دانلود تحقیق رنگرزی سنتی ،میبد ویزد

مقدمه: موضوع تحقیق مابررسی کارگاه های رنگرزی میبدویزدمی باشدکه لازم به ذکراست باتائیداستادطباطبایی استادبرزگری واستادزارع هیچ گونه کارکاه رنگرزی درمیبدوجودنداردبه همین دلیل تحقیق مامختص کارگاه های رنگرزی یزدمی باشد.این تحقیق به سه قسمت تقسیم می شود 1- تحقیق میدانی ازکارگاه دریزد 2- بررسی تاریخچه رنگرزی 3- بررسی رنگدانه های طبیعی مادرتحقیق میدانی خودرنگرزی سفیدگری بررسی حمام رنگ ودستگاه پوپوله ودستگاه سانتروحوضچه بررسی کردیم .تاریخچه رنگرزی رابیان کردیم ودرآخربه معرفی رنگدانه های طبیعی ازجمله روناس ،پوست گردو ،پوست انارو.........پرداختیم.

نگاهی به تاریخ رنگرزی پشم و مو و هر الیاف دامی از همان آغاز در ریسندگی و بافندگی جای خاصی یافت .

در مناطقی نظیر مصر و بین النهرین به دلیل هوای گرم و رطوبی، کتان و پنبه کاربرد بیشتری داشت و قطعاتی از بافته های این الیاف در مقایر مربوط به امرا و شاهزادگان سلسله های حکومتی مصر دیده می شود که قدمت آنها بعضاً به 6000-7000 سال پیش می رسید .

برخی از یافته های به دست آمده از مصر سپس آناتولی و بین النهرین که قدمت آنها به عصر نوسنگی ، از هزاره ششم قبل از میلاد، می رسد.

پارچه هایی است که بافت ساده با نخ های ظریف ریسیده شده بعضاً رنگ شده دارد و رنگ های به کار رفته عموماً رنگ های گیاهی است .

در برخی از نقاط اطراف دریای مدیترانه که احتمالاً مسکونی بوده آثاری از تور، طناب، نمد ونخ های تابیده پرزدار عمدتاً کتانی با رنگ آبی رنگ شده یافت شده است .

قطعه ای از پارچه ای ضخیم مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد در دست است که احتمالاً متعلق به چادری مقدس(معبد) بوده و زردرنگ است .

در منطقه ای که این پارچه یافت شده(در سواحل مصر) مقادیری پارچه کتانی و بافته های دیگر به دست آمده است که نشان از تجاری بودن منطقه دارد.

همان طور که گفته شد وجود چرخه های ریسندگی در منطقه ایلام ، در غرب ایران متعلق به هزاره پنجم قبل از میلاد از وجود بافندگی و برخی تولیدات به آن خبر می دهد با فترتی در حدود دو هزار سال قبل در این منطقه پدید آمد.

آثار نساجی و بافت پارچه را در مناطق زیر نفوذ سومری ها و آشوری ها و به خصوص بافت پارچه های رنگین را در بابل می توان پی گرفت .

کشف میله ای مسی که نوعی ابزار ریسندگی است در تپه حصار دامغان .از تداوم ریسندگی و بافندگی در ایران در هزاره دوم پیش از میلاد خبر می دهد با تجدید حیات فرهنگ اقوام قومی ایرانی و افزایش اقتدار مادها و اینکه آنان اقوامی گله دار و دامدار بوده اند می توان استفاده از پشم و الیاف دامی را درآن دوره به خوبی توجیه کرد .اسناد و مدارک بعدی حاکی از آن است که امرا و حکام ماد به موازات کسب اقتدار و افزایش تجملات و شکوه دربارهای خویش استفاده از لباس ها پارچه های گران بها و زینتی را نیز افزایش دادند به شکل تزئینات لباس های دربار ماد چه در همان زمان و چه در حکومت های بعدی از جمله پارسها توجه و ازآنها تقلید می شده است.

امپراطوری گسترده و قدرتمند هخامنشی نه تنها خود از صنایع و تولیدات دنیای زیر سلطه اش در تجملات وتزیینات دربار و پایتخت خویش استفاده می کرد بلکه با حمایت از حرفه ها و صنایع به تولید بسیاری از کالاها و به خصوص انواع پارچه نیزمی پرداخت پارچه هایارغوانی که امرا و سرداران هخامنشی استفاده می کردند به احتمال زیاد با رنگ ارغوانی مشهور به دست آمده از صدف های دریایی رنگ می شد و شهرت جهانی داشت .

www.artblugfa.com رنگدانه های طبیعی رنگرزان محلی درکارگاههای رنگرزی از رنگهای طبیعی است استفاده می کردند و آنها را تبدیل به خامه های رنگین و زیبایی می کردند که نقوش فرش را تجسم می بخشید در دوره صفویه فرش بافی رسمی(کارگاهی) برای بافت فرشهای بزرگ پارچه رشد یافت که خواست دربار و یا برای هدیه به کشورهای خارجی بود.

