اشاره :
مطلبی که ازنظرتان خواهدگذشت گزیده ای ازنخستین نشست مشترک خبرنگاران بامدیران سازمان ملی بهره وری ایران می باشدکه درآن مسائلی مانندساختارکلی اقتصادی اهمیت موضوع بهره وری بخصوص درچشم انداز20 ساله وبرنامه چهارم توسعه و… موردبحث وبررسی قرارگرفت .یکی از مهمترین ودرعین حال تاسف برانگیزترین موضوعاتی که مطرح شدعقب ماندگی 13 ساله شیوه های مدیریتی کشوربود .
ابتداقائم مقام سازمان بهره وری آسیایی درایران اظهارداشت : ساختاراقتصادایران ساختاری غیرخصوصی است . شایداین مفهوم پرکاربردنباشدوهمیشه گفته شودساختارخصوصی یادولتی امابایدبگویم بخش عمده اقتصادما غیرخصوصی است . یعنی ارگانها ، نهادهاوبنیادهای متعددی حجم قابل توجهی ازفعالیتهای اقتصادی رابه خوداختصاص داده اند بنابراین شایدبهترین مطلبی که می توان درموردساختارکلی اقتصادایران بیان نمودهمان ساختارغیرخصوصی است . دکترقاسم انصاری افزود :
گفته می شودحدود85 درصدحجم فعالیتهای اقتصادی ما غیرخصوصی است یعنی مجموعه بخش خصوصی ما 15 درصدازفعالیتهای اقتصادی رابه خوداختصاص می دهد ومابقی یادولتی است یامربوط به نهادهاوارگانهامی باشد . قائم مقام مدیرعامل سازمان ملی بهره وری ایران افزود : مرحوم دکترعظیمی معتقدبودبیش از80 درصدفعالیتهای اقتصادی مادولتی است امابنده معتقدم 85 درصدفعالیتهای اقتصادی ماغیرخصوصی است . وی سپس به موضوع بهره وری پرداخت وگفت : اهمیت موضوع بهره وری دربرنامه سوم توسعه برای نخستین باردرتبصره 35 مطرح شد واعمال آن دردستگاههای اجرایی به عهده سازمان ملی بهره وری ایران گذارده شد . اماهنوز دربرنامه چهارم توسعه نقشی برای این سازمان تعیین نشده است درحالی که یکی ازمحورهای اصلی برنامه بهره وری می باشد . دکترانصاری افزود : دربرنامه چهارم توسعه به دورقم مشخص برخوردمی کنیم ، یک عددرشد4 درصدی سالانه برای بهره وری نیروی انسانی ودیگررقم 3/37 درصدبرای بهره وری کل می باشد . به گفته نایب رئیس هیات مدیره سازمان ملی بهره وری ایران اوایل انقلاب بحث کوچک سازی مطرح شددرحالیکه امروز شاهدرشد4 برابرحجم دولت شده ایم ودرکوچک سازی آن خیلی موفق نبوده ایم اگردولت برنامه کوچک سازی را جدی بگیرد رسیدن به رشد4 درصدی سالانه دست یافتنی خواهدبود امادستیابی به رقم 3/37 درصد، اراده مستحکمتروعزمی جزم تررامی طلبد چراکه این عدددرسطح کشورهایی مانندمالزی که تمام ارکان تصمیم گیری به عهده نخست وزیر است نیزمیسرنمی باشد وآنها رقم 40 درصدی راتاپایان سال برای خودقلمدادنموده اند وامروزبه رقم حدود31 درصددست یافته اند . دکترانصاری تصریح کرد : سازوکارهای عملیاتی رسیدن به رقم 3/37 درصدرادربرنامه چهارم توسعه مشاهده نمی کنیم درحالیکه بایدجهت رسیدن به سطح سایرکشورهای آسیایی ورسیدن به رقم 3/37 درصدتلاش نمائیم . لازم است دستگاههایی برای اندازه گیری های دقیق ، آموزش های موثروتبادل اطلاعات باسایرکشورهای آسیایی موظف شوند . قائم مقام نماینده سازمان بهره وری آسیایی درایران ، کشورراازنظربهره وری درپایین ترین جایگاه درمقایسه باکشورهای آسیایی برشمرد وافزود : مساله بهره وری به عنوان یکی ازمحورهای اساسی دربرنامه چهارم توسعه مطرح شدلذابایدبرای آن برنامه ریزی دقیق صورت پذیرد . عسگری مجری طرح مدیریت بهبود چرخه بهره وری دردستگاههای اجرایی دراین نشست گفت : زمانیکه رشداقتصادی رادرنظرمی گیریم دورویکرددرآن نقش دارد . نخست ازطریق ایجادوافزایش سرمایه گذاری های جدیدودوم ، ارتقای فناوری اقتصادی . قراراست دربرنامه چهارم توسعه این دورویکردلحاظ شودوحدود3 درصداز8 درصدرشداقتصاددرکشورازطریق ارتقاء بهره وری واستفاده ازنیروی انسانی ومابقی ازطریق سرمایه گذاری های جدیدصورت خواهدگرفت .
