دانلود مقاله کلیات علم اقتصاد

علم اقتصاد که از قرن 16 میلادی در کشورهای اروپایی تکوین یافت از یک طرف در اثر محدود بودن عوامل تولید ، رشد روزافزون جمعیت و افزایش نیازهای نا محدود و متنوع به محصولات مختلف واز طرف دیگر در اثر پیشرفت تکنیکهای تولید وگسترش فعالیتهای اقتصادی ، بیش ازپیش تکامل یافته است .اصولاً ارائه تعریفی از یک کار ساده ای نیست .علم اقتصاد که امروز دارای قلمرو بسیار وسیعی است ازاین قاعده مستثنی نیست ولیکن بسیاری از اقتصاد دانان در تعریف آن به مسئله کمیابی نهاده های تولید واختصاص آنها بین یک سری فعالیتهای رقیب اشاره کرده اند (1-ص 17) تولید بیشتر ، توزیع عادلانه تر ثروت ، به دست آوردن سطح معیشت بالاتر وتأمین زندگی آسوده تر هدف عمومی جوامع امروز جهانند .

قوایمادی ومعنوی افراد بشر ومنابع کره زمین که خداوند آنها را برای استفاده بشر خلق فرموده ،برای رسیدن به اهداف اقتصادی واجتماعی واجرای برنامه های رفاهی وانسانی باحداکثر سرعت ممکن تجهیز شده اند هدف بشر در قرن بیستم بیشتر تأمین حداکثر نتیجه در حداقل مدت ممکن است (2- ص1) اقتصاد کشاورزی شا خه ای از علم اقتصاد ازآنجا که کشاورزی تأ مین کننده ضروری ترین ما یحتاج انسان یعنی مواد غذایی است وبا توجه به اینکه مسئله کمیابی و نیازهاروز افزون به محصولات کشاورزی در این بخش نیز وجود دارد لذا بایستی علم اقتصاد در کشاورزی نیز بکار گرفته شود به عبارت دیگر کار اقتصاد در این بخش این است عوامل تولید ، مثل زمین و آب و...

را به نحو مطلوبی بین فعالیتهای مختلف زراعی ودامی اختصاص می دهد و بنابراین می توان گفت گفت اقتصاد کشاورزی شاخه ای از علم اقتصاد است که از آن عوامل تولید کمیاب کشاورزی بین محصولات مختلف آن تخصیص می یابد بخش عمده ای اقتصاد کشاورزی درباره سیستم قیمتهاست از یک طرف تعیین قیمت عوامل قیمت تولید واز طرف دیگر تعیین قیمت محصولات مختلفی مثل گندم ، ذرت ، جو ...وگوشت و تخم مرغ و...

از جمله مهمترین وظایف اقتصاد کشاورزی تلقی می گردد اقتصاد تولید محصولات کشاورزی هر عاملی که در پروسه تولید بکار گرفته می شود به نهاده یا عامل تولید موسوم است که مهمترین آنها در فعالیتهای کشاورزی عبارتند از : 1-زمین یا سطح زیر کشت 2- نیروی کار اعم از خانوادگی ومزدبگیر 3- سرمایه در اشکال مختلف وبویژه ماشین الات مثل تراکتور و کمباین 4- آب 5- بذر 6- کود و سم - نور خورشید 2 می توانیم منابع تولید را به چند دسته تقسیم کنیم منابع ثابت و متغیر منابع قابل ذخیره و غیر قابل ذخیره عوامل تولید ثابت : آن دسته از منابع است که مقدار مصرف آن بستگی به مقدار تولید ندارد مثل زمین زراعی وساختمانهای احداث شده جهت پرورش دام عوامل تولید متغیر برخلاف عوامل تولید ثابت دسته ای از منابع تولید است که با سطح تولید رابطه مستقیم دارند یعنی هرچه عوامل تولید بیشتر باشد تولید هم بیشتر می شود .

مثل بذر در جریان تولید محصولات کشاورزی که هرچه میزان بذر در یک قطعه زمین بیشتر باشد تولید هم افزایش می یابد(1- ص32) منابع تولید قابل ذخیره بعضی از عوامل تولید وجود دارند که می توان قسمتی از آنها را برای فصلهای کشت بعدی ذخیره نمود .

مثل سم وکود منابع تولید غیر قابل ذخبره بعضی از عوامل تولید اگر در یک دوره معین بدون استفاده نگهداری گردد ارزش تولیدی که می توانست از آن قسمت بدست آورد از بین می رود تأثیر تکنولوژی بر سطح تولید تکنولوژی دانشی است که بوسیله انسان در جهت افزایش تولید بکار می رود .

