مقدمه: بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوری روز و اطلاعات جدید در عملیات بانکی است؛در واقع بااستفاده از فناوری ارتباطات و کاربرد علایم الکترونیکی به جای پول فیزیکی ،عملیات پولی ،مالی و سرمایه گذاری خود را انجام می دهد.از ثمرات مهم این فناوری ،افزایش سرعت کار و ارائه تسهیلات جدید به مشتریان و آسان نمودن تصمیم گیری در عملیات بانکی است .بنابراین در ابتدا باید راه های رسیدن به بانکداری الکترونیکی را شناخت و با چگونگی حرکت به سوی آن آشنا شد؛همچنین می بایست ضوابط و مقررات جدیدی که لازم است در پی اجرای سیستم بانکداری الکترونیکی تدوین گردد را مشخص نمود .و در آخر طی یک پروسه مطالعه و اجرا ،باید عقب ماندگی خود را از بانکداری الکترونیکی جبران کرد.
به طور کلی بانکهای ایران با نگرش سیستم بانکداری سنتی و محدودیتهای سازمانی و جغرافیایی نمی توانند به بانکداری نوین دست یابند و در درجه اول تغییر نگرش مدیران ضروری به نظر می رسد.
خوشبختانه اهمیت بکارگیری واقعی این فناوری برای مدیران ارشد بانک محرز شده و تنها این ساختار اداری است که شاید به دلیل نداشتن شناخت و درک موضوع،مقاومت می کند.اینطور به نظر می رسد که همین عدم درک صحیح از بانکداری الکترونیکی ،نگرانی هایی را نیز برای مدیران میانی بوجود آورده است که برای رفع این موانع و مشکلات و درک صحیح از بانکداری الکترونیکی ، رسانه های گروهی می توانند نقش تعیین کننده و مهمی در جهت آموزش و زمینه پذیرش آن برای مدیران میانی و افراد مقاوم در مقابل تکنولوژی جدید،داشته باشند.
در کنار این موضوع ،یک مسئله مهم دیگر نیز وجود دارد وآن تجدید نظر در قوانین قضایی است .به طور مثال امضاء دستی و نمونه آن به صورت الکترونیکی باید برای قوانین قضایی مورد قبول باشد و بانکها نیز باید به سیستمهای الکترونیکی اعتماد کنند.شاید بسیاری از سازمانها و بخشهای خدماتی مانند«ویزا کارت» یا «مستر کارت» نیز به دنبال امنیت از تهدیدات احتمالی هستند و شاید بعد از نمونه کارتهای مغناطیسی به کارتهای هوشمند رسیده اند و این به دلیل امنیت بالای کارتهای هوشمند نسبت به کارتهای مغناطیسی ؛و همچنین انعطاف پذیری و قابلیت اطمینان و بی نیازی کارتهای هوشمند به سیستمهای ارتباطی خاص،می باشد.
همچنین علاوه بر بستر سازی فرهنگی در درون سازمان ،اقدامات برون سازمانی نیز باید انجام گیرد.مثلاً شرکت مخابرات یا شرکت های مربوطه برای ایجاد ارتباط در سراسر کشور باید اطمینان لازم را برای بانکها ایجاد کنند .تا بتوانند با خاطر آسوده خدمات خود را در سراسر کشور با گارانتی ارائهه دهند.گرچه بانکها به سمت شبکه خصوصی ارتباطی رفته اند،اما از لحاظ اقتصادی و فنی از مخابرات برای ارتباط با مشتریان استفاده کرده اند.
بنابراین رسیدن به بانکداری الکترونیک مشکل نیست.اما بانکها باید مطمئن شوند که مورد هجوم مهاجمان الکترونیک قرار نمی گیرند و یا این هجوم به حداقل می رسد.در بانک هایی که امکان ارتباط را از طریق بانکداری الکترونیکی برقرار کرده اند،هر کس می تواند در خانه خود بنشیند و از طریق سیستم به خدمات بانکی دسترسی پیدا کند .اکنون در بانکداری الکترونیکی جهانی مشتری با تلفن همراه در ماشین خودش ،حساب بانکی اش را بررسی می کند و کارها و عملیات بانکی مورد نظرش را انجام می دهد؛ و حتی پرداخت هزینه های آب و برق و تلفن هم امکان پذیر است،که این همه محصول بانکداری الکترونیکی است.
یکی از ویژگیهای بارز در سایتهای رایانه ای ،اجرای امور توسط بانکداری الکترونیک است سیستم بانکداری الکترونیک نرم افزاری نیست که ما به عنوان یک ابزار الکترونیکی به برق وصل کنیم و توقع داشته باشیم برای ما کاری انجام دهد یا این که آن را یک ابزار فنی به حساب آوریم،بلکه نقش اساسی بانکداری الکترونیک ،بالا بردن کارایی امور بانکی است.چرا «تجربه مشتری»با استفاده از سیستم در اجرای این امر بسیار حایز اهمیت است؟
تاریخچه: در جامعه ها ی نخستین تحصیل انواع کالاهای تولید شده جهت مصرف فقط از راه تعویض کالا امکان داشت و این مبادله با مشکلات بسیاری همراه بود از جمله: 1-تعیین ارزش کالا:بر اساس قبول واحد معین که مورد تأیید طرفین معامله باشد.