در تمام ااین احوال و بعدها نیز در دوران رشد مشارکت شرکتهای خارجی در تولید فرش ایران وجود رنگ های گیاهی و طبیعی و استفاده از رنگرزان ماهر و کارگهای رنگرزی محلی امری جدایی ناپذیر از بافت پارچه و فرش بوده است.

با گسترش کار این شرکتها و نیاز بیشتر به شم رنگ شده به تدریج رنگهای شیمیایی که چندان زمانی از تولید آنها نمی گذشت به کارگاههای رنگرزی راه یافت در گزارشی مربوط به سال 1894 با تحسین از کار شرکت های خارجی و رؤسای شرکت زیگلر که از تولیدکنندگان بزرگ آن سالها در اراک بودند آمده است : آنها در این تأسیسات دارای خامه های مسکونی برای کارکنان و مأمورینشان و انبارها و بالاتراز همه صباغ خانه بودند و آنها می خواستند مرغبوترین رنگ را به دست آورند....

آنها کهکشانی ازرنگ تلانبار کرده بودند در ادامه همین گزارش درباره چندین شرکت دیگر در همین زمان با تأسف می گوید: آنها به خاطر یک امساک بی اهمیت در رنگرزی از رنگهای جوهری استفاده می کنند ولی در اثر استفاده از رنگهای قرمز و سبز و آبی که همه از پشم های با رنگ جوهری است ........

جای تعجب است که ایرانیان که تولیدات کارگاههای قالی بافی نسل های سابق کشور خود را می شناسند و به آن مباهات می کنند یک چنینی ناهم آهنگی را در قالی های مورد مسامحه قرار داده .....

شاهد ورود رنگهای جوهری را به ایران قدغن کرد ولی هنوز وارد می شود.......

به من گفتند که این جوهر بیشتر ازآلمان وارد می شود و در جعبه های قند از بغداد و در حلبی های نفت از قفقاز به صورت قاچاق وارد ایران می شود.

این واقعیت تلخ که بعدها با نام رنگهای انیلینی حضور آشکاری در فرشهای ایران پیدا کرد چندین بار مورد اعتراض و ممانعت مسئولان وقت قرار گرفت از جمله تشکیل کمیسیونی در سالهای اوایل بعد از انقلاب مشروطه بود که بازرگانان را از صدور فرش های رنگ شده با انیلین مانع می شد و متأسفانه به علت مقاومت و اعتراض و ناآگاهی برخی از تجار این مسئله پی گرفته نشد.

درتحولاتی که طی صد سال اخیر در فرش ایران پیش آمده است تاریخ آن درکتاب های دیگر به تفصیل بیان شده همواره بر این اصل تأکید شده است که تصور از فرش خوب و با ارزش ایرانی بدون نقش و رنگ های اصیل آن غیرممکن است هر دو این عناصر ارزش ماهیتی و هویتی در فرش ایران داشته اند و بی هیچ تردیدی تغییر رنگهای اصیل و کهن ایرانی در فرش ، زیانی کمتر از تغییر بی دلیل نقشهای بومی و اصیل ایرانی ندارد این مطلبی است که در این کتاب بدان پرداخته خواهدشد.

آلیزارین ماده رنگی اصلی ریشه روناس است که در سال 1826 بوسیله کولین (Colin) روبیکت (Robiquet) از گیاه مذکور استخراج گردید .

ماده مورد اشاره ، 1و2 دی هیدروکسی آنترا کینون است که اولین بار بوسیله دو شیمی دان آلمانی به نام سی .

گراب (C.Graebe) و سی .

لیبرمن (C.Lieberman) به روش سنتز شیمیایی تهیه شد ایشان شرح اکتشافات خود را در سال 1868 اعلام نمودند .

این اکتشاف در تاریخ شیمی الی اهمیت دارد زیرا آلیزارین اولین ماده رنگی طبیعی بود که به روش سنتز شیمیایی تهیه شد .

این عامل سبب کاهش سریع کشت روناس و نا یاب شدن کامل آن در فرانسه گردید .

بیشتر رنگ قرمز جگری(قرمز سیر ) که بطور گسترده در نقاشیهای هنر مندان استفاده شده از این طریق تهیه گردیده است .

این ماده از هیدرات آلومینیوم ، که رنگ شفافی میدهد ، ساخته شده است بسته به انواع زمینه ها، رنگمایه های مختلف قرمز بدست می اید .