تبلور تکنولوژی بذر اصلاح شده ، سموم برای آفات ، کود شیمیایی ، ماشین آلات کشاورزی و 3 شیوه های بهتر شخم و آبیاری و مانند آن است .

هدف از به کار بردن آن ، بدست آوردن محصول بیشتر از مقدار معین زمین ،کار وسرمایه است .

البته تکنولوی مسائلی چون پایین آمدن قیمت محصول کشاورزی ویا بیکاری نیز ممکن است ایجاد کند ، به موازات بکاربردن یک تکنیک جدید هزینه تولید کاهش یافته ومقدار محصول بیشتر وبا کیفیتی بهتر تولید می شود اگر تغییردر تقاضا روی ندهد قیمت محصول کاهش خواهد یافت بدین گونه بخشی از فواید تکنولوژی از طریق کاهش قیمت ویا افزایش کیفیت محصول عاید مصرف کننده می شود .(2- ص 136- 128) به طورکلی کاربرد تکنولوژی مناسب درکلیه فعالیتها ازجمله فعالیتهای کشاورزی می تواند باعث افزایش کارایی اقتصادی شود کاربرد تکنولوژی تولید به گونه ای بیشتر می کند که بااستفاده ازهرسطح معین از عوامل تولید محصول بیشتری بد ست آید وهمچنین تولید با سطح کمتری از عوامل تولید یا نهاده مقدار مشخصی محصول بد ست آید (1- ص50-49) تکنولوژی جدید سبب افزایش بهره ورِ زمین می شود پیشرفت تکنولوژی در کشاورزی سبب شده که خاک بعنوان یک ماده حیاتی به نحوی در جهت ارضاء نیاز های غذایی نسل کنونی مورد بهره برداری قرارمی گیرد ودر عین حال ،منافع نسلهای آینده نیز در نظر گرفته شود (2- ص 137) تنوع وتخصص در کشت با توجه به اینکه بخش کشاورزی در محیط متغیر اقتصادی وجوی قرار دارد مدیر کشاورزِ باید به تخصص در کشت وتنوع در محصولات توجه نماید .

تخصص در کشت زمانی مطرح می شود که یک یا دو محصول اصلی در مزرعه کاشته شود ولی تنوع در کشت زمانی است که چندین محصول اصلی در مزرعه کاشته شود تخصص در کشاورزی همراه با پذیرش ریسک است بویژه آنکه شرایط بازار نامطمئن است 4 از سوی دیگر تنوع در کشت دارای یک سری مزایا ومعایبی است .

اغلب این اظهار نظر راباید درنظرگرفت که بسیاری از روستاها اشتغال به جزء در امر کشاورزی وجودندارند وهمچنین مسئله بیکاری پنهان وفعلی نیز وجوددارد به همین دلیل وپرهیز از مسئله ریسک ،زارعین به تنوع در کشت اقدام می نمایند .

