دانلود مقاله شرکت های سهامی1

مقدمه تا پایان قرن هجدهم میلادی، واحدهای انتفاعی یا به صورت مؤسسات انفرادی و یا به صورت شرکتهای غیر سهامی یعنو با مالکیت چند نفر شریک تأسیس می‌گردیدند.

به علت اوضاع مساعد سیاسی در اروپا در قرن هفدهم و هجدهم و پیشرفت علوم، مخصوصاً علوم تجربی و استفاده کاربردی از آنها در معیشت افراد بشر، مثلاً در کشاورزی، استفاده از ماشین تخم‌پاشی و استفاده از نیروی بخار در ماشین‌ها همگی باعث پیدایش انقلاب صنعتی در جهان که در اواخر قرن هجدهم شروع شده و همچنان تداوم یافته، گردیده است.

همزمان با پیشرفت علوم تجربی، کشورهای اروپایی معروف ، شروع به گسترش قلمرو تجارتی خود نموده و علاوه بر تسلط بر بازارهای اروپایی دیگر، مستعمرات خود را بسط و توسعه دادند، در نتیجه عوامل فوق، سرمایه‌داران برای استفاده بیشتر به فکر استفاده از پولهای اندک مردم افتاده و اقدام به تأسیس شرکتهای سهامی کردند و بدین ترتیب در سال 1830 میلادی اولین شرکت سهامی به کار انداختن سرمایه‌های نقدی در مقیاس وسیع‌تر به منظور کسب سود بیشتر و حفظ سرمایه‌های افراد می‌باشد، زیرا در شرکتهای غیر سهامی و مالکیت فردی میزان سرمایه به کار انداخته شده کم و از طرفی ریسک از بین رفتن سرمایه مالکین آن بیشتر می‌باشد.

در صورتی که در شرکتهای سهامی میزان سرمایه و تعداد مالکین شرکت می‌تواند خیلی بیشتر از شرکتهای غیرسهامی می‌باشد و خطر از بین رفتن سرمایه نیز اولاً کاهش یافته و ثانیاً باعث از بین رفتن تمام سرمایه اشخاص نمی‌گردد.

بدیهی است که تأسیس شرکتهای سهامی به دلیل مزایای متعددی که نسبت به سایر شرکتهای دیگر دارد سال به سال افزایش یافته و از طرف دیگر شرکتهای سهامی تکامل یافته و امروزه شرکتهای سهامی عام که در تمام دنیا مهم‌ترین شرکتها را تشکیل می‌دهند، تبلور تکامل شرکتهای سهامی می‌باشند.

تعریف شرکت سهامی شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست.

انواع شرکتهای سهامی تقسیم‌بندی شرکتهای سهامی از نظر قانون تجارت به شرح زیر است: الف) شرکت سهامی عام: شرکتهایی که مؤسسین آنها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می کنند، شرکت سهامی عام نامیده می‌شود.

ب) شرکت سهامی خاص: شرکتهایی که تمام سرمایه آنها در موقع تأسیس توسط مؤسسین تأمین گردیده است، شرکت سهامی خاص نامیده می‌شود.

حقوق صاحبان در شرکت های سهامی منافع متعلق به صاحبان واحد تجاری از طریق محاسبه تفاوت بین داراییها و بدهیها اندازه‌گیری می‌شود.

به همین دلیل، حقوق صاحبان سهام در یک واحد تجاری را منافع و علایق باقیمانده نیز تعریف کرده‌اند.

حقوق صاحبان سهام بیانگر انباشت خالص آورده صاحبان سرمایه به اضافه منافع ثبت شده‌ای است که باقی مانده است.

حقوق صاحبان سهام به عنوان منافع باقی مانده جدا از داراییها و بدهیها واحد تجاری نیست بلکه معادل خالص دارایی‌هاست.

مبلغ حقوق صاحبان سهام ثابت یا مشخص نیست بلکه میزان آن به قابلیت سودآوری واحد تجاری بستگی دارد.

چنانچه واحد تجاری سودآور باشد حقوق صاحبان سهام افزایش می‌یابد و در غیر این صورت کاهش می‌یابد.

حقوق صاحبان سهام در شرکتهای سهامی عموماً از اجزاء زیر تشکیل می‌شود: 1.

سرمایه سهام (سرمایه قانونی یا ثبت شده) 2.

صرف سهام (پرداخت علاوه بر مبلغ اسمی سهام) 3.

سود (زیان) انباشته هنگام تهیه ترازنامه در صورت وجود صرف سهام مبلغ آن با سرمایه قانونی جمع شده و از جمع آن سرمایه پرداخت شده حاصل می‌گردد.

صرف سهام صرف سهام معمولاً در اثر موارد زیر حاصل می‌شود: 1.

دریافت مبلغی بیش از مبلغ اسمی سهام 2.

تبدیل اوراق قرضه یا سهام ممتاز قابل تبدیل به سهام عادی 3.

دریافت مبلغی بیش از مبلغ اسمی هنگام فروش مجدد سهام خزانه و یا توزیع سهمی که ارزش آن بیش از مبلغ اسمی سهام باشد.

4.

کاهش مبلغ اسمی سهام عادی 5.

کمک بلاعوض دارائی ها به شرکت توسط سهامداران و یا دولت تقسیم سود (سود (زیان) انباشته) حساب تقسیم نشان دهنده انباشت سود در شرکتهای سهامی منهای مبلغی که به عنوان سود سهام بین سهامداران تقسیم شده و اندوخته‌ها می‌باشد.