مقاومت نوری این ماده از رنگ قرمز روناس طبیعی بهتر است .

دلیل این امر این است که هیچ کدام از پورپورین های موجود در ترکیب روناس را در خود ندارد .

آلیزارین از نظر مقاومت نوری یکی از بهترین رنگدانه های آلی است .

با وجود این برخی از نقاشان معتقد ند که ماده فوق ، یکدستی و رنگمایه سرخ آتشین آلیزارین طبیعی را ندارد .

آلیزارین مصنوعی در معرض نور فرا بنفش ، پرتوهای فلورسان را ( که از ویژگیهای قرمز روناس طبیعی است ) از خود بروز نمی دهد .

این ماده رنگی در ترکیب با رنگهای خاکی ( مانند اخرا و سیینا و گل ماشی ) پایداری زیادی ندارد .

قرمز آلیزارین را نمیتوان در زیر میکروسکوپ شناسایی نمود .

مروین (Merwin) میگوید : زمینه ایزوتروپی و ماده رنگی آلیزارین دارای ضریب شکست کم و متغیر (در حدود 1.7 برای قرمز ) است .

این ماده محلول است و در هیدروکسید سدیم رقیق به رنگ ارغوانی در می اید ؛ البته این رفتار را نمی توان جز ویژگیهای ساختاری آن به حساب آورد .

رنگدانه های هنری _ رادرفورد ج .

جتتنز – جورج ال .

استات _ ترجمه : حمید فرهمند بروجنی _ حمید اسپرک ( ورث ) اسپرک ( ورث ) – Reseda Luteola گیاه یک ساله یا چند ساله تا اندازه ای کرک دار ، سبز کمرنگ به اندازه 20 الی 60 سانتیمتر .

گل : زرد رنگ ، کاسه برگهای خطی ، نیزه ای گل آذین خوشه ای .

مشخصات برگ : برگهای متناوب و ساده موسم گل فروردین و اردیبهشت .

انتشار جغرافیایی : البرز ، تهران ، اطراف کرج ، قزوین ، منجیل ، شیرین سر ، آذر بایجان ، سراب ، خراسان ، تربت حیدریه ، شیراز .

این گیاه در آسای میانه و ایران به صورت وحشی و خود رو یافت میشود و حدود پنج هزار سال است که برای رنگرزی از آن استفاده میشود و رنگ حاصل از آن دارای ثبات کم نظیری است .

اسپرک نرمی و لطافت خاصی به الیاف پشمی و ابریشمی میبخشد نوع اهلی آن که برای استفاده از ماده رنگی ان کشت میشود ، دارای بوته ای به رنگ سبز روشن و شاخه های بلند و باریک به طول یک متر و نیم است .

نوع وحشی آن دارای شاخ و برگ زیاد و گل کم است و در اراضی مرطوب و شنزاردیده میشود .

بهترین مناطق برای رشد این گیاه نواحی خراسان و کرمان و یزد است .

تمام قسمتهای گیاه دارای ماده رنگی است ولی ریشه آن کمتر از سایر قسمتها دارای ماده رنگی است و گلهای آن فراوانترین منبع رنگ محسوب میشوند ماده رنگی آن جوهر کارتامیک (Carthamic) است .

در ماههای آخر بهار و اوایل تابستان تخم اسپرک را در زمین میپاشند و پس از آنکه بزرگ و بارور شد آن را میچینند و در آفتاب خشک میکنند این عمل باید پیش از ریختن شکوفه ها انجام شود .

از گیاه تازه نیز میتوان برای رنگرزی استفاده کرد .

قسمت ریشه را که ماده رنگی کمتری دارد جدا میکنند و از بقیه قسمتها پس از خرد کردن استفاده میکنند .

برای گرفتن رنگ باید مثل اغلب گیاهان آن را ساعتی جوشانید و پس از صاف شدن مورد استفاده قرار داد.

روناس روناس (Rubia-tinctorum) گیاه علفی پایا.

گل : آذین گرزن ، واحد 5 کاسبرگ سبز ، 5 گلبرگ زرد .

میوه : آبدار سیاه رنگ ، کرک دار ، میوه آن به اندازه خردل است .

برگ : سبز رنگ ساده با لبه صاف ؛ اگر برگ را در بین دستها مالش دهیم دست به رنگ قرمز تند مایل به سیاه در میآید مشخصات ریشه : ریشه از نوع راست ساده است .

ریشه این گیاه در نواحی شن زار تا عمق یک متری خاک فرو میرود .

در رنگرزی با رناس مهمترین عامل میزان عمر ریشه است .

