مقدمه : انسان از بدو پیدایش تا کنون با دستیابی تدریجی به نتایج علوم و فنون مختلف همواره سعی کرده است از طریق به کارگیری این نتایج و امکانات موجود در طبیعت و ابزار ساخته دست خود از همه موهبت های مادی و معنوی کائنات بهره مند شود ، که استفاده از میوه ها یکی از آنهاست ، در خصوص میوه ها ، شناخت انواع آن و آگاهی از خواص و ترکیبات آنها ، بسیاری از مشکلات نگهداری ، انبار کردن ، نحوه مصرف و عرضه آن را به بازار حل کرده است ، اصول نگهداری میوه در مراحل مختلف و قابلیت عرضه و مصرف آن مربوط به یک سری واکنشهای پیچیده است که لازمه آن اطلاع کافی و تجزیه و تحلیل دگرگونی های شیمیایی آن است .
با توجه به اینکه در حال حاضر هنوز کیوی میوه ناشناخته است و همه عرضه کنندگان و مصرف کنندگان از خواص و راههای نگهداری آن آگاهی کافی ندارند بهره گیری از تحقیقات دانشمندان داخل و خارج از کشورمان در این برهه از زمان منطقی است زیرا یاری گرفتن از خبرگان قطعاً می تواند راه را برای تولید بیشتر و بهتر و همچنین نگهداری و عرضه اصولی تر کیوی این میوه بیگانه که ملیت ایرانی را به خوبی پذیرفته و تقریبا بومی کشور شده است و امروزه می رود تا مانند زیتون نقش مهمی در اقتصاد میهن عزیزمان ایفا کند ، هموار نماید .
تاریخچه و مشخصات گیاه شناسی کیوی درخت کیوی مانند درخت مو ، دارای ساقه و شاخه های پرپیچ و خم و بالا رونده و برگهای قلبی شکل است .
این گیاه ابتدا به صورت وحشسی می روئیده ، امروزه محققین و کارشناسان طبقه بندی علوم گیاهی بر طبق معیارهای خود گونه های موجود را اصلاح کرده و 36 گونه آن را که از حیث اقتصادی و میزان بار دهی و سایر اصول کشاورزی و باغبانی دارای اهمیت هستند را ترویج می دهند .
میوه اکثر این گونه های وحشی و یا اصلاح شده ، بیضی شکل و قهوه ای رنگ و پرز دار است .
درخت بالا رونده کیوی اساساً نیاز به پایه و داربست داشته و در جنگلها روی درختان همجوار تکیه داده و در بعضی موارد به ارتفاع حدود 30 متر نیز می رسد .
به همین دلیل امروزه در باغها با اصلاح نژاد ، از رشد بی رویه ی آنها جلوگیری کرده و ارتفاع درختان را در مقیاس 7 الی 8 متر محدود می کنند تا از نظر اصول باغداری قابل استفاده و تعریف شده باشد .
داربست های به کاررفته در باغها اکثرا آهنی گالوانیزه یا بتونی که به صورت های ستونی تی بار – سیستم آلاچیقی – سیستم حصاری یا دیواری است .
درخت کیوی مقاومت خوبی از خود نسبت به سرما نشان می دهد ، این درخت سرمای 10 تا 40 درجه سانتیگراد را با توجه به منطقه و نوع درخت تحمل می کند .
ورود درخت کیوی به ایران ، مربوط به سالهای 1340 تا 1347 توسط محققین ایستگاه کشاورزی رامسر بوده است .
که کشت انواع مرقوب آن از سال 1365 شروع شده میوه ی کیوی بسیار متنوع بوده و از نظر فاکتورهایی چون اندازه - شکل – صاف یا کرکی بودن متفاوتند .
وزن میوه نارس تقریبا کمتر از 20 گرم و وزن آن در انواع رسیده و کامل بین 20 تا 180 گرم است به نوع درخت و شرایط آب و هوایی و میزان توجه و مراقب و میزان آبیاری و کود دهی و سم پاشی به موقع بستگی دارد .
عواملی که در پرورش درخت ، میزان محصول دهی ، کیفیت و مرغوبیت میوه نقش مهمی دارند عبارتند از : آبیاری صحیح در طول سال ، سرمای کافی در فصل زمستان ( خواب درختان ) نور و حرارت کافی ، جنس خاک از نظر پذیرش و نگهداری ، آب کافی و عبور آب اضافی از سیستم ، اسیدیته خاک (PH) 5/5 – 5/6 ، میزان کودهای لازم و حذف علفهای هرز است .
این درخت به صورت کاشتن ، قلمه زدن ، پیوند زدن زیاد می شود .
سطح داخلی میوه در یک برش عرضی به صورت یک صفحه روشن سبز رنگ است با سفیدک میانی و شعاعهای سفید رنگ و هماهنگ شده در تمام سطوح به صورت یک چرخ همراه با دانه های سیاهرنگ به نام دانه یا بذر مشخص است .