بطور خلاصه دلایل انتخاب تنوع در کشت محصولات کشاورزی عبارتست از: 1- کاهش یا اجتناب از ریسک 2- بکارگیری هرچه بیشتر عوامل تولید در مزرعه بخصوص نیروی کار موجود در سالهاِ اخیر گرایش زارعین به سوی تخصص در کشت وهمراه با آن به سوی تنوع در منابع کسب در آمد بوده است به بیان دیگر با استفاده از تکنولوژی بهتر وکاراتر به کشت محصولات خاصی روی آورده ، منابع آزاد شده تولید رادر امور غیر زراعی بکار می روبرند در واقع به راه های کسب درآمد بیشتری دست می یابند در ارتباط با مسئله تخصص وتنوع در کشت اصل مزیت نسبی مطرح می شود که با استفاده از این اصل مسئله فوق بیشتر توضیح داده می شود کشاورزی پایدار هنوز قشر عظیمی از مردم جهان بویژه در کشورهای در حال توسعه از فقر وگرسنگی رنج می برند از این رو تأ کید دولتها وسازمانهای بین المللی روی توسعه پایدار وکشاورزی پایدار است توسعه پایدار به زبان ساده توسعه ای است که در طول زمان ادامه داشته باشد ونه تنها نیازهای نسل حاضر بلکه خواسته های نسل های بعدی رانیز در نظر داشته باشد از آنجا که بخش کشاورزی بعنوان یکی از اساسی ترین بخشهای اقتصادی بسیاری از کشورهاست وبدلیل نقش حیاتی این بخش در زندگی انسانها پایداری کشاورزی از جایگاه ویژهای در توسعه پایدار برخوردار است وضع موجود منابع کشاورزی وتخریب منابع آن 5 که دراثر رشد روز افزون جمعیت وبکارگی تکنولوزیهای مدرن دراین بخش حاصل شده حاکی از میزان اهمیت توسعه پایدار دراین بخش است (1-ص278) کاربرد بهینه عوامل طبیعی تولید، مثل آب وخاک که از دیرباز مورد توجه اقتصاددانان کشاورزی بوده بایستی با در نظر گرفتن منافع همه نسلها صورت گیرد (1- ص 279) ازانواع مطلوب سیستمهای تولیدی وتکنولوژی مناسب باشرایط محیطی همچنین نوع ومقدار سموم وکودهای شیمیایی بنحوی که به شرایط طبیعی آسیبی نرساند ازاهم موضوعات است هرچند که استفاده از چنین تکنولوژی اینیز قادر به تأمین مواد غذایی تمام مردم نخواهند بود (1-ص 280) هرچند که استفاده از چنین تکنولوژی اینیز قادر به تأمین مواد غذایی تمام مردم نخواهند بود (1-ص 280) شاخص های پایداری در صورتیکه هدف دستیابی به کشاورزی پایدار باشد باید شاخص هایی در دست باشد که براساس آنها بتوان میزان میزان دستیابی رااندازه گیری نمود این شاخص عبارت استازمعیاری برای اندازه گیری جنبه های خاصی از استفاده از محیط زیست یاجامعه است نقش شاخص در واقع قابل فهم کردن سیستمهای پیچیده است (1- ص 281) بااستفاده از شاخص های کشاورزی پایدار بایستی نحوه قابل زیست بودن فعالیتها کشاورزی ، سطح رفاه زارعین ومصرف کنندگانوهمچنین رفاه حیوانات اندازه گیری شود درمجموع این شاخص ها در بر گیرنده سه مقوله است که عبارتند از : نهاده ها : شامل زمین وسایر عوامل تولید ، تکنولوژی مزرعه وامور مدیریتی ستاده ها : تأ ثیرمحصولات کشاورزی برروی کیفیت محیطی آب وخاک ، آب وهوا وسایر عوامل محیطی سیاستها : سیاستهای کشاورزی ومحیطی که ممکن است با اثر گذاشتن روی فعالیتهای کشاورزی نهایتاً محیط زیست راتحت تأ ثیر قرار دهند 6 تقاضا رابطه بین قیمت یک کالا اعم از نهاده یا محصول ومقادیر تقاضاشده از آن کالا تحت عنوان قانون تقاضا اید می شود گرچه بجز قیمت محصول مورد نظر عوامل دیگری نیز بر تقاضای محصول موثرند ولِی اقتصادانان قیمت محصول رامهمترین عامل مؤثر می دانند قانون تقاضا بیان می کند که بین قیمت ومقدار تقاضاشده یک رابطه معکوس وجود دارد .

اگر قیمت یک کالا افزایش یابد مقدار تقاضاشده کاهش خواهد یافت وبالعکس (1-ص179) بطور کلی قانون تقاضا برمبنای دو واقعیت استوار شده : وقتی قیمت یک کالا افزایش می یابد مقدار تقاضا شده ازآن کاهش می یابد که این کاهش تحت تأثیر دو اثر متفاوت که در اقتصاد به نام های «اثر درامدی » و«اثرجانشینی » موسومند ، است ودیگری که قانون تقاضا راتحت تأثیر قرار می دهد قانونی به نام « نزولی بودن مطلوبیت نهایی » است (1- ص 180) اثر جانشینی : وقتی قیمت یک محصول افزایش می یابد کالای دیگری را مصرف کننده جانشین این محصول می کند که به آن در اقتصاد « اثر مارشال » می گویند گر چه مهمترین عامل درتابع ،تقاضا قیمت محصول مورد نظر است ولی عوامل دیگری نیز وجود دارند که تقاضا راتحت تأثیر خود قرار می دهند که مهمترین این عوامل1-سلیقه مصرف کننده 2- تعداد مصرف کنندگان درآمد نقدی 4- قیمت سایرکالاها 5- انتظار مصرف کننده از سطح قیمت محصول ونیز درآمدش در آینده (1-ص190-189) در تقاضا به خواست مصرف کننده وهم به مقدار محصولی که فرد می خرد وهم قیمت آن توجه می شود .

