا را در خود فرو برده بود و استالین هم با تسلط بر سراسر اروپای شرقی و طمع بر دست اندازی قسمتی از آسیا با قدرت مقابل بسیاری از خواسته های دول اروپائی ایستادگی میکرد، ناگزیر انگلستان با ایجاد سیاست به (نعل وبه میخ ) برای حفاظت از منافع استراتژیک درازمدتش ظاهرا دست در دست امریکا گذارد.

و با این شائبه که میبایستی ایران را در مقابل کمونیست حفظ کرد .

با شاه ایران روابطی دوستانه و معامله گرانه ایجاد نمود.

توضیحی کوتاه در باره بعضی وقایع که در همان آخر سال 1332 اتفاق افتاد که مسلما هیچ کس بآن امور توجهی ننمود ولی در دراز مدت در سیستم سیاسی واقتصادی ایران تاثیر فراوان میگذاشت .

به نقل ازگاهنامه پنجاه سال شاهنشاهی که بکوشش دکتر شجاع الدین شفا تنظیم گردیده .

1 – روز 29 بهمن 1332 بفرمان شاهنشاه مقرر گردید تعداد(ده هزارجلد قرآن مجید)تهیه شود تا در آغاز سال نو از جانب شاهنشاه به افسران ارشد آرتش اهداگردد.

2- روز 22 بهمن 1332 شاهنشاه برای مشاهده در طلائی که برای حرم مطهر حضرت علی علیه السلام تهیه شده بود به منزل حاج مهدی مقدم تشریف فرماشدند .

3 – روز 24 اسفند ماه 1332 شاهنشاه برای زیارت حضرت معصومه علیهالسلام به قم عزیمت فرمودند واز موزه آستانه حضرت نیز بازدید بعمل اوردند درست در آنروز هائی که آمریکا وانگلستان نبرد قدرت را آغازکردند وسخت بفعالیت های پشت پرده دست زده اند تا بتوانند مقاصد پنهانی نفت خواران را به کرسی بنشانند ، پادشاه سرگرم دید وبازدید از اخوندیسم .یا زیارتگاههای مختلف است .

4 – روز 29 بهمن 1332، راجر استیونس سفیر کبیر انگلیس در ایران وارد تهران شد .

5 – سر راجر استیونس اولین سفیر انگلستان در ایران پس از تجدید روابط سیاسی دو کشوردر کاخ مرمر به حضور شاهنشاه شرفیاب گردید واستوارنامه خود را تقدیم نمود 6 – روز 12 اسفند 1332سفیر کبیر انگلستان در ایران دریک مصاحبه مطبوعاتی ، اطلاعاتی در مورد مسئله نفت و(توافق دولت های انگلستان وامریکا)و همچنین موضوع غرامت در اختیار روزنامه نگاران داخلی وخارجی گذارد .

7 – روز 27 اسفند 1332 ، سر راجر استیونس سفیر کبیر انگلستان در ایران در کاخ اختصاصی بحضور شاهنشاه شرفیاب شدند.

ودر باره روابط دوستانه دو کشور و علاقه دولت بریتانیا به توسعه و تحکیم این روابط مطالبی به عرض رساند 8 – روز 24 دیماه 1332 لوئی هندرسن سفیر کبیر امریکا بنا بر تقاضای دانشگاه شیکاگو یحضور شاهنشاه شرفیاب شد واز طرف دانشگاه مزبور یک (نسخه کتاب مربوط به تخت جمشید )را به پیشگاه شاهانه اهدانمود.

9 – روز15 اسفند 1332 از طرف دولت امریکا مبلغ شش میلیون دولار «اعتبار»به منظور کمک به واردکنندگان کالا در اختیار دولت ایران گذاشته شد .

10 – روز 20 اسفند1332 هندرسون سفیر کبیر امریکا باتفاق دریابان جرالد رایت فرمانده کل نیروی دریائی سازمان دفاعی اتلانتیک بحضور شاهنشاه رسیدند.

ودر باره روابط دو کشور مذاکراتی انجام گردید .

استعفای زاهدی از نخست وزیری ونخست وزیری مجدد علا در تاریخ29 مهر ماه 1333 قرارداد نفت ( امینی پیچ ) در مجلس شورای ملی به تصویب رسید وبه اختلافات وکشمکشی که مدت دوسال دولت ایرن بعد از ملی شدن صنعت نفت با شرکت سابق نفت ایران و انگلیس داشت پایان بخشید وبهره برداری وسیله کنسرسیوم از بهمن ماه 1333 آغازگردید.