سپس دکترانصاری کشورمالزی راموردتوجه قراردادواظهارداشت : مالزی حدود22 میلیون نفرجمعیت دارد واعدادوارقامی که ازصنعت گردشگری بدست می آورد دوبرابر درآمدحاصل ازفروش نفت کشورماست . وی افزود : 5 واحدبسیاربزرگ بهره وری درمالزی وجودداردکه یکی ازآنها درپایتخت این کشور کوالالامپور واقع شده است که مانندیک دانشگاه عمل می نماید وتوانمندیهای بسیار گسترده وفعالیتهای فراوانی رادردستورکارخویش قرارداده است ، کشوری که یک سوم ایران جمعیت وزمین داردتنها5 واحدبسیاربزرگ خودرابه بهره وری اقتصادی داده است . کشورفیجی رادرنظربگیرید فیجی به کشورپونزی معروف است زیرااگربرروی نقشه جغرافیا پونزی برروی این کشورقراردهیدتمام حجم آن راتحت الشعاع قرارمی دهد این درحالی است که بودجه بهره وری این کشور5 برابر ایران می باشد !!!
قائم مقام مدیرعامل سازمان ملی بهره وری ایران اذعان داشت : ساختمانی راکه مشاهده می کنید استیجاری است وساختمان قبلی بدلیل ظرفیت اندک واگذار گردیده تابتوانیم بخشی ازهزینه سازمان راجبران نمائیم . وی به کمبودبودجه اشاره نمودوافزود : سازمان ملی بهره وری بودجه ندارد یعنی درآمدهایی راکه حاصل می نمائیم درچهارچوب برنامه خاص ، هزینه می کنیم . اگرایجادسهم 35 درصدی برای بهره وری کل ازکل تولیدناخالص داخلی رادربرنامه چهارم توسعه خواستارهستیم بایدامکانات وسازوکارهای لازم برای هردستگاهی که بخواهد این بهره وری راهدایت نمایدواین رسالت رابردوش بکشد تهیه شود . به گفته قائم مقام نماینده سازمان بهره وری آسیایی درایران ، متوسط سطح بهره وری سرمایه کشورحدود5/0 است به عبارت دیگرازسرمایه گذاریهایی که درسالهای مختلف کرده ایم سیرنزولی داشته ایم وبالاترین رقم مربوط به پیش ازانقلاب ( حدود05/1 ) می باشد . دکترانصاری توزیع سرمایه راغیرقابل توجیه دانست وافزود : یکی ازاقداماتی که بایدانجام شود دستیابی به رقم 3/37 درصدی است . توزیع سرمایه بایدموثرصورت گیردواین موثربدین معناست که قانونهای ارائه شده بجای اینکه به ارزش افزوده تبدیل شودصرف فعالیتهامی شود . دکترانصاری تصریح کرد : اگرتصورنمائیم نیروهای دولتی ماکارنمی کنند ، تصورنادرستی است زیراهمانگونه که مستحضرید زمانی که بخواهیم شاخص بهره وری نیروی کاررااندازه گیری نمائیم ، ارزش افزوده رابخش برتعداد نیروی کارشاغل می شود ، اگرقادربه افزایش ارزش افزوده نباشیم ویابرنامه ریزی صحیح ودرست برای نیروی کاردرنظرنگیریم نبایدتمام گناه ها رابه گردن نیروی انسانی انداخت . اگردولت تصمیم بگیرد که بخشهایی ازفعالیتهایش رابه نیروی خارج ازدولت انتقال بدهد ، شاهد افزایش بهره وری نیروها خواهیم بود . مسئول طرحهای آماری سازمان ملی بهره وری نیزدراین جلسه حضورداشت . وی به 7/23 میلیارد دلاردرآمدارزی کشوردرسال 1380 ، طبق آمارهای رسمی