در مورد تقاضا هر قدر سطح قیمت کالا پایین باشد مقدار تقاضای مصرف کننده به همان اندازه بالا خواهد بود (2 – ص 27) 7 کشش«حساسیت » تقاضا : حساسیت تقاضا عبارت از در صد تغییر درمقدار تقاضاشده از یک محصول در اثر درصد تغییر معینی درقیمت همان محصول است البته سایرشرایط ثابت فرض می شود (1- ص 216-215) همچنین درقیمت می توان گفت نسبت عکس العمل یاتغییرات مقدار تقاضا به تغییرات سطح قیمت (2- ص31) تقاضای غیرحساس «کشش ناپذیر» : اگر در صدکاهش در قیمت محصول همراه بادرصد افزایش کمتری در مقدار تقاضا شده از همان محصول باشد بنحوی که درآمد کل کاهش یابد در این صورت تقاضا راکشش نا پذیر گویند (1- ص 216-215) کشش نا پذیری مطلق : یعنی تقاضا نسبت به تغییرات قیمت حساسیتی نشان ندهد (2- ص26) عوامل موثر برکشش تقاضا هر چه کالایی دارای جانشین های بیشتری باشد حساسیت تقاضای آن بیشتر خواهد بود به عبارت دیگر اگرزارعین سعی نمایند قیمت بالاتری راپیشنهاد دهند خریدارن به طرف کالاهای فروشندگان دیگر می روند 2- حساسیت قیمتی تقاضا برای برای محصولات کشاورزی درسطح خرده فروشی بزرگتر از سطح مزرعه است این امر عمدتاً به خاطر تفاوت در قیمت های نسبی بین دو بازار یابه عبارت دیگر به دلیل ارزش افزوده به محصول بین دو بازار است 3- هر چه کالا یا خدمتی سهم کمتری از بودجه خانواده را به خود اختصاص می دهد تقاضا برای آن نیز دارای حساسیت کمتری خواهد بود ، مثل نمک تقاضا برای کالاهای ضروری نسبت به کالاهای لوکس کشش پذیر است (1- ص224) 8 با استفاده ازنمودار ذیل کشش تقاضا در هر نقطه به دو عامل بستگی دارد 1- عکس شیب منحنی تقاضا در آن نقطه 2- موقعیت نقطه انتخاب شده برروی منحنی مربوط 1- رابطه شیب منحنی تقاضا با کشش آن : کشش تقاضا رابطه عکس با شیب منحنی تقاضا دارد وبر طبق این اصل شیب منحنی های تقاضا برای محصولات کشش پذیر ملایمتر از محصولات کشش نا پذیر است والبته این زمانی صادق است که واحدهای انتخاب شده بر روی محورهای منحنی تقاضا که باهم مقایسه می شوند یکسان باشد الف) اگر منحنی تقاضا برای محصول کاملاً کشش پذیر باشد در این صورت منحنی موازی محور های افقی است مثلا تقاضا برای چوب را در نظر می گیریم اگر قیمت چوب زیاد باشد از آن فقط در ساختن اشیاء تجملی مثل منبت کاری و ...