فیزیولوژیکی میوه کیوی کیوی میوه ای تنفسی و تابع شرایط اقلیمی و آب و هوا است ، که همه انواع آن در شرایط معمولی و حداقل حرارت نسبت به جزیی ترین تراکم گاز اتیلین (C2H4) موجود واکنش نشان داده و تأثیر پذیر است .
بیشترین قسمت میوه کیوی را نشاسته تشکیل می دهد و باعث گسی مزه آن در ابتدا می شود و این نشاسته طی فرآیندهایی تبدیل به قندهای قابل جذب می شود .
که در این حالت میوه از نظر شکل و ساختاری ظاهری نرم و رسیده پیدا می کند .
معیار رسیدگی و پختگی میوه با واحد درصد مواد جامد محلول در آب سنجیده می شود که با دستگاه قند سنج اندازه گیری می شود ، گاز ایتان غشاء خارجی میوه را نرم می کند و با غشاء نرم شدن آن می شود .
می دانیم که هوای بالای صفر درجه سانتیگراد در افزایش گاز اتیلن موثر هست و میوه را نرم می کند .
ترکیبات کیوی میزان نشاسته در میوه کیوی : ترکیبات عمده میوه کیوی را نشاسته که یکی از قندهای بسیار مهم است تشکیل می دهد .
این میوه هم ردیف سایر میوه ها چون سیب – موز و مانگو ( نوعی میوه نشاسته دارد ) قرار دارد و میزان نشاسته آن در بین میوه های جوان بین 5 تا 8 درصد نوسان دارد .
در بررسی ها اختلاف اساسی انواع کیوی از نظر طعم و مزه شیرینی و سایر فاکتور های مهم مربوط به اختلاف در میزان پلی ساکارید ها و تغییرات ساختمانی آنها می شود .
هر چه میزان نشاسته به مرور زمان کمتر شود از میزان چسبندگی و غلظت میوه نیز کاسته می شود .
ویتامین ث موجود در میوه : میزان ویتامین ث (c) که یکی از حیاتی ترین اسیدهای خوراکی و لازم بدن است در میوه کیوی فراوان یافت می شود .
افزایش ویتامین ث در اواسط فصل چیدن کاملا محسوس است و که گاهی اوقات میزانش به 100 میلی گرم در 100 گرم از میوه می رسد .
بیشترین آفت ویتامین ث در کیوی زمانی است که زمان نگهداری آن از 40 ماه تجاوز کند پس برای دستیابی به این ویتامین باید میوه ها در طول 4 ماه پس از چیدن مصرف شوند تا اثرات سازنده آن در ترمیم بافتهای بدن مشاهده شود .
به نقل از یک مجله خارجی به اطلاع می رسد که مصرف مواد غذایی و میوه های سرشار از ویتامین ث بیش از مقدار مورد نیاز روزانه می تواند عمر انسان را طولانی کند و این طول عمر حاصله به دلیل افزایش مقاومت بدن این افراد در برابر امراض عروقی و قلبی می دانند .
ارزش غذایی کیوی : هر 100 گرم کیوی 57 کالری دارد به علت کم کاری بودن آن را می توان چند بار در روز بدون نگرانی استفاده کرد در حالیکه میوه های دیگر از جمله موز بسیار انرژی زا هستند و مختصری هم چربی دارند .
مهمترین ارزش غذایی میوه کیوی ویتامین ث موجود در آن است پس یک کیوی 75 گرمی تقریبا تمام نیاز بدن به ویتامین ث که 80 میلی گرم برای بزرگسالان و 60 میلی گرم برای کودکان است را پوشش می دهد ، میوه کیوی دارای املاح مهمی مثل : پتاسیم ، منیزیم ، فسفر ، کلسیم ، سدیم و فیبر است و تا اندازه ای هم ویتامین E دارد .
کیوی مانند پرتقال عمل سرطانی بعضی از مواد را خنثی می کند .
پس وقتی می خواهید اثر سرطانی یک سیگار را خنثی کنید باید یک پرتقال یا یک کیوی را بخورید .
مطالبی در خصوص چیدن میوه زمان چیدن و برداشت میوه از درخت به عواملی چون محل درخت – کیفیت آب و خاک و زمان بستگی دارد .
بنابراین با آزمایشات به موقع میوه و انتخاب شرایط مناسب می توان درباره چیدن و انبار کردن آن تصمیم گرفت .
همچنین نکاتی چون طول میوه ، عرض میوه ، وزن ، رنگ پوست ، سختی غشاء ، درصد مواد جامد محلول ، اسیدیته ، میزان تنفس در زمان چیدن باید رعایت شود .
تجربه چندین ساله در ایران چیدن میوه را در اواخر مهرماه و اواسط آبان ماه بر حسب درجه حرارت منطقه پیشنهاد می نماید .