روز 15 فروردین 1334 سپهبد زاهدی با وجود آنکه از اعتماد اکثریت قاطع هردو مجلسین شورا وسنا برخورداربود بنا بر خواست محمدرضاشاه ( وپیغامی که علم برای زاهدی آورد) بعنوان کسالت از سمت نخست وزیری استعفا نمود وروز بعد هم ایران را ترک کرد.

نخستین نتیجه خود فرابینی پادشاه اثرش همین بود که سپهبد زاهدی راوادارکرد تا از کارکناره بگیرد ( تنها علتی هم که محققین وکارشناسان برای این کناره گیری ذکر کرده اند ) آن که سپهبد زاهدی میخواست نخست وزیر مستقل الرائی باشد وبخصوص آماده نبود تا بودجه سنگینی رابرای خرید تسلیحات از آمریکا اختصاص بدهد .

در حالیکه پادشاه دیگر تحمل چنین نخست وزیری را نداشت .

زیرا شاه بویژه پس از سفرش به آمریکاو ایجاد رابطه دوستانه با ایزنهاور و ریچارد نیکسون نخست وزیری میخواست مطیع و گوش بفرمان که نیمی از درآمد کشور را خرج تسلیحات بنماید.

نخست وزیری حسین علا – بد ون گرفتن رای تمایل مجلسین صورت گرفت واین نخستین گام پادشاه در مقابل مجلسین بود که با اختیارات حاصله از متمم قانون اساسی صورت پذیرفت .

و نمایندگان منتخب مجلسین هم در کمال آرامش با اکثریت آرا به کابینه علا رای اعتماد دادند .

دوره نوزدهم مجلس شورای ملی روز دهم خرداد1335 افتتاح شد .

حسین علا که بین سفیران به (مرد آرام) معروف شده بود دوباره مامور تشکیل کابینه گردید .

نویسندگان ومحققین بسیاری مینویسند که اگر چه علا نخست وزیر بود .

ولی کلیه امور کشوری ولشگری زیر نظرپادشاه و به فرمانبری علم که وزیر کشور بود انجام میشد.

طبیعتا انتخابات (دوره نوزدهم مجلس شورا)هم دقیقا با نظر وزیر کشور وانتخاب شاه صورت پذیرفت.

در این دوره حسب پیشنهاد دولت دوره نمایندگی مجلس شورا از 2سال به 4 سال تغییر یافت و همچنین تعداد نمایندگان از 136 نفر به 200 نفر افزایش پیداکرد .

شاه بتدریج به کمال مطلوب خود دسترسی پیدا میکرد.

زیرادولت به نخست وزیری علا و گردانندگی علم تاحد ممکن گوش بفرمان شاه داشتند مجلس ها هردو آرام و حرف شنو بودند و دیگر از آنهمه جنجال ادوار دوره های 14 و16 هیچ خبری نبود.

نمایندگان مطیع وفرمانبرداربوظائف محوله خود میپرداختند .

آرتش .

ژاندارمری 0 شهربانی دقیقا زیر نظر واراده (( بزرگ ارتشتاران – فرمانده کل قوا) به کمک مستشاران امریکائی شروع به آموزش های جدید کرده بودند .

وعلاوه بر وظائف نظامیگری طبق خواسته پادشاه در زمینه های مختلف غیر آرتشی هم دست به اقداماتی زده بودند که طبیعتا جای بسیاری از تحصیل کردگان غیر آرتشی را میگرفتند.

با این طریق شاه با دستیاری مشاورین خارجی ( سفرا انگلیس وامریکا ) و همچنین ایجاد دفتر ویژه به ریاست ( فردوست ) و یک سیستم کاملا محرمانه کنترل کارکنان دولت و آرتش بر بیشتر بخشهای جامعه بویژه طبقه روشنفکری وکارگری شهری کاملا مسلط شده بود .

استاندارها با استفاده از نیروهای ژاندارمری وشهربانی و( پلیس مخفی زیر نظراداره کارآگاهی شهربانی وادارات ویژه تربیت شده در ژاندارمری بعنوان ضد جاسوسی) وبعد (حکومت نظامی که تقریبا بر همه شهرها مسلط بود) با کمک فرماندهان نظامی در استان های مختلف بر تمام امور نظارت دقیق داشتند.

