تاریخچه تجهیزات شهری در ایران :
در اوایل سلطنت ناصر الدین شاه (1267 ه . ق ) به دستور امیر کبیر که قلعه ارگ سلطنتی را تعمیر کرد ضمناً میدان ارگ را نیز تجدید عمارت کرده آن را میدان توپخانه نامیدند .
در سال 1281 ه.ق به دستور شاه در مورد اقدام اساسی برای تنظیف و زیبایی برآمده با انتقال دادن توپها و توپچیان به میدان توپخانه جدید که در شمال ارگ سلطنتی احداث کرده بودند . در وسط میدان استخر هشت ضلعی بسیار بزرگی ساخته آب قنات جدید ناصزی و آب سایر قناتها را که در کاخهای سلطنتی آفتابی می شدند از وسط این استخر بیرون آورده از آنجا به حوض سبزه میدان و محله های قدیم تهران که در جنوب ارگ قرار داشتند جاری ساختند ، سپس در دور استخر دو جاده سنگفرش دوروشکه و کالسکه را ساخته و بقیه میدان باغچه بندی کرده با درختهای سرو و کاج و میوه و گلهای ایرانی و فرنگی بطور جدیدی آراستند و سپس دور باغچه ها رانیزبا نصب پایه و ستونهای سنگی در فواصل معین با؟؟؟؟؟؟؟ چوبی محصور ساخته میدان خاکی و ناپاکیزه سابق را به صورت محوطه ای سبز و باصفا در آوردند .
خیابان شمس العماره بهترین کوچه در سال 1294 که اقدامات برای تجهیز و زیباسازی آن انجام گرفت .
طرفین کوچه درختهای میوه دار و چنار و غیره کاشتند و اطراف آنرا با ؟؟؟؟؟؟؟ و سیمها محصور کردند . وسط کوچه محل عبور پیاده بود . چدنی در طرفین نصب کردند که همه شب و روز روشن بوده و ؟؟؟؟؟؟ محل گردش مردم بوده است .
سابقه تاریخی فلز کاری ، ساخت نرده های فلزی در ایران و تأ ثیر غرب در شیوه ها و سبکها و تکنیکهای اجرائی .
اروپا
متداول شدن عناصر فلزی ( مشبکها – پنجره ها – دروازه ها و بطور کلی ؟؟؟؟؟؟ مشبک . در قرن 11 و 12 میلادی
گسترش آن در قرون بعد و استفاده از این عناصر در جهت تزئینات حتی در فضاهای داخلی .
در قرن 19 آمیخته شدن کلیه تجربه های قرون گذشته ، پیشرفت صنعت و رو به انحطاط رفتن هنر آهن کاری .
خانه 12 ویکتور اورتا استفاده از عناصر فلزی ( آهن کاری ) در داخل فضاها.
رواج آرایه های آهنی ریخته ای به طور گسترده و به شیوه نئو کلاسیک (قرن 19 ) کمیاب شدن پیچه های دست ساز .
ایران
همزمان باسلطنت ناصر الدین شاه قاجار و تشکیل حکومت مشروطه سلطنتی سفرهای اروپایی شاه قاجار و الگو گرفتن از نمونه های فرنگی ، نخستین نشانه های توجه به تمدن جدید و سازو کارهای ملازم آن پدیدار می شوند.این توجه را در قلمرو مربوط به شهر و شهر سازی در پدیده های زیر می توان مشاهده کرد :
نخستین اقدامات برای سر و صورت دادن به وضعیت شهرها با سنگفرش کردن خیابانهای ارگ دار انحلافه به دستور امیر کبیر و خیابانهای تبریز به دستور نواب و آغاز اولین نقشه تهران به کمک معلم اتریشی دار الفنون و شاگردان او.
محور اصلی عملیات شهر سازی ، خیابان کشی ها و میدان سازی هاست . ساخت ابنیه عمومی از قبیل رستوران ، تأتر ،سینما و ... نیز ؟؟؟؟؟ این اقدامات پیش می رود .
تسطیح معابر ، تامین روشنایی و تنظیف آنها .
