دانلود تحقیق معقلی

معقلی معقل بر وزن محفل به معنای برج بلند، دژ مستحکم، بنای ستبر، میل سر به فلک کشیده و کلمه ایست عربی.

در مواردی، معقل از«گره زدن زانوی شتر» نیز آمده است.

تشابه این گره زانوی شتر از پیچش گره از«خانه های شطرنج مربع» و «مربع مستطیل» گلچین و گره و خط معقلی را در کاشیکاری سبب این اسم شده و نامگذاری گردیده است.

به طوری که در پیشگفتار گفته شد، کتاب گره معقلی، مکمل کتاب گلچین معقلی از مجموعه سه جلدی کاشیکاری ایران می باشد.

در این اثر، طرح های بسیار متنوع و دلنشینی از خانه های شطرنج حاصل می گردد.

با پخ شدن قسمتی از اضلاع در قطعات کاشی و یا نقش،«گره معقلی» از گلچین معقلی تفکیک شده و طرحی از حالت گلچین و از پیچش های موزون، ترکیب گره هندسی که از خانه های شطرنج نیز حاصل می گردد، در شکلی زیبا و جدا از روش«خطی گره کشی» که فاقد خطوط مستقیم بوده پدید می آید که به واقع در نوع خود بی نظیر است.

روند تاریخی هنر معقلی سازی در آثار ایران هنر معقلی سازی، ریشه در آثار قبل از اسلام داشته تا جایی که کاشی نگاره های به دست آمده از دوران هخامنشی، حکایت از هنر کاشی گری و کاشی پزی پیش رفته ای روی قطعات نره به ابعاد حدوداً 7*15 و عمقی حدود 6 تا 7 سانتی متر دارد.

در واقع زیباترین نقش از صورت نگاره و پیکر نگاره روی قطعات کاشی نره با لعابدهی الوان، کاشی بسیار اصولی و ممزوج در سطح نره با پخت مرغوب را پدید می آورد که ارزش های بسیار والایی از هنر سفالگری و نگارگری را به جهان ارزانی داشته است.

به طوری که بعد از گذشت 2500 سال، شاهد زیباترین تکنیک این هنر از پیکر نگاره های سربازان جاویدان و شیرمردان بالدار روی کاشی های نره شکل گرفته هستیم که از شوش به دست آمده و در«موزه لوور» نگه داری می شود.

در ضمن پیکر نگاره سرباز جاویدان منفرد و تیره رنگ و نگاره هایی از گل های رزاس آن زمان که دارای فلسفه های عمیق می باشد، در موزه ملی ایران نگه داری می گردد(شکل 1).

روند هنر نمودی از معقلی سازی در دوره ساسانی در دوره ساسانی کاخ بیشابور در نزدیکی کازرون بنا گردید.

در کف ایوان این کاخ، زیباترین هنر از نقوش صورت و پیکر مردان و زنان ایران زمین در نهایت استادی تمام با به کار گیری سایه و روشن ها( چون صورت نگاره و پیکر نگاره هایی از آمیز کاشی الوان سرامیک گونه ای با ابعاد حدود 5 تا 9 میلیمتر به شکل مربع مستطیل نامتساوی) و با به کار بردن لعاب های بسیار مرغوب و پخت اصولی، هنر بسیار بدیعی از نوع نمود معقلی سازی برای صورت سازی و پیکر سازی به وجود آورده که این هنر را می توان سر آمد هنرهای دوران باستان دانست.

نمونه هایی چند از این هنر معقلی متکامل از دوره باستان و از زمان ساسانی از کف ایوان کاخ یاد شده، در موزه ملی ایران نگه داری می شود.

قابل ذکر است که اثر این نوع نمود معقلی سازی از صورت گری و پیکر سازی، که دقیقاً حالت تابلوی مجسم را ایفا می کرده، در آثار سرامیک صورت و پیکر نگاره های اروپا که قرن ها بعد ساخته شده، تاثیر فراوان داشته است.

نمونه های جدیدتر این روند هنر را می توان در داخل بنای یرباز گمنام در برلین شرقی سابق که پس از جنگ جهانی دوم ساخته شده بررسی کرد که اصالت این هنر، به دوران ساسانی ایران بر می گردد(شکل 2).

