عامل سالک :
انگل تک سلولی بنام لیشمانیا که در زخمهای پوستی ناشی از این بیماری در انسان ، جوندگان وسگ مبتلا به سالک وجود دارد . هنگام خونخواری پشه خاکی از زخم های سالک ، انگل بداخل بدن پشه خاکی وارد و با نیش این پشه آلوده ، به انسان منتقل میشود .
مخزن بیماری :
مخزن در نوع شهری انسان است ، سگ و خانواده سگ سانان ( روباه – شغال ) بطور اتفاقی به این بیماری مبتلا میشوند و درنوع مرطوب یا روستایی مخزن بیماری جوندگان وحشی نظیر موشهای صحرایی هستند .
ناقل بیماری : پشه ریزی بنام پشه خاکی با اندازه 3-2 میلی متر که هنگام نشستن بالهای خود را به حالت عدد 7 نگه می دارد . بصورت جهش پرواز می کند . پشه خاکی ماده از خون انسان و سایر پستانداران آلوده یا از زخم افراد مبتلا به سالک تغذیه می کند و پس از مدتی میتواند آلودگی را به دیگران منتقل کند .
محل زندگی ناقل بیماری :
پشه خاکی د طول روز در پناهگاههای گرم ، تاریک و مرطوب ، شکافهای عمیق دیوارها ، اماکن متروکه ، مخروبه ، اصطبلها ، اطراف توده های زباله کودهای حیوانی ، لانه ، جوندگان ، پشت اشیاء منزل مانند کمد یا قاب عکس .......
روشهای پیشگیری و مبارزه :
-جمع آوری و دفع مستمر وصحیح بهداشتی زباله و آشغال از سطل زباله درب دار و جمع آوری فضولات حیوانی و جلوگیری از انباشته شدن آنها
-اجتناب از رفتن به مناطق آلوده به پشه خاکی یا ج.....انبوه بویژه پس از غروب آفتاب
-محافظت بدن از نیش پشه خاکی پس از غروب آفتاب به طریق نصب توری فلزی روی درب و پنجره ها ، استفاده از پمادها و مواد دور کننده حشرات به هنگام کارو خواب – مبارزه با جوندگان و معدوم ساختن سگهای ولکرد
-بهسازی و ترمیم شکافها و حفره های موجود در دیوارها و مناطق مسکونی انسان و دام
-تخریب و تسطسع اماکن مخروبه
-محافظت زخم سالک با گاز استریل و درمان آن
ایجاد زخم و به وجود آوردن مقاومت و فعال کردن سیستم دفاعی بدن درمقابل بیماری برای واکسیناسیون درایران انگل را در قسمت فوقانی باز و تزریق می کنند .
در سالک مصونیت کامل وجود دارد به معنای آنکه اگر کسی یکبار به این بیماری مبتلا شود دیگر دچار
آن نخواهد شد .
سالک نوع روستایی در ایران در قسنتهای شمال و شمال شرق اصفهان ترکمن صحرا ، کنبد ، سرخس ، اسفراین شهرهای مرزی ایلام و شال خوزستان و غیره دیده می شود مهمترین کانون آن د رایران شمال اصفهان است
شکل زخم در سالک روستایی :
زخم مرطوب است – اندازه زخم بزرگ است – خود انگل نیز بزرگتر است
تعداد انگل درنوع روستایی کمتر ازنوع شهری است
تعداد زخم کمتر است و تشخیص آن را مشکلتر می سازد
اشکال غیر معمول زخم : زرد زخمی ، تب خالی و تومورال دوره نهفتگی در زخم نوع روستایی نسبتاً کوتاه است و حدود 5/1-1 ماه است
دوره بهبودی زخم 6-4 ماه
این نوع سالک ممکن است هیچ احتیاجی به درمان نداشته باشد زیرا مدت آن نسبتاً کوتاه و محدود است
لیشمانیا انواع مختلف دارد ، سالک یک بیماری پوستی است ولی انواع این انگل که مربوط به سالک نمی شوند ، بیماری های وخیم وگسترده داخلی هم می دهند به عنوان مثال کالا آزار بیماریی است که به مغز استخوان وارد شده و پیامد بسیار وخیمی را برای فرد بیمار به همراه می آورد .
چرخه زندگی عامل سالک :
انگل عامل سالک دارای چرخه زندگی خاصی است که دو مرحله دارد .
1-در بدن پشه ( میزبان بی مهره )
2-در بدن انسان یا سایر پستانداران مانند موش صحرایی ( میزبان مهره دار)
درایران آلودگی در شهرهای تهران ، مشهد ، شیراز ، قم ، ساوه ، سبزوار ، سرخس ، خوزستان و لطف آباد دیده می شود . سال شهری در اطرراف این شهرها و قسمتهای کوهپایه ای انتشار وسیعی دارد .
آیا سالک واکسن هم دارد ؟
بله ، واکسیناسیون برضد سالک به نام لیشمانیزاسیون نامیده می شود که از نام انگل عامل بیماری گرفته شده است و عبارتست از تزریق تعدادی انگل در پوست انسان به جهت ایجاد زخم و به وجود آوردن مقاومت وفعال کردن سیستم دفاعی بدن درمقابل بیماری برای واکسیناسیون درایران انگل را در قسمت فوقانی باز و تزربق می کنند .
درسالک مصونیت کامل وجود دارد به معنای انکه اگر کسی یکبار به این یماری مبتلا شود دیگر دچار آن نخواهد شد
سالک نوع روستایی درایران درقسمتهای شمال و شمال شرق اصفهان ترکمن صحرا ، گنبد ، سرخس ، اسفراین شهرهای مرزی ایلام و شمال خوزستان و غیره دیده می شود مهمترین کانون آن در ایران شمال اصفهان است
شکل زخم درسالک روستایی ک
زخم مرطوب است – اندازه زخم بزرگ است – خود انگل نیز بزرگتر است
تعداد انگل درنوع روستایی کمتر از نوع شهری است
تعداد زخم کمتر است و تشخیص آن را مشکلتر می سازد اشکال غیر معمول زخم زرد زخمی ، تب خالی و تومورال دوره نهفتگی در زخم نوع روستایی نسبتاً کوتاه است و حدود 5/1 -1 ماه است
دوره بهبودی زخم 6/4 ماه
این نوع سالک ممکن است هیچ احتیاجی به درمان نداشته باشد زیرا مدت آن نسبتاً کوتاه و محدود است .
آیا فردی که به سالک شهری دچار می شود به نوع روستایی آن مصونیت می یابد .
خیر افرادی که به سالک شهری مبتلا می شود درمقابل نوع روستایی آن مصون نخواهند بود . ولی کسی که به نوع سالک روستایی مبتلا می شود به هر دو نوع سالک مصونیت پیدا می کند یعنی دیگر به هیچ کدام مبتلا نخواهد شد
افرادی که به سالک مبتلا می شوند ، معمولاً افرادی هستند که نسبت به راههای پیشگیری فردی به اعتنا هستند .