رنگهای قرمز شاداب و متمایل به سرخ از ریشه های چهار و ÷نج ساله آن به دست می آید و ریشه هفت ساله رنگهای لاکی و ارغوانی و ریشه های سه ساله نارنجی تیره پدید می آورد .جنس رناس نیز در رنگ آن عامل موثری است .

از ریشه گونه هایی که در مناطق سردسیری میرویند ، لاکی پر مایه تری نسبت به مناطق معتدل و گرمسیر به دست می آید .

به همین علت است که رنگ لاکی به دست آمده از رناس آذربایجان و خراسان که مناطق سردسیری هستند با رنگهای بدست آمده از رناس کرمان و فارس ، که مناطق گرمسیری محسوب میشوند تفاوت بارزی دارد .

موسم گل : اواخر بهار انتشار جغرافیایی :اراک ، دماوند ، تبریز دیلمان ، ارومیه ، آذربایجان کرمان ، مازندران ، یزد و بلوچستان .

روناس در بیشتر نواحی به صورت خود رو دیده میشود و عمر طولانی دارد .هم اکنون در برخی از نقاط ایران مانند بم و یزد روناس کشت میشود .

این بوته نخستین بار توسط سودا گران عرب به اسپانیا و برای دومین بار پس از قرون وسطی توسط اهالی جلفای اصفهان به اروپا برده شد .

طبق مدارک موجو یکی از بازرگانان ونیزی که از سال 913 هجری قمری مدت هشت سال و نیم در ایران بوده است .

مینویسد : " در این شهر [خوی] رنگ سرخ لاکی به مقدار فراوان میسازند و آن را از ریشه های سرخی فراهم میکنند که در زیر زمین است و با بیل و کلنگ بیرون می آورند و سپس به هرمز میفرستند و از این ریشه ها برای ساختن و به کار بردن رنگ سرخ در غالب نقاط هندوستان بهره میجویند (1)".

1_ سفرنامه های ونیزیان در ایران ، ترجمه منوچهر امیری ، تهران 1349 ، ص 380.

بدون تردید این گیاه همان روناس است .

طبق شواهد تاریخی روناس از زمانهای باستان در دره سند وجود داشته است .

صدور روناس از آذر بایجان به هندوستان به احتمال زیاد یا به دلیل کافی نبودن و یا پایین بودن کیفیت رنگ آنها بوده است .

طریقه رنگرزی با روناس به طرق مختلف از گذشته های دور سینه به سینه به نسل حاضر رسیده و نگهداری شده است .

امروز بهترین روناس ایران در شنزارهای اطراف یزد یافت میشود و ارتفاع بوته آن بین 50 تا 100 سانتیمتر است .

همان گونه که گفته شد رنگ در این گیاه بیشتر در ریشه آن موجود است که شامل قسمتهای زیر است : خارجی تری بخش که لایه چوب پنبه ای ریشه است که بسیار نازک و به رنگ قهوه ای است .

پارانشیم پوستی که نسباتا" ضخیم است .

استوانه مرکزی که نازک و به رنگ قرمز است .

قدرت رنگی ریشه روناس با مدت زمانی که در خاک میماند نسبت مستقیم دارد کهنگی و تازگی روناس را از طعم و رنگ آن به خوبی میتوان تشخیص داد .

طعم ریشه گیاه جوان شیرین و گیاه پیر گس و تلخ است .

برداشت روناس معمولا" در اواخر پاییز انجام میگیرد و در سایه خشک میشود .

گاهی ریشه روناس را به وسیله کوره خشک میکنند که باعث پایین آمدن کیفیت رنگ میشود .

ریشه این گیاه بخصوص پارانشیم پوستی آن واجد گلوکوزی است که تحت تاثیر دیاستازی (2) تجزیه میشود و الیزارین (Alizarine) میدهد .

این ماده رنگی اگر درون شیره سلولی دیده شود به رنگ زرد است ولی در مجاورت هوا رنگ آن قرمز میشود .

ماده رنگی ریشه روناس نامهای مختلفی دارد مثل : 1)madder 2)garance 3)knapd 4)lizari شماره روناس در کالر ایندکس 6-8-9-10-11 تا 12 است .

برای استفاده از ریشه روناس باید پس از خشک کردن آن نخست پوسته خارجی را که باعث کدری رنگ میشود از آن جدا کرد و سپس آن را کوبید .

این عمل برای جدا کردن خاک از ریشه انجام میگیرد که ممکن است برای سهولت مدتی آن را در آب قرار داد و سپس خشک کرد و یا اینکه ریشه را با روغن چرب کرد .

در این روش پوسته خشک و سپس خرد و جدا میشود .

البته با چرب کردن رنگ حاصله شفافیت خود را از دست میدهد .

