در این فصل درباره مطمئن ترین و بی خطر ترین اوراق بهادر بحث می کنیم . کادر خود را با اوراق بهادر کوتاه مدت و دراز مدتی که سازمانها و نهادهای دولتی و شهرداریها منتشر می کنند آغاز می کنیم . در فرآیند سرمایه گذاری ، یک اصل اساسی وجود دارد و ما سعی می کنیم هیچگاه آن را فراموش نکنیم . یعنی اوراق بهادر کوتاه مدت نسبت به اوراق بهادر دراز مدت ، ریسک کمتری دارند ، و این نکته را طادآوری می کنیم که اوراق بهادری که دولت منتشر می کند ، مثل اوراق قرضه دولتی ، از سایر بهادار معتبر تر و بی خطر تر ند .
او.راق بهادر دولتی
دولتها همواره د حال رشد و گسترش اند و نیاز زیادی به پول دارند . از این رو ، انواع گوناگونی از اوراق بهادر منتشر می کنند و از سازمانها و مردم وام می گیرند . برای نمونه ، دولت آمریکا بیش از 2 تریلیون دلار استقراض کرده است . در بسیاری از موارد ، کشورهایی که وارد جنگ می شوند یا می خواهند بنیه دفاعی خود را تقویت کنند ، هزینه های خود را از راه گرفتن فروش و اوراق بهادر غطر قابل فروش می باشند . بسطاری از کشورهای غربی با انتشار اوراق قرضه قابل فروش ، مثل اوراق خزانه ، اسناد خزانه و اوراق قرضه خزانه اقدام به گرفتن وام می کنند . یک نمونه از اوراق بهادر غیر قابل فروش پس انداز است . نمونه هایی دیگر آن عبارتند از : قبوض پیش پرداخت مالیات و اسناد پس انداز . اوراق بهاداری که دولتها منتشر می کنند، کوتاه مدت ، میان مدت و دراز مدت می باشند . برخی از آنها در زیزر توضیح می دهیم :
اوراق خزانه
خزانه داری کل بسیاری از کشورها اوراق خزانه منتشر می کنند . معمولا مدت اعتبار این اوراق 91 روز تا یک سال می باشد . این اوراق در زمان انتشار با تخفیف فروخته و در تاریخ سررسید بر مبنای ارزش اسمی باز پرداخت می شوند .
مردم برای خریدارای این اوراق می توانند به خزانه داری کل مراجعه کنند یا آنها را از بانکهای تجاری خریداری کنند . معمولا هر دولتی که این اوراق را منتشر می کند از طریق آگهی و تبلیغات ، مردم را به خرید آنها دعوت می کند . بانکهای تجاری ، سازمانهای مالی و کارگزاران اوراق بهادار دولتی در این کزایده ها شرکت می کنند . افراد می توانند برای خریدن آنها به بانکهای تجاری یا به کارگزار خود مراجعه کنند .
نرخ بازدهی اوراق خزانه در سالهای مختلف ، متفاوت بوده است و معمولا با توجه به سیاست پولی یا نرخ تورم تعیین می شود . دولتی که این اوراق را منتشر می کند می کوشد تا پرداخت نرخ بهره را به حدی برساند که بازده این اوراق را منتشر می کند و می کوشد تا پرداخت نرخ بهره را به حدی برساند که بازده این اوراق قادر به پوشاندن نرخ تورم باشد تا از خروج سرمایه از کشور جلوگیری کند .
محاسبه نرخ بازده اوراق خزانه
بازدهی اوراق خزانه ، ا ز طریق مابه تفاوت قیمت خرید و ارزش اسمی آنها به دست می آید . فرمول محاسبه قیمت فروش اوراق خزانه به صورت زیر است :
یعنی قیمت فروش، نشان دهنده ارزش اسمی ، نمایانگر تخفیف به صورت درصد و
تعداد روزهایی که به تاریخ سررسید مانده است . اگر تخفیف 6 درصد و اوراق بهادار 90
روزه باشد در آن صورت قیمت فروش یک ورقه به ارزش اسمی 1000 دلار به طریق زیر محاسبه می شود .
البته بازده واقعی که سرمایه گذار به دست می آورد بیشتر از 6% در سال خواهد بود ، چون این اوراق را زیر ارزش اسمی خریداری می کند .
با استفاده از فرمول مربوطه به « بازده اوراق قرضه » می توان میزان بازده واقعی این اوراق را محاسبه کرد . فرمول مزبور به این صورت است :
در این رابطه نشان دهنده قیمت خرید ، تعداد روزهایی است که به تاریخ سررسید این اوراق باقی مانده و ارزش اسمی آن است
علت چنین تفاوتی در این است که در فرمول مزبور مبلغ سرمایه گذاری برابر با قیمت خرید و نه ارزش اسمی و یک سال 365 روز در نظر گرفته شد است .
اسناد خزانه
این دسته از اوراق بهادار پس از انتشار در بازارهای مالی خرید و فروش می شوند .