2- تعیین خریدار و فروشنده:که هر دو نیاز به کالاهای عرضه شده طرف مقابل داشته و آماده مبادله دو کالا با یکدیگر باشند.
برای حل چنین مشکلاتی بشر در ابتدا اشیاء و کالاهایی را بعنوان تعیین کننده ارزش کالاها انتخاب کرد که با وجود رفع مشکلات بالا مشکلات دیگری پیش روی بشریت قرار گرفت.
تنوع تولید و رفع نیاز بشر از تولیدات مختلف در مسیر گسترش اقتصاد کشورها موجب پیدایش یک وسیله اقتصادی مورد قبول عامه بنام پول شد.
بانکداری در جهان بهنگامی آغاز شد که داد و ستد و مبادله کالا بین مردم شروع و حتی با گسترش تجارت پیش از آنکه پول به مفهوم جدید مورد استفاده قرار گیرد نیاز به خدمات موسسات بانکی محسوس تر گشت و احتیاج به یک وسیله پرداخت و سنجش ارزشها و بالاخص وصول مطالبات از مشتریان دور و نزدیک با وجود خطرات ناشی از نقل و انتقال پول ایجاب می کرد که این فعل و انفعالات توسط مؤسساتی بنام بانک انجام گیرد.
کلمه بانک اصطلاحی است قدیمی که از واژه آلمانی Bank به معنای نوعی شرکت اخذ و رواج یافته و شاید هم از کلمه Banco که یک لغت ایتالیائی و به معنای نیمکت صرافان بکار برده می شده مشتق شده است.
1-بانکداری دوره قدیم: الف-بابل:معاملات بانکی به شیوه ابتدایی- مقررات مربوط به دادن وام و قبول سپرده و سرمایه گذاری در قوانین حمورابی-فعالیت معابد این شهر به عملیات بانکی حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح ب-یونان:اشتغال بعضی از معابد به صرافی علاوه بر بانکهای خصوصی از جمله معبد دلفی که به دلیل وجود جنگها، داخل معبد مطمئن ترین محل برای نگهداری پول به شمار می آمد.
پ-ایران:قبل از دوره هخامنشی بانکداری به شیوه ابتدایی و در انحصار معابد و شاهزادگان بود.در زمان هخامنشیان بازرگانی رونق یافت و پول مسکوک رواج گرفت .بانک اجیبی متعلق به مهاجرین یهودی معروفترین بانک آن دوره بوده است .
ت-رم:عملیات بانکی بانکداران رمی از بیشتر جهات شبیه عملیات بانکی کنونی بوده است .
ث-چین:در حدود قرن ششم قبل از میلاد بانکداری رواج داشت.و اختراع کاغذ از نظر بانکداری اهمیت بسیار زیادی داشت.
2-بانکداری قرون وسطی(قرون پنج تا پانزدهم میلادی) در قرون وسطی بانکداری و تجارت به مفهوم آنچه در یونان و امپراطوری رم وجود داشت عملاً از بین رفت و پس از سقوط رم یک سیر قهقرایی در عملیات بانکی و سایر مظاهر تمدن بشری پیدا شد.
عرف بانکداری با انجام برخی فعالیتهای یهودیان حیات تازه ای یافت و به دلیل تعصب شدید مقامات کلیسا علیه دریافت ربح از افراد و منع مشروط آن در مذهب یهود که گرفتن بهره از غیر یهودیان آزاد بود عملاً بانکداری در انحصار یهودیان قرار گرفت.
3-بانکداری در دوره جدید: با پیشرفت تدریجی تجارت و داد وستد در سواحل مدیترانه بخصوص شهرهای ونیز و فلورانس و با کشف آمریکا و راههای جدید و استقرار روابط بازرگانی بین غرب و شرق دامنه فعالیتها به دیگر نقاط نیز گسترش یافت.و نتیجه آن استفاده روز افزون از خدمات بانکی و ازدیاد روز افزون بانکداران بخصوص در شهر ونیز شد تا جایی که قدرت آنها به اندازه ای شد که پادشاهان پول قرض می دادند.
ورود طلا و نقره ی فراوان از آمریکا و رفع ممنوعیت دریافت بهره در آئین مسیح بر اثر فتوای جان کالون رهبر پروتستانها نیز باعث ازدیاد و تکامل فعالیتهای بانکی شد.
در سالهای نخستین دهه ی 1970 بانکهای عمده تلاشی یکپارچه را برای فراهم ساختن امکان نقل و انتقال مستقیم پول به صورت الکترونیکی از یک حساب به حساب دیگر آغاز کردند.
ابداع کامپیوترهای شخصی و مودمها به ایجاد سیستم های بانکی قابل دسترس از بیرون منجر گردید،پدیده ای که به بانکداری مبتنی بر رایانه های شخصی(Pc banking)موسوم گردید.به ترتیب شرکتها توانستند ،با استفاده از رایانه های شخصی به سیستمهای بانکی متصل شوند و از طریق EFT ها (EFT=Electronical funds Transfer به معنی جابه جایی الکترونیکی وجوه ) و TT ها (جابجایی تلگرافی Telegraphical Transfers )دست به نقل و انتقال وجوه بزنند.به علاوه انتقال الکترونیکی داده ها (EDI)معمولاً جزیی از EFT به شمار می آمد و پذیرش اسناد مربوط به سیاهه تجاری فاکتور و انجام خودکار پرداختها را پس از تأیید مدارک مزبور امکان پذیری نمود.
