دانلود تحقیق تاریخچۀ فرش کرمان

مقدمه استان کرمان با وسعتی بیش از 175000 کیلومتر مربع و جمعیتی نزدیک به دو میلیون نفر در جنوب شرق ایران و در حاشیه کویر قرار گرفته است.

آب و هوای این استان کویری و خشک می باشد.

نام کرمان در دوره های قبل از اسلام بونیا و کارامانیا بوده و کرمان را برخی با فتحه و عده ای با کسره می خوانند.

مرکز کرمان را در قدیم گواشیر و بردشیر می خواندند.

مرکز آن در دوره ی ساسانیان سیرجان بود.

در سال 21 یا 41هجری قمری عمر بن سهیل بن عدی، عبدالله تبان را مامور فتح کرمان کرد.

سردار نامبرده با گرفتن اندک جزیه ای از حاکم آنجا به مدینه مراجعت کرد اما در آن زمان اهالی کرمان تا چند سال از پرداختن جزیه خودداری کردند و سرانجام پس از فرار یزدگرد و درگیریهای بعدی در سال 31 هجری قمری این شهر به دست مسلمانان افتاد.

پس از دفع اشرف افغان توسط نادر شاه و خلع شاه طهماسب دوم از سلطنت، کرمان نیز مانند سایر قسمتهای ایران به تصرف موسس سلسله افشاریه در آمد.

سرانجام آقا محمد خان قاجار اولین پادشاه قاجار با کشتار مردم این شهر را متصرف شد.

بسیاری معتقدند که خرابیهای آن زمان تا کنون هم جبران نشده است.

زمان رایج شدن فرش در کرمان فرش در کرمان را کسی بدرستی نمی داند اما از شواهد پیداست که ابتدا چادر نشینان ایلات به بافت قالی پرداخته اند.بررسی طرحها و ویژگی های بافت قالی کرمان سابقه ای بیش از یک هزار سال را برای آن رقم می زند ، همچنین وجود قدیمی ترین نوع گره های به کار رفته در فرش پرزدار که امروزه به بی گره بافی شهرت یافته ثابت می کند که منطقه کرمان در حفظ یکی از ویژگی های بافت فرشهای کهن سهم مهمی داشته است چه امروزه می دانیم بسیاری از فرشهای کهن ایران با شیوه U یا V بافته می شدند و آثار آن را می توان در فرشهای قدیم مصر که متأثر از فرشهای ایرانی است به وضوح مشاهده کرد.

از طرف دیگر شیوه استفاده از سه پود بین هر دو رج بافت، ویژگی قالیهای کهن ایران است که ما این ویژگی ها را امروزه در قالیهای کرمان می بینیم، وجود بقایایی از اولین و قدیمیترین دارهای عمودی در بافت قالی های گره دار در کرمان و همچنین وجود طراحان بسیار چیره دست در هنر قالیبافی کرمان، به گونه ایی دست به دست هم می دهند تا سابقه ای چند هزار ساله برای فرش کرمان رقم بخورد.

مردم کرمان در زمانهای قدیم به شالبافی می پرداختند و طرحهایی که برای فرشهای خود انتخاب می کردند از طرح شالهای کرمان می گرفتند.

اما کم کم با ورود طراحان زبده در این هنر، در طرحهای کرمان نیز تنوع به وجود آمد، بطوریکه کرمان از نظر قالیبافی نامی مشهور در جهان شد ونفیسترین نوع قالی در این منطقه بافته شد.

بیشتر شهرت این فرشها برای ترکیب زیبایی طرح و رنگ در فرش و استفاده از پشم مرغوب کرمان در قالی های کرمانی بود.

طراحان مشهور کرمانی با الهام از طبیعت پیرامون خود و فرهنگ و عقایدی که داشتند به خلق آثار زیبایی می پرداختند.

مهمترین طرحهای مورد استفاده در قالیهای کرمان از گذشته تا به امروز عبارتند از: 1- طرح سبزی کار 2- طرحهای تصویری که اغلب بهترین آنها در حوزه قالیبافی راور بافته شده و می شوند 3- طرحهای افشان به ویژه افشان شاه عباسی که شاید بهترین آنها در دوره معاصر حاصل دست قلم توانای طراحان خاندان شاهرخی بوده باشد.

از دیگر طرحهای معروف کرمان نقوش قاب قرآنی، انواع درختی و گلدانی تلفیقی و همچنین انواع گل فرنگ می باشد.

طرح مرسوم به به گوبلنی نیز در اوایل سده سیزده هجری شمسی بخش مهمی از طرح های منطقه کرمان را به خود اختصاص داد که برگرفته از هنر های تزئینی غیر ایرانی بود.