هنر معقلی سازی بعد از اسلام در دوران ساسانی، گرایش هنر، در جهت ظروف زرین و سیمین همراه با حکاکی و نقش دهی، و در مواردی مجسمه سازی در آنها بوده، اما در قرون اولیه دوره های اسلامی، هنر معقلی سازی بر پیکره بناهای ایران از نقوشی اصطلاحاً گره پیلی بوده است.

متأسفانه بسیاری از آثار فوق العاده ارزشمند دوره امپراطوری سلجوقی توسط مغول ویرانگر تخریب شده است.

باید گفت از تدابیر و همت بلند خواجه نظام الملک طوسی ایران در این دوران به شکوفایی اقتصادی، سیاسی، نظامی، فرهنگی و خصوصاً شهرسازی و در مجموع معماری رسیده و از یادگارهای باقی مانده، آثار بی همتای میل مناره ها و برج مقبره های متعدد است که در گوشه و کنار ایران به جا مانده است.

در این میل مناره ها و برج مقبره ها، حرکات نقوش معقلی از بکارگیری قطعات آجر بدون لعاب بوده که نمای نقش دار با اسکلت بنا، تواماً با پیوند و اتصال چیده می شده است.

در این آثار، انواع نقوش گره هندسی آجری(که اصول آن از جدول بندی خانه های شطرنج به دست می آید)، همچنین انواع خطوط کوفی و پاره ای از هنرهای معماری چون قطار بندی و مواردی چون فیل پوش سازی و پتکین و پتکانه سازی های ساده نیز در گوشه سازی های زیر پوشش گنبد خانه ها حاکم بوده که در عناصر یاد شده، نقوش آجری معقلی از«گلچین» و «گره معقلی» نیز در آنها استفاده شده است.

از میان میل های یاد شده، می توان به میل منار دامغان، میل بسیار با ارزش مسجد علی در اصفهان، برج مقبره علی آباد کشمار در کاشمر، برج مقبره مهماندوست دامغان و بسیاری دیگر اشاره کرد(شکل 3).

هنر معقلی سازی دوره ایلخانی هنر کاشی پزی در دوره سلجوقی رشد کرده و در دوره ایلخانی شکوفایی هنر معقلی سازی از کاشی نره در رنگ هایی چون سفید، فیروزه ای و لاجوردی در زمینه آجری سبب تحول نماسازی بناهای عمومی شد و هنر نمایی های چشم گیری از این هنر قد علم کرده و سبب تحول آثار معماری در قسمت های خارجی شد و این هنر مقابله بسیار قابل توجهی در برابر هنرنمایی گچبری های موجود در قسمت های داخلی آثار به خصوص در محراب سازی مساجد، جایگاهی در نمودهای خارجی بناها، به خصوص بقاع و مساجد پیدا کرده، تا جایی که شاهد زیباترین نقش«گلچین معقلی و گره معقلی» در قطارسازی ناحیه خارجی بنای گنبد سلطانیه و سردر مسجد اشترجان اصفهان و در گوشه سازی های زیر گنبد مسجد کبیر یزد با نقوش یاد شده و بسیاری دیگر از آثار آن دوره می باشیم(شکل 4).

هنر نقوش معقلی در کاشیکاری در دوره تیموری تیمور به معنی آهن، مردی که دارای دو شخصیت بود و به هر جا می رسید که مقاومتی بود می کشت و آثار معماری را خراب می کرد.

ولی شخصیت دوم تیمور پس از آرامش در محیط فتح شده به هنرمندان توجه می کرد و هنر را به خصوص معماری را بسیار دوست می داشت و علاقه فراوانی در ساخت آثار مجدد از خود نشان می داد.

به همین دلیل به معماران، بنایان، کاشی پزان و کاشیکاران و دست اندرکاران بناهای عمرانی بسیار توجه می داشت.

در این زمان معماری از جهات گوناگون رشد فراوان کرد.

