دانلود تحقیق فرش اراک

موقعیت جغرافیایی و تاریخی استان مرکزی

استان مرکزی تقریباً در مرکز ایران بین 33 درجه و 30 دقیقه تا 35 درجه تا 35 دقیقه عرض شمالی و 48درجه و 57 دقیقه تا 51 درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. استان مرکزی از شمال به استان های تهران و زنجان از مغرب به استان همدان، از جنوب به استان اصفهان و لرستان و از مشرق به استان اصفهان محدود است. مرکز این استان شهر اراک و شهرستان های تابعه ی آن ساوه، خمین، محلات، سربند، تفرش، دلیجان و آشتیان است. سابقه ی تاریخی شهر فعلی اراک گرچه به 200سال نمی رسد ولی لفظ اراک قبل از ظهور اسلام احتمالاً به بخشی از ماد بزرگ یعنی جبال (کوهستان) اطلاق می شده است.

تاریخچه فرشبافی استان مرکزی:

این شهر سابقه دیرینی در فرشبانی ندارد ولی شواهد تاریخ و وضعیت منطقه ای حکم بر آن دارد که به همان دلایل که در شهرهای اطراف آن یعنی قم، کاشان، اصفهان و همدان فرشبافی وجود داشته این منطقه نیز از فرشبافی بی نیاز نبوده و در بعضی بخشی های آن ساروق فراهان سربند و مرادآباد از قدیمی ترین ایام تولید فرش وجود داشته است.

بعد از ظهور اسلام تا قرن متمادی نشان مستندی از فرش در این منطقه نیست چون صرف نظر از این که فرش کالایی منسوج و از بین رفتنی است وضعیت خاص نا آرامی و درگیریهای مداوم در منطقه مرکزی ایران نیز خبر از استقرار کارگاههای گسترده و فرش های بزرگ و ماندنی نمی دهد. از اواسط حکومت ناصر الدین شاه است که فرش اراک حضوری قابل لمس یافته و فرش های منطقه و بعضاً شهرت جهانی می یابد.

برای اولین بار در حدود سال های 1254 ه.ش در زمان ناصر الدین شاه بازرگانان تبریز با اقدام به صدور فراورده های اراک و نواحی اطراف آن نمودند. می توان دریافت که ارزش اقتصادی این امر آن زمان به حدی رسید که حدود سال 266 (ه.ش) 1883 شرکت انگلیسی -  سوئدی الاصل رنگلر اقدام به گشودن دفتر ها در این شهر نمود.

به گفته سیسیل ادواردز این امر به دنبال آن صورت گرفت که یکی از کارمندان شرکت رنگلر به نام اشتراوس پیشنهاد می نماید که به جای تبدیل کردن پول های به دست آمده به امپریال طلا، روی وجود آن صرف خرید قالی بمایاند. به دنبال شرکت رنگلر، طی ده سال کمپانی های دیگری نیز در اراک شروع به فعالیت کردند که نام برخی از آن ها در زیر آمده:

کمپانی تا و سهند چیان نیویورک محل فعالیت این شرکت، منطقه وسیعی بود که فعلا اوراق دارایی استانداری و دبیرستان ترکیه (ایراندخت) قرار دارد و به انبار قرار دارد.

کمپانی شرق (ازمیری) محل کار این شرکت حدود کوچه الکه بوده است.

کمپانی غازان این شرکت در کوچه بانک عباس آباد قرار داشت.

شرکت تلفنیان – مخصوص خرید و صدور فرش و محل کار آن در بازار سرای نوذری بود.

شرکت قراگوزیان – محل کار این کمپانی حدود خیابان حجازی و فعالیت این شرکت چشمگیر بوده است و حدود 2000 دار قالی داشته.

ابعاد فرش های تولیدی استان مرکزی:

پشتی

خرک

روکرسی

خرک دوذرع

دوذرع یا قالیچه

ذرع و نیم و چارک

کناره یا رو پله ای

سراندازه

میان فرش

قالی

پرده ای

کلکی

- موقعیت جغرافیایی و تاریخچه استان مرکزی:

استان مرکزی تقریباً در مرکز ایران بین 33 درجه و 30 دقیقه تا 35 درجه و 35 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 57 دقیقه تا 51 درجه طول شرق از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته. استان مرکزی از شمال به استان های تهران و زنجان از مغرب به استان همدان از جنوب به استان اصفهان و لرستان و از مشرق به استان های اصفهان و تهران محدود است.

مرکز این استان شهر اراک و شهرستان های تابع آن ساوه – خمین محلات و سربند تفرش دلیجان و آشتیان است. سابقه تاریخی شهر فعلی اراک گرچه به 200 سال نمی رسد ولی لفظ اراک قبل از ظهور اسلام احتمالاً به بخشی از ماد بزرگ یعنی جبال (کوهستان) اطلاق می شده است.

بته میر:

«بته ابتدا به شکل سرو بوده و سرو مظهر ایران و طی جنگ ها و شکست ها سر سرو خمیده گشته و به بته تبدیل شده است.»