از لحاظ رنگ آمیزی، فرش کرمان یکی از متنوع ترین و شادترین فرشهای ایران محسوب می شود.

لاکی سیر و روشن، بژ، عنابی، مسی، آبی سیر و روشن، سرمه ای، صورتی و سبز سیر و روشن از مهمترین رنگهای مورد استفاده در قالیهای کرمان می باشد.

به طور متوسط در هر قالی کرمان بین 15 تا 30 رنگ مشاهده می شود.

آنچه که بیش از همه شهرت قالی کرمان را جهانی کرده است، طرح و رنگ آمیزی اعجاز گونه آن است.

تاریخچۀ بافندگان استاد حسین کرمانی • نام:حسین کرمانی • تاریخ تولد: • محل تولد:کرمان استاد حسین کرمانی از جمله بافندگان طراز اولی است که بیشتر به بافت قالیچه های گلدار و گلدانی مبادرت می نموده است.

از وی نمونه های ارزنده ای را در موزه فرش ایران می بینیم.

در یکی از آنها به تاریخ 1277 و در اندازه 610×309 سانتی متر با ریزی برابر45 گره در10 سانتی متر دسته های گل سرخ در داخل گلدانهایی به اشکال مختلف تمام زمینه فرش را زینت بخشیده بنحوی که تنوع در ارائه شکل گلدانها قالی را از یکنواختی بیرون آورده است.

این قالی از جمله قدیمیترین قالیهای کرمان محسوب می گردد.

در نمونه دیگری که بسال 1289 هجری در اندازه 608× 305 سانتیمتر با ریزی برابر50 گره در ده سانتیمتر بافته شده است، تمام زمینه قالی از گلهای سرخ پوشیده است.

این گلها در میان شاخه های منحنی بصورت گلدانهای بزرگی جلوه گر شده است.

استاد قاسم کرمانی • نام: قاسم کرمانی • محل تولد:کرمان برخلاف تصور بسیاری که فکری می کنند تبریزیان ابداع گر فرش های تصویر یند، باید گفت بافندگان کرمان از جمله اولین کسانی هستند به بافت فرش های تصویری و عکس اقدام نمودند.

از جمله بافندگان قدیم و طراز اول کرمان که بیشتر به بافت فرشهای تصویری و عکسی مبادرت می ورزیده و از وی قطعاتی در موزه فرش ایران موجود است می توان از استاد قاسم کرمانی نام برد.

در یکی از این قطعات در اندازه 276× 205 سانتی متر با ریز60 گره در ده سانتیمتر، شاهپور دوم را نشسته بر تخت شاهی در حالیکه از سربازان بسان می بیند بهمراه سه سرباز مسلح به نیزه و دو خدمتگزار که یکی چتر و دیگری برگ خرما در دست دارد، می بینیم.

در اطراف قالی اشعاری در ستایش پادشاه بچشم می خورد.

نام بافنده، استاد قاسم کرمانی و تاریخ 1103 در قابی در بالای فرش نمایان است، لیکن به احتمال قوی تاریخ صحیح آن 1303 می‌باشد.

در نمونه دیگری از قالیهای عکسی عمل استاد قاسم کرمانی در اندازه 256×205 سانتی متر و ریزی برابر62 گره در10 سانتی متر عرض که در موزه فرش ایران مضبوط است، از صحنه واگذاری تاج پادشاهی اورمزد به شاهپور دوم پسر اردشیر بابکان الهام گرفته شده است و اشعاری در ستایش شاهپور دوم و اردشیر بابکان در قابهائیکه در حاشیه بچشم می خورد خوانده می شود.

استاد علی کرمانی • نام : علی کرمانی • تاریخ تولد : 1294 ه.ق • محل تولد : کرمان علی کرمانی فرزند علی اکبر جراح در سال 1294 ه.ق دیده به جهان گشود و در سال 1318 ه.ش در سن 62 سالگی بدرودحیات گفت.

استاد علی کرمانی که بعدا" به علی هنری ملقب شد از بافندگان نادر و بسیار لایق کرمان است که می توان او را به تنهایی در نقطه اوج تولید کنندگان فرش کرمان در اواخر دوره قاجاریه قرار داد.

او شاگرد ابوالقاسم کرمانی بود و با حسن خان شاهرخی در تولید فرش همکاری بسیار نزدیک داشت.

بیشتر فرشهای نفیسی را که علی کرمانی تولید کرده حسن خان شاهرخی طراحی کرده است.

خوشبختانه نام علی کرمانی در چند فرش به صورت کتیبه بافته شده است که این فرشها می تولند مبنایی برای شناسایی بافته های دیگر او باشد.