بانک مرکزی اشاره نمود وافزود : ازاین رقم حدود3/19 میلیارددلارصادرات نفت وگازبوده است ( حدود85 درصد ) وبقیه به صادرات سایرکالاهااختصاص یافته است پس اقتصادی که بیش از80 درصددرآمد ارزی آن به صادرات یک کالا محدودمی شودهنوزاقتصادی تک محصولی است . لذابایددراندیشه افزایش صادرات کالاهای غیرنفتی باشیم . علی اصغرآزادگان به بحث رقابت پذیری اشاره نمودواظهار داشت : طبق تحقیقات مؤسسه IMD management development International که درکشورسوئیس مستقراست ، رقابت پذیری یعنی تعامل عوامل مختلف که موجب می شودمحیط ملی مناسبی فراهم شودودراین محیط مناسب شرکتها بتوانند کالا ، خدمات وتولیدات خویش راروانه بازارهای جهانی نمایند ، لذاتعامل عوامل است که این محیط رادرکشورها بوجودمی آورد . وی افزود : دراین تعریف ، عوامل مذکوربه 4 دسته تقسیم شده است که عبارتندازعوامل مربوط به عملکرداقتصاد
کارآیی دولت ، عملکردتجاری وزیرساختار ، البته هرکدام ازمواردفوق ، ملاکهایی رادربرمی گیرند وبطورکلی حدود 314 عددازآنها شناسایی شده است . به گفته آزادگان رتبه نخست رقابت پذیری دنیا دراختیارآمریکا می باشدوهرسال کشورها ازنظررقابت پذیری بودجه می شودوتغییرمی یابند . وی افزود
سازمان بهره وری آسیایی 10 عضوداردوبه منظورایجادافزایش توان رقابت پذیری درکشورهای عضو پروژه ای راتاییدکرده است که هدف اصلی این پروژه رامحاسبه توان رقابت پذیری شامل می شود . طبق گزارشی که سازمان بهره وری آسیایی تحت عنوان بهره وری آسیایی وتحلیل اطلاعات هرساله منتشرمی سازد ، اطلاعات رابصورت مقایسه ای برای کشورهای مختلف ارسال می نماید وبدین منظور4 کشوربرتردنیاراانتخاب ودرکشورهای عضوقرارمی دهدتاکشورهای عضوسطح خویش رابا این کشورها موردسنجش قراردهند . این 4 کشورعبارتندازآمریکا ، انگلستان ، آلمان واسترالیا . مسئول طرحهای آماری سازمان ملی بهره وری اظهارداشت : گزارش این اطلاعات درسال 2001 منتشرشده است ودرسال 2002 گزارش دیگری منتشرگردیده است وتااواخردسامبرسال جاری نیزسومین گزارش منتشرخواهدشددرمجموع حدود100 شاخص رااین سازمان ازطریق یک ساختارمشخص وتحت نظر کارشناسان ملی دراختیارکشورهای عضوقرارخواهندداد . آزادگان که کارشناس ایران درسازمان ملی بهره وری آسیایی می باشدبه ذکرآماروارقام درموردروندتغییرات شاخص های بهره وری نیروی کارسرمایه وانرژی سالهای 1379 1369 درکل اقتصاد ایران پرداخت . وی سپس به ذکربررسی های انجام شده میان ایران وبرخی ازکشورهای عضوسازمان بهره وری آسیایی اشاره نمودکه به شرح ذیل می باشد :
متوسط نرخ رشدسالانه بهره وری سرمایه درکل اقتصادبرخی از کشورهای عضوسازمان بهره وری آسیایی
درتایلند21/9 درصد ، ایران 10/3 درصد ، تایوان 09/2 درصد ، سنگاپور 99/1 درصد ، مالزی 32/0 درصدوبنگلادش 22/4 است .