رشد میوه و چگونگی رسیدن آن : نحوه رسیدن و رشد هر میوه تنفسی مانند کیوی پس از زمان چیدن بستگی تمام به نحوه انبارداری و حراست از آن دارد و برای حفظ طعم باید در زمان مشخص آن را از درخت چید زیرا اگر زودتر از موعد مقرر چیده شود از نظر عطر و طعم بسیار ضعیف است تغذیه صحیح درخت از مواد داده شده نقش مهمی در کمیت و کیفیت میوه دارد .
امروزه برای رشد کیوی سه مرحله را مطرح می کنند : مرحله اول : صحبت از شروع واکنشهای درونی میوه و نحوه تغذیه و نمو تا مرحله رسیدگی و پختگی آن است .
مرحله دوم : در این مرحله میوه در حال رسیدن است و نهایتاً واکنشها به تعادل می رسند و میوه قابلیت مصرف خوبی دارد .
مرحله سوم : دروه پیری و فرسودگی که پایان واکنشها بوده و تدریجا از قوت و کیفیت میوه کاسته می شود و تبدیلات کاهشی است .
در واقع مقاومت و قدرت دفاعی به عوامل خارجی به حداقل رسیده و میوه آسیب پذیر می باشد .
در مورد میوه کیوی هر سه مرحله می تواند بر روی درخت انجام گیرد و معمولا مرحله دوم رسیدگی میوه از هفته بیستم آغاز می شود .
میوه درخت کیوی چنانچه دارای قند پایین باشد در واکنشها و تبدیلات داخلی ناهنجار است .
غشاء داخلی و ناحیه زیر پوستی میوه شفاف و نازک شده ، میوه آب افتاده و لایه خارجی لاستیکی و کشدار می شود .
ناحیه مرکزی میوه هم بیش از حد نرم می گردد .
همان طور که گفته شد یکی از عوامل موثر تعیین کننده در رسیدگی میوه درصد مواد جامد محلول در آب است .
تحقیقات نشان می دهد نوع بد و نو زودتر از هیوارد از نظر درصد قند در یک زمان مساوی تکمیل می گردد .
نارس بودن و رسیدن بیش از حد میوه و معایب آن میوه نارس با متابولیسم ناقص همانند میوه های رسیده که به دلیل نرمی غشاء در سردخانه مشکل آفرینند باعث ناهنجاری در ساختمان میوه و شرایط کنترلی می گردند .
همواره صاحبان سردخانه ها ، باغداران پیشنهاد می کنند که میوه های خود را با قند 2/6 تا 5/7 درجه بریکس ( واحدی برای سنجش قند میوه ها ) چیده و تحویل نما یند .
اینگونه میوه ها دارای ماندگاری زیادی است .
اکثر میوه جات به دلیل از دست دادن آب دچار کاهش وزن می شوند در مورد میوه کیوی وقتی که 3 تا 4 درصد و یا بیشتر کاهش وزنی وجود داشته باشد چروکیدگی پوست میوه مشخص می گردد .
پس عواملی مثل شرایط محیطی – نوع میوه – جریان هوا و گرمای غشاء میوه در میزان رطوبت نسبی و کاهش وزن موثرند .
بیماریهای میوه کیوی و درمان آن بیماری های میوه برداشت شده : گرچه میکروبهای بیماری زا متعددی میوه های چیده شده را صدمه می زنند ، لیکن قارچ بوتیریش سینه رآ ( بوتیریتس سینه رآ ) بیشترین آلودگی و فساد را در میوه کیوی ایجاد می کند .
این قارچ در محیط کشت آزمایشگاهی به شکل کلنی و توده کرکدار بارنگ خاکستری روشن متمایل به قهوه ای است که از راه لکه ها و نقاط ضرب دیده و زخمی و یا له شده وارد میوه می شود .
ضمن تولید فساد و توسعه ضایعات در سطح ، مستقیماً وارد میوه شده و تولید گره های قهوه ای بد شکل بی مزه می کند .
تغذیه این قارچ برای ادامه فعالیت علاوه بر محتویات میوه ، لاشه میکروبها و یا سایر قارچهای مرده و غیر فعال در سطح آن نیز می باشد .
در نتیجه برای کاهش فعالیت این قارچ باید ضمن جدا سازی میوه های آلوده و زخمی بقیه آنها را برس کشی نموده تا از میکروبها زدوده شوند .
تمیز بودن میوه های سردخانه و برودت صفر درجه سانتی گراد حداقل شرایط جلوگیری از رشد بی رویه این قارچ است .
فهرست مقدمه : تاریخچه و مشخصات گیاهشناسی کیوی فیزیولوژیکی میوه کیوی ترکیبات کیوی میزان نشاسته در میوه کیوی : ویتامین ث موجود در میوه : ارزش غذایی کیوی : مطالبی در خصوص چیدن میوه رشد میوه و چگونگی رسیدن آن : نارس بودن و رسیدن بیش از حد میوه و معایب آن بیماریهای میوه کیوی و درمان آن بیماری های میوه برداشت شده : موضوع : تاریخچه و مشخصات گیاه شناسی کیوی استاد محترم : جناب آقای دکتر خسروی گردآورنده : بهاره حاتمی نژاد بهار 85