بیماریهای ریوی از جمله آسم، برونشیت و پنوموکونیوز بیماری های پوستی از جمله درماتیتها، سرطانهای پوستی و واکنشهای حساسیت نوری بیماری عضلانی- اسکلتی از جمله کمردرد و سندرم تونل کارپال در این مقاله سعی میشود با ذکر علل، فیزیوپاتولوژی، علائم و درمان بیماریهای شغلی در صنعت سیمان به اهمیت، چگونگی و پیشگیری از این بیماریها با نگرشی ویژه بپردازیم.
بیماریهای شغلی دستگاه شنوایی بطور کلی سروصدا شایعترین عامل زیانآور فیزیکی در محیط کار میباشد.
تقریباً در تمام صنایع سروصدا را میتوان یافت و کاهش شنوائی شغلی ناشی از صدا جزو قدیمیترین بیماریهای شغلی میباشد چنانچه در قرن 18 میلادی رامازینی این بیماری شغلی را شناخته و به جامعه معرفی نمود.
امروزه با پیشروی سریع تکنولوژی و صنعت در جوامع مختلف و توسعه شهرها شاهد: تراکم وسایل نقلیه، افزایش و ازدحام جمعیت، نزدیکی فرودگاهها و ایستگاههای راهآهن و کارخانجات به شهرها و در مواردی احداث اماکن فوقالذکر در دل شهرها میباشیم البته اینگونه تماسهای محیطی معمولاً به اندازه تماسهای شغلی شدید نیستند ولی میتوانند بر روی سیستم شنوائی و دیگر سیستمهای بدن اثر بگذارند.
بطور کلی اثرات صدا بر روی سلامتی به 3 دسته تقسیم میشود.
1- آثار حاد شنوائی مانند انفجارها یا سروصداهای ضربه ای که میتواند به نقص شنوائی و سرگیجه (Vertigo) بیانجامد.
2- آثار مزمن شنوائی که با تماس مداوم و مزمن با صدای بالاتر از حد مجاز ظاهر میشود و شامل کاهش شنوائی حسی- عصبی و وزوز گوش میباشد.
3- آثار غیرشنوائی که عبارتند از افزایش فشار خون hypertension و تشدید هیپرلیپیدی و تشدید بیماری دیابت.
بر طبق آمار Occupateonul Safty and OSHA Health Adsministrationدر کشور آمریکا 30 میلیون نفر با سر و صدای بالاتر از حد مجاز یعنی 85 دسی بل کار می کنند و 17 درصد کارگران بخش تولید دچار اختلال شنوائی حداقل میباشند.
در کشور ما به دلیل عدم وجود آمارهای دقیق و معتبر نمیتوان آمار دقیقی ارائه نمود ولی مسلماً در کشور ما تعداد بیشتری از کارگران صنایع در معرض خطرات ناشی از سر و صدا هستند.
از نظر مقررات بینالمللی OSHA حداکثر سر و صد ای مجاز در محیط کار در یک شیفت کاری 8 ساعت روزانه و 40 ساعت کار هفتگی را 90 دسیبل تعیین نموده است.
همچنین به ازای هر 5 دسی بل افزایش شدت صوت باید زمان مواجهه روزانه نصف شود.
نمونههایی از سر و صدای محیط کار صدا و کاهش شنوائی سر و صدا به روی اندام کورتی گوش داخلی اثر گذاشته و کاهش شنوائی ناشی از سر و صدا noise Induced Hearing Loss (NIHL) به علت صدمه به اپیتلیوم حسی حلزون گوش داخلی میباشد.
برای اندازهگیری آستانه شنوائی از صد سال پیش تاکنون از شنوائی سنجی با صدای خالص با Pure Tone Audiometry PTA استفاده میشود.
از شنوائی سنجی یا صدای خالص یا PTA برای تعیین وضعیت شنوائی کارگران، شناخت افراد حساس به سروصدا، سنجش کاهش شنوائی در طول کار و تنظیم برنامه حفاظت شنوائی با HCP استفاده میشود.
کاهش شنوائی ناشی از سر و صدا در مراحل اولیه در فرکانس حدود 4000 هرتز ظاهر میشود و آستانه شنوائی در این فرکانس افت میکنند.