هنر کاشیکاری چون نقوش(گلچین معقلی و گره معقلی) و به خصوص خط معقلی و بنایی در آثار توران و ایران جایگاهی بس وسیع پیدا کرد.

از ذوق هنرمندان معمار و کاشیکار ایران نقوش بسیار متعددی از انواع معقلی سازی ها خصوصاً در زمینه ی به تکامل رسیدن پخت و تهیه کاشی های نرۀ الوان به رنگ های سفید، زرد، تغاری، فیروزه ای، لاجوردی و مشکی، به واقع دنیاها ارزش در هنر معقلی سازی در آثار، عناصر و جزییات آنها به وجود آمد که از این میان می توان به نقوش گلچین معقلی و گره معقلی در بنا و گنبد فتیله پیچ تمام معقلی نمای مقبره تیمور در سمرقند، اثر بسیار ارزشمند استاد محمد اصفهانی و معقلی سازی های بسیار شگرف و متحول در مدرسه غیاثیه خر گرد در ناحیه خواف از استان خراسان(مرز ایران و افغانستان)، به خصوص از انواع نقوش معقلی در بزرگ موزه معماری اسلامی جهان، مسجد بی همتای جامع گوهر شاد اثر زنده یادان بسیار هنرمند قوام الدین و غیاث الدین دو بردار شیرازی، هنرهای بدیع در دو آثار یاد شده و هم چنین در سایر آثار ایران دوره تیموریان خلق شد(شکل 5).

هنر معقلی سازی دوره صفویه عصر معقلی بی مانند شکوفایی هنرهای بسیار گوناگون خصوصاً معماری، آنجایی که شمشیر و سلاح گرم بین دولت ایران و عثمانی بر زمین گذارده می شود، و آنجایی که نسل ازبک سر کوب شده و آرامش در ایران حاکم می شود، رقابت شدید هنری در ابعاد مختلف، بخصوص معماری بین دولت عثمانی و صفویه پدیدار گشته و به واقع دنیا شاهد کامل ترین و زیباترین آثار معماری از دولت عثمانی و خصوصاً از صفویه در ایران می شود.

معماری در عمرانی های بسیار فراوان از شهرسازی، خیابان کشی میدان سازی، ساختن کاخ ها، بازارها، بازارچه ها، تیمچه ها، سرای ها با متعلقات کامل در آنها، ساختن بقاع متبر که، مدارس، مساجد، کاروانسراهای درون شهری و برون شهری، کوشک ها، باغات متعدد با بناهای درون آنها، پل های بسیار اصولی و زیبا، حمام ها، آب انبارها و حتی برج کبوتر خانه ها و بسیاری دیگر در تمامی شهرهای ایران پهناور به وجود آمده که دنیای آن روز را غرق در حیرت نموده و در مجموع هنرهای بسیار شگرف و چشمگیر و فوق العاده ای از ذوق و سلیقه و عشق هنرمندان به معماری در آثار ایران پدیدار گشته و نماسازی این آثار از هنر کاشیکاری معرق و خشتی«هفت رنگی و زیر رنگی» و به خصوص انواع ابداع شده نقوش معقلی سازی از گلچین معقلی«گره معقلی» و خط معقلی سبب به وجود آمدن زیباترین نماسازی ها می گردد و کاربرد نقش(گره معقلی) در ازاره ها، سرپایه ها، کتیبه ها، پشت بغل ها، در غرفه ها، ایوان ها، صفه ها، در کاسه سازی های طاس و نیم طاس و در مقرنس بندی های آونگ، قطاربندی ها در گونه سازی ها و در اختربندی ها، در گردونه ساقه گنبدها، همچنین در دور غلت و شانه تاتیزه«خُود» گنبد ها و در ساقه کشیده گل دسته ها و زیر تونگان سازی های آنها و مؤذنه و قپه گنبد گلدسته ها و به طور کلی در جای، جای قسمت های داخلی و خارجی آثار ایران بخصوص در مساجد و مدارس عظمتی از نق.ش یاد شده، سبب زیبا آفرینی ها از هنر می شود.

تا جایی که به واقع این روش مکتب جاودانه معماری ایران شده است.

.

