مقدمه
مسائل کشاورزی پیچیده اند و رابطه آنها با پاره ای عوامل اقتصادی ،مالی ، فنی و جمعیتی است. هر نوشته ای راجع به بازارهای کشاورزی ، حتی اگر در حد این کتاب موجز باشد ، ضرورتا بایستی مسائل بسیار متنوعی را مورد بررسی قرار دهد.
قبل از هر چیز ، باید بدانیم مشکلات بازارهای کشاورزی چیست؟ خصوصیات فنی آن کدام است ؟ مشکلات بین المللی محصولات عمده کشاورزی چگونه سازمان می یابد ؟
اما این را هم باید بدانیم که با کدام روش و با چه تشکیلاتی ، قوای عمومی و صاحبان مشاغل ذیربط ، اقدامات روزمره ناشی از این نابرابری را عمل به آنها ضروری است اعمال می کنند؟
نخستین اصل در مشکلات بین المللی صنایع غذایی وجود فراورده ها و خدمات و ارایه اصولی آنها برای تامین نیازها و ایجاد رضایت خریداران است .
دیگر مشکل در صنایع غذایی همراه نبودن صنعت با بخش کشاورزی است و همچنین نداشتن اصولی برای بازار فروش است.
طی برنامه اول و دوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ، با اعمال سیاستهای تشویقی ، پیشرفت قابل توجهی در بخش صنایع تبدیلی کشاورزی به عمل آمده که بهره برداری از آنها صنایع غذایی را متحول کرده است .
صنایع تبدیلی کشاورزی از نظر وابستگی ارزی در حداقل و از نظر ارزش افزوده داخلی در میان صنایع کشور قرار دارند.
چکیده
درحالی که نیاز به بین المللی شدن شرکتها بیشتر می شود مخاطرات این کارنیز افزایش می یابدهر کشور می کوشد بر تعداد شرکتهای داخلی بیفزاید که فعالیت بین المللی دارند . هرکشوری تلاش دارد هر چه بیشتر به مشکلات خود در صنایع غذایی بپردازد .
شرکتهای یکه وارد عرصه بین المللی
می شوند با چندین مسئله اساسی مواجه می شوند:
اولا بدهی های زیاد ، تورم و بیکار در بسیاری از کشورهای جهان ، بی ثباتی سیاسی و ارزی را به همراه دارد و این خود عامل محدود کننده تجارت است .
ثانیا ، دولت ها همواره ضوابط و مقررات بیشتری بر کشورها و مؤسسات خارجی تحمیل
می کنند . ثالثا دولتهای خارجی غالبا با وضع تعرفه های سنگین یا ایجاد موانع تجاری تلاش می کنند از صنایع داخلی خود همایت کنند و سرانجام ، فساد مالی یکی از مشکلات اساسی و اصلی محسوب می شود .
مسئولین بسیاری از کشورهای جهان اغلب کار را به بهترین پیشنهاد کننده نمی دهند ، بلکه کار ازآن کسی است که رشوه بیشتری پرداخت کند .
ویژگی های عمومی بازار های کشاورزی
اصلاح (( بازار)) در دو معنی متمایز به کار می رود ، گاه به معنی محل انجام مبادلات است ( مانند اینکه گفته شود ، من به بازار می رود ) و گاه به معنی نحوه انجام این مبادلات است ( مانند اینکه گفته شود ، بازار اوراق بهادار در حال سقوط است ...)
هر بار که مالکیت کالایی از شخص به شخص دیگر منتقل شود ، یک بازار در هر دو معنی فوق ظاهر می شود ، زیرا در برابر عرضه معین ، تقاضایی پدید می آید و معامله تحت شرایط مورد توافق طرفین ، بخصوص در رابطه با قیمت ، انجام می شود .
در زمینه محصولات کشاورزی ، عرضه و تقاضا غالبا وجوه مشخصی دارد که در اکثر کشور های صنعتی موجب می شود مقامات دولتی ناگریز در عرضه یا تقاضا مداخله کنند.
عرضه در بازارهای کشاورزی
عرضه در بازارهای کشاورزی ، به صورت (( پراکنده و جزئی )) است . سالهای متمادی ، بخش عمده مردم کشاورز بوده اند .
فعالیت آنها اصولا در جهت رفع نیازهای غذایی خود و به صورت جنبی به منظور مبادل بازار تولید در برابر سایر کالا ها بود . با وجود تغییر شرایط در کشور های صنعتی ، تولید کنندگان بخش کشاورزی از نظر تعداد در این کشور ها ، رقم مشابهی را تشکیل می دهند . برای نمونه در فرانسه ، قریب یک میلیون نفر به امر تولید گوشت اشتغال دارند .