و گزارش های مستقیمی را از طریق دفتر ویژه برای شاه میفرستادند درباریان قدیمی وکهنه کارکه از هرجهت مورد اعتماد شاه بودند از قبیل ( دکتر منوچهر اقبال واسداله علم نمایش تشکیل احزاب ملیون و مردم را براه انداختند ) که باعث سرگرمی طبقات فرصت طلب شده بود.

وبا این اقدام کشور راعملا به دو حزب (فقط سلطنت طلب) تقسیم نمودند.

وبسیاری نوشتند که در ایران دو حزب وجود دارد ، اولی بنام ( حزب بله قربان ) ودومی بنام حزب (چشم قربان) که فقط فرامین شاه را اجرا میکنند .

مجلسین هم با تصویب اصلاحیه های متمم قانون اساسی از یکسو به پائین آوردن میزان حد نصاب لازم برای رای گیری ، احتمال هرگونه مخالفت آتی را در مجلس کاهش دادند .

از سوی دیگر با (( دادن حق وتو در امور مالی به شاه)) موقعیت سلطنت را در مقابل همه نهاد های دیگر تقویت کردند مجلسین هم با تصویب اصلاحیه های متمم قانون اساسی از یکسو به پائین آوردن میزان حد نصاب لازم برای رای گیری ، احتمال هرگونه مخالفت آتی را در مجلس کاهش دادند .

از سوی دیگر با (( دادن حق وتو در امور مالی به شاه)) موقعیت سلطنت را در مقابل همه نهاد های دیگر تقویت کردند در کتاب نخبگان سیاسی تعریف شده است که نسبت( نمایندگان زمین داران )در مجلس از 49درصددر مجلس هفدهم (سالهای 1332- 1331)، به 50درصد، در مجلس هیجدهم (1334-1332) ،به 51 در صد در مجلس نوزدهم (1335-1339) رسید وعملا مالکین بزرگ و کلان سرمایه داران بر بسیاری از امور کشور مسلط شدند.

پادشاه شخصا در برخورد با طبقات سنتی ومذهبیون کاملا جانب احتیاط را رعایت میکرد .

ومرتبا با «ثریا» به زیارت مکان های مقدس از قبیل (قم – مشهد – کربلا- مکه ) میرفت وهمچنین ارتباط خاصی با رهبران بزرگ مذهبی و مراجع تقلید داشت .

( دکتر اقبال) با افتخار خود را نوکر وچاکر شاه معرفی مینمود و( علم) مشهور به دوست دوران نوجوانی شاه و همه کاره کشور بود .

واز آن دوران بود که رسم بوسیدن دست شاه وعنوان چاکر وغلام خانه زاد در بین فرصت طلبان خواستار نزدیکی به شاه باب شد در این سالهاست که انواع انجمن ها و اجتماعات رنگ و وارنگ مذهبی وفرهنگی مثل قارچ شروع بروئیدن نمود و جوانان معصوم و خالی الذهن را بسوی خود جلب کرد واین اجتماعات کوشش داشتند تانسل کار آمد آنروزگار را به بیراهه بکشد.

که متاسفانه مقامات مسئول کشور نه تنها به علت وریشه یابی چنین تشکیلاتی هرگز نپرداختند .بلکه در بسیاری از زمینه هابه کمک آنها هم شتافتند 1 – جامعه روحانیت به سرپرستی آیت اله مهدوی کنی که توانست نقش اساسی در ایجاد سازمان های آخوندی بازی کند و در جریان شورش سال 57 رل اساسی داشته باشد 2 – انجمن های اسلامی به سرپرستی آیت اله طالقانی که از همان ابتدا تشکیل گروه های چپ تندروان را حمایت میکردند .

3 – کانون اسلام به سرپرستی مهندس مهدی بازرگان که جوانان دانشگاهی را از راه بدرکرد ونخستین تفرقه سیاسی را در دانشگاه براه انداخت 4–گروه نهضت آزادی به کوشش مهندس مهدی بازرگان – یداله سحابی – آیت اله طالقانی تشکیل شد که نمونه و ثمره اش امثال دکتر ابراهیم یزدی بود که راهنما واداره کننده آیت اله خمینی در جریان رفتن به فرانسه بود 5 – حوزه علمیه قم که خمینی با ایجاد یک دسته( تندرو مخالف دولت) آنرا در تاریخ ثبت کرد .