در مراحل بعد فرکانسهای بالاتر و پائینتر را نیز فرا میگیرد.
ترکیبات سیمان: مواجهه شغلی با ترکیبات سیمان منجر به بیماریهای شغلی ریوی و پوستی میگردد در ابتدا ترکیبات سیمان را بررسی مینمایم.
فراوانترین نوع سیمان، سیمان پرتلند است.
این نوع سیمان از ترکیبات زیر درست شده است: ترکیبات سیمان بیماری های ریوی در صنعت سیمان این بیماریها طیف وسیعی از بیماریها را شامل میشوند از جمله آسم، آمفیزم، آسبستوز و دیگر پنوموکونیوزها که دسته اخیر را شرح میدهیم.
پنوموکونیزوزیس Pneumoconiosis این اصطلاح به فیبروز ریوی ناشی از استنشاق گرد و غبار اطلاق میشود و بر حسب نوع گردو و غباری که استنشاق شده است، بیماریهای مختلف، با پیش آگهی و سیر متفاوت، در ریه ها ایجاد میشود.
سر دسته پنوموکونیوزها بیماری سیلیکوز است که در اثر استنشاق ذرات سیلیس یا ایجاد میشود.
سیلیکوز، سیر تکاملی آهسته و شروع تدریجی دارد.
تنگی نفس و سرفههای خشک، اغلب در سنین بالا پیدا میشود و کمتر جلب توجه میکند.
طوری که به مرور زمان صداهای تنفسی رو به کاهش میگذارد و کم کم، تنگی نفس افزایش مییابد و ضعف، بیاشتهایی، بیخواهی، آنمی و درد قفسه سینه و گرفتگی صدا نیز، ظاهر میشود.
عوارض شایع سیلیکوز عبارتند از: افزایش استعداد ابتلا به بیماری سل یا توبوکلوز، آمفیزم ریوی و عوارض قلبی- ریوی، در مراحل اولیهی بیماری که شخص علایم بالینی چندانی ندارد.
رادیوگرافی ریه، به خوبی علایم فیبروز ریه را نشان میدهد.
برای این منظور از سیستم طبقهبندی IL.O در طبقهبندی و شناخت بیماری، از روی علایم رادیوگرافی سینه، استفاده میشود و بیماران مبتلا به پنوموکونیوز هر ساله با انجام رادیوگرافی سینه از نظر پیشرفت بیماری کنترل میشود.
کمردرد شغلی شایعترین بیماریها و آسیب های شغلی اختلالات عضلانی- اسکلتی میباشند.
این اختلالات علت اصلی از کارافتادگی کارگران را تشکیل میدهد تا 60 درصد مبتلایان به بیماریهای عضلانی- اسکلتی دچار محدودیت حرکت میباشند.
سردسته اختلالات عضلانی- اسکلتی کمردرد میباشد.
انواع اختلالات عضلانی- اسکلتی کمردرد از شایعترین مشکلات کارگران است بطوری که تقریباً 80 درصد کارگران حداقل یکبار کمردرد را تجربه میکند .
متوسط زمان غیبت از کار ناشی از کمر درد در کارگران بعد از بیماریهای دستگاه تنفس فوقانی رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.
ریسک فاکتورها و عوامل خطر بطور کلی رابطه میان عوامل شغلی و کمردرد کار آسانی نیست چون کمردرد به راحتی مشخص و طبقهبندی نمیشود.
از طرف دیگر غیبت ناشی از کمردرد تنها از درد تأثیر نمیپذیرد بلکه عوامل جسمی، روحی، روانی، اجتماعی و سیستمهای بیمه نیز بر آن اثر میگذارد.
انگیزه کارگر برای انجام کارش از دیگر عواملی است که غیب از کار را تحت تأثیر قرار میدهد.
میزان مواجهه کارگر با عوامل خطر در مورد اختلالات اسکلتی- عضلانی به آسانی دیگر عوامل خطر تعیین نمیگردد.
در این موارد از سیستمهای OWAS و RULA کمک میگیریم.
Ovakuo Work Analysis System.
Rappid UPPer Limb Assesment.
که در بحث در مورد آنها خود نیازمند جلسات متعدد میباشد.
