دانلود مقاله بورس چیست

بورس چیست؟

دلیل پیدایش بورس :

اولین سوالی که مطرح می‌شود، دلیل پیدایش بورس در جهان امروز ا‏ست. می‌توان گفت مهم‌ترین دلیل پیدایش بازار بورس تقسیم ضرر در سرمایه‌گزاری است. تجار و بازرگانان به دنبال راهی بودند تا در معاملات خود، با زیان کمتری مواجه شوند، بهترین راه حل تقسیم زیان بود!

تاریخ اولین بازار بورس :

تاریخ اولین بازار بورس بین المللی را تنها می‌توان تا اوایل قرن هفدهم عقب برد، یعنی زمان تاسیس سازمان بورس آمستردام . آنچه در سال 1553میلادی رخ داد، ایجاد شرکتهای سهامی عام بود که در سال 1602 با تاسیس شرکت هند شرقی، شکل اصلی خود را پیدا نمود و بدین ترتیب اساس بازار سرمایه پایه‌گذاری شد. بازار سرمایه، همزمان با انقلاب صنعتی در اروپا، مانند قارچ شروع به رشد نمود و به مرور، کشورهایی نظیر آلمان، انگلیس و سوئیس را در برگرفت. هرکدام از کشورها نیز، به نوبه خود و به فراخور نیاز خویش، قوانین و مقرراتی را وضع کردند تا از تقلب و حق‌کشی و ... جلوگیری کنند.

 تاریخ پیدایش و تشکیل بازار بورس در ایران را پیش از این ذکر کرده‌ایم.

انواع بورس :

در جهان امروز سه بازار بورس وجود دارد،

1- بازار نفت (oil) :

که من در مورد آن در حال حاضر چیزی نمی‌دانم جزء اینکه این بازار سیاسی‌ترین بازار محسوب می‌شود، و اخبار سیاسی در این بازار تاثیر بسیاری دارد.

2- بازار ارز (forex) :

در این بازار، ارز خرید و فروش می‌شود و در آن اعداد جالب برای مشتریان نسبت دلار آمریکا (USD) به ارزهای دیگر است، این نسبت آنچنان نوشته می‌شود که همیشه بزرگتر یا مساوی یک باشد. یعنی صورت کسر، ارزی است که ارزش بیشتری دارد.

3- بازار سهام (exchange) :

دراین بازار، سهام کارخانجات تولیدی، شرکتهای خدماتی و ... خرید و فروش می‌شود.

در ادامه مطلب در مورد بازار سهام در ایران توضیحاتی خواهم داد. قبل از آن بد نیست که توضیحی در مورد انگیزه شرکت مردم در این بازار بدهم.

جاذبه‌های بورس برای مردم :

مهمترین جاذبه این بازار برای مردم سود دهی بیش از اندازه آن است، البته باید به این نکته اشاره کرد که ریسک در این بازار بسیار زیاد است و به همین خاطر افرادی که وارد این بازار می‌شوند، اهل خطرند.

همچنین باید گفت این نوع سرمایه‌گزاری، هم مستقیم و هم غیر مستقیم بر اقتصاد کشور به صورت کلان تاثیرگذار است، که در یک اقتصاد سالم و بازار بورس پویا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1- تجهیز منابع مالی از طریق فروش اوراق قرضه و سهام.

این بازار، دارای تمامی شرایط بازار کامل (رقابتی بودن، ورود و خروج آزاد، یکسان بودن کالاها و...) است و به عنوان بازار کامل، امکان تحرک آزادانه و سالم منابع مالی را به وجود می‌آورد.

4- امکان تنبیه و تشویق مدیران، بر اساس کارآمدی آنها و با استفاده از ساز و کار طبیعی تغییر قیمتها.

انواع بورس در ایران را می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد.

1- بورس کالا :

بورس معاملات کالاها، بازار خرید و فروش دائمی و منظمی است که در آن کالاهای معینی مورد معامله قرار می‌گیرند مانند گندم, سرب, شکر, برخی مواد شیمیایی و... .

2- انواع اوراق بهادار :

بورس اوراق بهادار یک بازار رسمی و دائمی است که در یک محل معین تشکیل می‌شود و در آن، اوراق بهادار مانند سهام شرکتها و واحدهای تولیدی, تجاری و خدماتی، مورد معامله قرار می‌گیرند.

3- اوراق قرضه منتشره توسط دولت و موسسات خصوصی :

این اوراق در طول دوران سررسید خود، می‌توانند توسط افراد دارنده آن و متقاضیانش مورد معامله قرار گیرند و بدین ترتیب، عده‌ای، از سود علی‌الحساب یا دائمی آنها و گروهی نیز از سود حاصل از خرید و فروش آنها نفع می‌برند.