تا اواخر دهه 1970 مشتریان خرده می توانستند پرداخت به شرکتها را از طریق برداشت مستقیم (direct debit) یا ATM انجام دهند.
دراین روشهای پرداخت مبالغ مستقیماً از حساب بانکی مشتری به حساب شرکت منتقل می شوند.
امروزه گزینه های متعددی برای پرداخت وجود دارند که بیشتر آنها در بردارنده EFT می باشند.
تعریف بانکداری الکترونیک بانکداری الکترونیک :ارایه اتوماتیک خدمات سنتی و جدید بانکی از طریق الکترونیک یا کانالهای ارتباطی فعال.
بانکداری الکترونیک شامل سیستمی است که مشتریان مؤسسات مالی چه حقیقی و چه حقوقی را قادر می سازد،تا به حسابهای خود دسترسی داشته ،تجارت انجام داده یا اطلاعات درباره محصولات مالی و خدمات ،از طریق شبکه های عمومی یا محلی از جمله اینترنت بدست آورند.
مشتریان می توانند از طریق وسایل الکترونیکی مانند کامپیوتر شخصی (PC) ،منشی دیجیتال شخصی (PDA) ،دستگاه های خودپرداز (ATM) تلویزیون،تلفن و یا موبایل به خدمات بانکداری الکترونیک دسترسی داشته باشند.
مشتریان می توانند از طریق وسایل الکترونیکی مانند کامپیوتر شخصی (PC) ،منشی دیجیتال شخصی (PDA) ،دستگاههای خودپرداز (ATM) تلویزیون،تلفن و یا موبایل به خدمات بانکداری الکترونیک دسترسی داشته باشند.
اجزای بانکداری الکترونیک: 1-Internet Banking استفاده از اینترنت جهت دسترسی به حساب 2-Creditcards (کارتهای اعتباری):استفاده از کارتهای اعتباری جهت بالا بردن قدرت خرید 3-Debit cards (کارتهای بدهکار ):جهت استفاده از دستگاههای خود پرداز و پایانه های فروش 4- Mobile Banking استفاده از تلفن همراه جهت دسترسی به حساب از سال 2002در یونیون بانک سوئیس به صورت آزمایشی اجرا شده است.
5- Phonebanking :استفاده از تلفن برای اطلاع از موجودی و گرفتن صورت حساب .
6- Pc Bankingاستفاده از کامپیوتر شخصی جهت دسترسی به حساب 7 ـ TV Banking استفاده از تلویزیون جهت دسترسی به حساب موارد اهمیت بانکداری الکترونیک از نظر مشتریان بانک 1-عدم نیاز به حضور فیزیکی در محیط بانک و صرف وقت جهت انجام امور بانکی 2-عدم نیاز به برخورد مستقیم با متصدی امور بانکی و امکان کنترل حساب از هر نقطه ی دلخواه 3-دسترسی به حساب به صورت 24 ساعته از نظر بانک 1-مهمترین مورد تغییر شیوه های اقتصادی 2-کاهش هزینه ها هر فعالیت از طریق اینترنت هزینه ای برابر یک سنت دارد .
هر فعالیت ATM هزینه ای برابر 27 سنت دارد .
هزینه بانک برای مراجعه حضوری مشتری به باجه هر بار 07/1 دلار می باشد.
3-کاهش حجم فعالیت نیروی انسانی آقای دیوید تراویسDavid Travis مشاور عالی مفاهیم سیستم بانکداری الکترونیک در کنفرانسی که از تاریخ 29 سپتامبر تا اول اکتبر سال 2001 در دوبی برگزار شد.3 کاربرد عمده در پیشبرد روند کار بانکداری توسط سیستم بانکداری الکترونیک را به شرح زیر معرفی می کند: 1-امکان انتخاب 2-نرخ تبدیل 3-کاهش هزینه اولین کاربرد ،امکان انتخاب است،مشتریها از طریق این سیستم(بانکداری الکترونیک)از امکان انتخاب بهتری برخوردار خواهند بود .
در روزهای نخستین پیدایش سیستم WEB این جمله «هرگاه شما زمینه را آماده کنید .آنها خواهند آمد»روی صفحه مانیتور به چشم می خورد .اما امروز در سیستم WEB امکان دارد که با وجود زمینه برای جذب مشتری به لحاظ وجود فرصتهای بهتر از طرف دیگر رقبا،این امکان برای شما پیش نیاید و مشتری به سمت رقبای شما حرکت کند.
بنابراین ممکن است مشتریان از سایت بانکداری الکترونیک شما که بد طراحی شده است .برای کنترل امور مالی خود استفاده کنند.اما باید بدانید که در این صورت آنها نسبت به شما و خدمات ارایه شده چندان وفادار نخواهند ماند و این موضوع شما را در عرصه رقابت بسیار آسیب پذیر می کند.در دنیای کنونی احتمال دارد که رقیبان با ارائه شرایط بهتر تنها با حرکت اشاره گر mouse رایانه به سویی،در یک لحظه شما را از روی صفحه محو کنند.