معماری در عمرانی های بسیار فراوان از شهرسازی، خیابان کشی میدان سازی، ساختن کاخ ها، بازارها، بازارچه ها، تیمچه ها، سرای ها با متعلقات کامل در آنها، ساختن بقاع متبر که، مدارس، مساجد، کاروانسراهای درون شهری و برون شهری، کوشک ها، باغات متعدد با بناهای درون آنها، پل های بسیار اصولی و زیبا، حمام ها، آب انبارها و حتی برج کبوتر خانه ها و بسیاری دیگر در تمامی شهرهای ایران پهناور به وجود آمده که دنیای آن روز را غرق در حیرت نموده و در مجموع هنرهای بسیار شگرف و چشمگیر و فوق العاده ای از ذوق و سلیقه و عشق هنرمندان به معماری در آثار ایران پدیدار گشته و نماسازی این آثار از هنر کاشیکاری معرق و خشتی«هفت رنگی و زیر رنگی» و به خصوص انواع ابداع شده نقوش معقلی سازی از گلچین معقلی«گره معقلی» و خط معقلی سبب به وجود آمدن زیباترین نماسازی ها می گردد و کاربرد نقش(گره معقلی) در ازاره ها، سرپایه ها، کتیبه ها، پشت بغل ها، در غرفه ها، ایوان ها، صفه ها، در کاسه سازی های طاس و نیم طاس و در مقرنس بندی های آونگ، قطاربندی ها در گونه سازی ها و در اختربندی ها، در گردونه ساقه گنبدها، همچنین در دور غلت و شانه تاتیزه«خُود» گنبدها و در ساقه کشیده گل دسته ها و زیر تونگان سازی های آنها و مؤذنه و قپه گنبد گلدسته ها و به طور کلی در جای، جای قسمت های داخلی و خارجی آثار ایران بخصوص در مساجد و مدارس عظمتی از نق.ش یاد شده، سبب زیبا آفرینی ها از هنر می شود.

تا جایی که به واقع این روش مکتب جاودانه معماری ایران شده است.(شکل 6).

هنر معقلی سازی دوره نادری ایران دوره نادری، در گیر کشمش های سیاسی و نظامی زمان خود بوده است.

در این دوره خبری از آبادانی و ساخت و ساز نبوده است.

اما در این دوره میل های راهنما در کنار شاهراه های شهرهای ایران ساخته شده و با نوعی نقوش خوشه انگوری آجری در انتهای میل ها، نقش میل منار را کامل می کرد.

از میان این نوع میل های به جا مانده، می توان به میل منار شوری گز در بین راه مشهد به زاهدان اشاره کرد.

همچنین نوعی نقش«گلچین معقلی» همراه با«خط معقلی منفرد» در گردونه ساقه گنبد مسجد کبود گنبد در کلات پایتخت نادر ساخته شده که می توان آن را از آثار این دوره یاد کرد(شکل 7).

هنر معقلی دوره زندیه هنر معقلی سازی، خصوصاً«گره معقلی» حدوداً در همان دوره صفویه بوده، اما در مواردی، جهش هایی را از ذوق استادان بنا و کاشیکار در آثار شیراز، چون گلچین های بسیار زیبایی آجری و گره معقلی در برج های ارگ کریم خانی، در قسمت هایی از اسپرهای ایوان و شبستان مسجد وکیل و همچنین در بازسازی های مسجد عتیق شیراز و بسیاری دیگر می توان مشاهده کرد(شکل 8).

هنر«گره معقلی» دوران قاجاریه عصر قاجاریه، عصر ساخت و ساز بناهای جدیدی در قالب سنتی و در مواردی اروپایی می باشد که نمونه های آن را می توان در کاخ های آن زمان چون باغ ارم و نارنجستان قوام در شیراز و کاخ هایی چون فیروزه، صاحبقرانیه و خصوصاً کاخ گلستان در تهران و تعدادی در شهرهای دیگر یاد کرد.

نماسازی این کاخ ها از نقوش آجر و کاشی هفت رنگی و یا انواع گلچین های معقلی و خصوصاً«گره معقلی» چون کاخ گلستان در اشکال بسیار متنوع بهره گرفته شده است.