سود در پایان هر دوره مالی به حساب تقسیم سود منتقل می‌گردد.

حقوق مکتسبه در رابطه با تملک سهام اگر شرکتی فقط دارای یک نوع سهام باشد، صاحبان سهام معمولاً از حقوق مشخصی که در رابطه با نسبت سهام آنها می‌باشد برخوردارند که عبارتند از: 1.

حق انتخاب هیأت مدیره 2.

حق دریافت سود سهامی که توسط مجمع عمومی تصویب، یا توسط هیأت مدیره پس از تصویب اعلام می‌شود.

3.

حق تقدم در خرید سهام اضافی در شرایطی که صاحبان سهام دیگر تصمیم به فروش سهام خود داشته باشند و یا اینکه میزان سهام خود را افزایش دهد.

حق دریافت دارائی یا وجه نقد به تناسب سهام خریداری شده هنگام انحلال شرکت سهام عادی و سهام ممتاز وقتی که فقط یک نوع سهام شرکتهای سهامی انتشار می‌یابد لذا این نوع دارای حقوق مکتسبه فوق‌الذکر بوده و به سهام نامگذاری می‌گردد که ممکن است با نام یا بی‌نام باشد.

تعدادی از شرکتهای سهامی به منظور براورد نیازهای سایر سرمایه‌گذاران ممکن است دو یا چند نوع سهام را با امتیاز گوناگون در رابطه با هر یک از آنها انتشار دهند.

بنابراین آن دسته از سهامی که دارای امتیازات مشخصی نسبت به سهام عادی هستند سهام ممتاز نامیده می‌شوند.

خصوصیات سهام ممتاز بیشتر سهام ممتازی که از جانب شرکتها صادر می‌شوند دارای خصوصیات زیر می‌باشند: 1.

داشتن اولویت در دریافت سود سهام با نرخ یا مبلغی مشخص 2.

اولیوت در دریافت دارائی‌ها هنگامی که شرکت به هر عنوان تصفیه می گردد.

اختیار شرکت صادر کننده سهام ممتاز در مطالبه یا بازخرید آن سهام ممتاز جمع شونده و سهام ممتاز غیر جمع شونده در بیشتر موارد سهام ممتاز با شرط انباشت سود صادر می‌گردد.

به عبارت دیگر وقتی سهام ممتاز جمع شونده می‌باشد که اگر تمام یا قسمتی از سود سهام در یک یا چند دوره مالی پرداخت نگردد آن قسمت که پرداخت نشده است باید در دوره پرداخت، قبل از پرداخت هر گونه سود به سهام عادی کلیه سودهای معوق سهام ممتاز پرداخت گردد.

سود معوق سهام ممتاز به عنوان بدهی شرکت شناخته نمی‌شود.

زیرا هیچگونه تعهدی تا زمانی که هیأت مدیره پرداخت سود سهامی را اعلام ننماید ایجاد نخواهد شد.

در صورت که هیچگونه سود به سهام ممتاز پرداخت نگردد سود سهام عادی نیز پرداخت نمی‌شود.

لذا پرداخت سود به سهامی عادی موکول به پرداخت سود معوق سهام ممتاز و همچنین سود سال جاری این سهام می‌باشد.

بنابراین مبلغ سود معوق ممتاز در تراز نامه و یا دفاتر منعکس نمی‌شود لیکن این موضوع از نقطه نظر سرمایه‌گذاران و بستانکاران مهم بوده و باید افشاء گردد.

افشاء سود معوق در یادداشتهای ضمیمه صورتهای مالی انجام می‌شود.

جهت نشان دادن اهمیت موضوع شرکت سهامی را به سه نوع سهام به شرح زیر در نظر بگیرید: 20.000 سهام ممتاز جمع شونده 1000 ریالی 7% 20.000.000 80.000 سهام ممتاز غیر جمع شونده 250 ریالی 8% 20.000.000 20.000 سهام عادی 1000 ریالی 20.000.000 شرکت فوق الذکر در سالهای اول، دوم و سوم فعالیت خود سودآور نبوده و سود سهام طی این سه سال پرداخت نشده است.

در سال چهارم سود قابل توجهی تحصیل شده و به همین علت در پایان سال چهارم تصمیم گرفت 9.000.000 ریال سود سهام پرداخت نماید.

در این شرایط دارندگان سهام شرکت فوق الذکر در سالهای اول، دوم و سوم فعالیت خود سودآور نبوده و سود سهام طی این سه سال پرداخت نشده است.

در این شرایط دارندگان سهام ممتاز جمع شونده و سهام عادی سود سهام بیشتری در مقایسه با سهام ممتاز غیر جمع شونده دریافت می‌نمایند.

4.200.00 = 3 × (7%×20.000.000) (1) 1.400.000 = 7% × 20.000.000 (2) 1.600.000 = 8% × 20.000.000 (3) 1.800.000 = (1.600.000 + 5.600.000) - 9.000.000 (4) سهام ممتاز دارای حق رأی و بدون حق رأی (با مشارکت در سود و بدون مشارکت در سود) سهام ممتاز معمولاً بدون حق شرکت در مجامع عمومی و دادن رأی می‌باشد مگر اینکه روی ورقه سهام ممتاز مشخصاً اجازه حضور در مجامع و داشتن حق رأی نوشته شده باشد.