دومین کاربرد،نرخ تبدیل (درصد جذب مشتری)است.استفاده کنندگان از سیستم WEBSITE ممکن است با توجه به کارایی و قابلیت و به کار گیری تسهیلات بانک ارسال کننده اطلاعات ،از این طریق تبدیل به مشتری شما شوند.فرض کنید که شما کنترل حساب مشتریان را روی خط مستقیم سیستم خود دارید،حالا چه کار می کنید؟چگونه شما آنها را به خرید خدمات مالی دیگر از قبیل وامها معامله سهام وبیمه وادارمیکند ؟
در اینجا به هر میزانی که اطلاعات داده شده به مشتری قابلیت استفاده بیشتری داشته باشد ،متقاضیان این خدمات را به مشتری شما تبدیل خواهند کرد .در یک لحظه تجربه کننده با یک چشم بر هم زدن تبدیل به مشتری شما می شود و هر چه اطلاعات واضح تر و در رابطه با تسهیلات بانکی از قابلیت استفاده بیشتری برخوردار باشد،مشتری می تواند با اطلاعات به دست آمده راه بهتری را برای نحوه استفاده از پولش پیدا کند.حالا این سئوال پیش می آید که آیا ابتکارهای دیگری برای جذب مشتری به منظور افزایش فروش خدمات وجود دارد؟
سومین کاربرد،کاهش هزینه است،تأکید بر قابلیت استفاده این سیستم برای مشتریان موجب کاهش هزینه در انجام معاملات می شود.
چرا که این سیستم نیاز به تماس مستقیم کارمند یا حتی کارمند پشت میز برای پاسخگویی به این نوع خدمات ندارد،بنابراین یک سیستم کارآمد و مفیدی است که هزینه های حمایتی را کاهش داده و بالاترین برگشت سرمایه گذاری را با کلیه عملیات مشاوره از طریق سیستم WEB و بهترین وسیله اندازه گیری (سنجش) در اصلاح سیستم با کمترین هزینه را فراهم می کند.
لذا،3 کاربرد عمده در بانکداری الکترونیک عواملی هستند که رقبا را وادار می کنند بر یک سیستم قابل و کارآمد سرمایه گذاری کنند.
آیا وقت آن نیست که ما هم بر سیستم کارآمد بانکداری الکترونیک سرمایه گذاری کنیم؟
بانکداری اینترنتی Internet Banking - Online Banking 1-سایتهای اطلاعاتی :حاوی اطلاعاتی درباره مؤسسه مالی و محصولات و خدمات آن مؤسسه می باشد.
2-سایتهای عملیاتی:حاوی ابزارهایی جهت انجام معاملات و دسترسی به حساب می باشد که شامل : الف-مدیریت حساب ب-پرداخت و مشاهده صورتحساب ج-افتتاح حساب جدید د-سرمایه گذاری و واسطه گری هـ-قرارداد وام های تجاری و-پرداختهای B2B ح-انتقال وجوه بانکهای الکترونیکی (e-Banks) -بانکهای الکترونیکی سازمانهای بانکی هستند که بدون داشتن شعبه خدمات بانکی ارائه می نمایند حسابهای معمولاً مجانی که کاربران ثبت نام می کنند ایجاد می شوند .برای ارسال وجه دارند حساب باید از حساب بانکی عادی خود پول واقعی به حساب بانکی الکترونیکی خود منتقل نماید.مبالغ منتقل شده در هر زمانی قابل برداشت از حساب هستند.هدف از این کار کاهش هزینه های انتقال بانکداری سنتی از طریق محدود کردن هزینه سربار شعب و مدیریت پول نقد است .اخیراً اشکال گوناگونی از الگوی بانک الکترونیک شروع به ظاهر شدن کرده اند،از جمله : بانکهای سنتی که هنوز هم همان نرخهای قبلی را مطالبه می کنند.
بانکهای الکترونیکی کاملاً جدید که هیچ هزینه ای مطالبه نمیکنند.
مراکز دلالی که حسابهای الکترونیکی سرمایه گذاری را اداره می کنند.
شرکتهای بیمه ای که عملیات مربوط به حسابها را انجام می دهند.
دزدها،کلاهبرداران و افرادی از این قماش تمام انواع پدیده های گوناگونی که هر روز ظاهر می شوند.
اخطار درباره بانکهای الکترونیکی در برخورد با بانکهای الکترونیکی بسیار هشیار باشید.بعضی از آنها چهره ای هستند که جرم سازمان یافته را در پشت خود پنهان کرده اند و اغلب متعلق به سایر کشورها می باشند.بعضی از آنها نرخهای بهره ای ارائه می کنند که به نظر می رسد بالاتر از آن هستند که حقیقت داشته باشند و تعداد زیادی از آنان نیز خارج از قلمرو قضایی بریتانیا واقع شده اند که دست شما برای تعقیب قانونی به آنها نخواهد رسید مگر این که در حال حاظر تحت پوشش ابلاغیه رسمی بروکسل مصوبه ششم ژوئن 2000 باشند.
پیشنهادی می کنیم در مواجهه با هر بانک الکترونیکی موارد زیر را مد نظر قرار دهید.
از راههای سنتی درباره شرکت تحقیق کنید.(Rating agency) از طریق مراجعه یا تلفن به بانک از وجود آن مطمئن شوید.
صحت ادعاهای آن را از طریق مراجعه به همکاران و طرفهای آن ،همچون مراجع تنظیمی رسمی،مسئول شکایات و ...
بررسی کنید.
مقالات منتشره از سوی سازمانها وکارگذاری های مرتبط را مطالعه نمایید.
سری به انجمن های مرتبط بزنید.
از جعلی نبودن سایت مربوط مطمئن شوید.