بازدهی آنها همانند سایر اوراق بهاداری است که سررسید مشابه دارند . اسناد خزانه از منابع مهم تامین مالی دولتها به شمار می روند . این اوراق ، همچنین به خاطر اینکه سررسید چند ساله دارند ، توجه بسیاری از سرمایه گذاران را جلب می کنند . معمولا نرخ بازده اسناد خزانه از نرخ بازده اوراق خزانه بیشتر است .
اوراق بهادار موجود در بازار مالی
در بازارهای مالی کشورهای غربی ، انواع گوناگون اوراق بهادار وجود دارد که سرمایه گذاران برای دوره های میان مدت و کوتاه مدت در انها سرمایه کذاری می کنند . این اوراق شامل : اوراق خزانه ، اسناد خزانه ، اوراق تجاری ، گواهی سپرده بانکی قابل معامله در بازار و براتهای تضمین شده از سوی بانکها می باشد .
هرگاه بازار سهام دچار نابسامانی شود و مردم انتظار کاهش قیمت سهام را داشته باشند به سرمایه گذاری در اوراق بهادار کوتاه مدت رو می آورند . در واقع این اوراق جانشین خوبی برای حسابهای پس انداز بانکی می باشند .
هرگاه بازار سهام دچار نابسامانی شود و مردم انتظار کاهش قیمت سهام را داشته باشند به سرمایه گذاری در اوراق بهادار کوتاه مدت رو می آورند . در واقع این اوراق جانشین خوبی برای حسابهای پس انداز بانکی می باشند .
سازمانها و کسانی که می خواهند در اوراق بهاداری که درآمد ثابت دارند سرمایه گذاری کنند ، باید بازارهای مالی را به دقت تجزیه و تحلیل و بررسی نمایند . عرضه و تقاضای پول و سیاستهای پولی ، که بوسیله بانک مرکزی کشورها به مورد اجرا گذاشته می شوند بر بازار پولی اثر می گذارند . تجزیه و تحلیل بازارهای پولی و مالی برای مشخص کردن روند و جهت حرکت نرخ بهره انجام می شود . میزان نرخ بهره تابع رشد عرضه پول می باشد . اگر نرخ رشد عرضه پول از نرخ رشد مورد نظر بانک مرکزی بیشتر باشد ، بالا رفتن نرخها در بازارهای پولی باعث می شود که قیمت سهام عادی و اوراق قرضه کاهش یابد . اگر تجزیه وتحلیل و بررسی بازار پول روند افزایش نرخ بهره را نشان دهد ، آنگاه سرمایه گذاران در اوراق بها دار کوتاه مدت سرمایه گذاری خواهند کرد . ولی اگر تجزیه وضع بازار بیانگر کاهش نرخ بهره باشد ، سرمایه گذاران در اوراق بهادار میان مدت سرمایه گذاری خواهند کرد .
میزان بازدهی اوراق بهادار کوتاه مدت در خارج از کشور بر میزان نرخ بهره بازار در داخل کشور اثر می گذارد . زیرا از خروج سرمایه مجبور شوند نرخ بهره داخل کشوررا نیز افزایش دهند .
قرارداد بازار خرید
قرارداد یا توافق بازخرید عبارت است از فروش یک مجموعه از اوراق بهادار ، ترجیحا اوراق خزانه ، با این توافق که فروشنده بعدا این اوراق را به قیمتی بالاتر ، در زمان معینی بازخرید خواهد کرد . این نوع قرارداد برای فروشنده ، نوعی روش تامین مالی محسوب می شود ، و اوراق ، نقش وثیقه را بازی می کنند . تنظیم اینگونه قراردادها امری عادی و متداول است و بیشتر از جانب موسسات کارگزاری و سرمایه گذاری انجام می شوند . در واقع هدف از تنظیم چنین قراردادهایی ، خرید و فروش واقعی اوراق بهادار نمی باشد ، بلکه هدف اصلی تامین وجه برای موسسه فروشنده است که نیاز به وجه نقد برای مدت کوتاهی دارد .
اوراق تجاری
سازمانها و کسانی که بخواهند مازاد نقدینگی خود را برای دوره های کوتاه مدت سرمایه
گذاری کنند ، اوراق تجاری می خذند . نرخ بازدهی اوراق تجاری ، در مقایسه با اوراق خزانه ، بیشتر است . این اوراق معمولا از سوی شرکتهای بسیار بزرگ و معتبر منتشر می شوند . علت بیشتر بودن نرخ بازدهی این اوراق ، بالا بودن ریسک آنها در مقایسه با اوراق خزانه دولتی است . معمولا این گونه اوراق تجاری به صورت برگهای 100000 دلاری ( در آمریکا) منتشر می شوند . اشخاص حقیقی کمتر در این گونه اوراق تجاری سرمایه گذاری می کنند و مشتری اصلی اینگونه اوراق نهادها و موسسات مالی و سرمایه گذاری می باشند .