4- اسناد خزانه :

این اسناد نیز توسط دولت منتشر می‌شود و می‌تواند توسط مالکینشان، مورد داد و ستد قرار گیرند. تفاوت این اوراق با اوراق قرضه دولتی، در نیت فروشنده (دولت) است. کمبودهای مالی کوتاه مدت را معمولا با این اوراق تامین می‌کنند.

بورس ایران دارای چهار بخش اداری است که عبارتند از : شورای بورس، هیئت پذیرش بورس اوراق بهادار، سازمان کارگزاران بورس و هیئت داوری بورس.

  شرکتها طبق ضوابط خاصی در بورس ایران پذیرفته می‌شوند، یکی از مسائلی که این شرکتها با آن درگیرند، تعداد سهامی است که در بازار اعلام می‌کنند، ارزش شرکت تقسیم بر تعداد سهام آن قیمت هر سهام را مشخص می‌کند که باید به گونه‌ای باشد که مردم راغب به خرید آن باشند. بنابراین چیزی که اهمیت پیدا می‌کند ارزش شرکت است نه قیمت هر سهام آن. به طور مثال قیمت هر سهم شرکت ایران‌ خودرو 4029 ریال و قیمت هر سهم شرکت سیمان سپاهان 20260 ریال در تاریخ 14/11/83 بوده است، در صورتیکه ارزش ایران خودرو 5,032,779,033 ریال و سیمان سپاهان 1,261,240 است. البته هنوز اطلاعات دقیقی در مورد تعاریف دقیق ارزش، ارزش جاری، حجم، حجم مبنا، EPS، P / E و ... در دست نداریم، با آنکه می‌شود حدس زد که لغات بالا چه معانی دارند، ترجیح می‌دهیم تا مطمئن نشدیم حرفی به میان نیاوریم.

گروه در پی کشف تعاریف ریاضی موارد ذکر شده، مفهوم تغییر آنها در بازار و پیش بینی آنها در روزهای آتی بازار است، به امید آن روز تلاش خواهیم کرد. 

تاریخچه بورس اوراق بهادار ایران

بورس اوراق بهادار تهران در سال 1346 تاسیس گردید. این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد. در پی آن شرکت نفت پارس ، اوراق قرضه دولتی ، اسناد خزانه ، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی واوراق قرضه عباس آباد به بورس تهران راه یافتند. اعطای معافیت های مالیاتی شرکتها و موسسه های پذیرفته شده در بورس در ایجاد انگیزه برای عرضه سهام آنها نقش مهمی داشته است. طی 11 سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران تعداد شرکتها و بانکها و شرکتهای بیمه پذیرفته شده از 6 بنگاه اقتصادی با 2/6 میلیارد ریال سرمایه در سال1346 به 105 بنگاه با بیش از 230 میلیارد ریال درسال 57 افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از 15 میلیون ریال در سال 1346 به بیش از 150 میلیارد ریال سرمایه در سال1357افزایش یافت.  در سالهای پس از انقلاب اسلامی وتا پیش از نخستین برنامه پنج سال توسعه اقتصادی ، دگرگونی های چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد که بورس اوراق بهادارتهران را نیز در بر گرفت . نخستین رویداد ، تصویب لایحه قانون اداره امور بانک ها در تاریخ 17 خرداد 1358 توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن بانک های تجاری و تخصصی کشور در چهار چوب 9 بانک شامل 6 بانک تجاری و3 بانک تخصصی ادغام و ملی شدند . چندی بعد و در پی آن شرکتهای بیمه نیز در یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی در آمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر1358 باعث گردید تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند . به گونه ای که تعداد آنها از105شرکت و موسسه اقتصادی در سال 1357 به 56 شرکت در پایان سال 1367 کاهش یافت . بدین ترتیب در طی این سالها بورس و اوراق بهادار دوران فترت خود را آغاز کرد که تا پایان سال 1367ادامه یافت . از سال 1368 ، در چهارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی و  فرهنگی تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه ای برای اجرای سیاست خصوصی سازی ، مورد توجه قرار گرفت . بر این اساس سیاست گذاران در نظر دارند بورس اوراق بهادار با انتقال پارهای از وظایف تصدی های دولتی به بخش خصوصی ، جذب نقدینگی و گرد آوری منابع پس اندازی پراکنده و هدایت آن به سوی مصارف سرمایه گذاری ، در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و انگیزش موثر بخش خصوصی برای مشارکت فعالانه در فعالیتهای اقتصادی نقش مهم و اساسی داشته باشد . در هر حال ، گرایش سیاست گذاری های کلان اقتصادی به استفاده از ساز و کار بورس ، افزایش چشمگیر شمار شرکتهای  پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را در بر داشت که بر این اساس طی سال های 1367 تا نیمه اول سال جاری تعداد بنگاه های اقتصادی پذیرفته در بورس تهران از 56 شرکت به 325 شرکت افزایش یافت .شرکتهای پذیرفته شده و شرکتهای فعال در بورس به دو دسته تقسیم می شوند.