در همین مثال ، خریداران با یک میلیون عرضه کننده مستقل رو به رو هستند .عرضه از لحاظ کمبت (( نامنظم )) است . عرضه در کنار نوسانات میان مدت و بلند ( توسعه کشت در نواحی جدید ، بازده روز افزون ) بی علاقگی نسبت به محصولی که قبلل مورد نیاز بوده است ،و غیره ، دچار نغییرات ناگهانی می شود ، (( بخصوص که ذخیره سازی بعضی محصولات هم ممکن نیست)) مورد میوه و تره بار مثال آشکار است .
برای مثال ، چند روز آفتابی پیاپی ، موجب تسریع در رسیدن محصول گوجه فرنگی می شود و در این صورت ، تولید کننده خود را ناگزیر به برداشت مقادیر محصول بیش از توان ذخیره سازی می یابد و به ناچار آن را سریعا به بازار ارائه می کنند .
در مورد سبب ، تولید کننده می تواند محصول را برای مدتی ، تا زمان تنظیم میزان عرضه آن به بازار ، ذخیره کند . بالاخره ، در مورد محصولاتی که به مصرف کنسروسازی می رسد ،تاثیر شرایط اقلیمی به میزان زیاد ، اما نه به طور کامل ، قابل کنترل است : یک محصدل عمده را هم وقتی می توان با آهنگی اختیاری وارد بازار کرد که کمبود آن با وجود ذخیره مکفی قابل باشد.
از سوی دیگر، میزان تولید متکی بر یک سلسله عوامل فنی است که دسته ای از آنها ، نظیر عوامل اقلیمی یا زیستی ، خارج از کنترل است . در کلیه موارد ، اثر این عوامل مقدم بر زمانی است که در کشاورزاطلاعات دقیق و کامل در باره میزان تقاضا را در اختیار دارد .
بنابراین ، اختلاف زمانی قابل ملاحظه بین شروع چرخه تولید و هنگام ارائه محصول به بازار وجود می اید . مثلا بین دوازده تا پانزده فرصت لازم است تا عرضه خوک در مقابل نوسان قیمت ،باز تاب نشان دهد .
این تاخیر در بازتاب ،معلوم پاره ای پدیده های دوره ای ، فراوانی تولید ،یا خشکسالی است که هدف مداخله اشخاص ذی نفع و مسئولان در رفع آن است .
در پاره ای از موارد ،اختلال در امر عرضه قابل احراز است . تمرکز قدرت تصمیمگیری در چند دست ،و از طریق توافقهای افقی یا عمودی ،به میزان زیادی نیل به حد معینی از تولیدات خاص را اجازه می دهد .
از آنچه گفته شد ، می توان نتیجه گرفت که عرضه محصولات کشاورزی حداقل در کوتاه مدت حساسیت چندانی نسبت به نوسانات قیمت ندارد . حتی مواردی ، احتمالا کاهش قیمت افزایش محصول را موجب می شود . بنابراین گفته می شود بنابراین گفته که عرضه در برابر قیمت " غیر حساس " است .
بالا خره عرضه " ناهمگن " است . این ویژگی کیفی که در مورد محصولات معین صدق می کند ، ساختار بازار را مقید می کند . برای خرید یک محصول معمولی ، روئیت قبلی ضرورت ندارد ، در لین قبیل موارد استفاده از اشکال مختلف تجاری ، از قبیل بورس کالا ، برای خرید یک محصول معمولی ، روئیت قبلی ضرورت ندارد ، در این معمولی خریدار نیاز به رویت دارد به عبارت دیگر غالبا ناگزیر است مقادیر جرئی کالا را که هر مقدار آن ویژگی خاص خود را دارد به دفعات خریداری کند .
اشکال گوناگون بازار های کشاورزی
مطالب بالا بیانگر آن است که نقاط مختلف انجام مبادله راه نه تنها از لحاظ جغرافیایی بلکه همچنین به لحاظ دستهای مختلفی که در طول فاصله بین تولید کننده تا مصرف کننده وجود دارد ، به اشکال می توان مشخص کرد . اصطلاح (( بازار )) در زبان روزمره مردم ، در دو معنای مختلف به کار گرفته می شود. گاه در مفهوم محل گرد آوری کالا به منظور مبادله است ، و زمانی مجموع عملیاتی را شامل می شود که در مورد کالای معینی صورت می گیرد .