Rating agency به مؤسساتی گفته میشود که در زمینه کاری مؤسساتی را که در آن زمینه فعال هستند با استفاده از یک سری عوامل مطرح در آن زمینه بررسی و درجه بندی می کنند.
الگویی از ساختار بازار تجارت اینترنتی عرضه تجارت اینترنتی بسیار پیچیده شده است.میلیونها سایت با ارائه انبوهی از محصولات .خدمات و اطلاعات ،در انتظار بازدیدکنندگان نشسته اند .طبیعت پویا و انعطاف پذیر این رسانه همراه با قابلیت دسترسی نامحدود آن ،تعداد زیادی از مشاغل و حرفه ها را به چالش طلبیده است.
واسطه گری های جدیدی در زنجیره های مجازی پدید آمده و به دنبال آن انواع مشاغل جدید مثلاً شرکتهای مجازی ظهور کرده اند که حاصل الگوهای خلاقانه تجاری بود که در طلیعه عصر اقتصاد شبکه ای (Net-Economy) ارائه شدند.کثرت فعالیتهای مربوط به مشاغلی که از اینترنت به عنوان یک کانال تحویل و توزیع چند رسانه ای جهانی بهره برداری می کنند،شاید تازه واردها را گیج کند و باعث شود آنها که خواستار ورود به آن هستند به خاطر نداشتن یک نمودار و شمای روشن از بازار که رویدادهای آن را به خوبی نشان دهد،از این کار پرهیز کنند.
بانکها و مؤسسات مالی ،عموماً حضور خود را با اهداف گوناگون در اینترنت تثبیت کرده اند.به گفته هیرست(Hirst-1999)،بانکداری الکترونیکی به زودی به یک خط مشی کاری تهاجمی تبدیل خواهد شد و نه یک اجبار ناشی از انفعال .برخی از بانکها به علت آن که رقیبشان در آنجاست ،در آن حضور می یابند،برخی دیگر ترجیح می دهند صبر و انتظار پیشه کنند و بالاخره بعضی،از آن به عنوان یک کانال بانکداری که بخشی از مدیریت تحویل و توزیع آنها را تشکیل می دهد استفاده می کنند.در این میان تعداد کمی از آنها خط مشیی را برای استفاده از فرصتهای اینترنتی اتخاذ کرده اند.برای انجام این کار،آنها نیازمند الگویی برای فعالیتهای الکترونیکی ( E-Activities) هستند که بتواند ساختار بازار اینترنت را در مسیر انتخاب حرفه مربوط به خود مشخص کند و نشان دهد که در کجا می توان سرمایه گذاری کرد.به علاوه ،تصمیم گیرانی وجود دارند که مایلند بدانند فعالیتهای تجاری و شغلی که دیگر بانکها را به خود مشغول کرده است،چه هستند.
اولاً به دست آوردن راهکارهای جامع و موجز از مدل سازی بازار تجارت اینترنتی ،زیرا تاکنون فعالیتهای کاری و تجاری اینترنت به صورت منظم دسته بندی نشده و ثانیاً ،برای شناسایی نقش بانکها در دنیای تجارت اینترنتی ،نمونه هایی از ابتکارهای امروزی بانکها و برای تسهیل در امر شناخت حوزه های گوناگون،نقطه نظراتی در مورد حوزه های جدید امکانپذیر ،ارائه خواهد شد.
نقش بانکها در دنیای اینترنت در آغاز ،بانکها دست به تبلیغ قابلیتهای ویژه خود و نیز محصولات موجود ،کانالها و مشاوره در اینترنت زدند.مدتی بعد آنها به عنوان تأمین کننده محصولات و خدمات خود ،وارد بازار تجاری اینترنت شدند.
گیر(Geyer-1997) در این مورد چنین گفته است:روند حرکت به سوی تحویل الکترونیکی محصولات و خدمات به شدت در صنایع خدمات تأمین مالی (Finance) در جریان است(چیزی که نام E-Finance یعنی فاینانس الکترونیکی بر آنها نهاده اند )که عامل بخشی از این تحول،تقاضای مصرف کنندگان و نیز فضای بیرحمانه رقابتی فعلی است .این اواخر در اثر پیشرفت در فن آوری اینترنت و ظهور پروتکل های مربوطه(مانند integrion.ofx.set.ect)بانکها متوجه شدند که می توانند بار دیگر فعالیتهای واسطه گری در امور مالی و ارائه تسهیلات در معاملات تام تجاری را از طریق اینترنت ایفا کنند.اما به گفته شیلر (Schiller-1997)شرکتهای خدمات مالی سعی دارند به چندین شیوه مختلف به ارائه خدمات مالی الکترونیکی مبادرت ورزند.برخی روش حضور مستقیم در وب(WEB) را برگزیده اند،عده ای دیگر نام خود را صاحبان بازار الکترونیک خدمات غیر مالی متمرکز در سازمان و یا مشارکت جویان در یک بازار الکترونیکی خدمات غیر مالی متمرکز در سازمان نهاده اند.
با این حال این طرح خیلی مبهم است و کمکی به مؤسسات بانکی در روند تصمیم گیری های خود نمی کند،یعنی نمی تواند بازار مناسبی را برای سرمایه گذاری این مؤسسات پیدا کند تا انها بتوانند خود را با رقیبانشان مقایسه کنند.