پس از این مرحله باید گیاه را به گرد تبدیل کرد و 20 برابر مقدار آن آب سرد و 2% اسید سولفوریک افزود و مدت دو ساعت محلول را به هم زد تا اسید در آن نفوذ کند .

پس از این مدت آن را صاف میکنند و باقیمانده را چندین بار ابتدا با محلول رقیق کربنات سدیم و سپس با آب میشویند تا کلیه عکس العملهای اسیدی آن از بین برود .

سپس آن را خشک کرده و دو مرتبه میسایند تا دوباره به گرد تبدیل شود .

از لحاظ شیمیایی روناس دارای یک ماده ازته است که نقش فرمان را دارد و تحت تاثیر این فرمان مواد رنگی ایجاد میگردد.

تجزیه مواد ریشه روناس به ترتیب زیر است : 1) روبیادین 2) گلوکوزید روبیادین 3) پورپورین 4) گلوکوزید پور پورین 5) اسید روبر تریکو 6) آلیزارین مهمترین این مواد در رنگرزی آلیزارین است .

مهمترین خاصیت آلیزارین از لحاظ رنگرزی آن است که با اسیدهای فلزات مختلف ترکیب میشود و لاکهای رنگین تولید میکند که در اسید ها و قلیا های ضعیف حل نمی شوند .

آلیزارین در آلمان ، هلند و چند کشور دیگر تولید میشود .

هلندیها در گذشته نیز یکی از تولید کنندگان مهم روناس بودند .

در حال حاضر آلیزارین به صورت خمیر در بشکه های کوچک و بزرگ با بهای زیاد وارد ایران میشود و بخصوص در مورد پارچه های قلمکار بسیار مورد نیاز است .

آلیزارین به شکل کریستالهای زرد رنگ است که در 290 درجه ذوب میشود و در آب خیلی کم قابل حل است ( حتی آب 100 درجه ) .

ولی در محلولهای قلیایی مانند کربنات دو سود و سود سوز آور حل میگردد .

برای تهیه آلیزارین پودر ریشه روناس را در آب و اسید سولفوریک میریزند و سپس صاف میکنند .

محلول را در آب خلائ غلیظ میکنند ، پودر مانده را با الکل حرارت میدهند و به محلول اولیه اضافه میکنند .

این عصاره ها را ، که گرانسین نامیده میشود غلیظ میکنند و به وسیله (Na OH)رقیق شده با کربنات سود خنثی و کمی اسید کلرید ریک به آن اضافه میکنند .

رسوبهای لخته ای ایجاد شده را با آب میشویند سپس خشک و به طریق « سوبله کردن » آن را خالص میکنند .

رنگرزی با آلیزارین به وسیله اکسیدهای فلزی و زاجها هم بر الیاف پروتیینی و هم الیاف سلولزی ممکن است ، به طوری کهدر هنر قلمکار اکنون با استفاده از زاج سفید (3) ابتدا مهر مورد نظر را بر پارچه میزنند و سپس در حمامهایی از محلول آلیزارین داخل میکنند و با دادن حرارت به آن رنگ قرمز ظاهر میگردد .

ثبات آن به صورتی است که در مقابل مواد سفید کننده ای مثل کلر نیز پایداری میکند .

در رنگرزی با روناس با استفاده از الیاف فلزی رنگهای متفاوتی به دست می آید .

برای مثال زاج آهن (زاج سیاه ) رنگ قرمز قهوه ای میدهد .

جوهر سرکه نیز از دندانه هایی است که بیشتر در نواحی فارس به کار میرود .

یکی از معروفترین رنگهای به دست آمده از روناس رنگ دوغی است که از خیساندن کلافهای رنگ گرفته از روناس در دوغ حاصل میشود .

طول مدت قرار گرفتن پشم در این مایع هر قدر بیشتر شود رنگ روشنتر میشود تا آنکه به فام صورتی کم رنگ مبدل میگردد .

یکی از روشهای سنتی استفاده از رنگ روناس نیز بدست آوردن به وسیله جوشاندن خامه در پیش آب گاو است !

بر گرفته از کتاب : فرایند و روشهای رنگرزی الیاف با مواد طبیعی ویکتوریا ج .

افشار اتشارات دانشگاه هنر تهران 1375 نیل – شمل بوته ای شکل – دو ساله با ساقه چوبی .

گل : گل آذین خوشه ای و به رنگ سفید – صورتی و ارغوانی – هر گل دارای 5 کاسبرگ .

میوه مانند تخم فلفل سبز است .

زمان کاشت : اوایل بهار .

اتشار جغرافیایی : جنوب کشور و بلوچستان .

تاریخ نگاران منشاء این گیاه را هند میدانند واژه سانسکریت آن نیلا nila به معنی آبی پر رنگ است این ماده در رنگ الیاف بسیار با اهمیت بود .

