عنوان : بررسی تأثیر در افزایش سود انباشته بر میزان تغییرات سود قبل از بهره و مالیات سال بعد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1383-1380 .
مقدمه :
تشکیل سرمایه یکی از مهم ترین عوامل ورود کشورهای در حال توسعه به فرآیند توسعه اقتصادی می باشد .
سرمایه گذاران ایرانی تا کنون بیشتر به سرمایه گذاری بر دارایی های فیزیکی رغبت نشان داده اند ،تا سرمایه گذاری در دارایی های مالی .یکی از مهم ترین اهداف سرمایه گذاران در سرمایه گذاری در اوراق بهادار کسب سود سالیانه به همراه منفعت سرمایه می باشد ،برای اینکه سرمایه گذاران ترغیب به سرمایه گذاری در دارایی های مالی بشوند باید بازدهی این دارایی ها از بازدهی سایر دارایی ها بیشتر شود۱.
از آنجا که کشور ما نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه نیاز فراوان به سرمایه گذاری دارد و این طریق می تواند مشکل بیکاری را نیز برطرف سازد و چند وقتی است نیز بحث سرمایه گذاری خارجی در کشور به صورت جدی مطرح شده است بر آن شدم تا این موضوع را بررسی کنم که آیا ما توانسته ایم از سرمایه های موجود در داخل کشور به خصوص سرمایه های موجود در صنایع خود به درستی استفاده کنیم یا تنها با یک دید کوتاه مدت به فکر افزایش سود قابل پرداخت به سهامداران بوده ایم و باعث خروج سرمایه ها از چرخه تولید شده ایم .
1 . علی قلی پور ، بررسی سیاست های تقسیم سود بر ….، تحقیقات مالی ، ش 9 و 10 ، زمستان 74 و بهار 75 ، صفحه 85 .
فصل اول : طرح تحقیق
1-1) تشریح و بیان موضوع :
منابع تأمین مالی شرکت به 2 بخش داخلی ( اندوخته ها و سود انباشته ،ذخایر استهلاک ،کاهش دارایی جاری و فروش دارایی ثابت ) و منابع خارجی ( اخذ وام ، صدور سهام ممتاز و عادی جدید ) تقسیم می شود که مدیران مالی بایستی با انجام بررسی و تجزیه و تحلیل لازم منبعی را انتخاب نمایند که اولاً از هزینه کمتری برخوردار باشد و ثانیاً در بکارگیری و استفاده از وجوه تأمین شده منطق اقتصادی را مورد استفاده قرار دهد۱.
از آنجا که سود انباشته همیشه یکی از منابع مهم تأمین مالی بلند مدت
برای شرکت ها بوده است و در سال های اخیر ،شرکت های بزرگ صنعتی برای تأمین نیازهای مالی خود اغلب از سود انباشته استفاده کرده اند۲و نه از انتشار سهام جدید .
این تحقیق به دنبال بررسی رابطه بین افزایش درصد سود انباشته شرکت ها و درصد افزایش بازده عملیاتی شرکت (EBIT) در سال بعد بوده است تا در صورت مثبت بودن این رابطه ،شرکت ها را به افزایش سود انباشته خود ،تشویق کرده و در صورت منفی بودن آن دلیل آن را یافته و راهکارهایی ارائه دهد .
2-1) اهمیت موضوع :
اگرچه تأمین مالی از طریق سود انباشته موجب کاهش وجوه قابل پرداخت به شکل سود سهام می شود ،اما وجوه در دسترس برای پرداخت سود سهام به سهامداران فعلی را در آینده افزایش خواهد داد .دلیل این افزایش این است که چنانچه واحد انتفاعی به جای سود انباشته از منابع تأمین مالی خارج از واحد انتفاعی استفاده کند لازم است نوعی بازده برای این منابع فراهم نماید .مثلاً چنانچه از اعتبار ،
1 . حسین صفرزاده ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، بررسی اثر انتشار مجدد سهام عادی بر بازده ، دانشگاه فردوسی مشهد ، 1379 ، صفحه 3 .
2 . این مورد مربوط به شرکت های ایرانی نیست .
استقراض و تسهیلات مالی استفاده شود لازم است هزینه استقراض یا سود متعلق به آن به اعطاء کنندگان وام ،اعتبار و تسهیلات مزبور پرداخت شود که پول در دسترس برای پرداخت آتی سود سهام را کاهش خواهد داد .
استفاده از سهام ممتاز نیز پرداخت سود سهام ممتاز را در آینده ایجاب می کند . تأمین مالی از محل انتشار سهام عادی نیز مستلزم پرداخت سود سهام به سهامداران سابق و سهامداران جدید در آینده خواهد بود با توجه به مزایای ذکر شده این تحقیق به دنبال این موضوع بوده است که آیا شرکت های ایرانی از این منبع مالی به درستی استفاده کرده اند یا خیر۱.