الگوهای زیر بازار تجاری اینترنت را بخش بندی می کند و برای این کار ابتدا انواع فعالیتهای شغلی تجارت اینترنتی را مجزا کرده و بر همین اساس نقشی را که کاربران گوناگون این عرصه از جمله بانکها در این بازار ایفا می کنند ،طبقه بندی می کند.
1-تأمین کنندگان فن آوری : زیر ساختار فن آوری ،جزئی لاینفک از تجارت اینترنتی است.شرکتهای ارتباطات راه دور،ارائه دهندگان خدمات اینترنتی ،سازمانهای ارائه کننده سرویسهای میزبانی وب و انجمنهای نرم افزاری توسعه وب و شرکتهای ادغامی ارتباطات بین المللی (IT)همگی تأمین کنندگان فن آوری هستند که با ظهور حرفه تجارت اینترنتی شکوفا شده اند.تعدادی از بانکها اکنون به دنبال بازاریابی برای منابع فن آوری وب خود هستند تا به عنوان تأمین کنندگان فن آوری اینترنت ،حرفه جدیدی را آغاز کنند.
2-تأمین کنندگان محتوا غنای محتوای رسانه ،عامل مهم موفقیت آن در جذب تعداد فزاینده ای از استفاده کنندگان از وب و کاربران تجاری بوده است.
تأمین کنندگان محتوا منبع تهیه مواد خاصی هستند که در اینترنت در گردش بوده و واسطه ها بر اساس آن نرخ ارزش افزوده را پیشنهاد می دهند.تأمین کنندگان محتوا در چهار مقوله مختلف،کار خود را طبقه بندی کرده اند،برای مثال محتوای وب سایتهای بانکها اغلب شامل خلاصه ای از تاریخچه بانک،اطلاعات مربوط به خدمات و قیمتهایشان،در صدهایی که می پردازند و برخی فرمهای درخواستی و غیره است.
الف)تولید کنندگان ،مالکان،کارخانه داران،کسبه: این گروه دارای اطلاعات مفید و خوبی هستند که مایلند آنها را از طریق اینترنت ،تبلیغ،فروش و توزیع کنند.
اکثر بانکها دارای وب سایتی هستند که در آن کاتالوگی از محصولات و خدماتشان برا ی تبلیغ و برقراری ارتباط با مردم ارائه شده .بانکهای دیگری نیز در سراسر جهان وجود دارند که همچنان رو به افزایش هستند وخدماتی از قبیل بانکداری الکترونیکی (E-banking) بانکداری اینترنتی(internet banking) وبانکداری وب (web-banking) را ارایه میدهند .
در این نوع بانکها مشتریان برجریان امور مالی خود اشراف کامل داشته و قادرند معاملاتی را از طریق اینترنت انجام دهند.
ب)دلالی الکترونیکی: «دلال الکترونیکی » به مجموعه ای از فعالیتها یا شرکت های فعال گفته می شود که رابطی را به مصرف کننده نهایی یا مشتری خود معرفی می کنند،که از طریق این رابط(internet)بتواند به انواع محصولات و خدمات دسترسی پیدا کند.دلالی الکترونیکی ممکن است به وسیله یک نمایندگی که ارائه دهنده انواع خدمات ،مثلاً دادن وام و نرخ بندی آنهاست ،انجام شود که این نمایندگی با ارائه پیشنهادها ،خرید را آسان می کند(مثلاً سایت www.e-trade.com) و یا اصلاً خود راساً عاملی برای تجارت می شود (مثلاً سایتwww.e -trade.com).
نوع خاصی از دلالی الکتر.ونیکی عبارت است از دلالی اطلاعات .وب سایتهای که امکان دسترسی به پایگاه داده های موضوعهای مورد علاقه را فراهم می کنند،دلالهای اطلاعاتی نامیده می شوند(مثلاً www.cordis.iu.com).
فرو ریز کردن اطلاعات (DOWNLODING)ممکن است مجانی و یا پولی باشد.برخی از سایتهای بانکها نقش دلال اطلاعات را بازی می کنند،زیرا امکان دسترسی به نرخها ،شاخص ها و اطلاعات اقتصادی را فراهم کرده و گزارشهایی در ارتباط با کل نظامی که درآن کار می کنند ارائه می دهند،نه آن که تنها اطلاعات مربوط به مؤسسه خود را گزارش کنند.
ج)تأمین کنندگان خدمات الکترونیکی : این گونه فعالیتهای شغلی مثل سابق در شرکت و اداره و مؤسسه انجام نمی شود ،بلکه تمام جریانات در دنیای مجازی به وقوع می پیوندد.
معمولاً این گونه خدمات به کسانی ارائه می شود که در دنیای تجارت اینترنتی وارد شده اند(مثلاً سایت WWW.SCARCHPOSITIONING.COM)تأمین کنندگان خدمات الکترونیکی حداکثر ،سازمانهای مجازی مانند بانکهای الکترونیکی(E-BANKS) هستند.آدرسهای زیر نمونه ای از این گونه تأمین کنندگان خدمات الکترونیکی هستند.
http://www.open-vision .com http://www.firstdirect.co.uk/ http://www advance-bank.de/ بانکهای مجازی به علت اینکه هزینه کارمند و مکان در آنها وجود ندارد ،قادرند خدمات ارزانتری را ارائه کنند.تسهیلاتی که بانکهای مجازی از راه دور ایجاد کرده اند و در آنها مشتری خود بسیاری از عملیات بانکی را انجام میدهد( SELF-SERVICE)،باعث شده که کیفیت خدمات ارائه شده توسط این گونه بانکها افزایش یابد.