همچنین از نقوش« گره معقلی» و سایر گلچین های معقلی در بقاع متبرکه و مساجد به وفور استفاده شده.

از میان این آثار می توان به معقلی سازی های گلچین و گره بسیار زیبا در غرفه های بارگاه حضرت معصومه(س) و همچنین در شبستان مسجد حاج حسین نصیرالملک شیراز و بسیاری از مساجد و نیز در کاربندی های سرای وکیل و سردرب حمام وکیل در شیراز و خصوصاً نقوش گلچین و گره معقلی در انواع بسیار متنوع و زیبا در غرفه ها و فضاهای مهتابی در انواع بسیار متنوع و زیبا در مدرسه استاد شهید مطهری(سپهسالار سابق تهران) و هم چنین در کاربندی های تیمچۀ حاجب الدوله در بازار تهران و در سردرب عمارت بی همتای باغ شازده(شاهزاده) ماهان و بسیاری دیگر از آثار این دوره به خصوص در نمای ساختمان های بیرونی و اندرونی اشاره کرد(شکل 9).

هنر گلچین و گره معقلی سازی دوره پهلوی اول در اوایل دوره پهلوی اول،شهرسازی کشور به شهرسازی های اروپا گرایش دارد.

تخریب بسیاری از ساختمان های سنتی بسیلر ارزشمند بیرونی و اندرونی برای خیابان کشی ها، میدان سازی ها و میلان کشی ها به جای کوچه ها در بافت جدید شهرها، پدیده نو در ساختمان سازی کشور به شمار می رفته است.

نماسازی بناها عموماً آجری و معماران و کاشیکاران، زیباترین نقوش«گلچین و گره معقلی» را برای نماسازی دکاکین در راسته خیابان ها از سرپایه سازی منقوش یاد شده و همچنین در پشت بغل سازی های آنها و قاب سازی ها نهایت بهره از نقوش با کاشی های نره در رنگ های سفید، زرد کاهی، زرد نارنجی، فیروزه ای، قرمز گل اناری، صورتی، تغاری، آبی، لاجوردی مشکی و...

استفاده می بردند و هنرنمایی های بسیار فراوان در پدید آوردن نقوش از حسن سلیقه هنرمندان بنا، کاشی پز و کاشیکار و معمار به وجود آمده است.

همچنین در سر درب سازی منازل، از هنرهای بدیعی چون گچبری، آجر تراشی برای گل و برگ و قاب سازی از کاشی هفت رنگی برای نوشتن آیات شریفه قرآن بماند«و ان یکاد...

و بسم ا...» و غیره و به خصوص از هنر«گلچین و گره معقلی» با روش هایی در شکل های گوناگون استفاده فراوان شده است.

نمونه هایی از آنها هنوز در برخی از آثار قدیمی آن روزگار ایران قابل رویت میباشد.

اما پس از چندی گرایش به نماسازی های خارجی چون نماهایی از انواع سیمانی و سنگ های رگی، مالون و غیره این روند ارزشمند را کُند و در مواردی راکد ساخت(شکل 10).

هنر گلچین و گره معقلی سازی در سال های معاصر در پنجاه سال اخیر متاسفانه گرایش ساختمان سازی کاملاً غربی و وادراتی بوده است.

در سر درب سازی ها و نمای خیابان ها و میادین از آجر رج چین و سیمان کاری ها و سنگ استفاده فراوان شده است.

اما روند کاشیکاری خصوصاً معقلی سازی ها در بقاع متبرکه، مدارس علمیه و خصوصاً مساجد حدوداً به همان روند دوره قاجاریه بوده است.

اما در دهه اخیر کار برخی از مهندسین معمار با ذوق و معماران تجربی متعهد به هنرهای معماری و صاحبان بناها از کمال و سلیقه به معماری سنتی و به طور کلی علاقمندان به هنرهای اصیل معماری ایران، برخی از نماسازی ها گرایش به کاربری از انواع نقوش آجری را داشته است که به واقع این خود باعث«دلگرمی و عشق به خویشتن بر گشتن و زنده شدن آثار بی همتای ایران می باشد».