در عمل سهام ممتاز دارای حق رأی، کمتر انتشار می‌یابد.

سهام ممتازی که دارای حق کامل شرکت در مجامع و رأی می‌باشد با سهام عادی در سود پس از اینکه سود سهام عادی با نرخی برابر سود سهام ممتاز پرداخت شده سهیم می‌باشد.

به طور مثال فرض کند که شرکتی در سال جاری 6% سود به سهام ممتاز 1000 ریالی دارای حق مشارکت کامل خود پرداخت نموده و همچنین سود سهامی معادل 60 ریال نسبت به هر سهم عادی نیز که 1000 ریال مبلغ هر سهم می‌باشد پرداخت شده است حال اگر سود اضافی وجود داشته باشد (پس از پرداخت 6% به سهام ممتاز و 60 ریال به هر سهم عادی) مبلغ اضافی به نسبت مساوی بین سهامداران عادی و ممتاز باید تقسیم شود.

سهام ممتاز قابل تبدیل شرکتهای سهامی به منظور جلب توجه سرمایه‌گذاران این اختیار را به خریداران سهام ممتاز می‌دهند که در صورت تمایل سهام ممتاز خود را به سهام عادی یا سنتی که هنگام انتشار سهام تعیین می‌شود تبدیل نمایند در بعضی موارد قابلیت تبدیل سهام ممتاز به سهام عادی طبق قرار قبلی در مدت معینی امکانپذیر می‌باشد.

همچنین ممکن است زمان تبدیل نامحدود و یا تبدیل در زمان معینی در آینده مشخص گردد.

سهام ممتاز قابل مطالبه در بعضی موارد طبق شرایط هنگام صدور سهام ممتاز به اختیار شرکت صادر کننده، سهام بعداً قابل مطالبه بوده و بهای آن هنگام مطالبه از جانب شرکت پرداخت می‌گردد.

صدور اینگونه سهام ممتاز به نفع شرکت فروشنده سهام است زیرا که سرمایه لازم را از طریق انتشار سهام ممتاز قابل مطالبه کسب نموده و پس از رفع نیاز می‌تواند سهام را دریافت و مبلغش را بازپرداخت نماید.

این مبلغ هنگام انتشار سهام روی ورقه سهم مشخص می‌گردد و معمولاً چند درصدی بیشتر از مبلغ اسمی سهام ممتاز می‌باشد.

سهام ممتاز قابل بازخرید در بعضی موارد بازخرید سهام ممتاز توسط شرکت صادر کننده در تاریخ و مبلغی مشخص طبق قرارداد اجباری است و در آن زمان مبلغ تعهد شده توسط شرکت باید پرداخت گردد.

در مواقعی نیز مطالبه سهام ممتاز و تعیین تاریخ آن در اختیار دارندگان سهام ممتاز می‌باشد.

ویژگی سهام ممتاز قابل بازخرید این است که تعیین مدت و کنترل زمان بازخرید در اختیار شرکت صادر کننده سهام نمی‌باشد (برخلاف سهام ممتاز قابل مطالبه) عملیات حسابداری مربوط به تشکیل شرکت تا زمانی که شرکتهای سهامی تشریفات قانونی خود را طی ننموده و به ثبت نرسیده‌اند نمی‌توانند دفاتر قانونی برای ثبت عملیات قبل از تأسیس داشته باشند.

به همین مناسبت هیأت مؤسس دفتر غیر رسمی برای خود تهیه نموده و عملیات قبل از ثبت شرکت را در آن ثبت می‌نماید.

پس از ثبت شرکت و انتقال سرمایه نقدی به حساب جاری شرکت در بانک و سرمایه غیر نقدی به شرکت دفتر هیأت مؤسس بسته می‌شود.

لذا پس از ثبت شرکت و دریافت دفاتر قانونی حسابهای زیر در دفاتر اصلی افتتاح می‌شود: حسابهای دفتر کل برای سرمایه سرمایه‌گذاری توسط صاحبان سهام معمولاً نیاز به دو نوع حساب دارد: 1.

حساب سرمایه (سهام) 2.

صرف سهام ثبت عملیات سهام نقدی در دفتر روزنامه در رابطه با انتشار و فروش سهام عملیات زیر در دفتر روزنامه انجام می‌گیرد: صندوق (بانک) 10.180.000.

سرمایه ـ سهام ممتاز 10.000.000 صرف سهام ممتاز 180.000 ثبت عملیات مربوط به انتشار و فروش 10.000 سهم ممتاز جمع شونده 8%، 1000 ریالی به 018/1 ریال بانک حساب جاری ...

20.600.000 سرمایه ـ سهام عادی 20.000.000 صرف سهام عادی 600.000 ثبت عملیات مربوط به انتشار و فروش 20.000 سهم عادی 1000 ریالی به 030/1 ریال کسر سهام اگر سهام شرکتی کمتر از مبلغ اسمی به فروش برسد مابه‌التفاوت مبلغ دریافتی و مبلغ اسمی به بدهکار حسابی به نام کسر سهام منظور می‌گردد که در ترازنامه (قسمت حقوق صاحبان سهام) به عنوان یک مبلغ منفی از حقوق صاحبان سهام کسر می‌گردد.

در ایران سهام کمتر از مبلغ اسمی آن توسط شرکتهای سهامی ممنوع می‌باشد.

