تعزیه نمایشی تبلیغی و مذهبی است که طی قرنها مراحل تکوین را از سر گذرانده و به شکل امروزین خود دست یافته است . سابقه نمایش - آیین های تبلیغی – مذهبی در ایران به دوره پیش از اسلام برمی گردد . معتقدان آیین میترایی ، برای پذیرش یک فرد جدید (نو آشنا ) به جمع پیروان میترا (مهر) مراسم خاصی را بر پا می کردند که برای سایر پیروان جنبه (تذکر ) و یاد آوری را داشت .
مهر پرستان ایرانی
مهر پرستان ایران ، سکویی مرتفع بر پا می کردند ، صورتک هایی به افراد شرکت کننده می دادند که دارای معانی سمبلیک بود : ورتک کلاغ (سمبل پیام آوری )صورتک های سرباز ، شیر ، یک مرد عامی پارسی ، پدر ، صونرتک نیمفوس (نامزد ورود به آیین ) و صورتک خورشید . صورتک های هفتگانه توسط افراد خاصی که توانایی برگزاری مراسم را داشتند مورد استفاده قرار می گرفت و از میان آن ها ، صورتک شیر و کلاغ بود که به تعداد زیاد به کار برده می شدند . کلاغ ها و شیرهابا قارقار و غرش خود فضای دلهره آمیزی را بوجود می آورند و نو آشنای آیین مهر پرستی می بایستی در این فضا آزمون های سخت گرسنگی ، تشنگی و مرگ را پشت سر بگذارد . چشمان نو آشنا را با پارچه و دستهایش را با با روده مرغ می بستند و پس از آن او می بایستی از روی گودالی پر آب بپرد، در گوری همچون سد بخوابد و شمشیر آغشته بیخون و تاج طلایی را پس زده ، بگوید : تنها تاج من میتراست . آنگاه با ماده ای بر آمده از دل خاک – نفت – او را غسل می دادند و سپس بر پیشانی اش داغی می نهادند به این نشان که او در شمار معتقدان و سربازان میترا قرار گرفته است . پس از آن نیز نوآشنای دینی سوگند وفاداری یاد می کرد و مراسم به پایان می رسید .