جهت نور
در عکاسی، چه از نوع دیجیتال باشد یا آنالوگ، نور همه چیز است. نه تنها نور تنها چیزی است که دوربین احساس می‌کند، بلکه زاویه‌ای که نور به سوژه می‌تابد نیز تاثیر زیادی بر جلوه عکس می‌گذارد.
در این نوشته قصد داریم توضیحی ساده از تاثیری که محل منبع نور بر عکس می گذارد برایتان ارائه دهیم. دوربین دقیقا مشابه آنچه که ما مشاهده می‌کنیم را نمی‌بیند. چشمهای ما نه تنها با نور محیط تطبیق می‌یابند، بلکه می‌توانند نواحی تاریک و روشن موجود در یک صحنه را با وضوح نسبتا مشابهی ببینند. یک دوربین نمی تواند چنین کاری نماید. اگر منبع نور فقط بالا یا پشت دوربین باشد دید تک بعدی دوربین سوژه را بصورت تک بعدی نشان می‌دهد.
بنابر این برای نشان دادن پستی و بلندی جسم زاویه تابش نور مهم می‌باشد و ترکیب نور وسایه می تواند حالت عکس را تغییر دهد.
هر منبع نور را می‌توان با نشان دادن محل آن روی یک کره نشان داد.
عکس می‌تواند با توجه به شکل سوژه، محدوده دید دوربین، و محل منبع نور تا حد زیادی تغییر نماید.
در عکاسی در هوای آزاد، باید به نحوه تابش نور خورشید به سوژه توجه نمایید. در یک روز بسیار آفتابی سایه‌ها تند و در یک روز ابری سایه‌ها نرم تر و نور پخش تر می‌باشد.
در عکسهای زیر مطالب مربوط به نور بصورت تصویری شرح داده می‌شود. در این عکسها منبع نور مصنوعی است، اما موضوع عنوان شده در مورد نور خورشید نیز صادق است (اگر در همان موقعیت نسبت به سوژه باشد).
در این عکسها موقعیت دوربین و همچنین سوژه ثابت است و فقط موقعیت نور تغییر می‌نماید. شکل کوچک کنار هر تصویر محل منبع نور را نشان می دهد.
شکل 1
شکل 2
در شکل 1 منبع نور تقریبا در بالای سر و جلوی سوژه واقع شده است. توجه نمایید که سایه اندکی در صورت وجود دارد و عمق تصویر کم است.
در شکل 2 منبع نور کمی پایینتر است و اندکی به کنار آورده شده است. دراین حالت یک طرف از سوژه سایه و در نتیجه عمق بیشتری دارد.
با تغییر محل منبع نور به سمت بالاتر و کنارتر تصویر تغییر بیشتری می‌نماید. این موضوع در شکلهای 3 و 4 نشان داده شده است که تقریبا مشابه عکسی می باشند که در وسط روز زیر نور خورشید گرفته شود.
شکل 3
شکل 4
در شکل 3 منبع نور تقریبا در بالای سر قرار دارد. این مورد شبیه نور خورشید درهنگام ظهر است. در این تصویر ابروها روشن شده و چشم در سایه قرار گرفته است. توجه نمایید که سایه روی بازوها و آرنج آنقدر شدید است که جزئیات آنها کاملا محو شده است.
در تصویر 4 منبع نور کمی به سمت پشت سوژه منتقل شده و بخشی از نور از روی زمین به سوژه بازتابیده است. در این حالت گرچه بیشتر سوژه در سایه قرار دارد ولی نور بیشتر مشخصات مهم را روشن نموده است.
شکل 5
شکل 6
در شکل 5 نور کاملا از پشت سوژه تابیده و سوژه بصورت نیمرخ تاریک شده است. جزئیات اندکی قابل مشاهده است ولی بطور کلی سوژه نامفهوم است.
نهایتا در عکس 6 در پایین و کنار سوژه قرار دارد و اثری همانند نور خورشید در اواخر روز را ایجاد نموده است. پایین بودن ارتفاع نور انحناها و برجستگی سوژه را بخوبی نشان داده است.
همانطور که دیده شد با تغییر زاویه منبع نور تاثیر شگرفی روی نحوه ثبت تصویر ایجاد گردید. ولی نور تنها عاملی نیست که بر کنتراست و سایه‌های عکس تاثیر می‌گذارد. عوامل دیگری موثر می‌باشند که به عنوان کیفیت نور از آنها نام برده می‌شود.