استفاده می شود اگر قیمت چوب اندکی پایین بیاید از آن علاوه بر اشیاء قیمتی در ساختن مبل و صندلِی ومیز تحریر استفاده می شود اگر قیمت آن باز هم پایین بیاید در ساختن اشیاء عادی مثل درب وپنجره استفاده میشود 9 اگر باز هم قیمت چوب تنزل پیدا کند از آن به عنوان هیزم استفاده می گردد در نتیجه منحنی تقاضا برای محصول (چوب)دارای شیب ملایمی خواهد بود ب) اگر تقاضا برای محصول مطلقاً کشش ناپذیر عمود بر آن خواهد بود مثلاً تقاضا برای تریاک رادرنظر بگیرید تریاک فقط یک مصرف دارد ودر نتیجه منحنی تقاضا برای محصول (تریاک) دارای شیب کاملاً عمود بر محور افقی است (3- ص29- پ1و2 ) رابطه موقعیت نقطه انتخاب شده برروی منحنی تقاضا باکشش آن : کشش تقاضا باموقعیت نقطه انتخاب شده برروی منحنی رابطه مستقیم دارد مثال: اگر فرض کنیم واسطه ها نسبت ثابتی به قیمت محصولات می افزاید منحنی تقاضا برای محصول در مزرعه ومغازه موازی هم هستند ولی منحنی تقاضا در مزرعه پایین تر است در نمودار فوق منحنی آن تقاضا برای سیب زمینی در خرده فروشی (مغازه) ومزرعه را مشاهده می کنیم وبرای محاسبه کشش تقاضا از فرمول زیر استفاده می کنیم (3-ص- 29-پ آخر ) 10 همان طور که می بینیم هر چند شیب دو منحنی یکی است ولی چون متوسط قیمت سیب زمینی در مزرعه 6ریال ودر مغازه16ریال است درنتیجه تقاضا در مغازه کشش پذیرتر از مزرعه است نسبت متوسط قیمت در مزرعه به متوسط قیمت در مغازه برابر با: نسبت کشش تقاضا ی آنها هم برابر با: واضح است که نسبت می تواند به دلیل تغییرتقاضا برروی یک منحنی و به دلیل تغییر موقعیت فرد منحنی تقاضا تغییر نماید که این موضوع با مثال بالا روشن شد (3- ص31-30) محاسبه کشش تقاضا محاسبه کشش تقاضا به دو صورت انجام می شود 1- کشش کمانی Arc Eiasticit 2- کشش نقطه ای point Eiasticity 1- کشش کمانی : منحنی BوA از رابطه زیر بدست می آید 11 این فرمول به Allenنسبت داده می شود E: کشش تقاضا : مقادیرمحصول در دو نقطه AوB : قیمت های محصول در دو نقطه AوB :اختلاف قیمت محصول :اختلاف مقدار تقاضا شده کشش کمانی رابطه فوق محاسبه می شود که مجموع قیمت ها به مجموع مقادیر ونسبت مقادیر به اختلاف قیمت ها در دونقطه تقلیل یافته (3-ص 26) کشش نقطه ای : فرمول کشش نقطه ای بین دو نقطه که فاصله بین آنها کم است به طوریکه P وqبه طرف dq / dp میل کند به صورت ذیل است کشش تقاضا منفی است چرا که قیمت ها و مقادیر تقاضا شده از دو محصول در دو جهت مخالف هم تغییر می کنند لیکن در نوشتن علامت منفی حذف می شود برای اثبات رابطه فوق از صورت ومخرج مشتق وانتگرال می گیریم ( 3- ص 27) تقسیم بندی تقاضا برای محصولات بر حسب کشش آنها : کشش واحد unit Elasticity : اگر مقدار قدر مطلق کشش تقاضا ممساوی با واحد باشد تقاضا برای محصول دارای کشش واحد است کشش ناپذیر Ineastic : اگر قدر مطلق کشش تقاضا کوچکتر از یک باشد تقاضا برای 12 محصول کشش ناپذیر است مطلقاً کشش ناپذیر completely lneastic: اگر تغییرات قیمت محصول بر مقدار تقاضا شده از آن هیچگونه تأ ثیری نداشته باشد یعنی تقاضا برای محصول صفر باشد مطلقاً کشش ناپذیر است کشش پذیر Elastic : اگر قدر مطلق کشش تقاضا برای محصولی بزرگتر از واحد باشد تقاضا را کشش پذیر می گویند کاملاً کشش پذیر perfectly Eistic: کششتقاضا برای محصولی برابر بی نهایت باشد یعنی قیمت آن برابر آن محصول است اگر تقاضا برای محصولی کشش ناپذیر باشد : 1- مصرفش ضروریست 2- تغییرات محصول بر مقادیر مصرفی آن تأثیر کمی دارد 3- تغییرات قیمت آن تأثیر چندانی بر بودجه خانوار ندارد 4- محصول مشابهی که مصرف کننده با مصرف آن خود را بتواند تامین کند وجود ندارد اگر تقاضا برای محصول کشش پذیر باشد: مصرف آن خیلی ضروری نیست هزینه آن بخش قابل توجهی از بودجه خانوار را تشکیل می دهد مصرف محصول دیگری به جای آن امکان پذیر است (3 – ص 28) عرضه منظوراز عرضه مقدار محصولی است که بوسیله بخش تولیدی ، تولید می شود ودر اختیار مصرف کنندگان قرار میگیرد .

عرضه تابع قیمت بازار است به طوری که هر چه سطح قیمت بازار پایین باشد مقدار عرضه تولیدی کمتر وهر قدر سطح قیمت بالا باشد مقدار عرضه بیشتر خواهد بود(2- ص 42) همچنین مفهوم رابطه بین قیمت ومقدار عرضه شده بعنوان قانون عرضه تعریف می شود(1- ص 169) 13 کشش عرضه کشش عرضه درصد تغییر مقدار عرضه شده یک محصول درنتیجه درصد تغییر معینی در قیمت آن است مشروط بر اینکه سایر شرایط ثابت باشد .

حساسیت عرضه اغلب محصولات کشاورزی پایین است لذا تغییرات قیمت اثرات چندانی برروی مقدار عرضه ندارد (1- 228-227) منظور از کشش پذیری عرضه نسبت به قیمت بازار ضریبی است که نسبت تغییرات قیمت نشان می دهد ضریب کشش پذیری عرضه بر خلاف کشش پذیری تقاضا مثبت است بدین معنی که هرگونه افزایش در سطح ضریب به جز در موارد استثنایی موجب افزایش عرضه است .