( جداسازی معابر از سطح سواره رو با ورود اتوموبیل ، بوسیله نرده های مشبک که از نمونه های فرنگی ( شیوه نئو کلاسیک ) برداشت شده بود و برای تامین جانی عابران )
ساخت دروازه خیابان جدید دولت ( که به میدان توپخانه باز می شد ) با ارتفاع و بزرگی زیاد و ساخته شده از چدن به صورت یکپارچه ، محصول چرخ نجار . ( اولین حفاظ مشبک چدنی ) .
ساخت استخر هشت ضلعی در وسط میدان ارگ ، ساخت دو جاده سنگفرش درشکه و کالسکهرو ، باغچه بندی میدان و آراستن آن با درخت های میوه و کاج و سرو ، محصور کردن آن بانصب کاری ها ، نرده ها و پایه و ستونهای سنگی در فواصل معین .
کاشت درختان میوه ، چنار و غیره در طرفین خیابان شمس العماره و محصور کردن آن.
تفکیک محل عبور کالسکه و سواره از محل عبور پیاده بوسیله محجرها و سیمها ، نصب چراغهای چدنی در طرفین که همه شب روشن بوده و صبح و عصر محل گاه عامه بوده است .
ظاهر شدن تزئینات اروپایی و گسترده بر روی نماهای ساختمانها ، همچنین مورد استفاده قرار گرفتن مصالح مدرن مانند آهن سفید وچدن برای اولین بار در این دوره به صورت محدود .
کتاب باغ ایرانی ( دکتر لطیف ابولقاسمی )
باغ ایرانی محصور است . گرداگرد خود دیواری یا چینه ای دارد استوار، که تاجگستر درختها از فراز آن سپر حفاظت بر دست، تبسم دعوت بر لب و گشاده روئی مهمان نوازی بر چهره دارد.
حصار از دو سری ورودی، باغ را دور می زند. عمارت سر در که در برخی باغها بنای کامل و بزرگ است، ورودی را تأکید می کند، این هر دو مانع دید مستقیم عابران می شود تا پیش از ورود به باغ از کم و کیف آن بی خبر باشند. در باغ های فاقد عمارت سردر «پرس» حاجب است و وظیفه دار سد نظر. پرس دیواری است مجزا، افراشته در داخل باغ. فرا روی در ورودی که اگر مشبک باشد پرسین یا پرچین نامیده می شود که آن را گیاهان رونده، سبزپوش می کنند.
(کتاب سفید روی – نگارنده: سیمین لک پور- سازمان میراث فرهنگی کشور)
آشنایی با فلز در ایران سابقه دیرینه دارد. انواع این عنصر در طی قرون متمادی به علت ویژگی های خاص مورد توحه و استفاده قرار گرفته و از کهن ترین ایام تا زمان حاضر جایگاه خاص خود را در زندگی بشر حفظ کرده است. ایرانیان نیز به سرور و در نتیجه تجربه به آمیزه های متفاوتی از آن دست یافتند و آلیاژهای گوناگونی از فلز به دست آوردند.
فلز کاری از آغاز تا دوره هخامنشی:
استفاده از فلز در خاورمیانه و خاور نزدیک به حدود چند هزار سال پیش از میلاد باز می گردد. پیش از کشف فلز در دوران نوسنگی، انسان از ترکیبات متفاوت فلزات که با رنگهای گوناگون در طبیعت موجود بود برای آراستن خود در جشنها، مراسم مذهبی و جنگها یا نقاشی دیوار غارها استفاده می کرد.
بر اساس مدارک موجود چنین به نظر می رسد که مس اولین فلزی بود که در فلز کاری مورد استفاده قرار می گرفت. کهن ترین اشیاء به دست آمده از مس، اشیاء ساده ای هستند که با روش چکش کاری شکل گرفته اند.
سابقه تاریخی نرده های فلزی (آهن کاری) در خارج از کشور
گنجینه فیلیپ مقدونی –پدر اسکندر کبیر- آهنینه های کوچک و در عین حال دلفریب بسیاری را به دیدگان مردم این دوران هدیه کرده است. این بدان معناست که هنر آهن کاری به قرن ها پیش باز گشته و با گسترش افق های باستان شناسی، قدمت آن به زمان های پیش تر نیز خواهد رسید. لیکن آن دسته از ماندافزاهای ساختمانی که مورد توجه ماست (از قبیل شباک ها، پنجره ها، دروازه ها، ایوانک ها و به طور کلی تارس های مشبک) در قرن یازدهم و دوازدهم بعد از میلاد متداول گردید.