از این رو ، به عنوان مثال در مورد گوشت گاو گفته می شود (( بازار گوشت )) ، که منظور از آن مجموعه مبادلات است در نقاط فروش (( موازی با هم )) یا(( پشت سر هم و زنجیره ای )) انجام میگیرد . با این حال در این گونه موارد نوعی طبقه بندی قابل ارائه است .
بازار های تولید کنندگان در بین اشکال سنتی بازار ابتدا بازار های تولید کنندگان مشخص می شود : این بازار ها که اغلب درمناطق تولید مستقر شده اند به تولید کنندگان اجازه می دهند که تولیدات خود را مستقیما و بدون واسطه به مصرف کنندگان بفروشد و تمامی قیمت پرداختی این گروه را به دست آورد
این نوع بازارها در کشورهای در حال توسعه ، که عمده جمعیت آنها روستایی به وفور یافت می شود ، و در کشور های صنعتی هم در حاشیه شهرها وجود دارد .
در مناطق تولیدی ، بازار های تجمع محصولات هم وجود دارد . کالاهای این دسته از بازار ها، از تولید کنندگان محلی یا توسط تعاونیهای محلی یا ناحیه ای تامین می شود . بر عکس ، در کنار مراکزمصرف ، بازار های عمده فروشی قرار دارد که در آنها معمولا مبادله میان عمده فروشها ( عاملان یا حق العمل کاران ) از یک طرف ، و خرده فروشها از طرف دیگر انجام می شود .
بازار های حراج و میدانهای دام . امروزه در کنار بازار های سنتی ، در مراحل مختلف ، انواع جدید بازار قرار دارد . در مورد تولید کنندگان ، این وضع در بازار های حراج ، نظیر بازاری که از حال 1962 در سن پل دولئون توسط (( موسسه انتفاعی مشترک کشاورزی )) ( سیکا ) وابسته به (( بازار حراج فینیستر شمالی )) اداره می شود و روش فروش اعلانی و حراج مناقصه ای طبق مدل هلندی را اعمال می کند ، مشاهده می شود . در مورد میدانهای دام جدید ایرلند نیز چنین وضعی وجود دارد .
در این گونه بازار ها ، نحوه تقابل عرضه و تقاضا از طریق اعمال یک رشته از روش از روش های بسیار دقیق و به خصوص با استفاده از روش حراج عمومی ظاهر شده است .
بازار های عمومی . از سال 1953 در فرانسه . در مناطق تولید و همچنین گاهی در مناطق مصرف ، شبکه بازار های عمومی گسترش یافته ایت که از میان آنها به عنوان نمونه می توان به میدان رنژی در پاریس ( بازار میوه و تره بار و فرآورده های لبنی و غیره ) اشاره کرد .
علت وجودی این شبکه گاهی مورد ایراد واقع شده است . در واقع ، هزینه بسیار ینگین این بازار ها بایستی از محل وجوه در یافتی از کسبه ای که از بازار استفاده می کنند ، تامین شود . بنابراین ، مسئله ای که مطرح میشود این است که آیا به منظور بالا یردن کارآیی این تشکیلات ، تحمل یک سلسه مقرارت الزام آور ( مثل منع مبادرت به کسب معین در شعاع خاص در اطاف بازار ) به این کسبه ضرورت دارد؟ باری ، شرایط تجاری شدن محصولات کشاورزی و فرآورده های غذایی تحول می پذیرد همگونی گسترش می یابد .
معاملات معمولا از طریق تلفن یا تلکس انجام می شود تمرکز فیزیکی کالا در محل معین ضرورت ندارد . اما این خطر وجود دارد که بازار های عمومی قبل از آنکه مورد استفاده کامل قرار گیرد ، از میان برود.
در برابر این ایرادات ، که اعتبار آن غیر قابل تردید است ، حداقل این پاسخ را می توان ارائه داد که تقابل عرضه و تقاضا کماکان برای مدتی مدید ، تنها طریق تعیین قیمت محصولات کشاورزی خواهد بود ، حتی اگر این امر تنها بخش کوچکی از مقادیر مورد مبادله را شامل شود .
در قرارداد هایی میان مدت و بلند مدت نیز برای تعیین قیمتها بایستی همواره به بازار استناد شود ، چون احتساب قیمت تمام شده یک محصول کشاورزی دشوار است و در بسیاری از محصولات اصولا معنا ندارد ، چرا که میزان محصول برداشتی و ارائه شده به بازار احتمالا دارای نوسانات شدید سالانه است .