تعهد پرداخت قسمتی از مبلغ سهام اغلب انتشار سهام از طریق پذیره‌نویسی صورت می‌گیرد که مستلزم تعهد پرداخت قسمتی از مبلغ سهام آینده می‌باشد و عموماً تا پرداخت کلی مبلغ سهام ورقه سهام صادر نمی‌گردد.

مثال: ثبت تشکیلا شرکت سهامی با انتشار 10.000 سهم عادی 500 ریالی مشروط بر اینکه هنگام پذیره‌نویسی 50% مبلغ اسمی پرداخت شود.

بانک حساب جاری...

25.000.000 تعهد صاحبان سهام عادی 25.000.000 سرمایه سهام عادی پذیره‌نویسی 50.000.000 به طوری که ملاحظه می‌شود کلیه پذیره‌نویسان یک دوم مبلغ سهام خود را نقداً پرداخت نموده‌اند، حال اگر کلیه تعهد کننندگان به جز دارندگان 1000 سهم باقیمانده قیمت سهام را هنگام مطالبه شرکت پرداخت نماید عملیات زیر در دفتر روزنامه به ثبت می‌رسد: بانک حساب جاری...

24.500.000 تعهد صاحبان سهام عادی 24.500.000 عدم پرداخت تعهد توسط صاحبان سهام مبلغ پرداخت نشده سهام (تعهد صاحبان سهام) باید در مدت تعیین شده در اساسنامه از جانب شرکت مطالبه گردد.

اگر پس از مطالبه، هیچگونه پرداختی صورت نگیرد و یا شرکت نتواند آن را وصول نماید مبلغ پرداخت نشده همچنان در حساب بدهی سهامدارن متعهد باقی خواهد ماند لیکن شرکت می‌تواند اینگونه سهام را در صورتی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشد از طریق بورس و گرنه از طریق مزایده به فروش رسانده و از حاصل فروش سهام کلیه هزینه‌های مترقبه به انضمام خسارت تأخیر (دیرکرد) را برداشت و باقیمانده را (در صورتی که وجود داشته باشد) به سهامداری که به تعهد خود عمل ننموده پرداخت نماید.

با توجه به موارد فوق در صورت عدم پرداخت تعهدات توسط صاحبان سهام و فروش مجدد سهام ثبت‌های زیر در دفتر روزنامه صورت می‌گیرد.

بانک حساب جاری شماره...

1.000.000 تعهد صاحبان سهام 500.000 بستانکار متفرقه 500.000 ثبت فروش سهام سهامدارانی که به تعهدات خود عمل ننموده‌اند: بستانکار متفرقه 500.000 بانک حسابداری شماره ...

500.000 ثبت صدور چک شماره...

...

در وجه سهامدارن قبلی که به تعهدات خود عمل ننموده‌اند ماهیت حساب تعهد صاحبان سهام از نقطه نظر شرکت سهامی تعهد صاحبان سهام یک دارایی قلمداد می‌گردد (یک حالت خاص از مطالبات) و به همین دلیل به بدهکار حسابی به نام تعهد صاحبان سهام (ممتاز یا عادی) منظور می‌گردد.

نقطه نظر دیگری نیز وجود دارد و بعضی از حسابدارن عنوان می‌کنند که تعهد صاحبان سهام به عنوان دارائی محسوب نشده و باید به عنوان یک حساب متقابل در قسمت حقوق صاحبان سهام ترازنامه نشان داده می‌شود.

اینان می‌گویند که دریافت آن قسمت از قیمت سهام که توسط پذیره‌نویسان تعهد گردیده متحمل نیست و مورد تردید قرار دارد، زیرا که شرکت کالا یا خدمتی به آنها ارائه نداده است.

در جواب نظریه فوق می‌توان به عنوان یک حالت خاص این مورد را عنوان نمود که تعهد صاحبان سهام برای شرکت یک حق قانونی ایجادمی نماید و معمولاً مبلغ تعهد شده تماماً وصول می‌گردد.

سهام غیر نقدی وقتی که سهام در مقال دریافت دارائی های دیگر به جز وجه نقد صادر می‌گردد اینگونه سهام را سهام غیر نقدی می‌نامند.

هنگامی که بعضی سهامدارن آورده غیر نقدی داشته باشند قیمت مبادله عبارت خواهد بود از قیمت جاری دارائیهای مورد نظر که به تأئید کتبی کارشناس رسمی وزارت دادگستری رسیده باشد.

مسئولیت قبول ارزش دارائی‌های غیر نقدی در مقابل دریافت سهام با مجموع عمومی مؤسس می باشد.

علاوه بر مسئله فوق مشکل ارزیابی وقتی ایجاد می‌شود که شرکت بخواهد تعدادی از سهام خود را با خدمات انجام شده از جانب اشخاص مبادله نماید.

(به طور مثال تعدادی از سهام را به جای حق‌الزحمه به وکیل شرکت بدهد) در این شرایط قیمت بازار چنین خدمتی می‌تواند وسیله مناسبی جهت ارزیابی باشد.

انتشار سهام به صورت مجموعه روش ارزش نسبی: در روش ارزش نسبی اگر سهام به صورت مجموعه منتشر شود مبلغ دریافتی بابت انتشار آن با توجه به ارزش متعارف آن در روش ارزش نسبی سرشکن شده و در دفاتر ثبت می‌گردد.