3-1) هدف و علت انتخاب موضوع :
روند تأمین مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران در چند سال اخیر گویای این واقعیت است که این شرکت ها گرایش فراوانی به انتشار سهام عادی به عنوان روشی جهت به دست آوردن سرمایه لازم به منظور اجرای طرح های توسعه و یا حتی جبران کمبود نیازهای مالی کوتاه مدت خود داشته اند ۲. با توجه به مطالب و دلایل ذکر شده در قسمت های قبل و از آنجا که انتشار سهم جدید مشکلات و مسائل مربوط به خود را دارد ،به نظر محقق استفاده از روش سود انباشته اقتصادی تر خواهد بود و در همین راستا این تحقیق به منظور بررسی تأثیر افزایش سود شرکت ها بر درصد افزایشEBIT آن ها در سال بعد انجام شد .
4-1) فرضیات تحقیق :
فرضیه اصلی : بین درصد افزایش سود انباشته شرکت ها و درصد رشد سود عملیاتی EBIT آن ها در سال بعد رابطه معنی داری وجود دارد .
1 . رضا شباهنگ ، مدیریت مالی ، جلد اول ، سازمان حسابرسی ، 1372 ، صفحه 219 .
2 . حسین صفرزاده ، بررسی اثر انتشار مجدد سهام عادی بر بازده شرکت ها ، دانشگاه فردوسی مشهد ، 1379 ، صفحه 7 .
علت استفاده ازEBIT نیز به عنوان متغیر وابسته ،از بین بردن اثر منابع خارجی تأمین مالی مانند هزینه بهره و …بر بازده بوده است .
فرضیه فرعی : رابطه بین درصد افزایش سود انباشته و درصد افزایش سود عملیاتی در سال بعد در صنایع مختلف متفاوت است .
5-1) روش تحقیق :
روش تحقیق مورد استفاده در این تحقیق روش همبستگی بوده است که بر طبق آن ،وجود ، میزان و جهت همبستگی 2 عامل ( سود انباشته و EBIT ) نسبت به هم بررسی شده است .
6-1) قلمرو تحقیق :
الف- قلمرو موضوعی تحقیق : در این تحقیق رابطه بین درصد افزایش سود انباشته و درصد افزایش EBIT سال بعد شرکت ها بررسی شده است .
ب- قلمرو زمانی : قلمروی زمانی تحقیق از سال 1380 تا سال 1383 می باشد و علت انتخاب آن نیز این بود که این سال ها جدیدترین اطلاعات موجود در این زمینه می باشد .
ج- قلمرو مکانی تحقیق : چارچوب مکانی تحقیق شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد .
7-1) تعریف واژه ها و اصطلاحات کلیدی ( ترتیب حروف الفبا ) :
الف- تأمین مالی (Financing ) : مدیریت منابع سرمایه می باشد که به دو روش داخلی و خارجی تقسیم می شود .
ب- درصد سود تقسیمی (Payout ratio ) : یک نسبت سودآوری است و برای محاسبه آن سود تقسیمی هر سهم را بر سود سهم تقسیم می کنند یعنی : DPS
EPS
ج- سود انباشته (earnings Retained ) : سودهای یک شرکت است از بدو تأسیس که به عنوان سود سهم به سهامداران پرداخت نشده و برای سرمایه گذاری در شرکت ، تحت عنوان سود انباشته ،نگهداری شده است .
د- سود تقسیمی هر سهم ( Dividends per share ) : برای محاسبه این نسبت ، سود تقسیمی سهامداران عادی بر تعداد سهام عادی که در دست سهامداران است تقسیم می شود .
ﻫ- سود عملیاتی ( EBIT ) : درآمد (سود) قبل از کسر بهره و مالیات .
و- هزینه سرمایه (Cost of capital ) : متوسط هزینه منابع سرمایه مورد استفاده شرکت ،این نرخ نشان دهنده حداقل نرخ بازده مورد توقع شرکت از سرمایه گذاری- های خود است۱.
8-1) تحقیقات انجام شده پیرامون موضوع تحقیق :
با توجه به جستجو در مجلات در دسترس و اینترنت تحقیق و یا پایان نامه ای دقیقاً با این عنوان و در این زمینه در سال های اخیر یافت نشد .
9-1) مشکلات و موانع تحقیق :
از جمله مشکلات انجام این کار تحقیقی ،نبود اطلاعات مناسب و به روز شرکت ها بود ،بطوریکه در بورس مشهد تنها اطلاعات سال های 1382-1380 شرکت ها به طور کامل وجود داشت و اطلاعات سال 1383 آن ها نیز بصورت کامل نبود .
در زمینه ادبیات موضوع نیز تلاش فراوانی شد تا مطالب جدیدی در این زمینه از اینترنت پیدا کرده و ترجمه کنم که علیرغم فراوانی مطالب ،مطالب موردی بوده و به نظر اینجانب ارزش علمی نداشتند که از ذکر آن ها خودداری کردم .