 - شرکت های تولیدی

 2 - شرکت های سرمایه گذاری شرکت های تولیدی معمولا به تولید کالای خاصی مبادرت می ورزند و در گروه صنایع فعال در بورس قرار می گیرند ودر سازمان بورس بانام شرکت و کد خاص خود ، مشخص می شوند . اما شرکتهای سرمایه گذاری شرکت هایی هستند که به عنوان واسطه های مالی فعالیت میکنند. که این گونه شرکت ها یا فعالیت تولیدی ندارند ویا فعالیت آنها به گونه ای است که با کمک های مالی از طریق خرید سهام شرکت های تولیدی و صنعتی و یا مجموعه ای از آنها به تولید و سرمایه گذاری این شرکت ها مبادرت می نمایند که بر این اساس در حال حاضر شرکت های سرمایه گذاری فعال در بورس 19 شرکت است و شرکت های تولیدی 298 شرکت می باشند . همچنین اکنون زمینه های لازم برای حضور شرکت های خدماتی نیز در بورس فراهم شده است

ایجاد بورس کالا

 برپایه اخذ مصوبه قانونی از مجلس شورای اسلامی در چارچوب ماده 95 قانون برنامه سوم تئسعه و تصویب ساختار سازمانی و ساز و کار اجرایی پیشنهادی سازمان از سوی شورای بورس ، دو طرح تفصیلی مربوط به ایجاد بورس کالا های کشاورزی و بورس فلزات اساسی در سال 1379 در دستور کار قرار گرفت که در زمینه بورس فلزات اساسی ، مطالعات تدوین آیین نامه های مورد استفاده ، آماده سازی مقدمات اجرایی آن نیز توسط سازمان بورس اوراق بهادار انجام شده و نیز مطالعات راه اندازی بورس کالاهای کشاورزی انجام شده و اکنون در مرحله اجرایی قرار دارد . اجرای این دو طرح به دلیل فراهم آوردن زمینه های مناسب برای ارتقای سطح کمی و کیفی نظارت پوشش ریسک نوسان های قیمتیدر بخش کشاورزی و فلزات اساسی ، شفافیت اطلاعاتی ، قدرت نقد شوندگی اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس ، شکل گیری یک مدیریت اقتصادی کار آمد در سطح بنگاه های اقتصادی و افزایش مشارکت مردم در فعالیت های اقتصادملی اهمیت اساسی دار

آشنایی با برخی از واژه های بورس

 شرکت سهامی عام : به موجب ماده 1 قانون تجارت شرکت سهامی عام شرکتی است که سرمایه آن به سهام مساوی تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست .

بازار پول :  بازاری است که در آن اسناد خزانه –اوراق مشارکت یا قرضه(بانکها) و گواهیهای سپرده عرضه میشود و دوره اینگونه بازار یکسال یا کمتر است.

بازار سرمایه : بازاری است  که در آن سهام شرکتهای سهامی عام عرضه و مورد معامله قرار میگیرند.

بازار اولیه : بازاری است که در آن شرکتها برای اولین بار اقدام به عرضه سهام و پذیره نویسی مینمایند.

بازار ثانویه : در این بازار سهام عرضه شده در بازار اولیه مورد معامله مکرر قرار میگیرد . بازار ثانویه باعث تسهیل عمل جذب سرمایه در بازار اولیه میگردد.

بورس : محلی است برای معامله و داد و ستد سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس .

سرمایه اولیه :عبارتست از مبلغی که موسسین برای شروع فعالیت تعیین کرده و قسمتی از آنرا از طریق فروش سهام به غیر(پذیره نویسی) تامین میکنند .

قیمت اسمی : در ایران این قیمت برای هر برگ سهام 1000 ریال تعیین شده است ودر هر زمان  تعداد سهام هر شرکت از تقسیم سرمایه بر این مبلغ بدست میاید که آنرا قیمت پذیره نویسی نیز می نامند.

قیمت تابلو :  قیمتی است که بر اساس عرضه و تقاضای موجود در بازار برای هر سهم تعیین میشود و ارزش روز هر شرکت بر مبنای این قیمت محاسبه میشود.

عرضه : اعلام آمادگی برای فروش سهام یک شرکت در یک قیمت (یا در یک محدوده قیمتی ) توسط دارنده ( کارگزار) آن سهم .