که از میان این گروه ها مجاهدین خلق – چریک های فدائی خلق بیرون امدند .

و درست در همان سالها هم تشکیلات سید ابوالقاسم کاشانی در پامنار براه افتاد که ( مجتبی نواب صفوی ) را زیر پرو بال خود گرفت .در نتیجه سیستم اجتماعی کشور دوچار هرج و مرج شد واخلاقیات بدبختانه از جامعه رخت بربست .

پادشاه به تصور آنکه تا همراهی و همگامی آمریکا وانگلستان را دارد میتواند با قدرت به حاکمیت بپردازد .مشغول ایجاد طرح ها ونقشه های بلند پروازانه خودش بود .

و دستگاههای مسئول هم فقط به فکر حفظ سمت ها وپست های خود به اموری میپرداختند که بیشتر مردم را به تفرقه میکشید اواخر سال 1335 (1966)ظاهرا آثار بهبود مالی در وضعیت کشور هویدا شده وایران موفق گردید با روسیه شوروی روابط روشنی رابرقرارنماید .وبا تجدید روابط دیپلماسی با انگلستان وارتباط بسیار حسنه ای با مقامات امریکا .( نفت ایران) با سهولت بیشتری به بازار های فروش عرضه میشد و طبیعتا ((سودفراوانی هم حاصل میگردید )) در سال 1334 وقتی بودجه سالانه را دولت به مجلس شورا ارائه کرد .اعلام داشت که (ده میلیون کسربودجه دارد) که در آن سالها رقم بزرگی بود و از این حیث ایران سخت در مضیقه قراردادشت.

ولی با بجریان افتادن فروش نفت و کمک های مختلف امریکا ( چه بصورت وام وچه آنچه راکه بعنوان برنامه های اصل چهار در ایران انجام میگرفت ) بتدریج کشور از حالت ورشکستگی بیرون آمده بود .

البته هنوز دستگاههای دولتی وهمچنین آرتش ایران آن چنان آمادگی لازم رانداشت تا با یک برنامه ریزی دقیق توسعه اقتصادی را در سراسر کشور وبین همه طبقات گسترش بدهد .

ولی برنامه هائی بمنظور اصلاحات اجتماعی وتوسعه صنایع روستائی به صورت اولیه در بعضی مناطق ایران شروع شده .

ودر پایتخت ویکی دو مرکز استان دیگرسیستم آب لوله کشی خاتمه یافته بود ومردم از این حیث آسوده خاطرشدند و همچنین نحوه رسیدگی به امور بهداشتی کیفیتی پیداکرد که به طبقات فرودست خدماتی را عرضه میکرد در آنروزها اقدامات مفیدی هم صورت میگرفت : افتتاح راه آهن تهران – مشهد – تبریز ساختمان سد دز وآبیاری خوزستان کنفرانس سران اسلامی در تهران وعقد پیمان سنتو که در بهبود زمینه های آبادانی کشور بطور کلی موثرافتاد .

و مجال میداد که ایرانی ها بتوانندبا همسایگان خود ارتباطات دوستانه ای برقرار کنند .

نخستین علائم نارضائی مخالفین رژیم و نخست وزیری دکتر منوچهر اقبال روز چهارهم فروردین 1336،در تنگ سرخه از توابع ایرانشهر عده ای از راهزنان به سردستگی دادشاه سارق معروف ، دو جیپ را مورد حمله قراردادند و سرنشینان ان را که از جمله دو آمریکائی اعضاء ( اصل چهار حوزه عمران بلوچستان وکرمان ) بودند به قتل رساندند ، که این نخستین زنگ خطری بود در باره( ایجاددوگانگی ها) زیرا سالیان درازی بود که در کشور اتفاق چنین امری سابقه نداشت .

آرتش طبق دستور شاه پس از اطلاع از ماجرا سراسر منطقه بلوچستان را تحت محاصره افراد نیروی آرتش وژاندارمری در آورد .

که همین امر موجب شد تا کابینه علا از سمت خود استعفا نمایند .

روز پانردهم فروردین دکتر منوچهر اقبال به نخست وزیری رسید .

وبلافاصله پس از گرفتن رای اعتماد از مجلسین.

بمنظور تجدید نظردر اصول ششگانه متمم قانون اساسی خواستار تشکیل کنگره ای مرکب از نمایندگان دو مجلس شد .

