استفاده از هنر تک تیراندازی در میادین جنگ سالهای بسیاری است که معمول شده است. اصولاً در تجارب مختلف رزمی ثابت شده است که تیراندازی و قدرت آتش سربازان عادی یک واحد رزمی در برابر دشمن چندان زیاد نیست زیرا قسمت اعظم آن به هدر رفته و تعداد بسیار کمی از گلوله ها صرف زخمی کردن و یا از پای درآوردن دشمن می گردد. و شاید این مسئله بدان علت باشد که سربازان عادی خود را ملزم به آن نمی بینند که اصول نشانه روی در تیراندازی را رعایت نمایند. و یا آن که فکر می کنند وقت کافی جهت این کار موجود نیست.
مع الوصف زمانی تیراندازی مؤثر و قابل توجه می باشد که سربازان به طرز کار سلاح آشنا بوده و مهارت کافی داشته باشند. به همین دلیل، امروزه در کلیه کشورهای دنیا افرادی را به همین منظور تحت آموزش های ضروری قرار داده و آنها را با سلاح مجهز می نمایند تا اثر دهی یک واحد، حتی المقدور بیشتر گردد. این افراد تک تیرانداز نامیده می شوند.
همان طور که ذکر شد یک رکن تیراندازی، سلاح مربوطه می باشد. بدیهی است برای دستیابی به نتیجه بهتر لازم است، سلاح تک تیرانداز نیز مناسب کار او باشد و بتواند حداکثر بازدهی را در جنگ داشته باشد. برای این منظور می توان مشخصات چندی را برای سلاح های تک تیراندازان ذکر نمود.
قدرت کافی: این سلاح ها باید قدرت از پای درآوردن کافی داشته باشند زیرا پس از اصابت تیر اول، معمولاً فرصت فرصت تیراندازی مجدد برای تک تیرانداز باقی نخواهد ماند. بنابراین لازم است با همان تیر اول دشمن را از پای درآورد.
برد زیاد: جهت ثمر دهی خوب لازم است این سلاح ها برد زیادی داشته باشند تا بتوان آنها را بر علیه هدفهای دور نیز به کار برد.
دقت زیاد: می توان گفت دقت زیاد تا حدی بستگی به ویژگی ها و مشخصات مکانیکی سلاح و خواص بالستیکی مرمی نیز دارد. برای مثال سلاحی با برد زیاد سرعت اولیه بیشتری را ایجاد می کند که در این صورت خط سیر گلوله مستقیم تر بوده و الزاماً نشانه روی دقیق تر خواهد بود. معهذا تنها این نکته کافی نبوده و استفاده از دستگاه نشانه روی مناسب نظیر دوربین ضروری است.
خوشدستی و سهولت کاربرد: یک سلاح تک تیرانداز باید سبک و راحت باشد. و بتوان بدون خستگی زیاد آن را در مدتی طولانی به کار برد. گاهی ممکن است تیراندازها، ساعتها در انتظار شکار بمانند. به همین دلیل وجود وسایلی از قبیل دوپایه، بالشتک برای گونه و قنداق لاستیکی لازم است. معهذا مسائلی مثل صدای کمتر، عقب نشینی کمتر که مربوط به طراحی سلاح می شود، می توانند مؤثر باشند.
تا اواخر قرن حاضر سلاح سربازان پیاده تفنگهای گلنگدنی بود. این سلاح ها دارای خواص مناسب تک تیراندازی بودند. برای مثال دارای برد خیلی زیاد، قدرت خیلی زیاد و دقت جالب توجه بوده و از طرفی نسبتاً سبک وزن و خوشدست بودند. تنها ایراد آنها این بود که از نظر نشانه روی چندان مناسب نبودند که این قضیه را می شد با نصب یک دوربین به راحتی رفع کرد. به همین خاطر تفنگهای تک تیراندازی در این دوره همگی سلاح های عادی بوده که مجهز به دوربین شده بودند. برای مثال می توان از تفنگهای (M97) انفیله آمریکایی، و تفنگ ماوزر 98 آلمانی نام برد. در این دوران روسها ابتدا از تفنگهای موسین ناگانت مدل 1891 و چندین سال بعد از مدل (M 89/0) که کمی تغییر یافته و مجهز به دوربین جالبی بود استفاده می نمودند. قابل ذکر است که اکنون نیز در بسیاری از کارخانجات اسلحه سازی دنیا نیز جهت تک تیراندازی از این سلاح ها تهیه می نمایند ولی سلاح های جدید سبک تر، خوشدست تر، مجهز به دوربین های خوب نیز می باشند. برای مثال می توان به سلاح های (FR-FI) فرانسوی، تفنگ (SP66) آلمانی (کارخانه ماوزر) و بسیاری تفنگهای دیگر در دنیا اشاره نمود.