تقاضا : اعلام آمادگی برای خرید سهام یک شرکت در یک قیمت (یا در یک محدوده قیمتی ) توسط خریدار .

نقد شوندگی : عبارتست از درجه سهولت معامله روی یک سهم .هرچه سهم از نقد شوندگی بیشتری برخوردار باشد امکان بلوکه شدن سرمایه کاهش می یابد.

شاخص : عددی است که جهت و سرعت حرکت بازار را نشان میدهد .انواع ان که در ایران محاسبه میشود عبارتست از شاخص کل قیمت (tepix  ) –شاخص بازده نقدی (tedix ) –شاخص بازده نقدی و قیمت (tedpix ) – شاخص پنجاه شرکت فعال - شاخص مالی و شاخص صنعت . که شاخص کل قیمت به دلیل موزون بودن ، در دسترس بودن و جامع بودن بیشتر نشاندهنده وضعیت کلی بازار است .

 کارگزار : شخصیتی است حقوقی که عمل خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار را برای مشتریان انجام میدهد و در ازای ان کارمزد دریافت میکند.

قیمت باز : در مواقعی که خریداریا فروشنده تعیین قیمت را به کارگزار واگذار مینماید کارگزار دارای دستور معامله با قیمت بازمیباشد .

قیمت محدود : در مواقعی که خریدار یا فروشنده حداکثر یا حداقل قیمتی را برای معامله تایین مینماید کارگزار دارای دستور معامله با قیمت محدود میباشد.

قیمت معین : در مواقعی که خریدار یا فروشنده قیمت ثابتی را برای انجام معامله تعیین مینماید کارگزار دارای دستور معامله با قیمت معین میباشد.

درخواست خرید : اولین گام جهت خرید سهام یک شرکت پس از مراجعه به کارگزاری تکمیل فرم درخواست خرید میباشد که میبایست بطور کامل و صحیح پر شود .مهمترین قسمتهای آن عبارتند از نام کامل و تعداد سهام شرکتی که قصد خرید آنرا داریم .نحوه پرداخت و تعیین نوع قیمت (باز –محدود – معین ) و ذکر آدرس پستی دقیق جهت ارسال  اطلاعیه های شرکت میباشد.

درخواست فروش : این قسمت دارای دو فرم میباشد یکی تکمیل فرم وکالتنامه که کارگزار بتواند حق فروش داشته باشد و دیگری تکمیل فرم درخواست فروش است که تقریبا شبیه فرم درخواست خرید است.

اعلامیه خرید : سندی است که جزئیات خرید سرمایه گذار را منعکس میکند.

دوره مالی : عبارتست از زمانی که شرکتها برای انجام عملیات مالی خود در نظر میگیرند .این زمان در ایران معمولا  یکسال تعیین میشود .و شرکتها موظفند در پایان این دوره صورتهای مالی و سودو زیان خود را به بورس تحویل دهند.

 eps پیش بینی شده : عبارتست از سود هر سهم که شرکت برای سال مالی که در پیش است پیش بینی میکند.

 eps تحقق یافته : عبارتست از سود هر سهم که در دوره مالی گذشته به هر سهم تعلق گرفته است .

 dps : عبارتست از سودی که پس از پیشنهاد هیات مدیره و تصویب در مجمع عمومی به هر سهم پرداخت میشود که رابطه عکس با قیمت سهم دارد.

 p/e : به زبان ساده عبارتست از تقسیم قیمت یک شرکت بر سود پیش بینی شده آن که دوره بازگشت سرمایه را نیز نشان میدهد (البته به زبان ساده ) .

 مجمع عمومی عادی سالیانه : که با حضور سهامداران - بازرس  -حسابرس و مدیران شرکتها هر سال یکبار و حداکثر 4 ماه بعد از پایان سال مالی تشکیل میشود و در آن موارد مختلفی از جمله تصویب صورتهای مالی سال قبل و تصمیم در مورد نحوه تقسیم سود انجام میگردد.

مجمع عمومی فوق العاده : در مواقعی که نیاز به تصمیم گیری در مورد بخصوصی باشد که نیاز به تصویب مجمع دارد مانند تصمیم در مورد افزایش سرمایه یا تغییر در اعضای هییت مدیره و غیره مجمع عمومی فوق العاده تشکیل میشود .

اطلاعات میان دوره ای : اطلاعاتی است که در دوره های فصلی و ماهانه اعلام میشود و جریان مالی شرکت را بصورت  واقعی نشان میدهد با مقایسه این اطلاعات با بودجه شرکت میتوان درصد خطای پیش بینی شرکت را بدست آورد.