استاد محمد ارجمند • نام: محمد بن جعفر ملقب به محمد ارجمند • تاریخ تولد: 1276 ه.ش • محل تولد: کرمان محمد بن جعفر کمی بیش از 110 سال پیش متولد شد.

در کودکی در قالیباف خانه ها و کارگاه های نقشه کشی به شاگردی پرداخت و در سنین نوجوانی خود شخصا به بافت قالی اقدام کرد.

در بعضی از فرشهای او نام محمد بن جعفر بافته شده است.

محمد بن جعفر حدود 80 سال پیش به محمد ارجمند ملقب شد.

و از این پس نام ارجمند در تعدادی از بافته های او دیده می شود.

محمد ارجمند به سلطان فرش ایران شهرت یافته بود و فردی باهوش، لایق و کاردان با طبعی بلند و منشی نیکو بود.

او در سال 1347 ه.ش وفات یافت.

تاریخچۀ طراحان استاد محسن خان شاهرخی • نام :استاد محسن خان شاهرخی • محل تولد:کرمان • تولد: 1248 هجری قمری • وفات: 1330 هجری قمری نسل بزرگ نقاشان کرمان از محسن خان آغاز می شود که به سال( 1248 ه.

ق) به جهان آمد و هشتاد سال بزیست و در (1330 ه .

ق ) روی در نقاب خاک کشید .

محسن خان که تا سال (1315 ه .

ق ) در کار نقاشی مینیاتور و قلمدان سرآمد بود در این سال یکی از نقشه های قالی کرمان را پدید آورد و تا آستان مرگ قلم از کف ننهاد.

استاد حسن خان شاهرخی • نام :استاد حسن خان شاهرخی • محل تولد:کرمان • تولد: • وفات: 1329 هجری شمسی حسن خان پسر محسن خان شاهرخی و شاگرد وی بود که در سال 1329 خورشیدی به سن 82 سالگی در گذشت ، بعنوان معلم و استاد دوم نقاشان قالی کرمان است که بیش از هزار نقش قالی ابداع کرد که بدبختانه بیش از 50 نقش از وی باقی نمانده است.

زمان خان میرحسینی • نام :زمان خان میر حسینی • محل تولد:کرمان • وفات: 1304 هجری شمسی زمان خان میرحسینی برجسته ترین شاگرد حسن خان ، است که در سال 1304 خورشیدی در پنجاه سالگی جهان را بدرود گفت.

شیخ رمضان میرسرجانی • نام :شیخ رمضان میر سر جانی • محل تولد:کرمان • وفات: 1322 هجری شمسی شیخ رمضان میر سرجانی بعد از میر حسینی از طراحان معروف فرش بود که نزدیک به شصت سال در کار نقاشی بود و در سال 1322 خورشیدی از جهان رفت .

محمد علی شاهرخی ،( نوه حسن خان) • نام :محمد علی شاهرخی • محل تولد:کرمان نقلی در یک مصاحبه : بهتر است دولت بر کار فرش نظارت کند وترتیبی داده شود تا استادان این هنر شاگردانی تربیت کنند وبرای بهبود کیفیت فرش ورنگ طرح باید حتمآ از نظر استادان استفاده شود .

نقلی در یک مصاحبه : بهتر است دولت بر کار فرش نظارت کند وترتیبی داده شود تا استادان این هنر شاگردانی تربیت کنند وبرای بهبود کیفیت فرش ورنگ طرح باید حتمآ از نظر استادان استفاده شود .

استاد حسن تجربه کار • نام :استاد حسن تجربه کار • محل تولد:کرمان • تولد: 1292 هجری شمسی • وفات: 9/10/1357 هجری شمسی حسن تجربه کار فرزند میرزا علی اکبر در محله گلبازان از محله های قدیمی کرمان،دیده به جهان گشود .

در سنین نوجوانی با ابتکارات هنری وعلمی خاص خود ،مورد توجه قرار گرفت و پس از استعفا از کار اداری به حکم گرایش وعشق به آفرینش هنری که از کودکی با او عجین بود به کار طراحی قالی در شرکت فرش کرمان مشغول شد وحاصل سالیان طولانی کار وی طرح های بسیار چشم نوازی بود که بدلیل سهل انگاری وبی توجهی از بین رفت ومتأسفانه تعداد اندکی از طرحهای بی نظیر وی برجای مانده است، طرح زیر یکی از آثار بجا مانده از ایشان می باشد.

علی صاحب الزمانی • نام :علی صاحب الزمانی • محل تولد:کرمان • تولد: 1299 هجری شمسی • وفات: سال 1299 خورشیدی در کرمان متولد شده است وی مدت 54 سال است که به کار نقش قالی مشغول است .