ضمناً به طوری که قبلاً اشاره شد، در کلاف گلچین های آجری که از بافت آجر در کلاف آجر است، زیباترین نقوش چون انواع خفته و راسته، حصیری، جناغی، کلوک بندان زوج و فرد با فرش خفته و راسته، انواع نقوش آجری زیبای سم آهوئی و غیره و به کارگیری نقوش بسیار زیبایی(گلچین و گره معقلی) از انواع الوان و زیبای کاشی نره به شکل قاب سازی در متن گلچین های آجری، به واقع تحول و تنوع خاص در نماسازی آجری بناهای سازه گرای«فلزی و بتونی» توسط استادان با ذوق آجر کار از حسن سلیقه مهندسین با کمال وطن به وجود آمده است که این پدیده ها سبب ذوق و شوق هنرمندان و هنر دوستان به معماری ایران را فراهم ساخته است.

از میان کاربرد گلچین کاشی معقلی، به برخی از نمای بناها در شهرهایی چون مشهد- اصفهان و خصوصاً شیراز یاد می شود.

امید است که این روند پر رونق شود، تا با داشتن نمایی زیبا از انواع نقوش گلچین آجری و در کلاف آنها از قاب و قابچه های«گلچین و گره معقلی» معماری شهرهای خود را در قالب معماری بی همتای آجری ایرانی بیابیم.(انشاا....

و تعالی)(شکل 11).

نقوش خُرد تا کلان گره معقلی در این اثر اشکال گره معقلی را از روند ساده تا جالب(خُرد و کلان) در روش های متعدد متنوع پیگیر بوده، ضمناً به نشست زمینه خُرد و کوچک از نقوش و اصول هر نقش در(خانه های شطرنج) که گویا و راهنمای روش طرح است دقت خواهیم داشت تا به ضوابط ترسیم آن دست یابیم.

ضمناً نمونه های به کار رفته در مقابل«ترسیم های طرح»، سند نقوشی است که در آثار معماری متبلور می باشد.

به طوری که گفته شد کلاً در سال های اخیر هنر«گلچین و گره معقلی» در نماسازی های بناها با عدم استفاده از آنها مواجه بوده است، مگر در مواردی نادر که بدان نیز اشاره شد.

اما روند این هنر در آثار معماری اسلامی برای مکان های«مذهبی و مدارس علمیه و خصوصاً مساجد» همواره مورد بهره وری بوده است.

از این جهت باید گفت که بررسی نمونه های متعدد از آنها فقط در آثار اسلامی ممکن می باشد که در این کتاب قابل بررسی و تحقیق جامع از روش های ساده تا جالب و پیچیده به ترتیب می باشد که از شروع کتاب تا انتها به روش ها، اصول و ضابطه هر نقش با نقش دیگر از ترسیم توجه خواهیم داشت.

اصول نقش گیری گلچین و گره معقلی در جلد اول«گلچین معقلی» نحوه ترسیم یک زمینه کوچک کادر در خانه بندی های شطرنج بررسی شد.

از تکرار زمینه های کوچک تحت قواعد ذکر شده نیز زمینه و کارد بزرگ، در ابعادی وسیع و دل خواه به وجود می آید که در بُعد و عرض بزرگ آن، گلچین معقلی در وضعیتی مطلوب و در فرمی دل پسند شکل می گیرد.

به طوری که دیده شد شکل های حاصله، با توجه به اصول و براساس اندازه های آلات نره که بیشتر کلوک، دو قدی و سه قدی گاهی چهار قدی و یا تمامی است، پس از این که قطعات آن بر روی زمینه، شطرنج خط شد طبق اصل ترسیم و از روی نقشه پیاده می شود.

پس از مراحل دوغاب ریزی و تخمیرسازی، صفحه یا قطعه ساخته شده در جای لازم و معلوم نصب می گردد.

در اشکال معقلی چینی، انواع گلچینها که شرح آنها در جلد اول آمده است، با حرکات خانه های شطرنج و خطوط موازی با یکدیگر و با پیروی از دو اصل افقی و عمودی با زاویه 90 درجه، در تقاطع یکدیگر به وجود می آید.