بطور کلی عوامل خطر شغلی کمردرد عبارتند از : کار جسمانی سنگین (حمل بار سنگین) وضعیت کاری ایستا (Static) و بدون تحرک خم شدن و چرخیدن مکرر بلند کردن و هل دادن و کشیدن اجسام کار تکراری ارتعاش مطالعات مختلف نشان میدهد که در میان کارگران شاغل در صنایع سنگین میزان کشیدگی (Straom) و آسیب (injury) عضلات و لیگمانهای پشت و کمردرد بیشتر است.
برخی مشاغل کم تحرکت و ایستا که عمدتاً به صورت نشسته و طولانی مدت انجام میگیرند.
از جمله تایپیستها یا کارگران مونتاژ کار، خطر کمردرد را افزایش میدهند.
در مشاغلی مانند رانندگی که با ارتعاش در کل بدن همراه هستند خطر فتق دیسک افزایش مییابد.
وضعیتهای غیر قرینه و خم شدن و چرخیدن مکرر معمولاً همراه با بلند کردن اجسام میباشند.
تشکرتهای بیمه تأئید کردهاند که افرادی که بلند کردن اشیاء سنگین را بعهده دارند نسبت به کارگرانی که کارهای سبک انجام میدهند به کمردرد مستعدترند.
کمردرد در رانندگان وسیله نقلیه موتوری نسبت به گروه شاهد شایعتر است.
رانندگان کامیون 4 برابر بیشتر از افراد معمولی در معرض خطر فتق دیسک میباشند.
و رانندگان خودروهای سبک 2 برابر بیشتر از افراد معمولی در معرض خطر فتق دیسک میباشند.
وضعیت یکنواخت کار به عنوان یک عامل خطر برای کمردرد شناخته شده است.
سیگار کشیدن نیز یک عامل خطر غیرمستقیم و نامشخص برای کمردرد است.
بیماریهای پوستی در صنعت سیمان در صنعت سیمان در مواردی که مانند دیگر صنایع، گرما یا اشعهی ماورابنفش (Ultraviolet) وجود داشته باشد، طیف وسیعی از بیماریها را شاهد هستیم، از جمله: سرطانهای پوست (به علت اشعهی آفتاب و ماورا بنفش) افزایش رنگدانه های پوست و تیره شدن پوست و واکنشهای حساسیت نوری (فتوآلرژیک و فتوتوکسیک) از طرف دیگر، به علت وجود ترکیبات سیمان و بعضاً ترکیباتی که به شکل ناخالصی، در حین تهیه و ساخت سیمان به آن اضافه میشود، انواع درماتیتها یا آسیبهای پوستی را به وجود میآورد.
از جملهی این مواد، فلز کروم است که در حین ساخت سیمان از طریق جدار کوره ها به شکل ناخالصی، وارد سیمان میشود.
کروم از جمله فلزاتی است که در پوست افراد مستعد، ایجاد درماتیت آلرژیک میکند قرار گرفتن در معرض تماس با فلز کروم باعث میشود که سلول های ایمنی، این فلز را به عنوان مهاجم، شناسایی و تا آخر عمر فرد، در حافظهی خود، واکنشهای پوستی یا سیستمیک را نسبت به فلز کروم ثبت کنند.
مواد قلیایی موجود در سیمان، باعث درماتیک تماس تحریکی میشوند و اگر فرد، غفلت کند و بلافاصله سیمان را از سطح پوست خود پاک نکند، زخمهای فرورونده ایجاد خواهد شد که به وفور در کارگران ساختمانی مشاهده میشوند.
بنابراین اگر به طور تصادفی سیمانی مرطوب یا مخلوط آن با دیگر مواد، داخل دستکش و یا چکمهی کسی بشود باید بلافاصله، آنها را بیرون آورد و سطح پوست را با آب فراوان شستشو داد.
متأسفانه دیده میشود که اکثراً این امر را به تأخیر میاندازند تا مثلاً سیمان کاری یک قسمت از کار تمام شود.
این غفلت، منجر به ایجاد زخمهای عمیق در پوست کارگر میشود که عوارض مخصوص به خود را دارد.
مراجع 1- Ladou joeseph occupational Health 2- Zens carls occupational medicine