نیل از هند به کابل و سپس به خراسان میرسید و این ولایت از دیر باز یکی از مراکز مهم صادرات نیل بوده است .

در قرن یازدهم میلادی نواحی خوزستان و فارس به خاطر و جود کارگاههای نساجی و شرایط آبیاری و هوای گرمسیری منطقه ی مهمی بارای پرورش نیل محسوب میشود .

در حال حاضر این گیاه در منطقه بنگال و گجرات کشت میشود روش سنتی بدست آوردن رنگ از نیل در هند به صورت زبر است : برگهای گیاه را که حدود 75 درصد تا 90 درصد رنگ در آن یافت میشود خشک میکنند و پس از خرد کردن در ظرفهایی قرار میدهند و به آن آب میافزایند .

مایع بدست آمده در ظروف زیرین جمع میشود .

این مایع به رنگ زرد مایل به سبز است که تحت فشار آب آن گرفته میشود و به صورت خمیر در میآید و سپس به قطعات کوچک بریده و حمل میشود .

روش فعلی به این صورت است که پس از جدا کردن برگها از شاخه آن را در حوزهای چوبی میریزند و روی برگها چوب سنگین قرار میدهند و حوض را با آب پر میکنند .

پس از چند ساعت تخمی ر برگها آغاز میشود و اننیدرید کربنیک و اکسیژن از برگها متصاعد میشود .

آب سطح حوض ابتدا به رنگ زرد و سپس سبز تغییر میکند پس از تکمیل تخمیر برگها را از آب در می آورند و در ظرف دیگری میریزند و به سرعت به هم میزنند .

وجود اکسیژن هوا باعث اکسیده شدن آن میشود و رنگ آن آبی پر رنگ میشود .

البته میتوان با اضافه کردن مقداری امونیاک با سود عمل رسوب را سریعتر کرد .

پس از کامل شدن عمل رسوب آب روی آن را خالی و رسوب را از صافی رد میکنند .

حاصل عمل تکه های بزرگ و یا پودر نرم است .

از آنجا که نیل ماده رنگی گرانی است قاچاق آن و همچنین اضافه کردن مواد مصنوعی به آن رایج است .

در صورتی که نیل طبیعی دارای خصوصیات منحصر به فردی است که از طریق آن میتوان از طبیعی بودن ان اطلاع حاصل کرد .

از خصوصیات نیل طبیعی این است که در آب حل نمی شود و مواد آلی مانند الکل و اتر در آتن تاثیری ندارد .

ولی اسد سولفوریک و اسید نیتریک نیل را در خود حل میکند .

خصوصا اسید نیتریک ان را به زرد تغییر میدهد .

اگر نیل را بجوشانیم بوی مخصوصی میدهد و از آن بخار سرخ متصاعد میشود .

که اگر روی بخار ظرفی شیشهای بگیریم کریستالهایی دیده میشود ؛ این ماده ایندیگوتین است .

همچنین سوزاندن نیل نیز بوی مخصوصی را از آن متصاعد میکند .

با آزمایش پتاس نیز آنیلین موجود در نیل از آن خارج میشود .

یکی دیگر از خصوصیات نیل این است که اگر برگهای آن را در مقابل اشعه خورشید قرار دهید سفید رنگ میشود و اگر همان برگ را در دست خورد کنید ؛ ماده سبز رنگی از آن خارج میشود و به رنگ آبی در می آید دانه های نیل را در اوایل بهار و یا پاییز در زمین میکارند و گاهی اوقات برای اینکه زودتر سبز شود مدت دو روز آن را در آب نگه میدارند و پس از جوانه زدن در زمین اصلی میکارند .

برای تهیه رنگ از بوته نیل باید ابتدا بوته را قبل از دمیدن آفتاب از قسمت فوقانی بوته ، در حدود 10 سانتیمتر بالاتر از خاک ، جدا کرد و بوته ها در مقابل آفتاب قرار داد تا خوب خشک شود ، سپس برگها را از شاخه ها جدا کرد .

برای رنگرزی با نیل باید رنگ را به طور خالص آماده کرد ، که به آن در اصطلاح رنگرزی محلول مادر میگویند .

دستور آن چنین است که 7 گرم سود سوز آور تازه را در آب حل میکنیم ، 60 گرم نیل به ان اضافه میکنیم و سپس محلول را خوب هم میزنیم و انقدر بدان اضافه میکنیم تا حجم محلول به 3 لیتر برسد .

محلول را مدت نیم ساعت به حال خود میگذاریم ، پس از این مدت محلول شفاف و زرد رنگی به دست خواهد امد که اگر قطره ای از آن را روی شیشه بریزیم به رنگ ابی در خواهد آمد .