در صورتیکه سطح قیمت در حداقل ممکن باشد ودیگر تغییر پیدا نکند اما عرضه مداوم افزایش مییابد دراین حالت گفته می شود که عرضه نسبت به قیمت حساسیتی ندارد بطوریکه ارزش ضریب کشش پذیری برابر با صفر است دراین می گویند که عرضه نسبت به قیمت مطلقاً کشش نا پذیر است (2- ص 44-43 ) اصل مزیت نسبی کار برداصل مزیت نسبی کشاورزی اینگونه بیان می شود : وقتی شرایط بگونه ای باشد که امور بازار جهت توزیع کالاها وخدمات بین جوامع مختلف آزادانه صورت می گیرد اگر هریک ازاین جوامع به تولید محصولی اقدام ورزند که در مقایسه باسایر محصولات از نقطه نظر کارایی بهترین باشد کل محصولات وخدمات افزایش می یابد .

منظور از کارایی اقتصادی این است که یا با مقدار معینی عوامل تولید بیشترین مقدار محصول بدست اید ویا برای حصول مقدار معینی محصول کمترین نهاده تولید بکار گرفته 14 شود .

به هر حال اکر اصل فوق در بخش کشاورزی بکار رود جوامع مختلف اعم از روستا و مزارع وحتی کشورهای مختلف به سمت تخصص در کشت رهنمون می گردند هزینه های تولید تخصص وتنوع در کشت محصولات بستگی به هزینه های تولید دارد .

اصطلاح هزینه به مخارج پولی مربوط به خدمات تولیدی اشاره دارد .

بطور کلی هزینه ها را به دو گروه تقسیم کرد: 1- هزینه های صریع : مخارجی که جهت بکارگیری بعضی از عوامل تولید، مثل نیروی کارگر وزمین اجاره ای وتجهیزات مورد نیاز خریداری شده از سایر بخشها پرداخت می گردد 2-هزینه های ضمنی : هزینه های مربوط به عوامل تولیدی که مالکیت شخصِی دارند ودر بر گیرنده مخارج جاری نیستند را هزینه های ضمنی گویند تقسیم بندی هزینه ها بر اساس زمان : کوتاه مدت «ثابت»: به دورهای که هزینه ها ومخارج با تغییر در مقدار محصول ثابت هستند بلند مدت «متغیر» : دوره ای که با تغییر در مقدارمحصول تغییر می کند یعنی وقتی مقدار تولید صفر باشد این هزینه ها هم صفر است هزینه کل : مجموع هزینه های ثابت و متغیر را در هر سطحی از تولید را هزینه کل می گویند(1- ص 62-61 ) روابط بین محصولات کشاورزی در ترکیب مطلوب فعالیتها اولین قدم تعیین روابط بین محصولات یا فعالیتهای مختلف است همواره می توان با استفاده از تکنولوژی مناسبتر در هر سطحی از نهاده ، مقدار بیشتری محصول بدست آورد بطور کلی چهار نوع رابطه بین محصولات وجود دارد محصولات با هم «توأم» اگر تولید یک محصول لزوماً همراه با تولید محصول دیگر باشد آن دو محصول را 15 محصولات توأم گویند .

مثل پنبه و پنبه دانه (1- ص 147 ) محصولات مکمل : اگر انتقال یک عامل تولید به تولید یک محصول ، به افزایش تولید محصول دیگر توأم گردد آن دو محصول را مکمل گویند بعبارت دیگر با استفاده از مقدار معینی از یک نهاده وافزایش دادن مقدار یکی از محصولات مقدار دیگرنیز افزایش می یابد (1- ص149) محصولات متمم : اگر بکارگیری مقدار معینی از یک نهاده ،افزایش تولید یک محصول بدون تأ ثیربر میزان محصول دیگر باشد آن دورا متمم گویند محصولات رقیب : اگر درسطح معینی نهاده افزایش تولید یک محصول همرا با کاهش تولید محصول دیگر شود آن دو محصول را رقیب گویند (1-ص152-150) تغییرات قیمت محصول یکی از مهمترین تغییراتی که مدیران کشاورزی در جریان تصمیم گیریهای اقتصادی باآن روبروهستند تغییرات قیمت محصول ونهاده های تولید است در واقع از اول سرمایه گذاری تا بهره برداری از آن ،مدت زمانی طول می کشد در این مدت علاوه برآسیب پذیری فعالیتهای زراعی ودامی از نظر شرایط جوی وطبیعی مسئله حائز اهمیت است به هر حال قیمت هم برای تولید کنندگان وهم برای مصرف کنندگان نقش عمده ای ایفا می کند که از یک طرف عرضه کنندگان تصمیمات تولید وعرضه خود را برمبنای آن اتخاذ می کنند واز طرفی مصرف کنندگان با در نظر گرفتن قیمت کالا جهت رفع نیازهای خود اقدام به خرید می کنند بازارهای بخش کشاورزی : مهمترین بازارهای که در بخش کشاورزی موجود است :بازاررقابت رقابت کامل ، بازاررقابتی انحصار، بازار انحصاری چند جانبه فروش 16 بازار رقابت کامل : اغلب روابط اقتصادی بر پایه آن استوار است ، 1- تعداد فروشندگان بسیار زیاد است 2- محصولات عرضه شده توسط هریک به صورت استاندار و همگن است 3- هیچ یک از فروشند گان به تنهایی قادر به تغییرات قیمت بازار نمی باشند بنابراین هر یک از واحدهای تولیدی اصطلاحاً قیمت پذیر هستند 4- ورود وخروج واحد های تولیدی به صورت آزادانه صورت می گیرد5 5-عوامل غیر قیمتی مثل تبلیغات تأثیری در میزان فروش ندارد زیرا محصولات تولید شده توسط فروشندگان متجانس می باشد علاوه براین در چنین بازاری هیچ عامل خارجِی مثل دولت نمی تواند دخالتی داشته باشد وهمچنین کلیه فروشندگان از شرایط بازار اطلاع کامل دارند در کشاورزی میزان تولید بسیاری از محصولات دارای ویژگی های پنجگانه فوق است .