فرمان تشکیل کنگره در تاریخ نوزدهم اردیبهشت ماه از جانب محمد رضاشاه صادر شد .

مجلس واحد روز پنجشنبه 26 اردیبهشت1336اصول ششگانه را به تصویب رسانید .

وبا این اقدام عملا پادشاه دارای قدرتی قانونی شد مافوق هرسه قوه کشور.و دقیقا کشور (یک بعدی) گردید.

محمدرضاشاه از آن تاریخ اعلام میکرد که رژیم ایران ((دارای یک سیستم دموکراسی شاهنشاهی است )) اما.

مخالفان و خرده گیران آنرا بگونه دیگری تعبیر میکردند ((یک سیستم دیکتاتوری سلطنتی )) ودیگرانی بودند که آن را یک (نظام قیمومیت سلطنتی) تعریف مینمودند .

پاره ای کارشناسان در تحلیل سیستم میگفتند که رژیم نه ماهیت دیکتاتوری و توتالیتردارد ونه یک حکومت مستبد ارتجاعی است ، بلکه به توصیف بسیاری از ایرانی ها نظامی بود که اکثر آزادی های شخصی را به مردم روا میداشت ، ولی در عین حال برخی از آزادی های دموکراتیک را هم زیر خط قرمز قراداده بود .

بخصوص دو اصل را،آنکه با« نظام سلطنتی خوانائی »نداشت، آنکه بسوی «اندیشه کمونیستی گرایش داشت» اما اشکال عمده در این بود که پاره ای مقامات کلیدی رژیم چگونه این دواصل را توجیه کنند.گفته میشد (گاهی از سوراخ سوزن وارد میشدند ، گاهی از دروازه بیرون نمیرفتند) که همین امر موجب نارضائی هامیگردید نوع حکومتی که مطلوب شاه بود بر چهار رکن اساسی اتکاء داشت که تخلف از آن گناهی نابخشودنی بود ( وحدت وتفکر یگانه – وفاداری به نظام سلطنتی – انضباط- اطاعت کامل ازخواست پادشاه ) وطبیعتا در چنین کیفیتی شاه نمیتوانست قدرت فائقه اش را با کسانی شریک بشود .

زیرا دوگانگی عقیده ونظر، پدید آورنده هرج ومرج و آشفتگی بود ( کمااینکه در سالهای آخر، همین دوگانگی قدرت بین دربار پادشاه ودربار ملکه فرح موجب درهمریختگی هائی گردید.

در این دوره که معروف به شروع دوران اقتدارپادشاه هست ، قوانین متعددی از مجلسین گذشت که اساس خدمتگذاری دولت را دگرگون نمود و در عین حال پاره ای از لوایح دولت هم در کمیسیونهای مجلس بایگانی گردید که معروف ترینش (لایحه اصلاحات ارضی ) بود ،زیرا در آن دوران مخالفین زیادی داشت ومالکین بزرگ و اکثریت سناتورها با تصویب آن مخالف بودند( قوانینی که تصویب شد).

1 - قانون سازمان اطلاعات و امنیت کشور .

2 – قانون از کجا اورده ای 3- قانون بازرسی شاهنشاهی این قوانین با سرعت وطبق خواست پادشاه در مجلس شورای ملی به تصویب رسید ، ولی در مجلس سنا این قوانین مورد بحث و گفتگو قرار گرفت ،بخصوص ((قانون سازمان امنیت واطلاعات )) مورد مخالفت چندتن از سناتورها بود از آن جمله ( ابراهیم خواجه نوری و سناتور علی دیوان بیگی)که درباره اختیارات بی حد ومرز این« پدیده جدید» سخت مخالفت نمودند .

خواجه نوری اعلام کرد : میگویند در جهنم مارهائی وجود دارد که انسان از ترس آنها به افعی پناه میبرد .

ما حالا حاضریم مادام العمرحکومت نظامی در ایران باقی بماند ولی سازمان امنیت با این اختیارات تشکیل نشود .