1 . ریموند پی نِوو ، مدیریت مالی ، جلد دوم ، دکتر علی جهانخانی و دکتر علی پارساییان ، انتشارات سمت ، 1374 ، واژه نامه .
فصل دوم : ادبیات موضوع
1-2) بورس اوراق بهادار :
1-1-2) تعریف بورس اوراق بهادار :
بورس اوراق بهادار به معنی یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت ها یا اوراق قرضه دولتی یا مؤسسات معتبر خصوصی ،تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی انجام می شود . مشخصه مهم بورس اوراق بهادار حمایت قانون از صاحبان پس اندازها و سرمایه های راکد و الزامات قانونی برای متقاضیان سزمایه است .
بورس اوراق بهادار ،از سویی مرکز جمع آوری پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تأمین مالی پروژه های سرمایه گذاری بلند مدت است و از سوی دیگر ، مرجع رسمی و مطمئنی است که دارندگان پس اندازهای راکد ،می توانند محل نسبتاً مناسب و ایمن سرمایه گذاری را جستجو و وجوه مازاد خود را برای سرمایه گذاری در شرکت ها به کار انداخته و یا با خرید اوراق قرضه دولت ها و شرکت های معتبر از سود معین و تضمین شده ای برخوردار شوند۱.
2-1-2) تاریخچه بورس در جهان :
واژه بورس از نام خانوادگی فردی به نام « واندر بورس » اخذ شده که در اوایل قرن پانزدهم در شهر بروژ بلژیک می زیسته و صرافان شهر در مقابل خانه او گرد می آمدند و به دادوستد کالا و پول و اوراق بهادار می پرداخته اند .
تشکیل اولین بورس اوراق بهادار در جهان ،در سال 1460 روی داده است .در این سال در شهر « آنورس » بلژیک که موقعیت تجاری قابل ملاحظه ای داشت اولین بازار متشکل سرمایه به وجود آمده است۲.
1 . غلامحسین دوانی ، بورس ، سهام و نحوه سهام گذاری شرکت ها ، انتشارات نخستین ، چاپ اول ، 1375 ، صفحه 9 .
2 . همان منبع ، صفحه 11 .
رشد بورس سهام و جا افتادن آن در عملیات تجاری و اقتصادی ،با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن قاره از کشاورزی به صنعتی همراه بوده است .
اولین بورس اوراق بهادار جهان در اوایل قرن هفدهم در شهر آمستردام تشکیل گردید و کمپانی معروف استعماری « هند شرقی » سهام خود را در آن بورس عرضه نمود .بورس آمستردام امروزه نیز یکی از مناابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین- المللی است .دومین بورس معتبر دنیا ،بورس لندن است که از سال 1801 میلادی با انتشار 4000 سهم 50 پوندی به مبلغ 200 هزار پوند و با عضویت 500 نفر افتتاح گردید .
بورس نیویورک در اواخر قرن هجدهم تأسیس شده و با وجود رقیب دیگری به نام بورس امریکن ،از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه آمریکا در مقام اول قرار دارد .بورس نیویورک در حال حاضر ( 1995 ) بزرگترین بازار سرمایه دنیا است .
در آمریکا از حدود 250 میلیون نفر جمعیت آن کشور ،55 میلیون نفر سهامدار بورس و در انگلستان از حدود 50 میلیون نفر جمعیت، 21 میلیون نفر سهامدار بورس هستند۱.
3-1-2) سابقه ایجاد بورس در ایران :
به دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه 1340 و با توجه به ارتباط گسترده سیاسی و اقتصادی ایران آن دوره با نظام اقتصاد سرمایه داری غربی ،بورس ایران به عنوان یکی از ابزارهای استراتژی وابستگی به غرب متولد شد۲.
می توان سابقه ایجاد بورس در ایران را به 3 مقطع زمانی زیر تقسیم کرد :
مرحله اول : از آغاز تا پیروزی انقلاب اسلامی :
در طول 11 سال فعالیت اولیه بورس ،تعداد شرکت های پذیرفته شده ،از شش شرکت
با سرمایه 6/2 میلیارد ریال که در بدو تأسیس بورس ،سهام خود را عرضه نموده بودند به 102 شرکت با سرمایه 230 میلیارد ریال در سال 1356 افزایش یافت و حجم معاملات آن که از 15 میلیون ریال در سال 1346 ،شروع شده بود به حدود 150 میلیارد ریال در کل دوره بالغ گردید۱.
مرحله دوم : طی سال های 1357 تا 1368 ( دوران رکود و فترت ) :
با بروز اعتصابات و تعطیلی واحد های تولیدی و بازرگانی و مبارزاتمردم بر علیه رژیم حاکم از اواسط سال 1357 ،که به دنبال آن یک دوره خروج سرمایه و ارز از کشور صورت می گرفت ،فعالیت بورس تهران به حالت رکود و تعطیل در آمد و قیمت سهام به شدت سقوط کرد۲.