مثال: شرکت سهامی نمونه 500 سهم ممتاز با ارزش اسمی 50 ریال و 1000 سهم عادی 10 ریال به صورت مجموع منتشر نموده مبلغ 45000 ریال بابت آن دریافت نمود.

ارزش بازار سهام ممتاز هر سهم 60 ریال، ارزش بازار سهم عادی 20 ریال می‌باشد.

نحوه ثبت آن به روش زیر است: روش تفاضلی حال اگر ارزش متعارف سهام قابل تعیین نباشد از روش تفاضلی استفاده می‌شود.

در روش تفاضلی ابتدا سهامی که ارزش متعارف آن نامشخص است تخصیص می‌یابد با توجه به مثال فوق اگر ارزش متعارف سهام عادی 20.000 ریال باشد نحوه تخصیص آن به شرح زیر است: وجو نقدی دریافتی بابت اتشار سهام 45000 ارزش متعارف سهام عادی (1.20000) 20.000 25000 وجوه نقد 45000 سهام ممتاز (5500) 25000 سهام عادی(10100) 10.000 صرف سهام عادی 10.000 روش ارزش اسمی در صورتی که ارزش بازار هر یک از انواع سهام امکانپذیر نباشد بر اساس ارزش اسمی آنها تخصیص می‌یابد.

ارزش اسمی سهام ممتاز 500 ریال 50×500 25000 ارزش اسمی سهام عادی 10 ریال 10×100 وجوه نقد 45000 سهام ممتاز 25000 32.142=45000× سهام ممتاز 7.142 سهام عادی 10.000 12.858=45000× صرف سهام عادی 2.858 ایجاد محدودیت در سود قابل تقسیم نحوه پرداخت سود قابل تقسیم توسط مجمع عمومی تعیین می‌شود و اگر مجمع عمومی در خصوص نحوه پرداخت تصمیمی نگرفته باشد هیأت مدیره نحوه پرداخت را تعیین خواهد نمود.

سود قابل تقسیم عبارت است از سود خالص مالی شرکت منهای زیانهای سالهای مالی قبل و اندوخته قانونی و سایر اندوخته‌ها به علاوه مانده سود قابل تقسیم سالهای قبل که تقسیم نشده است.

با وجود این هیدت مدیره شرکت ممکن است به منظور پیش‌بینی زیانهای احتمالی در آینده و یا نیاز به منابع مالی محدودیتهایی در قسمتهای از سود قابل تقسیم ایجاد نموده و آنها را به حسابهای جداگانه‌ای منتقل نماید.

سود انباشته ×× اندوخته ×× ثبت ایجاد محدودیت در سود قابل تقسیم و منظور نمودن اندوخته سود سهام سود سهام عبارت است از تقسیم دارائی‌ها بین سهامداران به نسبت سهامی که خریداری نموده‌‌اند، سود سهام وقتی تحقق می‌یابد که مجمع عمومی آن را تصویب و به هیأت مدیره آن را اعلام نموده و به تصویب مجمع عمومی رسیده باشد.

لذا مادامی که پزداخت سود از جانب هیأت مدیره اعلام نشده باشد، هیچگونه تعهدی در مورد پرداخت سود برای شرکت ایجاد نخواهد شد سود سهام به اشکال مختلف بین سهامداران توزیع ی‌شود: 1.

نقدی 2.

دارائی غیر نقدی 3.

سود سهمی 4.

سود سهام تصفیه 5.

سود تعهد ده سود نقدی مثال) شرکت الف در 20/1/6 X توزیع شود سهام به میزان هر سهم 500 ریال پیشنهاد نموده است.

سود مزبور در تاریخ 20/3/ به سهامدارانی که نام آنها در تاریخ 1/3/6 X در دفتر سهام به عنوان سهامدار ثبت شده است قابل پرداخت می‌باشد.

تعداد سهام منتشره 10.000 سهم می‌باشد.

ثبت پیشنهاد سود سهام توسط هیأت مدیره به شرح زیر است: سود انباشته 5.000.000 سود سهام پیشنهادی 5.000.00 ثبت تصویب سود سهام توسط مجمع عمومی سود سهام پیشنهادی 5.000.000 سود سهام پرداختی 5.000.000 ثبت پرداخت سود سهام سود سهام پرداختی 5.000.000 وجوه نقد 5.000.000 توزیع 10% سود خالص در ایران طبق قانون تجرت الزامی بوده و ضمناً سود پس از تصویب مجمع عمومی حداکثر تا 8 ماه به سهامداران پرداخت شود.

سود غیر نقدی (دارائیهای غیر نقدی) کاهش شرکتهای سهامی ممکن است سود سهام را به صورت سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار سایر شرکتها، موجودی کالا و یا سایر دارائی‌های غیر نقدی پرداخت نمایند.

قیمت جاری آنها باید مورد عمل قرار گرفته و در دفاتر به ثبت برسد.

اگر قیمت جاری دارائی غیر نقدی در همان تاریخ به درستی قابل تعیین نباشد تنها راه موجود ثبت سهام معادل قیمت دفتری دارایی فوق‌الذکر می‌باشد.

مثال) شرکت الف دارنده 5000 سهم 200 یرالی است.

سرمایه‌گذاری در شرکت ب متشکل از 1000 سهم به بهای 10.000 ریال است.و قیمت بازار سهام شرکت ب در تاریخ پیشنهاد سود سهام به ازای هر سهم 15000 ریال است.

شرکت الف در نظر دارد سهام مزبور را به عنوان سود غیر نقدی بین سهامداران توزیع نماید.