د)تأمین کنندگان مطالب الحاقی در این مقوله ،آگهی دهندگان و دلالان اطلاعاتی جای می گیرند که به گفته«هاگل»(HAGEL-1997)تنها منبع یا مهمترین منبع درآمدشان به این شکل است و از طریق کسب اطلاعات در مورد مصرف کننده و تشکیل پرونده های مفصل برای مشتریان خاص و در نهایت ،در اختیار قرار دادن یک معامله گر ثالث،حاصل می شود.بانکها خدمات خود نظیر انواع کارت و وام و غیره را از طریق زیر نویس(banners) و یا سایر ترفندهای تبلیغاتی روی صفحه وب دیگران به نمایش می گذارند و مبلغی را به صاحب فضای تبلیغاتی مذکور می پردازند.
3-زمینه سازان: این بخش از تجارت اینترنت مخصوص دلالان جدید است .آنها طوری زمینه سازی می کنند که بر ارزش محتوایی خدمات یا کالا اضافه شود.
معمولاً زمینه سازان خود صاحبان بازارهای الکترونیکی (E-MARKETPLACES)هستند.
ابعاد و حوزه عمل بازارهای الکترونیکی را .هم به طور افقی و هم به طور عمودی می توان گسترش داد.از جلب توجه کردن یک بخش صنعتی گرفته تا جامعه ای که کاربر در آن زندگی می کند و یا اصلاً برای یک منظور خاص در نظر گرفته شده است.همچنین این بازارها قادرند مطالب را از حوزه های گوناگون عمومی یا مرتبط جمع آوری کنند.
بازارهای الکترونیکی بری مان(1998-BERYMAN)بازارهایی که پل ارتباط بین خریدار و فروشنده هستند،در بسیاری از مقولات مربوط به ارائه خدمات و محصولات ،هشیار و فعالتر و کاراتر نمودن روند تجارت .باعث ایجاد ارزش و سود بیشتر شده اند .در حال حاضر سه گونه بازار وجود دارد:بازارهای تحت کنترل فروشنده ،بازارهای تحت کنترل خریدار و بازارهایی که توسط اشخاص ثالث خنثی کنترل می شوند.
در اکثر موارد،بازارهای الکترونیکی خنثی هستندیعنی توسط دلالانی که پذیرای فروشندگان بازرگانان هستندبر پا شده ند .در تبادل الکترونیکی (E-PROCUREMENT)اغلب با بازارهای تحت کنترل فروشنده یا خریدار مواجه می شویم که در آنها انواع کالا و خدمات خرید و فروش می شود.
برخی کارهای خاص عبارتند از:مالکان پست الکترونیک (E-MAILE)،حراج سراهای الکترونیکی ،صاحبان دروازه های ورودی (PORTAL)و صاحبان خدمات راهنما و فهرست.
بانکهایی هستند که میزبان یک E-MAILE بود نظیر (WWW.BARCLAYSQUARA.COM) و مارک تبلیغاتی خود را به عنوان تضمین خرید ON -LINE پیش می گذارند.بانک می تواند خود نیز به عنوان یک حراج سرا عمل کند،زیرا قادر است امنیت پیشنهاد کنندگان قیمت را تضمین کند.با این همه ،تا آنجا که ما می دانیم .هنوز هیچ بانکی قدم در این عرصه ننهاده است.
توان دهندگان توان دهندگان کسانی هستند که موجب ارزش افزوده و همچنین معاملات بیشتر در بازار تجارت اینترنتی می شوند.توان دهندگان عموماً به ارائه خدمات مربوط به پرداخت ها مشغول و نیز به عنوان بنگاههای تسهیل عملیات بانکی بین بانکها و همچنین به عنوان تضمین دهنده عمل می کنند.
بانکها روز به روز در حال ایجاد زیر ساختارهای پرداخت همراه با ساز و کارهای امنیتی مختلف نظیر SSL -SET ,و غیره هستند.زیرا به تناسب آنکه لحظه به لحظه پرداختهای بیشتری از طریق اینترنت انجام می گیرد،ظرفیتهای بالقوه عظیمی از سود دراین کار خود را نمایان می کند.
چالش کنونی بانکها آن است که سیستم محکمی از پرداخت ارائه کنند که قدرت و انعطاف لازم را در پشتیبانی از انواع ابزارهای پرداخت(نظیرکارتهای اعتباری ،کارتهای بدهی،بستانکار و بدهکاران حسابها ،چکهای الکترونیکی ،پول دیجیتالی و غیره )را دارا و به قدر کافی معیار پذیر بوده و امکان ارائه خدماتی ثابت،بدون در نظر گرفتن حجم کار را داشته باشد.