کارگاه این هنرمند نمودار کاملی از انحطاط و در ماندگی هنری است که روزی مایه فخر و مباهات قالیهای کرمان بود .

این کارگاه که محلی وسیع و مملو از نقشه های کارهای قدیمی است می تواند خاطره شکوه و جدال دوره های اوج طراحی و نقشگری فرش را که نقشه های رنگین و دلفریب ، پی در پی از این کارگاه ها بیرون می آمد و سوار بر تار و پودهای کرک و ابریشم تا آن سوی دنیا سفر می کرد را به یاد آورد .

محمود رسولی • نام :محمود رسولی • محل تولد:کرمان • تولد: 1285 هجری شمسی • وفات: سال 1285 خورشیدی در کرمان متولد شده است .

مدت 75 سال است به کار نقش فرش اشتغال دارد .

وی در هر گونه سبکی هنر آرایی کرده است .

او قبل از افتتاح شرکت فرش با کمپانی های خارجی همکاری داشت و بعد از انتقال ما یملک این شرکتها به شرکت فرش به همکاری با آن شرکت پرداخت.

احمد رسولی • نام :احمد رسولی • محل تولد:کرمان • تولد: 1322 هجری شمسی • وفات: وی از سال 1330 بطور متناوب و از 1335 بطور کامل به نقاشی فرش اشتغال داشته است.

وی در کارگاههای رشید فرخی وارجمند کرمانی کار کرده واکنون بصورت آزاد به این کار مشغول است .

عباس نژاد سروری • نام :عباس نژاد سروری • محل تولد:کرمان • تولد: 1322 هجری شمسی • وفات: از سال 1320 مشغول کار طراحی فرش است وتقریبآ در تمام نقوش کرمان کار کرده است، که پای فرشهایش سروری می نویسد .وی اعتقاد دارد که افزایش کیفیت فرش کرمان در بهبود وضع طراحان این حرفه تأثیر بسزایی دارد.

حسین واعظی • نام :حسین واعظی • محل تولد:کرمان • تولد: 1310 هجری شمسی • وفات: حسین واعظی در سال1310 در خانواده ای روحانی به دنیا آمد،او نزد محمدعلی شاهرخی وعلی اکبر کاشی واصغر نفیسی کار کرده است .وی از سن 12 سالگی به این کار مشغول است واز سال 1329 به استخدام رسمی شرکت فرش در آمده است .طرح حاج خانمی اولین بار به وسیله وی در کرمان پیاده شد.

ماشاءا...

افغان زاده • نام :ماشاءا...

افغان زاده • محل تولد:کرمان • تولد: 1310 هجری شمسی • وفات: وی از 14 سالگی نزد محمود رسولی کار کرده ومدتی نیز نزد حاج مرتضی مهدوی تعلیم دیده است .او از سال 1351 به استخدام شرکت فرش کرمان درآمده است.

تاریخچۀ لوگو یکی از نگاره ها و آرایه هایی که در طول هزاره ها تا به امروز به شیوه های گونه گون و بغایت شگرف زینت بخش هنرهای ایرانی نموده و هنر شناسان هنوز در چگونگی و ماهیت و نیز مفهوم رمزی و نمادی آن اختلاف نظر دارند، نگاره مشهور به بته جقه/ جغه است.

دامنه تحول و تطور این نقشمایه جاویدان به اندازه ای پهناور است که شاید در عالم هنر هیچ آرایه ای به این اندازه متحول نشده و در انواع هنرها و سرزمین ها و در میان اقوام گوناگون پراکنده نشده باشد.

ساده ترین و بی پیرایه ترین و پیچیده ترین صورتها و در انواع پیکرهای گردان و هندسی دست کم از هزار سال پیش پیوسته بر دوام مانده است.

بته معمولا به شکل برگ دندانه داری است با سری کج که در اندازه های کوچک و بزرگ و با خطهای شکسته با کناره های آراسته به گل و برگ نقش می شود.

کهنترین نقش بته در تزیینات پوشش چرمی قمقمه هایی دیده می شود که از مقبره های سکایی در پازیریک * سیبری از قرن پنجم ق م به دست آمده است .

وجود نقش بته در حجاریهای ستون سنگی مسجدی در بلخ بر قوری سفالین ری و بشقاب سفالین کاشان به ترتیب متعلق به قرنهای چهارم و پنجم و ششم نشانه سابقه دیرین آن در هنرهای آذینی ایران است .

هنرشناسان در معنای نمادین نگاره بته ای اختلاف نظر دارند.