ثبت در تاریخ پیشنهاد سود سهام سرمایه‌گذاری در شرکت ب 5.000.000 درامد حاصل از سرمایه‌گذاری 5.000.000 50.000.000=](10.000-15000)×1000[ سود انباشته 15.000.000 سود سهام پیشنهادی غیر نقدی 15.000.000 ثبت در زمان تصویب مجمع عمومی سود سهام پیشنهادی ـ غیر نقدی 15.000.000 سود سهام پرداختی ت غیر نقدی 15.000.000 در زمان پرداخت سود سهام سود سهام پرداختی ـ غیر نقدی 15.000.000 سرمایه‌گذاری در شرکت ب 15.000.000 سود سهمی (سهام جایزه) در بعضی موارد شرکتهای سهامی به جای پرداخت وجه نقد به عنوان سود سهام به سهامداران بین آنها سهام اضافی (به نسبت سهام هر یک) توزیع می‌نماید که به آن سود سهمی می‌گویند.

وقتی پرداخت سود سهمی اعلام می‌شود حساب سود انباشته بدهکار و یک یا چند حساب از حسابهای سرمایه پرداخت شده بستانکار می‌گردد.

توزیع سود سهمی هیچگونه تغییری در دارائیها و بدهیهای شرکت نمی‌دهد.

زیرا که هیچگونه کاهشی در خالص دارائیهای آن ایجاد نمی‌گردد.

لذا تنها تغییر کاهش یک حساب و افزایش حساب دیگر در حسابهای حقوق صاحبان سهم می‌باشد.

به همین دلیل سود سهمی به سهامداران چیز اضافه‌ای که قبلاً نداشته‌اند نمی‌دهد فقط اعداد سهام آنها افزایش می‌یابد.

لذا به علت ثبت توزیع سود سهمی بستگی به اندازه سود سهمی دارد: 1.

سود سهمی کوچک در مواردی که سهم صادره به عنوان سود سهمی نسبت به تعداد سهامی که قبلاً صادر شده با اهمیت نباشد یعنی کمتر از 20 تا 25 درصد سهام منتشر شده باشد در این حالت سود سهمی منتشر شده به ارزش بازار سهام در تاریخ اعلام ثبت می‌شود، زیرا که سهام منتشره به عنوان سود سهمی تأثیر چندانی در قیمت بازار سهام ندارد سود انباشته ×× سهم عادی ×× صرف سهام عادی ×× 2.

سود سهمی بزرگ در مواردی که سهام صادره به عنوان سود سهمی نسبت به تمامی سهام صادر شده قبلی با اهمیت باشد یعنی بیش از 20 تا 25 درصد باشد.

در این شرایط سود سهام به ارزش اسمی سهام ثبت می‌شود.

در این حالت چون سهام صادر شده قابل ملاحظه می‌باشد تأثیر عمده‌ای بر قیمت بازار سهام دارد و به همین دلیل سود سهمی به ارزش سهامی در دفاتر ثبت می‌شود.

صرف سهام در این حالت شناسایی نمی‌شود.

مثال: هیأت مدیره شرکت سهامی الف تصمیم به اعلام 10% سود سهام قابل پرداخت در 1/8 بین سهامداران نموده و تاریخ اعلام سود سهمی در 1/7 و تاریخ تصویب در 21/7 و توزیع آن در 1/8 می‌باشد.

شرکت سهامی دارای 10.000 سهم عادی به ارزش اسمی هر سهم 20 ریال می‌باشد از مجموع سهام منتشر 300 سهم آن سهام خزانه است.

ارزش بازار سهام در تاریخ اعلام سود سهمی 80 ریال است.

(به سهام خزانه سود سهمی تعلق نمی‌گیرد).

شرکت برای توزیع 10% سود سهمی تعداد سهام جدید معادل 10% ، 9700 سهم (300 - 10.000) را صادر می‌نماید.

ثبت در زمان اعلام، تصویب و توزیع آن در دفاتر شرکت سهامی به شرح زیر است: 1/7 ثبت در زمان اعلام (80×10%×9700) سود انباشته 77600 سو.د سهمی قابل توزیع به سهام عادی 19400 صرف سهام عادی 58200 21/7 در زمان تصویب ثبت ندارد 1/8 ثبت در زمان توزیع (انتشار) سود سهمی قابل توزیع به سهام عادی 19400 سهام عادی 19400 پاره سهم تعداد سهام برخی از سهامداران ممکن است به گونه‌یای باشد که در هنگام توزیع سود نتوانند تعداد مشخصی سهم را به طور کامل به عنوان سود سهمی دریافت دارند.

مثال:اطلاعات زیر در مورد قسمت حقوق صاحبان ترازنامه شرکت شمال در دست است: سهام ممتاز 2000 ریالی 5000 سهم 10.000.000 سهام عادی 1000 ریالی 10.000 سهم 10.000.000 صرف سهام ممتاز 1.000.000 صرف سهام عادی 1.500.000 اندوخته‌ها 5.000.000 سود انباشته 10.000.000 جمع حقوق صاحبان سهام 37.500.000 اطلاعات اضافی قسمت بازار هر سهم قبل از انتشار سهام به عنوان سود سهمی: سهام ممتاز 2500 ریال سهام عادی 2400 ریال شرکت شمال، سود سهمی را میزان 20% سهام عادی منتشره (سهم در قبال 5 سهم) یعنی توزیع 2000 سهم عادی را اعلام می‌نماید.