در قدیم سرو مظهر ایران بوده است.

ایرانی که همانند سرو مظهر ایستادگی، استقامت و بلندی است

سروی که در تمام فصول سر سبز، پایدار و زنده است.

اما همین که جنگ های متوالی به این سرزمین، (این سرو بزرگ زد) این سرو طی ویرانه هایی که در جنگ بود سر شکسته شد و در خود فرو رفت و هنوز که هنوز است این سرو طی صدمات وارده سر بر تو برده و همان گونه که بود، هست.

با سعی و تلاش و کوشش، امید است که دوباره سرومان را سربلند کنیم و ایرانی همیشه سرافراز می سازیم.

در منطقه شازند اراک این بته در روستایی به نام میر بافته شده که همین منطقه علت نامگذاری این فرش می باشد (بته میر)

شکل ظاهری این طرح به صورت بته ای لوزی شکل با یک حرکت یا یک بند شکسته بر روی شکل قرار گرفته. نکته قابل توجه در این طرح بدین صورت است که ابتدا شکل بته در یک ردیف و با یک فاصله خاص تکرار می گردد سپس در ادامه این طرح نوع حرکت بته تغییر نمود و به صورت یک درمیان تکرار می شود

نقش های ابتدایی:

این نوع  طرح از تکرار منظم یک نوع نقش ساده بنام بته بر روی تمام سطح زمینه به وجود می آید این نقش بسیار رایج در بافته های ایرانی با اشکال گوناگون و متنوع به خصوص در روی شال های بافت کرمان، پارچه های قلمکار اصفهان، گلیم هایی که افشارها، قشقایی ها و کرد ها می بافتند و قالی ها و قالیچه هایی که در نواحی سنندج، تبریز، کاشان، قم، اراک و غیره بافته می شوند ظاهر می شوند.

این نقش که با اشکال گوناگون تعبیر شده است که از مهر شاهانه، شعله و غیره بیشتر چنین می نماید که بیانگر یک عنصر گیاهی بوده است. یعنی برگ گل، دسته گل یافته.

این نکته چه از وجه زبان شناسی و چه از طریق مطالعات مستقیم در بین بافندگان و تجار فرش منطقه اراک که در این نقش حالتی از یک گل یا سرو می بینیم که نوک آن بر اثر وزش باد خم شده است، تأیید می شود.

در تأیید این تعبیر آخر می توان به اهمیت درخت سرو استناد کرد که در شهر کهن ایران غالباً نشانه نماد زیبایی، رعنایی و اصالت مردان است.

در اراک دو نوع بته داریم:

بته جقه: که به صورت گرد و مدور با یک یراق احاطه شده است.

گل بته سر کج: (بته مالیمری) گل بته که خیلی کوچکتر از اصلی است و معمولاً از خطوط صاف و منظم تشکیل تشکیل شده است. زمینه ای در آن نقش گل بته بکار رفته است و رنگ آن گلناری یا ندرتاً سرمه ای است (در زمان فعلی) معمولا در حاشیه دارای یک نوار اصلی است که رنگ زمینه آن فام است و یک خط اصلی شکسته در وسط آن دویده است که نقش های بته روی آن تعبیر شده است.

این نوع نقش به روستاهای منطقه کوهستانی کوچک و سربند اختصاص دارد ولی گاهی نیز در اراک روستاهای مجاور آن دیده می شود. در مورد نقش بته جقه ای باید گفت که آن را عمدتا درون فرش هایی می بینیم که در ساروق و اطراف آن ساخته می شود.

بته میری (سربندی):

نام سربند در چند کیلومتری اراک همیشه با نام طرح مخصوصی که بی شباهت به کاج نیست مترادف بوده است. این طرح کاج که به «بوته میری» مشهور است، اصل و منشا دقیقی ندارد. اسم میر مشتق از کلمه مالمیر، روستایی در مرکز این بخش است.

به روایت دیگر سکونت عده بیشمار میرها (سیدها) در بخش سربند، نام مالمیر (اموال میرها) را موجب شده و قالی ها میری دستبافت هایی بوده است که به توسط این افراد بافته می شده است.

بوته میری نیز به خاطر نقوش ساده و تکرار آن ها در ردیف های افقی و مایل نقوش چشم نوازی را پدید می آورد.

نگاهی به انواع بته میری بازار فرش اراک:

به لحاظ رج شماری – بته ها معمولا در دو رج شمارند 100 ک (با 25 رجشمار) است به عبارتی در هر 5/6 سانتی متر 25 گره وجود دارد.

120/ک (رجشمار 30) در هر 5/6 سانتیمتر 30 گره زده می شود.

به لحاظ زمینه رنگی: دارای سه رنگ (رنگ متن)

1- کرم 2- لاکی 3- سرمه ای و آبی کمتر دیده می شود.

در قدمی زرد طلایی و سبز به کار می رفته