(هردونفرخواجه نوری ودیوان بیکی بعلت مخالفت با این قانون در پایان دوران سناتوری برای همیشه از صحنه سیاسی ایران بیرون گذاشته شدند ) دکتر باقر عاقلی در کتاب نخست وزیران ایران مینویسد : در قانون ساواک چند اصل در نظر گرفته شد 1 – رئیس ساواک را پادشاه انتخاب مینماید و زیر نظر مستقیم شاه انجام وظیفه میکند 2 – از نظر مقام دولتی رئیس ساواک سمت معاونت نخست وزیر راداراخواهد بود 3 – بودجه ساواک جزء بودجه نخست وزیری تنظیم میشود واز محل بودجه سری نخست وزیری بدون محدودیت استفاده مینماید .

4 – وظیفه ساواک ، کسب اطلاعات لازم برای حفظ امنیت ملی ، کشف جاسوسی ومقابله با کسانی بود که قوانین ( مربوط به سلطنت ویا مبارزه مسلحانه ) را نقض میکردند .

کشف ورسیدگی به جرائم سوءقصد به جان شاه ویا ولیعهد هم جزء وظائف ساواک بود .

5 – هسته مرکزی این سازمان در ابتدا همان تشکیلات فرمانداری نظامی بود .

ولی رکن دوم ستاد ارتش وهمچنین اداره کارآگاهی شهربانی که بعد ها (اداره اطلاعات ) نام گرفت با تمام وظائفشان به سازمان امنیت واطلاعات متنقل شدند .

تشکیل وتوسعه ساواک : در واقع میتوان گفت آمریکا خالق ساواک در ایران بود ، ولی دستگاههای امنیتی اسرائیل هم در آموزش کارکنان ساواک نقش بسزائی داشت .

وبعد هاهم (آژانس امنیت ملی آمریکا که کارش مراقبت الکترونی بود) با ساواک همکاری میکرد ساواک ظاهرا از بدنه اصلی آرتش وپلیس جدا وبوجود آمد ولی به اندازه ای وسعت پیداکرد که نه تنها کنترل دستگاههای دولت بلکه کنترل تمام آرتش وپلیس هم با او بود.

بگونه ایکه در تمام دستگاههای دولتی وآرتشی اعم از کوچک یا بزرگ یک تشکیلاتی رابوجود آورد بنام ( حفاظت) که در واقع تصمیم گیرنده بسیاری از امور حتی ترفیعات و نقل وانتقالات بود .

در نتیجه تشکیلات هراسناکی شد بنام ((زائده بزرگتر از اصل)) که گرفتاری های بسیاری را برای مردم عادی وبدور از مسائل سیاسی فراهم کرد.

طبیعتا موجبات نارضایتی عمومی گردید این تشکیلات گزارشگر اصلی امور مختلف مملکت برای پادشاه بود .وپادشاه به اعتبارمستندات ساواک در زمینه های گونه گون تصمیم میگرفت .که پاره ای از این گزارش ها اصلا صحت نداشت وگزارش ها بر اساس اغراض خصوصی ویا جلب منافع طبقه ویژه ای تدوین میگردید .ولی چون از مجرای رئیس ساواک ویا ( دفتر ویژه )به پادشاه میرسید .شاه دستوراتی صادر میکرد که موجب درهم ریختن زندگی گزوهی بیگناه میشد .و هیچ مرجع قانونی هم وجود نداشت تا صحت وسقم ان گزارش ها را بررسی نماید که ((میتوان به صدها گزارش ناصحیح از این دست اشاره کرد )).

دکتر اقبال روزی که دولتش را بحضور شاه معرفی میکرد ( البته با اطلاع قبلی شخص پادشاه ) حکومت نظامی را لغو کرد .

ولی فرماندارنظامی پایتخت ( تیمسار تیمور بختیار) را با عنوان معاونت نخست وزیر ورئیس سازمان اطلاعات وامنیت کشور معرفی نمود.

انتخابات دوره بیستم مجلس شورا وآشفتگی های حاصل از نارضائی های مردم دوره نوزدهم مجلس در تاریخ 19 خرداد ماه 1339 پایان گرفت .

اما دوره بیستم در تاریخ2 اسفند افتتاح گردید یعنی(( نه ماه فترت پیش آمد)) در خلال این فترت مبارزات انتخاباتی با تشنجات فراوان ونارضائی های مردم انجا م گرفت وچهار گروه مجزا از هم در جریان فعالیت های انتخاباتی مقابل هم ایستاده بودند .

و دو گروه ازنحوه جریان انتخابات ودخالت دولت شکایت داشتند .