براِی مثال بازار گندم از نقطه نظر تولید کنندگان دارای ویژگی ها است بازار رقابتی انحصاری : محصول در این نوع بازار متنوع است که متنوع بودن محصول در این بازار باعث تفاوت در قیمتها می باشد خصوصیات این بازار عبارتند از: تعداد نسبتاً زیادی واحد تولیدی وجود دارد که هریک نسبت کوچکی از کل بازار را تشکیل می دهند واحدهای تولیدی محصولات خود به صورت متنوع به بازار عرضه می کنند واحدهای تولیدی کنترل محدودی روی قیمت ها دارند گرچه محصولات متنوعند ولی در عمل قیمت آنها نمی تواند زیاد از هم دور باشد در غیر این صورت مصرف کنندگان به خرید محصول ارزانتری تمایل نشان خواهند داد ورود به چنین بازاری دشوارتر از بازار رقابتی وتنوع محصولات عرضه شده 17 مهمترین علت این امراست به علت وجود اختلاف بین محصولات ، واحد های تولیدی با یکدیگر رقابت دارند درنتیجه عوامل غیر قیمتی مثل تبلیغات وشرایط فروش محصول در بازار از اهمیتی معادل نقش قیمت برخوردار است (1-ص 96 ) بازار انحصاری چند جانبه فروش در این بازار تعداد فروشندگان محدود است ومحصولات عرضه شده در بعضی موارد متنوع ودر بعضی از موارد استاندار است ومهمترین واحدهای تولیدی در چنین بازاری واحدهای عرضه کننده خدمات کشاورزی ، کمپانیهای تولید کننده ماشین آلات کشاورزی وتولید کنندگان کود شیمیایی است.( 1- ص 97) کارایی از مفاهیم مهمی که در بحث های مختلف اقتصادی بکار می رود مفهوم کارایی است بطور کلی می توان کار ایِ را نسبت نتایج بدست آمده به وسایل مورد استفاده تعریف کرد مثلا نسبت ستاده به نهاده معیار ساده ای از کارایی است .

دستیابی به حداکثر کارایی را می توان بعنوان پروسه تخصیص عوامل تولید بمنظور کسب اهدافی مثل ماکزیموم سود یا حداقل زیان تعریف کرد بعبارت دیگر در حالت ماکزیموم کارایی امکان تخصص مجدد منابع برای حصول سطح بالاتر محصول وجود ندارد زیرا این امر قبلا" صورت گرفته است باید متذکر شویم که گر چه کارایی و بهره وری مفاهیم بسیار نزدیکی هستند ولی همواره یکی نیستند اصولا" بهره وری به نسبت میان مقدار یعنی محصول و یک یا چند عامل تولید ودر واقع به میزان کارایی ترکیب عوامل تولید اشاره می کند در حالی که سطح بالای بهره وری به معنای تولید میزان مشخصی محصول با کمترین نهاده ویا تولید بالاترین سطح محصول یا بکارگیری سطح یعنی از نهاده تعریف می شود 18 کارایی و تغییرات محصول : مفهوم کارایی در بلند مدت نیز قابل طرح است زمان عامل مهمی درجریان تصمیم گیری واحدهای تولیدی کشاورزاست زیرادرطول زمانهای مختلف سطح محصول مزرعه ممکن است در اثرتغییردرمیزان نهاده ها وسطح تکنولوژی وامثالهم تغییرنمایدبامنظورکردن بیش ازیک دوره تولیدی که درآن میزان محصول تغییرمیکند میتوان اثرات اجزاء تغییرات ناشی ازپیشرفتهای تکنولوژی یکی تغییرات ساختاری وپیشرفتهای کارایی رامورد مطاله قرارداد بعبارت دیگربخشی ازتغییرات محصول در اثر پیشرفت های فنی ، بخشی ناشی از تغییرات در میزان کارایى تولید وقسمتی نیز ناشی از تغییرات ساختاری یا تغییر در میزان نهاده های مصرفی است (1- ص 92-91) سیاست گذاری از محصولات کشاورزی هدف اصلی چنین سیاستی تثبیت قیمت محصولات کشاورزی ودر آمد کشاورزان بوده است .