با به وجود آمدن سلاح های نیمه اتوماتیک، باز اکثراً از همان سلاح های قبلی استفاده می شد زیرا سلاح های جدید دارای قدرت و برد کمتری بودند چون مقداری از گاز باروت صرف عقب راندن گلنگدن شده و صرف راندن مرمی نمی شد و به همین خاطر از دقت کمتری نیز برخوردار بودند. معهذا برخی از کشورها از سلاح نیمه اتوماتیک عادی خود با نصب دوربینی و اضافاتی استفاده نمودند. مثلاً آمریکا از تفنگ M1 خود با نصب دوربین و بالشتک روی قنداق استفاده نمود لیکن این سلاح ها چندان فرقی نداشتند زیرا برد و قدرتشان بیشتر از تفنگهای عادی بود و اصولاً به منظور تک تیراندازی ساخته نمی شدند.
این مسئله باز در ظهور سلاح های اتوماتیک نیز به چشم می خورد به خصوص سلاح های اتوماتیک به علت کنترل کمتر چندان موفق نبودند. با این حال اکثر کارخانجات اسلحه سازی سلاح های اتوماتیک خود را مجهز به دوربین و احیاناً دوپایه و غیره نموده و به عنوان تفنگ تک تیراندازی به کشورهای دیگر صادر نمودند. مثلاً می توان از تفنگ آلمانی ژ-3 با دوربین، و یا تفنگهای FN بلژیکی نام برد. ولی این سلاح ها نیز چندان موفق نبودند زیرا گرچه تا حدودی پرقدرت هستند و برد مناسبی هم دارند ولی چندان خوشدست نیستند و به خصوص زیاد سنگین می باشند ضمناً در برخی سلاح های اتوماتیک اصولاً امکان این کار چندان وجود ندارد زیرا از قدرت از پا درآوردن خیلی کمی برخوردارند (مثل کلاشینکف).
در این زمینه روسها در دهه 50 (یا اوایل 60) تدبیر جدیدی اندیشیدند. تا این زمان روسها از همان تفنگ (M 1891/30) استفاده می نمودند که فشنگ 62/7 میلی متری M43 که در تفنگهای کلاشینکف استفاده می شود خیلی کم قدرت بوده و مناسب نیست در عوض فشنگهای 62/7 میلی متری زهدار قدیمی که از سالهای قبل در ارتش روسیه به کار می رفتند مناسب به نظر می رسید. بنابراین سلاحی اختصاصاً جهت تک تیراندازی با استفاده از تفنگ طراحی نمودند، ضمناً از تجربیات به دست آمده از سلاح های بسیار موفق کلاشینکف نیز استفاده شایانی به عمل آمد. حاصل کار تفنگی بود بسیار جالب و کارآمد به نام دراگونوف (SVD) که اکنون در ارتش روسیه و اکثر کشورهای بلوک شرق و بسیاری از کشورهای دیگر جهان مورد بهره برداری است.
دراین سلاح طول لوله را نسبتاً بلند گرفته بودند. این مسئله باعث شده است که برد این سلاح نیز افزایش یافته و به علت خط سیر مستقیم تر، دقت آن نیز خیلی زیاد شود. ضمناً جهت راحت تر کردن کار تیرانداز، از نظر مسلح کردن مجدد سلاح که در سلاح های گلنگدنی کمی وقت گیر بود، سلاح را نیمه اتومانیک تهیه نمودند (اتوماتیک ضرورتی نداشت) این مسئله تا حدودی در کم کردن لگد سلاح نیز تأثیر داشت و برای هر چه کمتر کردن عقب نشینی، شعله پوش بزرگی نیز به سر لوله متصل شد. بدنه سلاح نیز از ورقه فولادی تهیه شده و قسمتهای مختلف آن نیز ساده و سبک وزن تهیه شد. قنداق نیز جهت سبکی بیشتر توخالی ساخته شد و به علاوه یک بالشتک هم جهت تهیه تکیه گونه تیراندازی که خیلی مناسب است اضافه شد. مسئله مهمتر دوربین بود که یک دوربین جالب با 4 برابر برد دقیق برای آن تهیه شد. با این دوربین اهداف ثابت و متحرک تا مسافت 1300 متری می توانست نشانه روی شود. ضمناً دوربین مجهز به دستگاه نشانه روی شبانه و فیلتر کشف منبع نور مادون قرمز نیز بود که جهت رزم شبانه مناسب بود، حتی جهت رزمهای نزدیک این سلاح مجهز به سر نیزه تفنگهای کلاشینکف شد.