گروه ها عبارت بودند از : 1 – حزب ملیون به رهبری نخست وزیر دکتر منوچهر اقبال 2 – حزب مردم برهبری اسداله علم 3 – گروهی منفردین که زیر نظر دکتر علی امینی – سید جعفر بهبهانی – ارسلان خلعتبری – فتح اله فرود به میدان آمده بودند .

4 – دکتر بقائی وحزب زحمتکشان تحت عنوان (نگهبانان آزادی انتخابات ) گروهی از ملیون و اعضا جبهه ملی از آن جمله ( حسین مکی – دکتر علی آبادی – حاج سید جوادی ) را دور خود جمع کرد ودر انتخابات شرکت نمودکه همین آقایان در باره انتخابات و دخالت دولت اعلام جرمی را بدادستان طهران دادند وتقاضای رسیدگی نمودند دکتر اقبال و همراهانش که به پشتیبانی شاه تکیه داشتند .

با مداخلات علنی و تعیین کاندیدا ها ودستور صریح به استانداران وفرماندهان لشگر برای صندوق سازی چنان سرو صدائی بلند کرد که عاقبت علم و دکتر امینی شکایت به نزد شاه بردند و مسائل را درمیان گذاردند .

وعصبانیت مردم چنان اشکار شده بود که درباریان واطرافیان شاه هم هراسناک شدند.

وشاه عاقبت دکتر اقبال نخست وزیر صمیمی وغلام خانه زادش را قربانی نمود .

وفرمان ابطال انتخابات را صادر کرد وبعد هم اقبال را به استعفا از نخست وزیری واداشت در این دوران است که وابستگی ایران به امریکا به اوج خود رسید .

در میان قراردادها و موافقت نامه های متعددی که بین دو کشور امضا ومبادله شد، موافقت نامه دفاعی دو جانبه ایران وامریکا حائز اهمیت خاصی است که نه تنها در ایران تغییرات عمده ای به وجود آورد ، بلکه مسبب پاره ای تغییرات در دیگر کشورهای خاور میانه هم گردید .

این موافقت نامه که در حقیقت باز سازی ونوسازی آرتش ونیروهای مسلح ایران را به مستشاران نظامی امریکا واگذار میکرد .

موجب نارضائی مقامات انگلیس گردید که درروابط دوجانبه سخت تاثیر گذارد وهمچنین موج اعتراضات شدید شوروی را بوجود آورد که تیرگی روابط دوکشوررابه همراه داشت.

وتا مدتها جنگ سرد بین ایران وشوروی ادامه یافت و طبیعتا .شوروی ها با دست هائی که از طریق (حزب توده وسایر تشکیلات چپ) در داخل ایران داشتند وبه عناوین مختلف وسائل نارضائی مردم کوچه وبازار را فراهم میاوردند .

ساواک هم در کمال خشونت باهرکس که درباب نارضائی ها سخنی میگفت برخوردی سخت میکرد .که همین امر بسیاری را عاصی کرده بود .که سبب خشم وخروش جوان ها میگردید شایع هست که دکتر اقبال در نخستین روز معارفه با اعضا کابینه اش به مقامات انتظامی میگوید (من از کلمه اعتصاب سخت بیزارم ) باین جهت هرگز آمادگی ندارم که در دوران نخست وزیریم چنین کلمه ای را بشنوم .

و انتظاردارم با این پدید سخت مقابله بشود نخست وزیری شریف امامی وانتخابا ت دور دوم برای آنکه کارها جریان عادی پیدا بکند پادشاه ( شریف امامی ) را بعنوان نخست وزیر موقت ومحلل تعیین نمود تا انتخابات دوره بیستم رابرگزار نماید .

و شریف امامی برای آنکه فشار عصبی مردم را کم کند ومخالفین را به آرامش فرابخواند انتخابات انجمن شهر وهمچنین انتخابات مجلس سنا را جلو انداخت .

وپس از افتتاح مجلس سنا دستور شروع مجدد انتخابات دوره بیستم صادر گردید.

فضای تنگ سیاسی که به تدریج وسیله دستگاههای انتظامی در کشور ایجاد شده بود بسیاری از دولتمردان فعال وهمچنین ، دانشجویان را سخت عصبی میکرد .

روز 15 بهمن 1339 دانشجویان دانشسرای عالی و دانشگاه تهران به عنوان اعتراض به انتخابات دست به تظاهرات زدند وضمن ایراد سخنان تندی فساد انتخابات را در هردو دوره بروشنی بیان کردند .در حالیکه ( دکتر فرهاد رئیس دانشگاه) برای آرام کردن دانشجویان به سخنرانی ایستاده بود .