شرکت برای توزیع سود سهمی 1730 سهم کامل و 1350 گواهی امتیاز پاره سهم برای 270 سهم باقی مانده صادر نموده است (5/1 × 1350) ثبت رویدادهای فوق به شرح زیر است: سود انباشته 4.800.000 (1000 × 1730) سهام عادی 1.730.000 امتیاز پاره سهم ـ سهام عادی 270.000 ](100-2400) × 2000[ صرف سهام عادی 2.800.000 در تاریخ ارائه گواهی‌نامه‌های صادره (پاره سهم) برای دریافت سهام سه حالت وجود دارد:حالت اول: تمامی گواهی‌نامه‌های صادره جهت دریافت سهام به شرکت سهامی ارائه گردیده است در این حالت ثبت حسابداری آن به شرح زیر است: (1350 گواهینامه برای 270 سهم) امتیاز پاره سهم ـ سهام عادی 270.000 سهام عادی 270.000 حالت دوم: تنها 9% گواهینامه‌های صادره جهت دریافت سهام به شرکت سهامی ارائه گردیده که ثبت حسابداری آن به شرح زیر است: (135 گواهینامه برای 27 سهم) امتیاز پاره سهم ـ سهام عادی (90% × 27 × 1000) سهام عادی 243000 مازاد حاصل از ابطال پاره سهم 27000 حالت سوم: فرض کنید شرکت سهامی گواهی امتیاز پاره سهم صادر نمی‌کند بلکه معادل قیمت بازار هر امتیاز پاره سهم یعنی 480 ریال را به سهامداران مربوط نقداً می‌پردازد که ثبت حسابداری آن به شرح زیر است: سود انباشته 4.800.000 سهام عادی 1.730.000 (1400 × 1730) صرف سهام 2.422.000 (1350 × 480) وجوه نقد 648.000 سود سهام تصفیه توزیع منابع واحد تجاری بین صاحبان سهام به منزله برگشت از سرمایه به سهامداران می‌باشد.

مثال: فرض کنید مانده سود انباشته شرکت الف 35000 ریال می‌باشد.

مجمع عمومی صاحبان سهام پرداخت سود نقدی سهام به مبلغ 50.000 ریال تصویب نموده است.

ثبت حسابداری آن به شرح زیر است: سود انباشته 35000 صرف سهام 15000 وجوه نقد (سود سهام پرداختی) 50.000 بخشی از سود سهام که بیش از مانده سود انباشته می‌باشد به عنوان برگشت از سرمایه‌گذاری اولیه حقوق صاحبان سهام می‌باشد.

سود تعهد شده هیأت مدیره شرکت سهامی در تعیین سیاست توزیع سود سهام باید الزامات قانونی و متناسب بودن توان مالی و نقدینگی شرکت را مورد توجه قرار دهد.

در برخی موارد یک شرکت ممکن است با سود انباشته کافی بتواند الزامات قانونی را رعایت نماید.

اما به دلیل ضعف نقدینگی نتواند سود نقدی کافی را توزیع نماید.

در این گونه موارد شرکت سود سهام را تحت عنوان سود سهام تعهد شده اعلام می‌نماید.

ثبت در تاریخ اعلام سود تعهد شده سود انباشته ×× (اسناد پرداختنی) سود تعهد شده ×× در برخی موارد سهامدار می‌تواند گواهینامه مربوط به سود سهام تعهد شده یا اسناد دریافتی مربوط به سود سهام تعهد شده را نزد مؤسسات مالی به منظور دریافت سریع وجه نقد تنزل نماید.

در برخی موارد ممکن است به سود سهام تعهد شده یا اسناد پرداختی بهره تعلق گیرد.

مثال: شرکت سهامی الف سود سهام به میزان 250 ریال اعلام نموده است.

سرمایه شرکت شامل 200.000 سهم بدون ارزش اسمی است.

گواهینامه‌های مربوط به سود سهام به طور کامل منتشر شده است.

نرخ بهره اسناد مزبور 10% سررسید آن 6 ماه بعد از تاریخ اعلام سود می‌باشد.

در تاریخ اعلام یا پیشنهاد سود سهام سود انباشته 50.000.000 سود سهام تعهد شده 50.000.000 در تاریخ پرداخت سود سهام سود تعهد شده 50.000.000 2.500.000= (126) × 10% × 50.000.000 هزینه بهره 500.000× 2 وجه نقد 52.500.000 سود به نسبت هر سهم هر سهم از نظر اکثر سهامدارن قیمت بازار سهام وابستگی نزدیکی به مقدار سودی که به هر سهم تعلق می‌گیرد دارد.

سود به نسبت هر سهم عبارتست از مبلغی از سود خالص که به هر سهم در یک دوره مالی تعلق می‌گیرد.

سود به نسبت هر سهم به شرح زیر محاسبه می‌شود.

= سود هر سهم در حالتی ساده که در طی سال افزایش قابل توجهی در سهام صورت نپذیرفته باشد و تعهدی بر انتشار سهام اضافی وجود نداشته باشد.

مخرج کسر در برگیرنده تعداد سهام منتشره در پایان سال می‌باشد.

هر چند که، در طی سال سهام اضافی منتشر شده باشد، میانگین موزون تعداد سهام (بر اساس تعداد ماههایی که مورد که مورد استفاده بوده‌اند) فرض می‌شود که بسیار مناسبتر باشد.