در قرن دوازدهم، شاهد تارس های مشبک با پایه فلزی و عناصر منفرد تکرار شونده ای هستیم که از شمس های آتش کاری شده که تنها روش مناسب برای شکل دهی شمس است و نیز اتصال به وسیله آهن مناسب به دست آمده اند «پیچه یا طوماری» شکل خاصی از این آرایه در آهن تزئینی است. این آرایه ها از میله های کوچک پیچیده ای ساخته شده اند که بین دو میله S شکل بزرگ دیگر قاب شده اند و همه آنها به وسیله یک حلقه منفرد در جای خود استقرار می یابند. نقوش شاخ و برگی به ندرت در آنها یافت می شود.
در قرن 13، آرایه های سنتی با ظهور بعضی عناصر ریخته ای، غنا و پیراستگی بیشتری یافتند. در این آرایه هابخش های مختلف به وسیله انقباض حاصل از سرد شدن، با دقت هر چه تمام تر به یکدیگر متصل می شدند. پیچه های بسیار باز به آرایه های گل سرخی مهری ختم می شدند.
در قرن 14 همه هنرها غالباً از گوتیک پیروی می کردند. یک سبک پر توان برای تجلی آهن و صورت های مختلف آن تارس های مشبک، اغلب با مفصل های ساده و فراوانی کمتری با کام و زبانه پیچ و پرچ ها اتصال یافته اند.
در آرایه های ساخته شده از میله های افقی و عمودی، فضاهای مربعی حاصل، با میله های خمیده به شکل چهار پره و گاه سر پره می شدند. نقوش شاخ و برگی به عنوان یک نقش مایه هر روز بیشتر و متداول تر می شدند. در این زمان برگ ها به شکل کاملاً پهن، گوشه ها رو به بالا و حاشیه به صورت دالبری بود.
در قرن 15 در ایتالیا ارزش های رنسانس رو به پپیشرفت نهاد. در این دوره همچنین شاهد ترکیب بندی شکل های چهار برگ با رأس واژگون هستیم. با نزدیک تر شدن به پایان سده، نقش گل های شعاعی تو در تو به عنوان درون مایه اصلی رخ می نماید.
در قرن 16 علاوه بر شمس های متداول به دست آمده از چکش کاری، ورقه هایی که به وفور مورد استفاده قرار می کرفتند محصول جک های هیدرولیکی بودند و از آنها ورقه های نازکی به دست می آمدند که به راحتی بریده شده و به کار گرفته می شدند.
پیچه ها در اثر ایجاد فضای بیشتر برای برگ ها، اغلب بسیار گشاد به نظر می رسیدند، نقوش نخلی برشی و برجسته ای که در آهن تزئینی جای داده شده بودند و اکنون به صورت بازتری به کار می رفتند.
از نیمه اول قرن 17، اشاعه فن آوری امکان ساخت ورقه های نازک و میله های منقوش را فراهم آورد. نقوش شاخ و برگی آراسته با رگ برگ های برجسته و قطور نشان دهنده ساختار ساده و محکمی بودند ولی هیچگاه پرطحطراق ارائه نشدند. رأس مرکز برگ ها به شکل قوس های استواری بود. ترکیب ها نیز اغلب به صورت متقارن در اطراف محور شکل می گرفتند. در سال 1722 «ریومور» ذوب آهن را تکمیل کرد. بدین طریق امکان حصول شمس های نواری و پهن، همچنین ورقه های نازک فراهم آمد. در شباک ها حلقه های اتصالی و گونه های بین عناصر گوناگون تا حدود زیادی حذف شده اند، پیچه ها کاهش ضخامت را به صورت حلقه مشخص می سازند. مانند برگ شکل یافته و به ست بیرون میله گسترش می یابند. این الگو طرح «شاخ قوچی» نامیده می شود. در برخی نمونه ها پیچه به صورت جفتیو سه تایی از یک روزن منشأ می گیرد.