این محلول را در ظرف در بسته نگهداری میکنیم و هر گاه برای رنگ رزی از درصد مختلف آن به نسبت تیرگی رنگ استفاده میکنیم .

نیل به آسانی جذب پشم نمیگردد و رنکرزی با آن احتیاج به مهارت رنگرز دارد تا نیل را با بهترین مواد از پشم تا آب و دندانه به کار گیرد .

با استفاده از نیل انواع سبزها را نیز با ترکیب رنگ زرد به دست می آورند .

افشار اتشارات دانشگاه هنر تهران 1375 برگ مو ( انگور عسکری ) گیاهی است پیچ رونده با ساقه چوبی .

گل : گل ریز به صورت آویز خوشه ای میوه : خوشه ای به صورت دانه های ریز برگ : بزرگ و با مصرف خوراکی و رنگدهی زمان کاشت : پاییز به روش قلمه زنی انتشار جغرافیایی : اکثر نقاط ایران مشخصات : ثبات رنگی آن چندان رضایت بخش نیست خواص : املاح آهن رنگ محلول را زیتونی و زاج سفید محلول را زرد و مواد قلیایی مواد را نارنجی میکند .

منبع : ج .

افشار - ویکتوریا – فرایند و روشهای رنگرزی الیاف با مواد طبیعی – انتشارات دانشگاه هنر – ص 55 آشنایی با پوست انار درختچه :به ارتفاع 2 تا 5 متر گل : نسبتا درشت به رنگ قرمز لاکی ، کاسه گوشتی ، قرمز رنگ و پایا .

میوه : بزگ ، گوشتی و غالبا کروی به رنگ قرمز .

انتشار جغرافیایی : تقریبا در تمام ایران بخصوص در ساوه ، بندر گز و نقاط دیگر کاشته میشوند و بصورت خودرو در سواحل دریای خزر و در جنگلهای شمال به فراوانی یافت میشوند این گونه انار دارای میوه کوچک و غیر خوراکی است و به نام گلنار معروف است رنگ گل آن قرمز است .

این گیاه دارای تانن است که بیشترین مقدار ان در کاسه میوه است .

در هر میوه تا حدود 40 درصد تانن یافت میشود .

از پوست میوه آن برای رنگرزی پشم و ابریشم استفاده میشود .

در فصل پاییز پوست آن را جدا کرده و در آفتاب خشک میکنند .

بعد از جوشاندن با آب ، رنگ بدست آمده را صاف میکنند و مورد استفاده قرار میدهند .

با ترکیبات مختلف رنگهای متفاوتی از آن بدست می آید .

پاره ای از بافندگان ایلیاتی فارس و بیشتر قشقایی ها از پ.ست انار رنگ طلایی بسیار فاخری بدست می اورند .

حلال پوست انار آب است .

و رنگرزی بدون دندانه کردن میتوان از آن استفاده کرد ولی ثبات خوبی ندارند .

ضمنا از این گیاه برای بدست آوردن رنگ سیاه و خاکستری استفاده میشود .

برای بدست آوردن رنگ مشکی پر کلاغی از رنگ پوست انار و زاج سیاه استقاده میکنند .

قابل توجه است که ثبات رنگ بدست آمده از این گیاه بسیار بهتر از برخی از رنگهای شیمیایی است .

افشار - ویکتوریا – فرایند و روشهای رنگرزی الیاف با مواد طبیعی – انتشارات دانشگاه هنر – ص 103 و 104 این درختچه در پوست ، میوه و در ریشه دارای ماده مازئجی است اندازه این ماده در پوست و میوه آن هب 20 تا 50 درصد میرسد آمار نشان میدهد که این ماده از تمام مواد مازوجی دیگر بیشتر در ایران مصرف میشود .

تاثیر مواد گوناگون در پوست انار : مواد اسیدی : اسیدها رنگ محلول را قدری قرمز میکنند بی کرومات پتاسیم Cr2 O7 K2رنگ محلول را قرمز مینماید .

املاح قلع رسوب زرد رنگ تولید مینماید و روش رنگرزی ان با سایر رنگهای طبیعی یکسان میباشد .

منبع : سهی زاده ابیانه – مرتضی – تکمیل فراورده های نساجی و رنگرزی – انتشارات دهخدا – ص 40 و 39 آشنایی با پوست گردو درختی نسبتا بلند با ارتفاعی حدود 5 تا 25 متر ، و در حالت تک درخت دارای تاج و چتری بسیار گسترده است .

گل : تک جنس با گل پوش نامنظم .

میوه : شفت کروی ، میانبر آن پس از رسیدن خشک و به صورت ورقه هایی از درون بر جدا میشود .