متوسط نرخ رشدبهره وری کل عوامل درکل اقتصاد
ایران 02/3 درصد ، مالزی 89/1 درصد ، سنگاپور 70/1 درصد ، هند 60/1 درصد ، ژاپن 63/0 درصدو اندونزی 22/1 درصد .
متوسط نرخ رشدسالانه تولیدناخالص داخلی به قیمتهای ثابت
مالزی 7/8 درصد ، سنگاپور 9/7 درصد ، کره 2/6 درصد ، هند 6/5 درصد ، ایران 8/4 درصد واندونزی 76/0 درصد ، این درحالی است که همین متغیردرآمریکا 2/3 درصد ، انگلستان 2/2 درصد ، آلمان 7/1 درصدواسترالیا 7/3 درصدبوده است .
نرخ بیکاری درکشورهای عضو سازمان بهره وری آسیادرسال 2000
بنگلادش 8/18 درصد ، ایران 3/14 درصد ، فیجی 1/12 درصد ، مالزی 1/3 درصد ، هند9/3 درصد ، سنگاپور 4/4 درصد ودرکشورهای توسعه یافته مانند آمریکا 4 درصد ، انگلستان 8/3 درصد ، آلمان 7/10 درصد واسترالیا 6/6 درصدبوده است . آزادگان درخاتمه تصریح کرد : درایران بسیاری از کارخانجات ومؤسسات زیر60 درصدظرفیت به فعالیت می پردازند درحالی که بایدجهت رشدروز افزون بهره وری ، ظرفیتهایی راافزایش داد . باردیگردکترانصاری ، هدایت جلسه رابرعهده گرفت .
وی اظهارداشت : جهت رقابت باسلیرکشورها وهم سطح شدن تولیدات بارشدسالانه به رقم 6/8 درصدرشدسالانه می رسیم . که منجرمی شودبیش ازاین ازسایرکشورهای آسیایی عقب نمانیم . وی افزود : برای دستیابی به رشد8 درصدی که هدف برنامه چهارم توسعه می باشد ، بایدرویکردافزایش سرمایه گذاری داشته باشیم واین سازوکارها شکل نمی گیرد مگراینکه تمام ارکان تصمیم گیرنده باآن موافق باشندودرجهت آن حرکت نمایند . وی سپس ازدکترنایبی درخواست نمودتابه ارائه دیدگاه هایشان درموردمشخصه های برنامه چهارم توسعه بپردازد . دکترنایبی اظهارداشت : دراین برنامه روزنه هایی ازرشدبهره وری مشاهده می شود ودستیابی به رشد6/8 درصدی راهی جزارتقای بهره وری ندارد
به عقیده دکترنایبی ، برنامه چهارم توسعه ، 4 مشخصه مثبت داردکه عبارت است از :
1 دورنگری که دربخش توسعه علی الخصوص توسعه صنعت دارد .
2 جهان شمولی آن وهمگامی باشرایط وتحولات کشورهای توسعه یافته
3 محوریت تولیدبخصوص تولیدمبتنی بردانایی درکل فضای اقتصادی کشور
4 همسوکننده صنعت
دکترنایبی افزود : متناسب رشد صادرات سالانه کشوردردهه 80 و70 حدود 5/2 درصدبه 8 درصد افزایش یابدوانتظاربرنامه ریزان این است که رقم 5/2 درصدبه 8 درصدافزایش یابد . سهم صادرات صنعتی کل کشور 13 درصددرهمین دهه است که انتظارمی روددرسال آینده به 40 درصددست یابیم . زیراازکشوری که 40 درصدصادراتش غیرنفتی باشدتحت عنوان تک محصولی نام برده نمی شود .