بدهی‌های قابل تبدیل، سهام ممتاز قابل تبدیل، حق خرید سهام و امتیاز خرید سهام در سود سهام مشارکت ندارند مگر اینکه به سهام عادی تبدیل گردند.

این اوراق چناچه احتمال تبدیلشان به سهام عادی وجود داشته باشد باید در محاسبه سود هر سهم منظور گردند به خاطر این است که چنانچه دارندگان اینگونه اوراق آنها را تبدیل نمایند سود هر سهم که متکی بر تعداد سهام منتشره می‌باشد احتمالاً کاهش می‌یابد.

طرق مختلفی برای محاسبه سود هر سهم وجود دارد از جمله: سود اولیه هر سهم و سود تقلیل یافته هر سهم سود اولیه هر سهم محاسبه سود اولیه هر سهم شامل محاسبه میانگین موزون تعداد سهام منتشره در طی سال به علاوه تعداد سهامی که به عنوان معادل سهام عادی تلقی می‌گردند و دارای تأثیر کاهشی و و رقیق کننده در تعداد سهام هستند می‌باشد.

اوراقی که به عنوان معادل سهام عادی تلقی می‌شوند شامل تمامی حق خریدها، اجاره، خریدهای سهام، اوراق بهادار با حق مشارکت، اوراق بهادار قابل تبدیل و سایر اوراقی که دارای حقوق بالقوه‌ای در حال حاضر بوده و یا حقوق بالقوه‌ای نسبت به سهام عادی دارند، می‌باشد.

اوراق قابل تبدیل تنها زمانی معادل سهام عادی تلقی می‌شوند که نرخ مؤثر آنها در زمان انتشار کمتر از دو سوم بالاترین نرخ بهره بانکی در آن زمان باشد.

سود کاملاً رقیق شده هر سهم بر همان مبانی که در محاسبه سود اولیه هر سهم به کار رفته به علاوه دخالت دادن سهامی که به عنوان معادل سهام عادی طبقه‌بندی نشده‌اند ولی دارای حق تبدیل می‌باشند می‌باید محاسبه گردد.

هدف منتسب به سود کاملاً رقیق شده هر سهم این است که حداکثر کاهش بالقوه در سود هر سهم را منعکس سازد.

مقدمه 1 تعریف شرکت سهامی 2 انواع شرکتهای سهامی 2 حقوق صاحبان در شرکتهای سهامی 2 صرف سهام 3 تقسیم سود (سود (زیان) انباشته) 4 حقوق مکتسبه در رابطه با تملک سهام 4 سهام عادی و سهام ممتاز 5 خصوصیات سهام ممتاز 5 سهام ممتاز جمع شونده و سهام ممتاز غیر جمع شونده 5 سهام ممتاز قابل تبدیل 8 سهام ممتاز قابل مطالبه 8 سهام ممتاز قابل بازخرید 9 عملیات حسابداری مربوط به تشکیل شرکت 9 حسابهای دفتر کل برای سرمایه 10 ثبت عملیات سهام نقدی در دفتر روزنامه 11 کسر سهام 11 تعهد پرداخت قسمتی از مبلغ سهام 12 عدم پرداخت تعهد توسط صاحبان سهام 13 ماهیت حساب تعهد صاحبان سهام 14 سهام غیر نقدی 14 انتشار سهام به صورت مجموعه 15 روش تفاضلی 16 روش ارزش اسمی 17 ایجاد محدودیت در سود قابل تقسیم 18 سود سهام 18 سود نقدی 19 سود غیر نقدی (دارائیهای غیر نقدی) 20 سود سهمی (سهام جایزه) 22 پاره سهم 24 اطلاعات اضافی 25 سود سهام تصفیه 26 سود تعهد شده 27 سود به نسبت هر سهم هر سهم 29 سود اولیه هر سهم 30 شرحسهام ممتاز جمع شونده 7%سهام ممتاز غیر جمع شونده 8%سهام عادیسود معوق سهام ممتاز سود سهام ممتاز در سال چهارم سود سهام متعلق به سهام عادی جمع سود سهام پرداخت نشده(1) 4.200.000 (2) 1.400.000(3) 1.600.000(4) 1.800.000سود معوق سهام ممتاز سود سهام ممتاز در سال چهارم سود سهام متعلق به سهام عادی جمع سود سهام پرداخت نشده5.600.0001.600.0001.800.000 شرحبدهکار حساببستانکار حسابمبلغ1.

افتتاح حساب جاری در بانک و انتقال سرمایه نقدی پرداخت شده از حساب شرکت سهامی ...

در شرف تأسیس به آنبانک، حساب جاری شمارهسرمایه سهاممبلغ پرداخت شده بابت سرمایه2.

تحویل سرمایه غیر نقدی آورده شده توسط سهامداراندارائی (جاری سا غیر جاری)سرمایهمبلغ ارزیابی شده توسط کارشناس رسمی3.

ثبت تعهد صاحبان سهام (مبلغی که در آینده پرداخت می‌شود).تعهد صاحبان سهامسرمایهکل مبلغ تعهد شده4.

پس از مطالبه شرکت از سهامداران دائر که پرداخت تعهد سهام و پرداخت آن از حساب آنهابانک ـ حساب جاری شماره ...

...تعهد صاحبان سهاممعدل مبلغ دریافت شده از سهامداران