البته باید دانست که در هنر معقلی سازی شکل گیری گلچینهای گوناگون تنها به حرکات افقی و عمودی و خانه های شطرنج محدود نمی شود.

در انواع دیگری که حرکات آنها براساس اصول زاویه ای خصوصاً حرکات مورب است نیز نمونه های دیگری از هنر معقلی سازی شکل می گیرد که در نوبه خود بسیار جالب و شیوا است.

این نمونه ها در نماهای معقلی پدیده های شگرفی به وجود می آورد که در ادامه این بحث به شرح و ترسیم آن می پردازیم.

معقلی سازی با آلات مورب در هنر معقلی سازی از قطعات و آلاتی که اضلاع آن با زاویه 45 درجه تراشیده شده نیز برای به وجود آوردن طرح های خاصی استفاده می شود.

البته این شیوه در هنر معقلی کمتر مورد بهره برداری است.

اما با استفاده از آن، می توان اشکال متنوع و مختلطی در زمینه هنر گره چینی و معقلی سازی به وجود آورد و در این روش از آلات یک زمینه، که بیشتر قطعات آن با زوایای قائم تراشیده شده است، استفاده می گردد.

ضمناً برای شکل دادن به معقلی مورد نظر، از آلات و قطعاتی که دارای اضلاع مورب در رنگ های روشن است نیز استفاده شده.

این امر سبب می شود حرکات معقلی با خطوط مورب نمایان و شکل آن از حالت عمومی آلات که دارای حرکات عمودی و افقی است متمایز گردد.

وجود این آلات، در شکل های مورب و زاویه دار، به معقلی حالت خاصی می دهد.

بدیهی است، ترکیب معقلی با چنین حرکاتی، ویژگی خاص نیمه گره در هنر معقلی سازی را به وجود می آورد.

چنین طرح هایی نیز در نوع خود قابل توجه اند.

در ضمن باید اضافه کرد، به کارگیری این نمونه طرح ها در هنر معقلی سازی، نسبت به مجموعه سایر طرح های معقلی کمتر است.

محاسبه اضلاع آلات این طرح ها که در زمینه شطرنج صورت می گیرد، معمولاً از پیدایش ضلع مورب خانه شطرنج به دست می آید.

ضمناً اضلاع مورب برای آلات تحت زاویه 45 درجه نیز به شکل فرد و زوج ایجاد می شود.

در شکل مورب زوج، تارک آلات از وسط خانه شطرنج شروع شده و شکل آلات را مانند چوب خط نمایش می دهد.

از این رو آنها را آلات چوب خطی می نامند.

آلات چوب خطی در شکل های خاص خود به صورت پیکان طراحی می شود.

مسلماً برای نشست و نشاندن، چنین آلاتی در زمینه معقلی آلات همجوار آن نیز در اضلاع مشترک، مورب می شود.

شکل خاص نیم گره در معقلی، وسیله این آلات به وجود می آید.

علاوه بر آلات ذکر شده در بالا، در این نوع معقلی، از آلاتی مانند اشکال زیر نیز استفاده می شود: (شکل الف).

1- چوب خطی 10- دو لب پخ کوچک 2- سه گوش 11- ذوذنقه ای 3- سه گوش بزرگ 12- دو سر جفت پخ بزرگ 4- لچکی 13- چوب خط کوتاه 5- لوز مربع 14- دو لب پخ معمولی 6- لوز 15- دو لب پخ بلند 7- لب پخ 16- تخمک لوز مربع 8- دو لب پخ 17- تخمک مربع 9- دو سر جفت پخ در اشکال بعد نمونه هایی از این طرح ها را که با حرکات مورب و هندسی برای یک نیم گره در معقلی به وجود آمده اند ملاحضه و بررسی می کنیم.

در این گونه طرح ها، از تکرار ربع هر زمینه به صورت مربع یا 12 ربع زمینه به شکل سه گوش(مثلث متساوی الساقین و یا متساوی الاضلاع) در ابعادی کوچک، زمینه های بزرگ معقلی به دست می آید.