دانلود مقاله تاریخچه بورس اوراق بهادار در ایران

بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ تاسیس گردید. این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد.  

سابقه بورس اوراق بهادار در جهان متجاوز از ۴۰۰ سال است.

بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ تاسیس گردید. این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد. در پی آن سهام شرکت نفت پارس ، اوراق قرضه دولتی ، اسناد خزانه ، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس تهران راه یافتند. اعطای معافیت های مالیاتی شرکت ها و مؤسسه های پذیرفته شده در بورس در ایجاد انگیزه برای عرضه سهام آنها ، نقش مهمی داشته است.

طی ۱۱ سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران تعداد شرکت ها، بانک ها و شرکت های بیمه پذیرفته شده از ۶ بنگاه اقتصادی با ۲/۶ میلیارد ریال سرمایه در سال ۱۳۴۶ به ۱۰۵ بنگاه با بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال در سال ۵۷ افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از ۱۵ میلیون ریال در سال ۱۳۴۶ به بیش از ۱۵۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ افزایش یافت.

در سال های پس از انقلاب اسلامی و تا پیش از نخستین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، دگرگونی های چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد که بورس اوراق بهادار تهران را نیز در بر گرفت. نخستین رویداد، تصویب لایحه قانون اداره امور بانک ها در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۵۸ توسط شورای عالی انقلاب بود که به موجب آن بانک های تجاری و تخصصی کشور در چهار چوب ۹ بانک شامل ۶ بانک تجاری و ۳ بانک تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد و در پی آن شرکت های بیمه نیز در یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر ۱۳۵۸ باعث گردید تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به گونه ای که تعداد آنها از ۱۰۵ شرکت و مؤسسه اقتصادی در سال ۱۳۵۷ به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ کاهش یافت. بدین ترتیب در طی این سالها بورس و اوراق بهادار دوران فترت خود را سپری کرد که تا پایان سال ۱۳۶۷ ادامه یافت .

از سال ۱۳۶۸ ، در چهار چوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه ای برای اجرای سیاست خصوصی سازی، مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس سیاست گذاران اقتصادی در نظر دارند بورس اوراق بهادار با انتقال پاره ای از وظایف تصدی های دولتی به بخش خصوصی، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس اندازی پراکنده و هدایت آن به سوی مصارف سرمایه گذاری، در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و انگیزش مؤثر بخش خصوصی برای مشارکت فعالانه در فعالیت های اقتصادی نقش مهم و اساسی داشته باشد.

در هر حال، گرایش سیاست گذاری های کلان اقتصادی به استفاده از ساز و کار بورس، افزایش چشمگیر شمار شرکت های پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را در پی داشت که بر این اساس طی سال های ۱۳۶۷ تا امروز تعداد بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از ۵۶ شرکت به بیش از ۴۰۰ شرکت افزایش یافته است.

تاریخچه معاملات بورس اوراق بهادار تهران

اندیشه برخورداری از بازار اوراق بهادار و سرعت بخشیدن به فرایند صنعتی شدن کشور به دهه 1310 باز می‏گردد. در آن هنگام گروهی در بانک ملی ایران به مطالعه موضوع پرداختند. گزارشی که در سال 1317 تکمیل شد شامل جزییات مربوط به تشکیل بازار اوراق بهادار بود