تنها ایراد این سلاح نداشتن دوپایه است که هنوز استفاده از آن را کمی مشکل می کند به خصوص با توجه به طول زیاد آن.
اصول به کار گرفته شده در این سلاح از سوی کشورهای دیگر نیز مورد بهره برداری قرار گرفت و بر اساس آن سلاح هایی تهیه شده مثلاً تفنگهای تک تیراندازی رومانیایی و نیز یوگسلاویایی و یک سلاح فنلاندی از نظر اندازه و اصول کارکرد تقلیدی از این سلاح است ولی از نظر مکانیسم ساده تر شده و کاملاً مشابه تفنگهای کلاشینکف تولید شده اند.
در این اواخر کارخانه والتر در آلمان نیز از این اصول پیروی کرده و سلاح تک تیرانداز نیمه اتوماتیک بسیار جالبی ساخت که اصلاحاتی نیز در آن به چشم می خورد مثلاً با قرار دادن خشاب در پشت دستگاه چکاننده طول سلاح کوتاهتر شده و نیز یک دوپایه بدان نصب کرده است و همین طور دوربین مورد استفاده در آن با بزرگنمایی بیشتر از 5/2 تا 10 برابر می باشد که بسیار دقیق است.
در هر حال تفنگ در اگونوف هنوز در روسیه در خط تولید قرار داشته و برای ارتش روسیه و اکثر کشورهای بلوک شرق و نیز جهت صدور به کشورهای دیگر جهان تولید می شود و احتمالاً تا سالهای آینده نیز در خط تولید باقی خواهد بود.
مشخصات و شرح ظاهر سلاح
تفنگ تک تیرانداز در اگونوف ساخت شوروی سابق و بلوک شرق بوده که در نوع خود بهترین نمونه است. البته این سلاح در ضمن محسنات دارای معایبی نیز می باشد از جمله این که فاقد دوپایه است که یک وسیله ضروری برای تک تیرانداز است. (البته برای این سلاح یک سه پایه جهت استفاده در مواضع ثابت و زدن هدف نقطه ای تهیه شده است.)
در اگونوف یک سلاح انفرادی بوده و به صورت نیمه اتوماتیک (تکتیر) عمل می کند. برگه ناظم آتش آن در دو وضعیت یکی ضامن (در حالت بالا) و تک تیر (در حالت پایین) قرار می گیرد که چنانچه اسلحه به ضامن باشد مسلح نمی شود. این سلاح با خشابهای 10 فشنگی تغذیه، با فشار غیر مستقیم گاز باروت مسلح، و لوله آن با هوا خنک می گردد. زمانی که در تیراندازی فشنگها تمام شود آلات متحرک عقب می ایستد که نشان دهنده خالی بودن خشاب است. سرنیزه این سلاح همان سرنیزه اسلحه کلاشینکف بوده و با نصب آن از اسلحه می توان در جنگ سرنیزه نیز استفاده نمود. شعله پوش بزرگی در سر لوله این سلاح است که کار پخش شعله و کاستن عقب نشینی سلاح را انجام داده و با پایه مگسک یکسره می باشد.
این سلاح دارای دو نوع دستگاه نشانه روی: مکانیکی و تلسکوپی است. دستگاه نشانه روی مکانیکی آن از دو قسمت: ستون درجه (روزنه دید) که در وسط سلاح قرار دارد و مگسک که در جلوی اسلحه (سرلوله) تعبیه شده تشکیل گردیده است، ستون درجه از 1 الی 12 به مقیاس هر عدد 100 متر مدرج شده است. قبل از عدد 1 آن حرفی نوشته شده که اصطلاحاً به آن علامت تاکتیکی گفته می شود این حرف همسطح 400 متر می باشد. مگسک این سلاح در سمت قابل تغییر بوده و برای تنظیم انحراف در سمت و قلق گیری سلاح به کار می رود و در هر سمت 2 میلیم قابل تغییر است، برای این کار بایستی پیچ زیر مگسک را شل نموده و حافظ مگسک را در سمت لازم حرکت داده و دوباره پیچ را محکم کرد.