ناگهان پلیس ونظامیان و ماموران سازمان امنیت دانشگاه و دانشسرایعالی را اشغال نمودند وبا ضرب وشتم، دانشجویان دخترو پسر را از محوطه دانشگاه بیرن راندند ودر دانشگاه را قفل کردند .که یکی از بدترین قدرت نمائی های سازمان امنیت بود که عملا دانشجویان را به مقابله فراخواند دکتر فرهاد رئیس دانشگاه که سخت از این اقدام در محوطه دانشگاه عصبی ورنجیده خاطرشده بود در مقام دفاع از دانشجویان برآمد ونامه سختی به دولت نوشت ومتذکر شد که حریم دانشگاه مقدس است و گروه های انتظامی حق ندارند بدون اجازه مقامات دانشگاهی به محوطه دانشجوئی واردبشوند واین( رسم قرون وسطائی و فرمان راندن )لااقل در محوطه دانشگاه را باید فراموش کنید .

ولی متاسفانه دستگاه سازمان امنیت که الفبای ساختارش را به اشتباه با خشونت بناکرده بودند در تعطیل کردن دانشگاه پافشاری نمود .

که همین امر موجب خشم وخشونت استادان گردید و پایه چندگانگی را در کشور بناکرد .

و جو بسیار نامساعدی فراهم آمد .

و متاسفانه شاه که در محاصره دستگاههای انتظامی بود هرگز نتوانست از واقعیات اطلاع پیدا بکند .

بمحض انکه مجلس بیستم افتتاح گردید، مبارزه سختی بین گروه طرفداران سیاست انگلستان وگروه طرفداران سیاست امریکا در گرفت، ابوالحسن ابتهاج که از شناخته شدگان سیاست امریکا بود ودر آن روزها داعیه نخست وزیری داشت وسالها بعنوان رئیس سازمان برنامه طرح ها ونقشه های اقتصادی را اداره میکرد ، در این دولت کنار گذاشته شد و بجایش (احمد آرامش ) منسوب نزدیک شریف امامی به ریاست سازمان برنامه انتخاب گردید.

این دو گروه در مقابل هم صف آرائی کردند آرامش که بعنوان وزیر مشاور ورئیس سازمان برنامه انتخاب شده بود ، در آن فضای تیره وغبارآلود .

در یک گزارشی به مجلس شروع به افشاگری درباره اقدامات ابوالحسن ابتهاج ومقامات سازمان برنامه کرد .

وابتهاج را متهم به سوءاستفاده وتفریط بیت المال دانسته .

صریحا اعلام کرد که او عامل دولت آمریکااست واقداماتش تمام به نفع شرکت های امریکائی میباشد که این قضیه به مطبوعات کشید در نتیجه رحمت اله مقدم مراغه در باره فساد مالی دولت های گذشته مطالبی گفت واز دادگستری خواست که عاملین این فساد وتباهی را تحت تعقیب قراربدهند محمدعبداله گرجی نماینده فرهنگیان در مجلس و از فرهنگیان باسابقه کشور .دولت گذشته و شخص دکتراقبال را مورد حمله قرارداد واورا مسبب بسیاری از نارسائی های کشور دانست .

متاسفانه با سیاست یکسویه ای که پادشاه وقوای انتظامی در پیش گرفته بودند .

دیگر فضای بازی وجود نداشت تامعترضین در هر طبقه سخنان خود را به آزادی بیان کنند .

بدین سبب هم حزب توده وهم دستگاه روحانیت و اخوندها در مساجد از این فرصت استفاده نمودند و مردم را بعناوین مختلف تحریک و عصبی میکردند از همه حساس تر محیط فرهنگی بود که هم معلمین سخت ناراضی بودند و هم دانشجویان که با تعطیل شدن دانشگاه وسیله اعتراض برایشان فراهم شده بود محیط را سخت آشفته میکردند .

در این میان ( دکتر علی امینی ) که از مقام سفارت آمریکا برکنارشده و در تهران بود .با هم آهنگی با معلمین ودانشگاهیان جوآشفته را بیشتر درهم میریخت وهمراه محمد درخشش که رئیس جامعه لیسانسه های دانشسرای عالی بود .برای نخست وزیری برنامه ریزی میکرد .