آغاز جنگ دوم جهانی و رخدادهای سیاسی و اقتصادی متعاقب آن راه‏اندازی بورس اوراق بهادار را تا سال 1346 و زمانی که قانون بورس اوراق بهادار تصویب شد به تأخبر انداخت. بورس اوراق بهادار تهران در فروردین 1347 گشایش یافت. در آغاز تنها اوراق بهادار اوراق قرضه دولتی و برخی اوراق دیگر که از پشتوانه دولتی برخوردار بود در بازار معامله می‏شود. اما در سال‏های بعد و در دهه 1350 رونق تقاضای سرمایه منجر به افزایش تقاضا برای سهام شد. در عین حال تغییرات نهادی مانند انتقال سهام شرکت‏های عمومی و بنگاه‏های خصوصی که در مالکیت خانوادگی بودند به کارکنان و بخش خصوصی به گسترش فعالیت بازار اوراق بهادار منجر شد.پس ازپیروزی انقلاب، تجدید ساخت اقتصاد در پی جنگ عراق با ایران کنترل بخش عمومی بر اقتصاد را ناخواسته گسترش داد و از نیاز به سرمایه خصوصی کاست. در نتیجه این حوادث بورس اوراق بهادار تهران وارد دوره توقف فعالیتها شد .در سال 1368 با آغاز برنامه واگذاری بنگاه‏های اقتصادی به بخش خصوصی و گسترش فعالیت خصوصی بر مبنای نخستین برنامه پنج ساله کشور دوران رکود بورس خاتمه یافت. در پی آن بورس بتدریج وارد دوره گسترش خود شد. تا امروز بورس کم و بیش به گسترش خود ادامه داده است و امروز بیش از 300 شرکت که ارزش بازار آن‏ها متجاوز از70 هزار میلیارد ریال است در فهرست سهام پذیرفته شده در بورس اوراق تهران هستند. افزون بر سهام اکنون در بورس گواهی‏های سپرده ارزی نیز در تالار بورس اوراق بهادار تهران مبادله میشود که حجم سالانه داد و ستد آن به چند میلیارد دلار میرسد. بالاترین مقام در بورس اوراق بهادار تهران شورای بورس است که وظیفه نظارت بر بازار سرمایه و تنظیم آن بر عهده دارد. مقامات دولتی، نمایندگان بخش خصوصی و صاحب نظران اقتصادی اعضای این شورا هستند رییس کل بانک مرکزی رییس شورای بورس است .سایر بخش‏های تشکیل‏دهنده بورس اوراق بهادار تهران عبارتند از هیئت پذیرش و هیئت داوری و سازمان بورس. هیئت مدیره این سازمان مرجع سیاست گذاری در بورس اوراق بهادار تهران است . هیئت مدیره دبیر کل سازمان را به عنوان عالیترین مقام اجرائی بورس برای یک دوره دو ساله منصوب می‏کند. در عین حال انتصاب مجدد دبیر کل هیچ‏گونه محدودیتی ندارد اکنون بیش از 60 کارگزار در بورس اوراق بهادار فعالیت دارند. داد و ستد در بورس اوراق بهادار براساس سفارش‏های خرید و فروشی است که کارگزاران دریافت می‏کنند. ساعات داد و ستد از 9 صبح تا 12:30 روزهای شنبه تا چهارشنبه به جز ایام تعطیل رسمی است. دوره تسویه در بورس از زمان معامله تا 4 روز است. اکنون فرایند داد و ستد سهام خودکار است و از طریق شبکه رایانه‏ای انجام میشود بورس اوراق بهادار تهران برنامه‏های متنوعی برای گسترش بازار دارد. این برنامه‏ها در چهار مجموعه قرار دارد. نخست گسترش موضوعی بازار که راه‏اندازی بورس‏های تخصصی کالا با کمک سایر بورس‏های منطقه را مورد نظر قرار می‏دهد. دوم گسترش ابزاری بازار که براساس آن ابزارهای متنوع‏تری در تالار داد و ستد شود. سوم گسترش جغرافیایی بازار که براساس آن در مراکز استان‏ها و مناطق آزاد کشور امکان معاملات سهام وجود داشته باشد و سرانجام برنامه‏های گسترش ساختاری بازار سرمایه که راه‏اندازی تالارهای متنوع‏تر برای داد و ستد را در دستور کار قرار می‏دهد.

مجموعه قوانین و مقررات بورس اوراق بهادار

قوانین

قانون تسهیل اعطاء تسهیلات بانکی و افزایش منابع مالی و کارآیی بانکها -مصوب 5/4/1386 مجلس شورای اسلامی

قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران - مصوب مجلس شورای اسلامی، اول آذرماه 1384

قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی- مصوب جلسه 23/10/83 مجلس شورای اسلامی

ماده(15)قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی- مصوب 1383، مجلس شورای اسلامی

مواد 94 و 95 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1383-1379)

قانون تجارت الکترونیکی - مصوب 17/010/82 ، مجلس شورای اسلامی

ماده(17)قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور- مصوب 26/5/1382

استفساریه ماده(95)قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1379...

قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت- مصوب 30/6/1376، مجلس شورای اسلامی

قانون تأسیس بورس اوراق بهادار- مصوب اردیبهشت 1345

لایحه بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران- پیشنهادی کمیته کاری مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی

قانون تجارت - تاریخ تصویب : 13/02/1311

آئین نامه ها

آئین‌نامه شرایط عرضه سهام شرکت‌های مشمول واگذاری دربورس یابازارخارج ازبورس-مصوب12/9/86شورایعالی بورس

آیین‌نامه اجرایی ماده (۳۲) قانون تجارت الکترونیکی - مصوب 11/06/1386 ، هیئت وزیران

آیین نامه اجرایی قانون بازار اوراق بهادار-مصوب هیات وزیران-03/04/86

آیین‌نامه معاملات در شرکت بورس اوراق بهادار تهران - مصوب شورای عالی بورس و اوراق بهادا ر - 1385

آیین‌نامه انضباطی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس (مصوب شورای بورس مورخ 18/10/84)

آیین‌نامه شرایط و ضوابط پذیرش سهام دربورس اوراق بهادار-مصوب جلسات3/10/80تا29/11/80و17/5/84شورای بورس

آیین نامه فعالیت کارگزار معرف و کارگزار متعهد خرید در بورس اوراق بهادار - مصوب 08/05/84 شورای بورس

آیین‌نامه اجرایی بند ج ماده15 ق برنامه چهارم توسعه درمورد سرمایه‌گذاری اشخاص خارجی در بورس - 11/3/84

آیین‌نامه معاملات در سازمان کارگزاری بورس اوراق بهادار تهران- مصوب جلسه 17/12/1383 شورای بورس

آیین‌نامه اعطای مجوز و فعالیت کارگزار (در قالب شخصیت حقوقی)- مصوب جلسه 16/9/1383 شورای بورس

آیین‌نامه ارایه خدمات مشاوره و سبدگردانی اوراق بهادار- مصوب جلسه 4/8/1383 شورای بورس

آیین نامه اجرایی انتشار اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس - مصوب 17/04/1383 هیئت دولت

آیین‌نامه اجرایی ماده(17)قانون تنظیم بخشی ازمقررات تسهیل نوسازی صنایع کشورواصلاح ماده(113)-17/4/1383

آیین‌نامه رسیدگی به تخلفات کارگزاری-مصوب جلسات17/6/76و 28/7/76شورای بورس باآخرین تغییرات مصوب4/12/82

آئین نامه شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌های فعال دراجازه بلندمدت(لیزینگ)دربورس اوراق بهادار تهران16/11/82

مصوبات

تبیین مدل عملیاتی انتشار اوراق اجاره (صکوک اجاره) - مصوب 1/11/1386 شورای عالی بورس و اوراق بهادار

شرایط فعالیت کارگزاران در بورس کالای ایران - مصوب 26/06/86 ، شورای عالی بورس

مصوبات شورای عالی بورس و اوراق بهادار(پنجمین جلسه مورخ 29/01/85 الی بیست‌وششمین جلسه مورخ 21/12/85)

مصوبات هیئت مدیرۀ سازمان بورس و اوراق بهادار(ششمین جلسه 17/02/85 الی چهل‌وششمین جلسه 20/12/85)

تصویبنامه تشکیلات سازمان بورس و اوراق بهادار-مصوب هیئت وزیران در جلسه مورخ 08/09/1385

شرایط پذیرش اوراق بهادار شرکت‌های فعال در زمینه‌های خدماتی در بورس- مصوب جلسه 8/10/1382

شرایط ایجاد شعب شرکت‌های کارگزاری- مصوب جلسه 27/3/1381 شورای بورس

شرایط پذیرش اوراق مشارکت شرکت‌ها و بانک‌های خصوصی در بورس اوراق بهادار تهران- مصوب جلسه 22/5/1380

حق درج اوراق بهادار شرکت‌های جدیدالتأسیس در بورس- مصوب جلسه 2/11/1375 شورای بورس

شرایط پذیرش اوراق مشارکت موضوع بند(ب)تبصره (85)قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی, اجتماعی-فرهنگی-16/5/74

شرایط اختصاصی پذیرش شرکت‌هایی که فعالیت اصلی آنها خدمات انفورماتیک باشد-مصوب جلسه1/12/1373شورای بورس

ضوابط

ضوابط ابزار مالی اوراق اجاره (صکوک اجاره) - مصوب 1/11/1386 شورای عالی بورس و اوراق بهادار

ضوابط صدور، تعلیق و لغو مجوز فعالیت شرکت های تأمین سرمایه - مصوب 15/5/86 شورای بورس

ضوابط اختصاصی پذیرش شرکت‌های سرمایه‌گذاری پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار - مصوب 1383 شورای بورس