موسم گل : اردیبهشت اتشار جغرافیایی : تهران و اطراف البرز و به صورت خود رو در جنگلهای گیلان و مازندران ، غرب ، قصر شیرین ، اراک ، آذربایجان ، جنوب شرقی بلوچستان .

چوب آن نسبت به سایر چوبها بسیار گران است و میوه ان مصرف خراکی دارد و یکی از دانه های روغنی محسوب میشود .

اگر پوست و یا برگ گردو را با دست مالش دهند دست سیاه و به سختی پاک میشود و این به علت وجود ماده ای به نام تانن است که در تمام قسمتهای گردو فراوان یافت میشود ، ولی قسمت اعظم تانن (حدود 40 تا 60 درصد ) در میانبر میوه جای دارد که علاوه بر تانن دارای ماده دیگری به نام Juglone است ، که به سهولت در مجاورت هوا اکسید میشود و به رنگ قهوه ای مایل به سیاه در می آید .

در رنگرزی ، بخصوص در مورد قالی ، از این گیاه به همراه سایر رنگها برای بدست آوردن رنگهای تیره استفاده میکنند .

پوست گردوی سیاه و گردوی آمریکای مرکزی دارای اسید تانیک به مقدار کافی است و به سرعت رنگ میدهد و نیازی به کاربرد ماده ثبوت رنگ نیست ، زیرا وجود اسید تانیک عمل رنگرزی و ثابت کردن رنگ را انجام میدهند .

برای گرفتن رنگ از پوست گردو به دو طریق عمل میکنند : 1- پوست میوه را از آن جدا و در سایه خشک میکنند و برای رنگرزی مقدار مورد نیاز از آن را ، که غالبا آسیاب کرده و در آب ریخته اند ، پس از صاف کردن مورد استفاده قرار میدهند .

2 – میتوان با خیس کردن و سپس جوشاندن پوست گردوی تازه ، جوهر ان را به دست آورد و پس از صاف کردن از جوهر آن استفاده کرد ، که از آن حدود 30 درصد تانن بدست می آید .

اگر پوست خشک ان را بجوشانیم محلول قهوهای مایل به قرمز تیره بدست میآید که با اضافه کردن صمغ عربی به آن و ساییدن ، میتوان در خطاطی و نقاشی روی کاغذ از آن استفاده کرد .

آمدند .

(2) معمولاً ماده ای که باید رنگ آمیزی گردد ، یک حالت یکنواخت و ثابتی دارد و فشرده است www.artblugfa.com www.aftab.com تحقیق میدانی حمام رنگ: جداره های خارجی حمام ازسنگ یاشن درشت میباشدکه باعث میشودگرمای حمام رانگه داردحرارت ازسنگبه حمام می رود.ازبتن نیزبرای استحکام بیشترحمام استفاده می شود.یک روش دیگراینکه بخاری اطراف حمام می گذارندبرای گرم شدن حمام.

سفیدگره پشم: برای سفیدگری پشم ازپاتیل یاحوضچه استفاده می کنندکه جنس این پاتیل ازمس خام یااستیل می باشدکه اطراف آن نیز سیمان است.اگرجنس پاتیل ازمس خام یااستیل می باشدکه اطراف آن نیزسیمان است.اگرجنس پاتیل ازمس خام باشدهرسال1یا2بارسفیدگری بایدروی مس خام انجام شود.انتقال حرارات پاتیل توسط مس بیشتراست.پاتیل برحسب کاررنگرزمتفاوت است.پاتیل سایزهای متفاوتی دارد.6تا5/4و5/2تا5/4کیلو.درپاتیل ازمعادل بقچه استفاده می شودکه برابر10پوندانگلیس می باشدبرای سفیدگری پشم کلاف 24ساعت دربشکه بخواد.زمانی که کلاف درحمام ریخته میشوداول آب بعدرنگ بعددرجه حرارت بعدواردکردن الیاف وسپس به دمای جوش می رسدباچوب بزرگ وزخیم هم می زننداین زیرو روشدن باعث جذب رنگ بصورت یکنواخت می شود گاهی ممکن است الیاف بالاپررنگ والیاف زیرکم رنگ باشدکه دلیل این امرخوب هم نزدن الیاف می باشد.روناس ورنگ کرم وقرمزباید14ساعت درحمام رنگ بماند.بعدازرنگ رزی کلافهای رنگی رابه قلاب آویزان می کنند.برای تخلیه آب پاتیل ازلوله های بزرگ استفاده می کنند.پاتیل راباماسه تمیزمی کنند.وقتی جداره های پاتیل راباماسه می شوریم مس تا20سال کارمی کنند.