تولیدات صنایع مختلف دستی به علت ذوق و بینش انسان در آفرینش آن، نقش اساسی در اقتصاد ملی دارد.
این رشته از صنعت،به علت ویژگی خاص کاربری،عدم وابستگی به فنآوری خارج، ارزش افزوده بالا، اشتغالزایی، ایجاد رابطه با صنعت جهانگردی و نبود رقابت از جایگاه ویژهای برخور دار است.
در قدیم، مردم این صنعت را بعنوان یک نیاز، تولید میکردند ولی هماکنون جنبه تزئیناتی و تجملاتی به خود گرفته است.
یزد به عنوان یکی از قدیمیترین کانونهای کار، تلاش، خلاقیت و ابتکار از جایگاه ویژهای در کشور برخوردار است.
در گذشتهای نه چندان دور به علت غلبه سنتها و رسوم پیشینیان بر زندگی مردم، کمتر خانهای دراستان یزد وجود داشت که در آن یکی از حرفههای صنایع دستی یافت نشود.
اما امروز تعدادی از این صنایع که میراث اجداد ماست به دست فراموشی سپرده شده و در شرف نابودی است.یکی از این صنایع قدیمی که با آمدن فنآوری جدید، رونق قبلی خود را از دست داده و در دست فراموشی است صنعت زیلو بافی می باشد.
"زیلو" فرش دشتهای کویر، دارای ظاهری ساده و با دوام است که میتواند طراوت شنهای کویر را در شبهای تابستان به تن آدمیان گرما زده بنشاند و خستگی روز را از تن آنها بیرون کند.
در استان یزد، اینک این صنعت رونق کمرنگی دارد و مرکز اصلی آن شهرستان میبد است.
صنعت زیلوبافی در میبد، سابقه طولانی دارد و میبدیها هم اکنون بهترین زیلو را میبافند بطوری که در استان یزد تا چند دهه پیش، در جایی جز میبد، زیلوبافی رواج عمدهای نداشت.
میبدیها از گذشته در بافندگی، شهرت داشتهاند آنها ابتکار تولید زیلو را به خود نسبت میدهند و اغلب مساجد ایران با زیلوی میبد مفروش است.
معاون فرهنگی و ارتباطات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یزد گفت: زیلو غالبا با سفارش قبلی بازرگانان بافته میشد و یکی از اقلام مهم تجارت استان یزد بود.
محمد رضا شجاع به خبرنگار ایرنا گفت: امروزه زیلو، بیشتر برای استفاده در تکایا و مساجد تولید میشود اما به دلیل هزینه بالای تولید، کمتر به آن توجه میشود.
وی اظهار داشت: با وجود آنکه این رشته از صنعت دستی، رونق گذشته خود را از دست داده و جوانان، کمتر به آن رغبت نشان میدهند و بازماندگان آن هم اغلب، افراد مسن هستند اماهنوز ۱۵کارگاه زیلوبافی با همین تعداد زیلوباف در میبد دایر است.
شجاع گفت: در کنار این کارگاهها، موزه زیلوی میبد نیز به منظور معرفی و حفاظت از آن دایر شده است.
شجاع گفت: قدمت این صنعت به دوره پیش از اسلام میرسد و قدیمیترین زیلو با قرنها سابقه بافت در مسجد جامع میبد مفروش است.
وی گفت: نفیسترین زیلوی میبد نیز متعلق به قرن ۱۲هجری قمری است که بر روی آن ۲۴سجاده طراحی شده و در حاشیه آن نام واقف و تاریخ ۱۱۸۸هجری قمری نقش بسته است.
۱۱۸۸هجری قمری نقش بسته است.
وی افزود: از دیگر زیلوهای قدیمی و بینظیر بافت میبد میتوان به زیلوی مسجد جامع در عقدا مربوط به قرن ۱۱هجری قمری، زیلوی آویخته در مسجد امیر چقماق یزد مربوط به قرن ۱۳هجری قمری و زیلوهای کهنه مسجد رکن آباد میبد اشاره کرد.
با توجه به اینکه زیلو در نقش و بافت، شباهت زیادی به حصیر دارد شکل تکامل یافته حصیربافی است و بافندگان آن از این صنعت، الهام گرفتهاند.
ماده اولیه زیلو، رشته نخهای پنبهای است که به آن کلاف گفته میشود و در پود زیلو از آن استفاده میشود.
برای بافت زیلو به یک استاد کار که پود را در لابلای تار زیلو میکشد و شاگردی که با استفاده از "پنجه" پودها را میکوبد نیاز است.
درزیلو بر خلاف قالی که رنگارنگ است، بیش از دو رنگ وجود ندارد و امروزه مرغوبترین نوع آن که "نفتال" است با دو رنگ سبز و گلی بافته میشود اما درزیلوهایی که برای مساجد و زیارتگاهها بافته میشود از دو رنگ آبی و سفید استفاده میشود.
قیمت یک تخته زیلوی ۱۲متری درمیبد حدود یک میلیون ریال است.
قالی و قالیچه، چادرشب، گلیم، جاجیم، احرامی، ترمه و دارایی، رومیزی رو تختی، روفرشی، خورجین، کاشیسازی ، سنگ تراشی، سفال، سرامیک، نقرهسازی، پادری، چرمسازی و آهنگری سنتی از دیگر صنایع دستی میبد و سایر نقاط استان یزد است.