اوراق قرضه دولتی
اوراق قرضه دولتی ، به اوراق قرضه ای می گویند که توسط دولت منتشر شده و سررسید آنها طولانی باشد . معمولا نرخ بهره این اوراق برای کل دوره ثابت است . خریداران این اوراق ، به دلیل زیانهای حاصل از نوسانهای نرخ بهره ، باید پذیرای تغییرات قیمت اوراق قرضه خود باشند معمولا سازمانها ی سرمایه گذار و آنهایط که در پی در آمدهای مطمئن و ثابت می باشند این اوراق را می خرند . در سالهای گذشته به دلیل بالا رفتن نرخ بهره ، بازدهی اوراق قرضه دراز مدت تغییرات زیادی کرده است .
سرمایه گذاران سعی می کنند که در اوراق قرضه نسبتا دراز مدت سرمایه گذاری نکنند ، زیرا نوسان قیمت این اوراق به مراتب از اوراق قرضه کوتاه مدت به شتر است . یک بانک تجاری نمی تواند پولهای خود را صرف خرید سهام عادی کند ولی می تواند اوراق قرضه دولتی را بخرد . یک مدیر با فراست سعی می کند اوراق قرضه دولتی را در زمانهایی که قیمت انها پائین است خریداری کند و در سالهای بعد به قیمتهای بالاتر بفروشد . آن دسته از سرمایه گذاران که با جسارت عمل کرده اند توانسته اند با خرید و فروش اوراق قرضه دولتی ، نرخ بازده سرمایه گذاری خود را بسیار بالا ببرند . اگر کسی بتواند اوراق قرضه با بهره 15 درصد را به قیمتی کمتر از ارزش اسمی آن خریداری کند نرخ بازدهی بالاتر از 15 درصد به دست خواهد آورد . او می تواند آن را به مدت یک سال نگه دارد و اگر در آن زمان نرخ بهره کاهش یافته و مثلا به 14 درصد رسیده باشد ، آنگاه قیمت این ورقه قرضه افزایش می یابد و صاحب آن علاوه بر دریافت بهره ، از منفعت سرمایه نیز سود خواهد برد . او می تواند آن اوراق قرضه را بفروشد و با پولی که بدست می آورد ، دوباره در اوراق قرضه دراز مدت ، که معمولا نرخ بازده بیشتری دارند سرمایه گذاری کند .
محاسبه نرخ بازده اوراق قرضه
اگر بتوانیم شیوه محاسبه نرخ بازده اوراق قرضه را درک کنیم ، انگاه متوجه رابطه معکوس بین قیمت و نرخ بازده این اوراق خواهیم شد . نرخ بازده مورد توقع خرید اران اوراق قرضه با تغییرات نرخ بهره در بازار تغییر می کند ، ولی نرخ بهره این اوراق در طول عمر آنان همواره ثابت است . معمولا میزان بهره این اوراق به صورت درصدی از ارزش اسمی آنها بیان می شود . بنابر این ، اگر نرخ بهره اوراق قرضه 1000 دلاری 14 درصد باشد بهره سالانه آن 140 دلار خواهد شد . نرخ 14 درصد را نرخ بهره اسمی قرضه می نامند . اگر در بازار قیمت این اوراق قرضه کاهش یابد و به 900 دلار برسد نرخ بازده تا سررسید آن افزایش می یابد . اگر قیمت آن در بازار افزایش پیدا کند نرخ بازده آن کاهش می یابد . تغییر در نرخ بهره بازار باعث تغییر قیمت ونرخ بازده آن خواهد شد . اگر نرخ بهره در بازار بالا برود باید قیمت اوراق قرضه موجود در بازار کاهش یابد تا نرخ بازده انها با بازده اوراق قرضه ای که به تازگی با نرخ بهره ارزش اسمی به فروش نمی رسند . بنابراین ممکن است نرخ بازده آنها از نرخ بهره اسمی شان متفاوت باشد .
در بیشتر کشورها ، روزنامه های کثیرالانتشار مثل وال _ استریت _ ژورنال و فینا نشطال تایمز نرخ بازده اوراق بهادار را محاسبه وبرای سرمایه گذاران گزارش می کنند . ولی اگر کسی قیمت بازار و نرخ بهره یک برگ از اوراق قرضه را بداند می تواند به یکی از دو روش زیر نرخ بازده آن را حساب کند .
روش تقریب در این روش ، میانگین سود سالانه را بر میانگین سرمایه گذاری تقسیم می کنند . در این روش از فرمول زیر استفاده می شود :
در اژن فرمول میزان بهره اوراق قرضه است که سالانه پرداخت می شود ، نشان دهنده ارزش اسمی ، قیمت خرید و مدت زمان سررسید بر حسب سال است . برای مثال ، فرض کنید در ژانویه 1993 می توان یک برگ از اوراق قرضه خزانه را که سررسید آن ژانویه 1998 است ، به قیمت 930 دلار خریداری نمود . اگر نرخ بهره این ورقه قرضه 875/13 درصد و ارزش اسمی آن (1000 دلار ) باش
نرخ بازده تا سررسید این برگ تقریبا 82/15 درصد است . برای محاسبه نرخ بازده انواع اوراق بهادار می توان از این روش استفاده کرد . ولی اگر دوره سرمایه گذاری طولانی باشد ، این روش محاسبه با خطای بسیار همراه است . در این موارد بهتر است از روش دقیق محاسبه استفاده کرد