گروهی آن را مظهر شعله آتش آتشکده های زرتشتی گروهی تمثیل بادام یا گلابی یا مشت بسته و برخی آن را تجسم گیاهی هندی دانسته اند و به تبع آن نظر داده اند که بته جقه ای از هند به ایران آمده و به صورتهای متفاوت متحول و متداول شده است .

به نظر نمی رسد هیچیک از این نظریه ها درست باشد و به احتمال زیاد بته در اصل سرو بوده و برخلاف تصور رایج از ایران به هند رفته است .

در هنرهای قبل از اسلام نیز نگاره بته به صورت سرو در مقام درخت مقدس مظهر رمزی دینی و نشانه ای نمادین از خرمی و همیشه بهاری است .

در آن دوره سرو را در هنرها به شکل اصلی و طبیعی خود تصویر می کردند.

در ایران عصراسلامی سرو معنای گذشته خود را از دست داد و از مفهوم دینی و شکل اصلی و طبیعی خود بتدریج دور و به نگاره ای زینتی مبدل شد.

سپس به صورت بسیار ساده درآمد که با دو منحنی به هم پیوسته تصویر می شد و رفته رفته تارک آن به یک سو خمیده یا شاخه هایش به نقش و نگاره هایی تبدیل شد که در سرو طبیعی دیده نمی شود.

نخستین بار که نگاره باستانی بته ای به معنای واقعی جقه می‌شود و زیور کلاه امیران می‌گردد در پایان ده سوم سده نهم هجری است که در مجلس مینیاتور مقدمه شاهنامه بایسنقری (829 ه.ق) اثر میر مصور، دستار کلاه دو تن از امیران مزین بدان است.

در این مجلس مینیاتور، پادشاهی که بر تخت نشسته (سلطان محمود غزنوی) همان تاج کنگره دار شاهان سده های پیشین رابر سر دارد، بدون پرکهای قائم (غیربته ای) که در برخی از نقاشی های آن دوران زیور تاج پادشاهان بود.

در نیمه های سده دهم نقشمایه بته ای منزلتی ویژه و جایگاهی برتر پیدا می‌کند و بسان علامت شاهی و فرمانروایی زیور کلاه دستار گونه شاهان و شاهزادگان می‌گردد.

از این زمان است که بته جقه به مفهوم واقعی خود مصداق می‌یابد و شان نمادی نخستین (که تجسم رمزی و آذینی جاودانگی و بی مرگی و خرمی پاینده درخت سرو بود) در جایگاه بالاتر اعتلا می‌یابد و نماد فرمانروایی و قدرت مطلقه می‌شود.

چنین است که در بخشی بزرگ از نقاشی ها و پاچه های عصر صفوی بته جقه را زیور کلاه و تاج شاهان و شاهزادگان می یابیم ؛ ناگفته پیدا است که آنچه وجه تمایز شاهان و شاهزادگان و زیور سر فرمانروایان باشد، لاجرم، در نظار پادشاهی از حرمت عظیم و حتی تقدیسی برخوردارد می‌شود که به هیچ رو نباید در معرض هتک جرمت قرار گیرد و یا بر زمین گسترده شود و پایمال و لگد مال شود.

درست به همین دلیل است که ما تا پایان کار صفویان نقشمایه بته جقه را در هیچ یک از قالیهای گرانقدر صفوی ( که جملگی یا در کارگاه های سلطنتی بافته می شده یا در کارگاه هایی که به سفارش درباریان و امیران و اعیان و اشراف می بافته اند) اثری از این نگاره پیدا نمی کنیم.

حال آنگه در همان زمان، این نگاره باستانی نمادین را زینت بخش پارچه‌های گرانبها و اغلب زربفت سلطنتی می یابیم که چون زیر پا افکنده نمی شده از شائبه بی حرمتی بری بوده است، خواه بسان نشانه فرمانروایی خواه بسان نگاره ای زینتی و به کار آمده بر همان روال سنتی دیرین سال.

درهمان اول که فرش های کارگاه های سلطنتی و اشرافی از نگاره بته جقه ای تهی مانده بود، مردمان ده نشین و ایلات و عشایر،که پروای نشان شاهان و شاهزادگان نداشتند و از پایمال کردن آن بیمناک نبودند و چه بسا از حرکت تقدس آمیزش یکسره بی خبر بودند، این نگاره باستانی را به شیوه های بسیار بدیع در فرش های خود می بافتند- شیوه های تکامل یافته و سبک های انتزاعی پیچیده ای که نه همان بدل تقلیدی بته جقه های ترمه تحول و تکامل و خلاقیت و نوآوری را پشت سر داشت.