اوراق قرضه، اوراق مشارکت و یا سهام سایر شرکتها سرمایه گذاری نمایند. بکارگیری (مصرف) منابع مالی و اقتصادی به منظور کسب منافع در آینده را سرمایه گذاری نامند.
2- طبقه بندی سرمایه گذاریها :
برای تأمین اهداف گزارشگری مالی سرمایه گذاریها معمولاً به دو گروه سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلند مدت طبقه بندی می شوند. ما در این کتاب تنها به توضیح سرمایه گذاری کوتاه مدت خواهیم پرداخت. مباحث مربوط به سرمایه گذاریها بلند مدت در درس حسابداری میانه مورد بررسی قرار می گیرد.
طبقه بندی هریک از سرمایه گذاریها به کوتاه مدت و بلند مدت بر اساس هدف سرمایه گذاری و ماهیت آنها و قصد مدیریت صورت می گیرد. سرمایه گذاریهایی که سریعاً قابل فروش بوده و به سهولت به وجه نقد تبدیل می شوند و هدف سرمایه گذار نگهداری آن در مدت کوتاه است، سرمایه گذاری کوتاه مدت نامیده می شود و تحت عنوان داراییهای جاری در ترازنامه شرکتها طبقه بندی می شوند. بنابراین طبقه بندی سرمایه گذاریها در ترازنامه شرکت سرمایه گذار به قابلیت فروش اوراق بهادار و قصد سرمایه گذار بستگی خواهد داشت.
2-1- سرمایه گذاری کوتاه مدت: اگر اوراق قرضه و سهام خریداری شده به سرعت قابل فروش باشد و سرمایه گذار قصد داشته باشد که آنها را در مدت محدودی نگهداری کند، این سرمایه گذاری کوتاه مدت است. معمولاً در سرمایه گذاریهای کوتاه مدت قصد سرمایه گذار استفاده از سود ناشی از تغییر قیمتها در بازار و همچنین سود سهام شرکت سرمایه پذیر در کوتاه مدت است.
2-2- سرمایه گذاری بلند مدت : اگر سرمایه گذار طرح فوری برای فروش سرمایه گذاری نداشته باشد یا اوراق بهادار سریعاً قابل فروش نباشد، یا به عنوان سرمایه گذاری بلند مدت در ترازنامه طبقه بندی شوند. با توجه به مطالب فوق می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که یک تغییر در تصمیم هیأت مدیره شرکت در مورد قسمتی از سرمایه گذاری موجب تغییر طبقه بندی آن خواهد شد.
سرمایه گذاری کوتاه مدت به دو دسته تقسیم می شود :
2-1-1- سرمایه گذاری کوتاه مدت در اوراق بدهی (اوراق قرضه و مشارکت)
2-1-2- سرمایه گذاری کوتاه مدت در سهام سایر شرکتها
2-1-1- حسابداری سرمایه گذاری کوتاه مدت در اوراق بدهی
برای ثبت رویداد خرید یک ورقه بدهی در زمان خرید اوراق قرضه (هنگام سرمایه گذاری) حساب سرمایه گذاری کوتاه مدت به بهای تمام شده بدهکار و حساب بانک در صورت پرداخت نقدی بستانکار می گردد :
به موجب اصل بهای تمام شده سرمایه گذاریهای کوتاه مدت نیز به بهای تمام شده در حسابها ثبت می گردد. بهای تمام شده سرمایه گذاریهای کوتاه مدت، شامل بهای خرید و هر گونه هزینه انجام شده برای خرید آن از قبیل حق العمل کارگزار بورس اوراق بهادار، مالیات خرید و حق الزحمه مشاور سرمایه گذاری می باشد.