کارگزاران کارتها و گواهی های معتبر(نظیرhttp://www.visa.com و یا http://www.versisign و یا Cyber Trst http:www.gte.com)با مدیریت و توزیع گواهینامه های دیجیتالی از نوع SET یا از انواع دیگر می توانند امنیت معاملات را حفظ کنند.بانکها شایستگی آن را دارند که به عنوان یک بانک کارگزار مسئول گواهینامه نقش قابل توجهی ایفا کنند و ابتدا به مشتریان خود و در مرحله بعد به عنوان یک خدمات عمومی به این کار مبادرت ورزند.حوزه عمل بانکداری در معنای وسیع خود باید در بردارنده زیر ساختارهای امنیتی و اطمینان بخش باشد.نمونه چنین زیر ساختار BORCALAYS ENDORSEE است ENDORSE یک ارائه دهنده خدمات امضای دیجیتالی است که اشخاص حقیقی و حقوقی را قادر می سازد با اطمینان و اعتماد در اینترنت به معامله بپردازند.کارت هوشمند ENDORSE امضای دیجیتال اعضا است که هویت منحصر به فرد شخصی را که داده های الکترونیکی را امضا می کند.تضمین کرده است .این امضاء همچنین می تواند حافظ انسجام داده های الکترونیکی شود و این کار را از طریق تغییرات در حین ارسال انجام می دهد(به نقل از WWW.ENDORSE.COM).بانکها بر مبنای دو اصل اطمینان و امنیت می توانند خدمات توان افزای دیگری مانند الزام حق کپی (COPY RIGHT)و الزام مالکیت معنوی INTELLECTUAL PROOERTY را نیز ارائه کنند.ماجکس MAGEX امنیت توزیع محتویات و پرداختهای تحت بررسی را برای اطلاعات دیجیتالی تأمین می کند.ماجکس نه تنها امکان تحویل محتویات دیجیتالی را فراهم می آورد(محتویاتی نظیر موسیقی فیلم،نمایندگی ها،کتاب ها،اطلاعات بازرگانی و غیره)،بلکه پشتیبانی مستمر از حق کپی (COPY RIGHT)به عمل آورده و خرده پرداختها را نیز جمع آوری می کند.(به نقل از بروشور SEMA GROUPS).
مشتریان اینترنتی و پرداختها مردم غالباً از ارسال اطلاعات مربوط به کارت اعتباری خود در اینترنت هراس دارند.راههای سوء استفاده از اطلاعات افراد در اینترنت تا آن اندازه زیادند که انجام حتی یک کار اینترنتی نیز مایه شگفتی است.امروزه مشتریان در مورد ارایه اطلاعات اعتباری شان بسیار هوشیارتر از گذشته اند.در ابتدا تنها فروشندگان کاملاً شناخته شده نرم افزار از امکان انجام فروش از طریق کارت اعتباری در جامعه کاملاً به هم پیوسته اینترنت برخوردار بودند،اما امروزه هر شرکتی که متاعی برای فروش دارد یک آدرس شبکه ای (اینترنتی )هم ارایه می کند،و تمامی این شرکتها اطلاعات مربوط به کارتهای اعتباری و فروش راجمع آوری می کنند.بزرگترین تهدیدی که برای رشد معاملات اینترنتی وجود دارد این است که مطبوعات در کمین شرکتی نشسته اند که اطلاعات مربوط به مشتریانش به قصد دستیابی به شماره کارتهای اعتباری ،هویت،تاریخ انقضاء،آدرس منزل و پست الکترونیکی ،و حتی کالاهایی که اخیراً خریداری کرده اند دچار دستبرد(Hack) شده باشند.
شماری از شرکتهای جدید با استفاده از برخی روشهای نوآورانه کوشیده اند تهدید مزبور را کاهش دهند.شرکتهایی که عمل پرداخت را بدون نیاز به ارسال اطلاعات اعتباری انجام می دهند،یا بانکهایی که از روش پرداختهای الکترونیکی استفاده می کنند نمونه ای از خدمات جدیدی هستند که مخاطره ناشی از دادن اطلاعات را کاهش می دهند.
ایمنی پرداخت مجرمان از چندین راه برای سرقت یا تغییر دادن اطلاعات مربوط به پرداخت تلاش می کنند.هدف از این کار به دست آوردن اطلاعات مالی اشخاص همچون شماره کارت اعتباری،نام روی کارت و تاریخ انقضاء می باشد.بدینترتیب اطلاعات مزبور می توانند به منظور خرید آن لاین کالاها برای تحویل به یک نشانی موقت استفاده نشود.
این عمل به گونه ای انجام می شود که مجرمان پیش از این که کلاهبرداری افشاء شود ناپدید می شوند،این تکنیکها جعل،تغییر دادن محتوا و انکار را شامل می گردند.
جعل(Spoofing) جعل عبارت است از تقلید یک سایت قانونی ،شامل چیدمان ،رنگ ها،و کار به منظور به دست آوردن اطلاعات کارت اعتباری یا سرقت ،در این تکنیک یک نام قلمرو(domain) بسیار شبیه به یک سایت قانونی فروش ،ولی احتمالاً فقط به یک حرف اختلاف همچونAmazin.com ثبت می گردد.
سپس وب سایت غیر قانونی مذکور متن و شکل سایت قانونی را کپی می کند و برخی از کارهای سایت را شبیه سازی می کند به نحوی که حال و هوای سایت را تقلید نماید.در مرحله بعد یک کالای مورد علاقه مردم با قیمتی بسیار نازل ظاهراً عرضه می شود تا مردم را وسوسه و اغوا کند که اطلاعات اعتباری شان بد نیستند،برخی از آنها تنها کار را به شیوه ای هوشمندانه قانونی خود هدایت می نمایند ،بقیه سایتها نیز فقط از عبارات مشهود برای کسب در امد استفاده می کنند.