به علاوه بازار های عمومی در نوسازی زیر بنای فنی مورد استفاده حمل و نقل و ذخیره سازی کالاهای کشاورزی سهیم هستند . به این جهت ، برای مثال ، میدان رنژی در مقایسه با (( هال )) سابق پاریس ، بیانگر رشدی عظیم است . در مجموع ، در این زمینه نیز ، همانند سایر زمینه ها ، راه حل مطلق وجود ندارد ، بلکه مسئله به استفاده آگاهانه از آنها بستگی دارد .
بورس کالا . قراین نشان می دهد که در آینده ، بخش اعظم مبادلات به صورتی انجام خواهد شد که نیازی به تلاقی فیزیکی عرضه و تقاضا در یک مکان معین نباشد .
در حال حاضر ، تعداد قابل توجهی از مبادلات محصولات کشاورزی در بورسهای کالا انجام می پذیرد، که در این بورسها مانند بورس اوراق بهادار ، تماس بین خریداران و فروشندگان از طریق معدودی واسطه مجاز انجام می گیرد که گاه کالا هایی را از سراسر جهان عرضه می کنند بی آنکه عین محصول در کحل مبادله باشد .
استفاده از این روش ، مستلزم یکنواخت شدن محصول و وجود مجموعه ای کامل و دقیق از شرایط فروش است. در مقابل ، این امر ، مزایایی از قبیل احتراز از نقل و انتقال بیهوده کالا ، اجتناب لز به کار گیری زیر ساختار هایی که ایجاد و اداره پاره ای از آنها بسیار پر هزینه است و به آسانی قابل استهلاک از طریق استفاده کنندگان بازار نیست را در بردارد .
به این لحاظ ، طی سالهای اخیر در فرانسه ، این گونه بازار ها در بخش میوه و تره بار سریعا گسترش یافته است . بورس کالا جریان معاملات بلند مدت را ینز بر اساس ترتیب مخصوص ممکن می سازد .
قرار داد های تحویل . در مواردی که محصولات کشاورزی قبل لز رسیدن به دست مصرف کننده در معرض تغییر و تبدیل قرار گیرد . احتمال دارد که قرار داد های بلند مدت تحویل ، با قیمت و مقدار معلوم ، بازار به لحاظ فاصله زمانی طولانی انجام معامله مشخصات مادی خود را از دست می دهد و غیر مادی می شود .
از آنچه گذشت ، می توان نتیجه گرفت که اولا ، بازار های (( کشاورزی )) در مقایسه با بازارهای (( صنعتی )) از ویژگی های خاصی برخوردار است . ثانیا به علت فعالیتهای تبدیلی و نقش تجارت واسطه میان تولید کننده و مصرف کننده ، بازار (( کشاورزی )) صرف به ندرت یافت می شود .
ثالثا ، معاملات مختلف کمابیش با یکدیگر مرتبط هستند ، به صورتی که الزاما بایستی مجمعه ارتباطهای بازار موجود برای یک محصول یا یک طبقه محصول معین را در نظر گرفت ، مانند : بازار گوشت ، بازار فرآورده های لبنی ، و غیره .
بازاریابی بین المللی
بازاریابی بین المللی دارای ابعاد گوناگونی است که توجه به همه آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است :
الف ) بازارگرایی : یعنی توجه و گرایش به مشتری و بازارهای گوناگون در گستره جهان گه عوامل فراوانی در آن تاثیر داشته و بایستی مورد توجه قرار گیرد .
نخستین عامل ، اعتقاد داشتن و تمایل به بازار گرایی و مشتری گرایی است . چنانچه این گرایش آگاهانه و اختیاری باشد ، بسیار سودمند تر و موثر تر است .
عامل دوم : مسئله آمادگی سازمان برای گذر از مرحله خود گرایی است . لازمه این کار داشتن امکانات تهیه و تامین مواد خام ، ماشین آلات ، نیروی انسانی آموزش دیده و کار آمد و اطلاعات و فنون مورد نیاز است .عامل سوم : آگاهی و دانش پیاده کردن دیدگاه بازارگرایی است و این کار تنها با شعار تحقق نمی پذیرد . سازمان بایستی در باره بازارهای داخلی و بین المللی ، از اطلاعات روز به شکل گسترده و پیوسته بهره مند باشند .