کیفیت نور به تندی یا ماتی نور اطلاق می‌شود. نور مستقیم درخشان نوری تند محسوب می‌شود. نور تند جزئیات ریز را بطور اغراق امیزی بزرگ می‌نماید و سایه‌های عمیقتری را ایجاد می‌کند. این نور برای نشان دادن الگوی سطوح مناسب است. نور مات نوری پخش شده همانند نور خورشید پشت ابر است. نور مات تمایل به کم جردن جزئیات اشیاء و صاف نشان دادن الگوی سطوح دارد. اگر نوز به اندازه کافی پخش شود، سایه‌ها بطور کامل از بین رفته و تصویر دارای حداقل کنتراست می‌شود.
کنترل نور یک نورسنج متوسط گیر مرکزی
بیشتر دوربین های دیجیتال اتوماتیک از نورسنج متوسط گیر مرکزی استفاده می‌کنند. در این نوع نورسنج اهمیت بیشتر به ناحیه مرکزی کادر داده می‌شود تا به اطراف آن.
این نوع نورسنجی همیشه بهترین حالت ممکن نیست و ممکن است سوژه در محل مناسب قرار نگیرد. در چنین شرایطی معمولا منوال‌ها توصیه می‌کنند که ابتدا دوربین را روی سوژه فوکوس نمایید و سپس کادر مورد نظرتان را بگیرید. بیشتر دوربین‌ها از شاتر دو مرحله‌ای استفاده می‌کنند، هنگامی که شاتر تا نیمه فشرده شده است فوکوس و نور را تنظیم می‌کنند و هنگامی که تا آخر فشرده شوند عکس گرفته می‌شود. در این سیستم هرآنچه که در مرکز تصویر باشد و فوکوس روی آن انجام شود، نور نیز روی آن تنظیم خواهد شد و بنابر این جسمی که در مرکز قرار دارد تاثیر زیادی بر کل تصویر خواهد گذارد.
در بعضی شرایط نتیجه چندان مطلوب نیست، ممکن است سوژه خوب نورسنجی و فوکوس شده باشد، ولی بقیه عکس دارای نور زیاد یا کم باشد. با در نظر گرفتن شرایط می توان با گرفتن عکس بعد از تنظیم فوکوس و نورسنجی خودکار و ترکیب بندی دوباره، نتیجه بهتری گرفت. برای فهم بهتر این موضوع به دو عکس زیر دقت نمایید.
فوکوس و نورسنجی خودکار در مرکز کادر انجام شده
فوکوس و نورسنجی روی شاخه واقع در بالای سمت چپ صورت گرفته و تصویر دوباره ترکیب بندی شده است
تصاویر بالا با چند ثانیه فاصله گرفته شده‌اند. در تصویر اولی عکاس ابتدا کادر را اتخاب کرده و عکس را گرفته است. چون تنظیم فوکوس و نورسنجی خودکار در مرکز تصویر انجام شده است تصویر شارپ بوده و اشیاء واقع در جلو بخوبی نورسنجی شده‌اند. ولی یک جزء مهم و جالب عکس یعنی سقف سبز رنگ خانه و آسمان با نور بیش از حد گرفته شده است. دلیل آن ساده است، نورسنج دوربین این صحنه را بر اساس سوژه تاریکتر و جذب کننده نور، یعنی درخت واقع در جلوی تصویر نورسنجی نموده است. چون نورسنج اهمیت بیشتر را به این ناحیه از کادر داده است، پس زمینه کمی پرنور شده و رنگ سبز سقف تقریبا ناپدید شده است.
برای گرفتن عکس پایینی، تنظیم نور و فوکوس با گرفتن مرکز دوربین روی آسمان و شاخه‌ها در بخش بالای سمت چپ انجام شده است. سپس با نگه داشتن شاتر تا نیمه، کادر بندی تصویر دوباره مثل عکس اولی انجام شده است. چون ناحیه انتخاب شده در مرکز دارای ترکیب بهتری از درخت و آسمان است، نتیجه کار عکسی است که نورسنجی بهتری دارد. بهبود نتیجه کار را می‌توان با توجه به سقف ساختمان فهمید که اکنون به رنگ سبز واقعی‌اش دیده می‌شود.
نورسنج دوربین چگونه کارمی کند.
برای تنظیم درست نور، تمام دوربین های دیجیتال بر اساس اطلاعات نورسنجشان کار می کنند. نورسنجها در چند نوع مختلف وجود دارد، اما در مود دوربین های دیجیتال می توان آنها را به دو دسته کلی تقسیم نمود: آنهایی که نور رسیده به سنسور تصویر را اندازه می گیرند و آنهایی که نور وارد شده به خود دوربین را بر اساس این معیار که چقدر به لنز نزدیک می باشند اندازه گیری می کنند. در این دو سیستم، اولی پیچیده تر و دقیقتر است.