هر چند یک جنبه بسیار مهماینسیاست جلوگیری از نوسانات قیمت محصولات کشاورزی است ولی هدف عمده آن همچنان ایجاد اطمینان در کشاورزی نسبت به تأمین درآمد منطقی در بلند مدت بوده وبه گونه ای که درآمد کشاورزان در مقایسه بادر آمد شهرنشینان باکاهش چشمگیری مواجه نشود .

بطورکلی سیاست قیمت گذاری محصولات کشاورزی سه هدف اساسی زیر را تعقیب می کند سرعت بخشیدن به رشد تولید محصولات کشاورزی افزایش یا کاهش رشد تولید محصولات خاص ویا بعبارت دیگر هدایت کشاورزی در جهت تولید محصولاتی که تحقق هدفهای رشد بخش کشاورزی وتوسعه اقتصادی را امکان پذیر سازد 3- افزایش میزان محصول جهت عرضه به بازار در کشورهایی که بخش عمده ای از محصول جهت خود مصرفی تولید می شود (2- ص 153-152) 19 سیاست های حمایت از تولید کننده و مصرف کننده برای سود آورکردن فعالیتهای کشاورزی معمولا دولتهای کشورهای در حال توسعه به روشهای مختلفی بر امر قیمت گذاری محصولات کشاورزی دخالت می کنند که میتوان آنها را به صورت زیر خلاصه کرد : روش مستقیم دخالت دولت به منظور افزایش در آمدتولید کنندگان این روش شامل سوبسید نهادها ، کنترل قیمت محصولات وایجاد تقاضا ی جدید مثلا از طریق صادرات محصول می شود(1- ص 238) روشهای غیرمستقیم که عموما شامل کنترل مقدار عرضه محصول می شود .

در حالیکه تولیدات کشاورزی به طوربالایی تحت تأثیر شرایط آب و هوایی وتغییرات دیگر قرار دارند مقدار مصرف مواد غذایی به سادگی تحت تأثیر عوامل مختلف واقع نمی شود از این رو قیمت محصولات کشاورزی مستعد نوسانات زیادی است به همین جهت است که دولت ها علاوه بر دخالت درتولید و توزیع محصولات کشاورزی ، سیاستهای قیمتی را نیز برای پایدار قیمت ها اعمال می کنند (1- ص242-241) به طور کلی دخالت دولت در زمینه حفظ درآمد زارعین به اشکال زیر صورت می گیرد : افزایش قیمت محصولات کشاورزی از طریق کنترل مقدار عرضه ایجاد افزایش درتقاضا ازطریق گسترش صادرات محصولات کشاورزی 3- پرداخت مستقیم به زارعین در جهت حفظ درآمد آنها (1- ص244) 20 فهرست مقدمه ...............................................................................1 اقتصاد کشاورزی شاخه ای از علم اقتصاد.......................................2 اقتصاد تولید محصولات کشاورزی ...............................................2 تنوع وتخصص در کشت .........................................................4 کشاورزی پایدار.....................................................................5 تقاضا .................................................................................7 عرضه ..............................................................................13 اصل مزیت نسب‍ی ...................................................................14 هزینه های تولید ....................................................................15 روابط بین محصولات کشاورزی ................................................15 تغییرات قیمت محصول ...........................................................16 بازارهای بخش کشاورزی ........................................................16 کارآیی ..............................................................................18 کارایی وتغییرات محصول .......................................................19 سیاست گذاری از محصولات کشاورزی ......................................19 سیاستهای حمایت از تولید ومصرف کننده .....................................20 منابع 1 – بخشوده ، محمد واکبری ، احمد ،اقتصاد کشاورزی ، انتشارات دانشگاه شهید باهنر 2- صدر الاشرافی ، مهریار ،اقتصاد کشاورزی وتعاون ، انتشارات دانشگاه تهران 3- کوپاهی ، مجید ، اصول اقتصاد کشاورزی ، انتشارات دانشگاه خدایا مالک الملکا تودر هر عالمی شاهی تورادارم چه غم دارم زحال من تواگاهی نام تحقیق : اقتصاد کشاورزی استاد محترم : آقای مهندس شهیدی همدانی تنظیم کنندگان : زینب سنچولی ، زهره رجبی ، سهیلا محمدی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان دیماه 84