به علت مشخص نبودن مدت زمان نگهداری اوراق بدهی و یا کوتاه بودن این مدت، در زمان خرید اوراق صرف و کسری از این بابت شناسایی نمی شود. (شناسایی صرف و کسر، منجر به ثبت سرمایه گذاری کوتاه مدت به ارزش اسمی اوراق می شود) همچنین در برخی از کشورها، افزایش ارزش سرمایه گذاریهای کوتاه مدت ناشی از نوسانات قیمت دز بازار به عنوان درآمد شناسایی نشده (چون فرآیند کسب سود کامل نگردیده است) و فقط هنگامی که این نوع سمرایه گذاریها فروخته می شوند، درآمد حاصل از فروش قابل شناسایی است. (فرآیند کسب سود هنگام فروش کامل می شود)
هنگام دریافت هر قسط سود تضمین شده اوراق (بهره) ثبت حسابداری دریافت آن به این صورت است که، حساب بانک بدهکار و حساب درآمد سرمایه گذاری بستانکار می گردد. نحوه محاسبه درآمد سود بصورت زیر است :
نرخ سود هر دوره × تعداد اوراق× ارزش اسمی هر ورقه = درآمد سرمایه گذاری (بهره)
در ثبت فوق حساب بانک به بهای فروش، حساب سرمایه گذاری کوتاه مدت به بهای تمام شده و مابه التفاوت این دو حساب به عنوان سود (زیان) حاصل از فروش سرمایه گذاریها شناسایی می شود.
در ادامه بحث سه رویداد زیر را با مثال توضیح خواهیم داد :
خرید اوراق قرضه در تاریخ دریافت سود
خرید اوراق قرضه در تاریخی بین تاریخهای دریافت سود
ثبت اصلاحی در پایان دوره مالی
(جداول و نمودار در فایل اصلی موجود است)
مثال 1- شرکت سهامی بجنورد 4000 ورقه قرضه 1000 ریالی 20% را در تاریخ 31/6/1x به ارزش 5000000 ریال خریدار نمود. تاریخهای دریافت سود این اوراق هر 6 ماه یکبار در 31/6 و 29/12 هر سال می باشد. ثبت مربوط به خرید و دریافت اولین مرحله دریافت سود چگونه است.
-2-2- خرید اوراق قرضه در تاریخی بین تاریخهای دریافت سود تضمین شده :
چنانچه یک ورقه قرضه در تاریخی خریداری شود که در این تاریخ مبلغی سود تحقق یافته به آن تعلق گیرد ثبت حسابداری آن همانند حالت قبل است، ولی بدلیل تغییر زمان خرید اوراق دریافت سود که مبلغ آن متأثر از مدت زمان نگهداری اوراق است نیز دچار تغییر می شود.
همانطور که در فصل قبل بیان شد، خریدار در هنگام خرید، بر اساس مدت زمانی که از آخرین تاریخ دریافت سود گذشته است. سود را محاسبه و به صادر کننده اوراق می پردازد تا در اولین تاریخ دریافت سود آن را به انضمام سود مدت زمان خرید اوراق تا تاریخ مذکور در قبال ارائه کوپن مربوطه دریافت نماید.
مثال 2- شرکت تعاونی کشاورزان طبس 4000 ورقه مشارکت 1000 ریالی 20% را در 31/4/1x به قیمت 5000000 ریال خریداری نمود. تاریخهای دریافت سود این اوراق 31/6 و 29/12 هر سال است. ثبتهای مربوط به خریداری اوراق و دریافت اولین قسط سود به صورت زیر است :
2-1-3- ثبتهای اصلاحی در پایان سال برای درآمد تحقق یافته :
در حالتی که تاریخ یا تاریخهای دریافت سود اوراق قرضه، مطابق با تاریخ 29/12 (پایان سال مالی) نیست، در پایان سال مالی به منظور رعایت اصل تحقق درآمد ثبت اصلاحی زده می شود که طی آن درآمد سرمایه گذاری که از تاریخ آخرین دریافت سود تا پایان سال مالی محقق شده به حساب سود دریافتنی برده می شود. شایان ذکر است که در اولین تاریخ دریافت سود در سال مالی جدید این حساب (سود دریافتنی) بسته می شود. (بر طبق اصل تحقق درآمد: اندازه گیری و ثبت درآمد ناشی از خدمات انجام شده، استفاده دیگران از اموال مؤسسه و فروش کالا در زمان تحقق درآمد صورت می گیرد اعم از دریافت مبلغ نقد، یا دارایی غیر نقدی یا ایجاد طلب)
مثال 3- شرکت ایران چاشنی 4000 ورقه قرضه 1000 ریالی 20% را در 31/4/1 X به قیمت 5000000 ریال خریداری نمود. تاریخهای دریافت سود این اوراق 31/4 و 30/10 هر سال می باشد.
(جداول و نمودار در فایل اصلی موجود است)